Površina: 2,41 km²

Dužina obale: 10,6 km

Koeficijent razuđenosti: 1,93

Najviši vrh: Vitković (79 m)

Broj stanovnika: 400

Prvić je ostrvo u šibenskom primorju, a od susednog kopna ga deli 900 m široki Šibenski kanal. Dubina mora u Šibenskom kanalu ne prelazi 15 m. Ostrvo Prvić je ujedno i prirodni nastavak susednog Zlarina (udaljenog 2,6 km), što potvrđuju i brojni podmorski grebeni i plićaci.

Dug je oko 3,1 km od rta Sv. Luce do rta Sv. Ante, a najširi je u srednjem delu oko 1,35 km.  Najsevernija tačka je rt Sv. Luce, a najjužnija tačka je rt Prvić.

Sastoji se od dva brežuljkasta niza i doline između njih, a najviši vrh je Vitković. Nije građen od krečnjaka kao ostala jadranska ostrva, već od dolomita. Severoistočna strana je blaža, dok se jugozapadna strmo spušta ka moru. Najveća uvala je Luka na jugoistočnoj strani ostrva, zaštićena od zapadnih i severozapadnih vetrova. Na jugozapadnoj strani su uvale Draga Šepurine i Trstevica, zaštićene od južnog vetra.

Ostrvo je obraslo makijom, mediteranskom aromatičnom florom i delimično borom. Od poljoprivrednih kultura preovlađuju smokva, maslina i vinova loza.

Postoje različita tumačenja porekla imena, ali preovlađuje mišljenje da dolazi od imena biljke planika koja se zove još i prhva. Po drugoj verziji ime ostrva potiče od riječi Prvic ili Prvina, prema imenu prolećnog boga paganskih Hrvata, koji su to ime doneli iz svoje pradomovine. Postoje dve teorije kako je Prvić dobio ime. Prema jednoj teoriji, Prvić ime duguje svom položaju u šibenskom arhipelagu i zato što je najbliži kopnu (prvi), pa je po tome dobio ime.

Ostrvo su prvi naselili Hrvati, što dokazuju nalazi iz IX i X veka. Pretpostavlja se da je tu postojao benediktinski manastir. Sigurni podaci o naseljavanju potiču iz sredine XV veka, kada su bežeći pred turskim zulumom, brojni Hrvati sa glavnog kopna na Prviću našli utočište. Prvo se formiralo naselje u uvali Luka oko izgrađenog manastira, a tek u XVI veku naselje Šepurine. Jače naseljavanje sa kopna usledilo je u XVI i XVII veku, a već u XVIII veku oseća se prenaseljenost ostrva. Prosperitet vinogradarstva u drugoj polovini XIX veka pogodovao je razvoju Prvića, ali je pojavom filoksere broj stanovnika počeo da opada i taj proces se ni do danas nije zaustavio.

Prvićke zemlje bile su, uglavnom, vlasništvo šibenskih plemićkih porodica. U jednom od sačuvanih letnjikovaca i danas se čuva deo nekada bogate kulturne baštine čuvene šibenske porodice Draganić – Vrančić, između ostalog slika “Bogorodica i dete”, rad Ticijanove škole, portret Fausta Vrančića, čuvenog pronalazača, leksikografa, inženjera, diplomate, sveštenika i biskupa iz 1605. godine i stari statuti Šibenika i Trogira.

U poznatom delu “Put po Dalmaciji” iz davne 1774. godine italijanski prirodnjak i putopisac Alberto Fortis piše: “Prvić je izdaleka divan jer nije kao ostala ostrva: visok, krševit i golih brda. Ostrvo je malo, ali vrlo plodno. Svi zasadi savršeno uspevaju. Njihovo vino, ulje i voće želeo bih videti i na Mletačkoj pijaci.”

U prvih dvadeset godina prošlog veka, Prvić je bio najgušće naseljeno hrvatsko ostrvo, sa oko 1.300 stanovnika/km². Rekordan broj stanovnika popisan je 1910. godine (3.135 stanovnika), a 1921. godine broj stanovnika takođe je premašio brojku od 3.000, tačnije bilo je 3.006 stanovnika. Sada je od tog broja ostalo manje od 15% stanovništa.

Na ovom malom ostrvu nalaze se dva naselja – Prvić Luka i Prvić Šepurine.

Prvić Luka se smestila u uvali Luka. Franjevci su se na tom mestu naselili 1461. godine, a njihov manastir je bio žarište glagoljice na šibenskom području. Izgoreo je u požaru 1884. godine, ali je kasnije obnovljen. Gotska crkva Sv. Marije potiče iz 1479. godine. Iz Prvića su bile poznate plemićke porodice Draganić i Vrančić (Antun Vrančić i Faust Vrančić koji je sahranjen u župnoj crkvi). Na ostrvu je bilo više letnjikovaca šibenskih plemića. Škola je osnovana 1872. godine. Izmenjeni društveno-ekonomski odnosi i teški uslovi života na prenaseljenom ostrvu već početkom XX veka primorali su mnoge Prvićane da krenu u emigraciju. Od nekadašnjih 1.336 stanovnika (1921. godine) danas je ostalo samo 148. U naselju postoji nekoliko dečjih i omladinskih letovališta.

Naselje Prvić Šepurine smešteno je na jugozapadnoj obali ostrva Prvića i delimično i na Donjoj Bandi oko uvale Draga. Osnovali su ga stanovnici Srime u XVI veku. Naselje se u početku zvalo Sipurine (po bočatoj vodi), a od XIX veka Šepurine, a danas je službeni naziv Prvić Šepurine. U naselju je crkva Sv. Roka iz 1620. godine sa bogatim bakarnim oltarom. Na obali je stub sa kapitelom koji je navodno donet iz rimske Salone (današnji Split). Župna crkva nad selom je iz 1878. godine. Stanovnici Šepurina pretežno su se bavili poljoprivredom i stočarstvom, a manje su bili skloni moru, osim ribolovu. Stoku su držali na ispaši na susednim nenaseljenim ostrvima Tijatu i Orutu (Zmajan). Veliki razvoj doživelo je vinogradarstvo u drugoj polovini XIX veka kada su Šepurine po broju stanovnika prestigle starije naselje Prvić Luku. 1910. godine u naselju je živelo 1.846 stanovnika, a po poslednjem popisu samo 252.

Stanovnici ostrva su se u prošlosti najviše bavili ribarstvom, pomorstvom i poljoprivredom, pogotovo proizvodnjom vina, a danas se najviše živi od turizma. Najbolja poljoprivredna zemljišta stanovnika Prvića ne nalaze se na ostrvu, već na kopnu oko Tribunja, Vodica i Srime.

Saobraćaj

Osim nekoliko malih traktora i jednog vatrogasnog vozila, na ostrvu nema automobila, a veza sa kopnom održava se brodom koji plovi nekoliko puta dnevno.

Na ostrvo Prvić, kako u Šepurine, tako i u Luku, može se doći isključivo brodom, a svakodnevnu vezu sa kopnom održava brod “Tijat” već neverovatnih 60 godina! Ovaj “Jadrolinijin” brod 4-5 puta dnevno plovi na liniji Vodice – Prvić Šepurine – Prvić Luka – Zlarin – Šibenik.

Polasci iz Šibenika su (sem nedeljom i praznikom) u 5:45, 9:30, 12:30, 15:45 i 19:30 h, a iz Vodica su u 11, 13:50, 18 i 21 h. Nedeljom su polasci iz Šibenika u 6:55, 9 i 20:45 h, a iz Vodica ima samo polazak u 18:15 h. Prvi polazak iz Šibenika u 5:45 h ide samo do Prvić Šepurina bez usputnih stajanja. Odatle se odmah vraća u 6:15 h, ali sa usputnim stajanjima u Prvić Luci i na Zlarinu. Isto važi i za nedeljni polazak iz Šibenika u 6:55 h, kada se iz Prvić Šepurina za Šibenik vraća u 7:25 h.

Cena vožnje od najbližih Vodica do Prvić Šepurina u jednom pravcu je 2,65 €, a do Prvić Luke je 3,32 €, koliko iznosi i prevoz od Šibenika do obe luke. Vredi napomenuti da je na celom ostrvu zabranjen saobraćaj, pa se od jednog do drugog naselja, osim pomenutim brodom uz plaćanje karte od 2,52 €, može stići i pešice 1,5 km dugim putem.

Brod iz Vodica kreće sa mola prekoputa kamenog spomenika u centru grada, a iz Šibenika kreće sa početka rive, odnosno pored benzinske stanice. Karte za brod kupuju se u predstavništima “Jadrolinije” koja se nalaze desetak metara od oba polazišta.

Svi oni koji dolaze do Prvića javnim prevozom, to će najlakše uraditi tako da dođu autobusom do Šibenika, budući da od autobuske stanice do dela rive na koji se ukrcava u brod nema više od tri minute hoda. Ako se ide autobusom do Vodica, od tamošnje stanice do mola sa koga isplovljava brod treba desetak minuta hoda.

Taksi prevoznik “Kristian” nudi brzu, udobnu i sigurnu vožnju svim putnicima kojima je potrebno da u kratkom roku dođu na Prvić tj. u naselja Prvić Šepurine i Prvić Luka. Polazi sa pristaništa u naselju Srima, prekoputa Prvića. Cena nije poznata.

Znamenitosti i korisne informacije

U naselju Prvić Šepurine nalazi se poznati riblji restoran “Ribarski dvor”, a od drugih mesta da se nešto pojede ili popije, izdvaja se konoba “Bare”, koja se nalazi u samom centru naselja i “Šepurine bar”, gde se često ostaje na fešti do samog jutra. Od ostalih korisnih informacija za posetioce, u Šepurinama postoji samoposluga, pošta, pekara, kiosk i par štandova sa voćem i povrćem.

Na ostrvu Prviću, u naselju Prvić Šepurine, snimljena je većina scena filma Svećenikova djeca reditelja Vinka Brešana.

Inače, na ostrvu se održavaju dve fešte. Jedna se slavi 2. avgusta u Prvić Luci, na praznik Gospe od Anđela, a druga 16. avgusta u Prvić Šepurinama na praznik svetog Roka.

Postoji i treća fešta, ali ona se odnosi na održavanje Burtiža. Naime, to je ime regate na kojoj se svake godine krajem avgusta ili početkom septembra plovi tradicionalnim brodićima na latinsko jedro.

Ko se u to vreme želi zadržati i prespavati na ostrvu, ali ne samo tada, nego i tokom cele sezone, moći će to da ostvari uglavnom u privatnom smeštaju, tačnije u apartmanima, a jedini hotel na ostrvu nalazi se u Prvić Luci – radi se o hotelu “Maestral“, kategorije tri zvezdice.

Od znamenitosti u Šepurinama se izdvajaju dve crkve. Prva se nalazi u centru naselja i postala je deo prepoznatljive šepurinske vizure. To je crkva sv. Jelene (neki je zovu i crkvom sv. Roka) i izgrađena je sa dolaskom stanovništva na ostrvo u XVII veku. Druga, veća i novija crkva, posvećena je Uznesenju Blažene Device Marije, a nalazi se iznad naselja i izgrađena je krajem XIX veka.

Treća znamenitost Šepurina, a ujedno i celog Prvića, njegov je najpoznatiji stanovnik iz prošlosti – Faust Vrančić, što je i razlog zašto neki Prvić nazivaju Faustovo ostrvo. Ovaj poznati naučnik, lingvista i pronalazač je inače rođen u Šibeniku, a u Šepurinama je proveo detinjstvo u porodičnom letnjikovcu i po svojoj želji je sahranjen na ostrvu, tačnije u crkvi sv. Marije (Gospe od Milosti) u Prvić Luci, što je i učinjeno nakon što je umro u Veneciji.

Krajem sezone 2012. godine, na ostrvu je otvoren “Memorijalni centar Faust Vrančić”, gde se nalazi amfiteatar, dvorana, suvenirnica i Vrančićevi pronalasci u prirodnoj veličini. Vrančić je inače tvorac “Homo volansa”, odnosno letećeg čoveka, a misli se na prethodnika savremenog padobrana. Uz padobran, Vrančić će ostati upamćen kao pisac dela “Machinae novae” i petojezičnog rečnika “Rečnik pet najplemenitijih jezika Evrope”, a među njima se nalazi i dalmatinski, odnosno hrvatski jezik.

PLAŽE

Prvić je poznat po svojim predivnim plažama. U Šepurinama se praktično, odmah po silasku sa broda, nakon desetak metara može ispružiti na plaži i uskočiti u kristalno čisto more. Naime, desno od mola na koji pristaje brod “Tijat”, nalazi se nekoliko manjih i jedna velika plaža. Sve se nalaze na delu obale dugom par stotina metara, a većina plaža i uvala su šljunkovite ili čak peščane, što posebno dolazi do izražaja kad se uđe u more i napravi nekoliko koraka po mekoj podlozi. Taj pesak ujedno daje i tirkiznu boju mora, koja jednostavno mami da se okupa u njemu.

Sledeća je mala šljunkovita plaža bez prirodnog hlada. Nalazi se pored restorana “Ribarski dvor”. Na plaži nema nikakvih sadržaja (kabine za presvlačenje, tuš i slično).

Malo dalje od gore opisane plaže, ali samo 0,5 nautičke milje južno od luke Prvić Šepurine, nalazi se zaliv i plaža Trstevica. Morsko dno u zalivu je peskovito. More nije mnogo duboko, dubina vode je preko 3 m, ali je u južnom delu zaliva pada do 1 m.

U Prvić Luci postoji plaža pored mola. U neposrednoj blizini je restoran “Mareta”.

A u more se može spustiti i direktno sa rive.