Pogled na plažu Petra iz unutrašnjosti stene Kallikatsou
Patmos je jedno od najsevernijih ostrva u grupi Dodekaneza. Upravno ostrvo pripada okrugu Kalimnos u okviru Periferije Južni Egej, gde sa okolnim ostrvcima i hridima čini posebnu opštinu. Ostrvo Patmos pruža sve pogodnosti savremenog ugostiteljstva, a u isto vreme se nalazi na virtualnoj mapi mesta hrišćanskih hodočašća.
Geografija
Patmos (grčki Πάτμος) ima površinu od 34 km2, ali Opština Patmos u kojoj su i susedna ostrva Arki, Maratos i nekoliko manjih nenaseljenih ostrva, ima 45 km2. Najbliže značajnije ostrvo je Ikarija, koja ne pripada Dodekanezu, a nalazi se oko 30 km severozapadno od Patmosa.
Ostrvo je malo, brdovito i kamenito. Patmos je veoma razuđeno ostrvo, dužina obale iznosi 63 km, a koeficijent razuđenosti je 3,05. Sastoji se od tri duga rta ili poluostrva, između kojih su dva zaliva. Ostrvo je veoma izduženo u pravcu sever-jug oko 12-13 km, a relativno usko u pravcu istok-zapad 3-5 km, s tim da je na pojedinim delovima ostrva između istočne i zapadne obale rastojanje samo 300-350 m. Patmos ima brojne male zalive sa skrivenim plažama. Najviši vrh ostrva je brdo Sveti Ilija ili Prorok Ilija (Ayios Ilias) visoko 270 m, koje leži u sredini ostrva. Oblik ostrva, kao i manjih ostrvaca koji ga okružuju, upućuju na to da je njegov današnji oblik posledica vulkanske erupcije koja je raznela nekadašnje ostrvo i dala mu sadašnji oblik.
Klima Patmosa je sredozemna sa dugim, sušnim letima i blagim i kišovitim zimama. Nedostatak vode je značajno ograničenje, ali, budući da je Patmos relativno blizu kopna (oko 50 km), koriste se bogati podzemni izvori. Zbog toga je biljni i životinjski svet bujniji nego na nekim okolnim ostrvima, mada je on osoben za ovu klimu. Od gajenih kultura dominiraju maslina i vinova loza.
Istorija
Najstariji ostaci ljudske prisutnosti su iz Bronzanog doba iz sredine drugog milenijuma p.n.e. Zna se da su ostrvo kolonizovali Dorani i Jonjani. U III veku, tokom helenizma, antički Patmos dobio je svoju akropolu i bolju odbranu, zbog jačih bedema i tornjeva. Tokom rimske vladavine Patmos je postao ostrvo na koje su proterivani protivnici režima, po hrišćanskoj tradiciji na ostrvo je oko 95. godine prognan i Apostol Jovan Blagoslov, koji je za vreme svog izgnanstva napisao Knjigu otkrovenja (u tzv. Pećini apokalipse), poslednji deo Novog zaveta, koji govori o kraju sveta.
Nakon legalizacije hrišćanstva izgrađen je velik broj crkava, jedna od njih bila je i Velika kraljevska bazilika, podignuta sredinom IV veka u slavu Apostola Jovana, a na tom mestu se danas nalazi Manastir Jovana Bogoslova. Tokom ranog srednjeg veka, ostrvo je skoro potpuno opustelo zbog učestalih Saracenskih provala, tad je razorena i Velika bazilika. Vizantijski car Aleksije I Komnen 1088. godine poklonio je ostrvo monahu Hristodulu, koji je osnovao manastir posvećen Jovanu Bogoslovu i počeo ga graditi 1101. godine.
Od 1207. do 1537. godine ostrvom je vladala Venecija, i tokom njene vladavine manastir je bio oslobođen plaćanja poreza. Stanovništvo ostrva se povećalo nakon Pada Konstatinopolja 1453. godine, a onda i nakon dolaska brojnih izbeglica sa Krita 1669. godine. Patmosom je od 1537. do 1912. godine vladalo Osmansko carstvo, tada su i monasi morali da plaćaju porez. Patmos je pod Osmanskim carstvom zadržao određene privilegije i zahvaljujući razvoju trgovine doživeo procvat u XVIII veku. Većina tradicionalnih “gospodskih” kuća (grč. αρχοντικά, arhondika) u Chori potiče iz ovog perioda. I pored toga mesni Grci se nisu mirili sa stranom vladavinom, pa se stanovništvo Patmosa uključilo u grčki ustanak dvadesetih godina XIX veka, ali nije bilo priključeno novoosnovanoj Grčkoj.
Nakon Italijansko-turskog rata za Libiju 1912. godine, Kraljevina Italija okupirala je ceo Dodekanez zajedno sa Patmosom. Italijani su držali ostrvo pod okupacijom sve do 1943. godine, kada su kapitulirali, nakon njih kratko je vladao Treći Rajh, a od 1945. do 1948. godine ostrvom je vladalo Ujedinjeno Kraljevstvo, nakon čega je Patmos kao i ceo Dodekanez vraćen Kraljevini Grčkoj. Propadanje ostrva bilo je neminovno u ovim turbulencijama XX veka, ali se poslednjih decenija ovo donekle umanjilo razvojem turizma.
Patmos je veoma važno versko središte u Grčkoj. Takođe, stari grad Patmos spada u grupu najočuvanijih starih gradova na Egeju, pa je on zajedno sa važnim verskim mestima, manastirom Svetog Jovana Bogoslova i Pećinom Apokalipse (na gornjoj slici), 1999. godine uvršten na listu Svetske baštine UNESCO. Biblioteka manastira Svetog Jovana Bogoslova poseduje bogatu zbirku vizantijskih rukopisnih knjiga.
Na Patmosu se nalazi i čuvena pravoslavna bogoslovija Patmijada (grčki Πατμιάς Σχολή), koju je 1713. godine osnovao monah Makarije Kalogeras. U tu školu nameravao je da se upiše Dositej Obradović šezdesetih godina XVIII veka, ali ga je put odveo u Smirnu.
Stanovništvo
Pored Grka, na Patmosu živi nekolicina stranih doseljenika. Patmos spada u prilično gusto naseljena ostrva među značajinijim ostrvima Dodekaneza, a razvoj turizma tokom proteklih 20-ak godina doprineo je daljem prosperitetu ostrva i sprečavanju pada broja stanovnika.
Postoje samo četiri naselja, a administrativni centar ostrva je Patmos (zove se i Chora – glavni grad) koji leži na jugu, najveće naselje je luka Skala, na sredini ostrva, ostala naselja su Grikos na jugu i Kampos na severu ostrva. Po popisu iz 2011. godine 2.998 stanovnika bilo je raspoređeno u četiri naselja na sledeći način: Skala (1.747), Kampos (633), Patmos ili Chora (541) i Grikos (77). Pored toga na ostrvu Arki popisana su 44 stanovnika, a na ostrvu Maratos još pet stanovnika, tako da je ukupan broj stanovnika Opštine Patmos bio 3.047 stanovnika (tri više u odnosu na popis iz 2001. godine). Deset godina kasnije popis je registrovao tri stanovnika više, tj 3.047, od čega 2.998 na Patmosu, 44 na ostrvu Arki, a pet na ostrvu Maratos.
Privreda
Danas se privreda Patmosa sve više zasniva na turizmu i pomorstvu, a sve manje na tradicionalnoj poljoprivredi (masline, vinova loza, manje južno voće). Turizam je poseban, jer se jako oslanja na hodočasništvo i kulturološke posete značajnim mestimа na ostrvu. Poslednjih dvadesetak godina na ostrvu se ozbiljno radilo na turističkoj ponudi, jer je to, pored poljoprivrede i ribarstva, glavna privredna delatnost. Izgrađena je moderna luka Skala (na donjoj slici) sa brojnim restoranima, starinarnicama, hotelima i uređenim plažama.
Saobraćaj
Patmos ima redovan trajektni saobraćaj sa sledećim ostrvima i lukama: Agatonisi, Mikonos, Paros, Pirej, Pythagoreio i Karlovassi na Samosu, Siros, Leros, Amorgos, Naksos, Arki, Lipsi, Simi i Rodos. Patmos ima odlično razvijenu putnu mrežu. Praktično do svih plaža postoji asfaltni put, izuzetak je plaža Psili Ammos.
Pešačke staze i mesta za izlazak
Na Patmosu postoji sedam obeleženih pešačkih staza. Njihova dužina kreće se od 1,7 km do 10,2 km. Većinom su vrednovane kao lake staze, verovatno iz razloga što na Patmosu nema planina. Vreme predviđeno da se savladaju staze kreće se od 30 minuta do pet sati. Na slici je prikazana staza broj 2 Chora – Skala dužine 2,4 km, za koju je predviđeno da se savlada za pola sata (ide se nizbrdo).
Mesta za izlazak i restorani koji se preporučuju su “Aegean Cafe”, “Blue Bay”, “Isalos Club” i “Kasbah Night Club” u Skali, “Oasis” na plaži Grikos i restoran “Benetos” u Sapsili. Od plaža se preporučuju Meloi, Livadi Geranou, Grikos, Vagia i Agriolivadi.
Zaliv Stavros na jugozapadnom delu ostrva sa pogledom na mitsku stenu u obliku kormorana u daljini
PLAŽE
Skala:
Lokacija: 4 km severno od Chore.
Opis: Ovo je najpopularnija plaža na Patmosu. Čista i šljunkovita, plaža Skala je okružena mnogobrojnim turističkim sadržajima.
Skala se nalazi u centralnom delu ostrva, oko 4 km severno od Chore. Kao što je gore već rečeno, to je najveće naselje na Patmosu. Dobro je izgrađeno i raspolaže svim potrebnim turističkim sadržajima.
Mala šljunkovita plaža Skala nalazi se pored luke i iako se to može smatrati njenom manom, istovremeno prima mnogobrojne posetioce zbog svoje kristalne vode. Nekoliko stabala obezbeđuje lep hlad, a suncobrani i ležaljke se mogu iznajmiti. U blizini ima mnogo hotela.
Meloi:
Lokacija: 5 km severno od Chore.
Opis: Samo 1 km udaljena od luke u Skali, ova plaža je dobro zaštićena od jakih vetrova i prilično je popularna.
Meloi je peščana plaža sa hladom koji pružaju stabla tamariske. Zbog male udaljenosti od Skale, plaža je vrlo popularna, posebno za osobe koje nemaju sopstveni prevoz.
Što se tiče sadržaja, tradicionalna taverna je blizu plaže, kao i restoran i mini market u kampu, koji je udaljen samo 20 m. Postoji i pristanište za manje brodove.
Agriolivado:
Lokacija: 8 km severno od Chore.
Opis: Ova uređena plaža prilično je popularna.
Ova mala i skrovita plaža nalazi se oko 2,5 km severno od Skale. Plaža se sastoji od peska i šljunka, a okružena je bujnom vegetacijom. More je uvek mirno i čisto sa kristalnim izgledom. Na obali su poređane ležaljke i suncobrani, da zaštite od sunca i ponude opuštajuće sunčanje.
Kambos (Kampos, Campos):
Lokacija: 9 km severno od Chore.
Opis: Ljupki zaliv Kampos nalazi se u severnom delu ostrva. Ima kristalnu vodu, a deo plaže je uređen.
Duga plaža Kampos nalazi se 1 km niže od istoimenog naselja. Šljunkovita plaža se prostire u dužini od nekoliko stotina metara. Ima čistu i plitku vodu, kao i dosta stabala koja pružaju hlad.
Kampos je najbolje organizovana plaža Patmosa, na njoj je u ponudi oprema za razne sportove na vodi, posebno za surfovanje, jedrenje, paraglajding i kanu. U širem regionu nalazi se više hotela, kao i neke od najboljih primorskih taverni koje služe prvoklasni jastog. Redovna autobuska linija povezuje tokom dana Kampos sa Skalom.
Vagia (Vaya):
Lokacija: 11 km severoistočno od Chore.
Opis: Ova skrivena uvala je odlično mesto za one koji vole malo privatnosti. More je kristalno čisto, a ambijent je pomalo stenovit.
Vagia je tiha, mirna plaža sa šljunkom i senovitim drvećem, a nalazi se oko 700 m istočno od plaže Kampos. Smatra se da je na ovoj plaži najhladnije more na Patmosu. Do plaže se može doći brodićem iz Skale, automobilom ili autobusom do Kamposa, a zatim nastaviti pešice oko 2 km. Na putu do plaže nalazi se mali kafić u slučaju da se poželi osveženje.
Ligginou (Didymes, Didimes, Twin):
Lokacija: 12 km severoistočno od Chore.
Opis: Kao što im ime kaže, radi se o dve plaže koje su tako nazvane jer se nalaze jedna pored druge u dve skoro identične uvale.
Plaže Didymes, poznate su pod engleskim nazivom Twin Beaches. Plaže, iako nisu potpuno iste veličine, predstavljaju pravi dragulj za posetioce, a lep pejzaž formiraju dva rta, od kojih manji razdvaja dve plaže. Ove plaže imaju i treći naziv, pa su poznate i pod nazivom Ligginou.
Blizu plaže prolazi asfaltni put, a može se doći i sa plaže Vagia, posle kraće šetnje, budući da je rastojanje oko 500 m.
Livadi Geranou:
Lokacija: 13 km severoistočno od Chore.
Opis: Livadi Geranou je divna plaža u mirnom okruženju. Iako plaža nije mnogo uređena, prilično je popularna.
Livadi Geranou je lepa peščana plaža, sa kristalno čistim morem i mnogim senovitim mestima. Smeštena je na najistočnijoj tački Patmosa, a dostupna je svim prevoznim sredstvima. Dobro je zaštićena od jakog letnjeg egejskog vetra meltemia. U proleće je livada iza plaže puna orhideja. U blizini, sa predivnim pogledom na plažu, nalazi se mala taverna, koja na meniju ima ribu i jela domaće kuhinje.
Panagia Geranou:
Lokacija: 15 km severoistočno od Chore.
Opis: Peščana plaža u obliku lagune.
Ceo potez od plaže Livadi Geranou prema istoku prepun je manjih i većih plaža. Jedna od tih plaža je i Panagia Geranou, koju sam izdvojio zbog jedinstvenog oblika, koji liči na lagunu iz tropskih mora, ali neke pojedinosti o plaži nisam pronašao.
Lambi:
Lokacija: 14 km severno od Chore.
Opis: Lambi je izolovana plaža na severnoj obali Patmosa. Pošto na njoj nema turističkih sadržaja, nema ni mnogo posetilaca.
Lambi je duga plaža sa hladom koji pružaju stabla tamariske. Poznata je zbog retkih raznobojnih kamenčića. U prošlosti je na plaži bila ogromna količina kamenčića. Po njima je plaža i dobila ime, jer reč lambi znači sjajan, blistav. Na samoj plaži je lepa taverna u kojoj se služi sveža riba i razna lokalna jela i specijaliteti pripremljeni pred samo posluženje.
Do plaže se može doći brodom iz Skale, a takođe kolima ili pešice od Kambosa. Put je asfaltiran, a rastojanje od plaže Kampos iznosi oko 2,5 km, što se pešice može preći za oko 25 minuta. Boravak na plaži može se iskoristiti za posetu ruševinama Platis Gialosa i crkve Preobraženja, koja datira iz XVI veka i smatra se jednom od najznačajnijih crkava na Patmosu.
Livadi Kalogiron:
Lokacija: 2,5 km severno od Kamposa.
Opis: Šljunkovita plaža sa manjim stenama, dugačka oko 140 m.
Plaža Livadi Kalogiron je najsevernija plaža Patmosa. Do plaže vodi put iz Kamposa, koji nije asfaltiran samo poslednjih stotinak metara. Okolna priroda je veoma interesantna, pošto se radi o plodnoj dolini, tako da su pored puta voćnjaci i usevi. Na plaži se nalazi mala kantina za potrebe kupača.
Livadi Kalogiron pored plaže nudi idiličnu sliku ruralnog Patmosa – sliku koja bi trebalo da ostane u sećanju duži niz godina.
Lefkes:
Lokacija: 10 km severozapadno od Chore.
Opis: Zaliv Lefkes je živopisno mesto za opuštanje. Okolna niska brda stvaraju mirno okruženje, koje obično upotpunjuje ribarski brod usidren u luci.
Plaža Lefkes je jedina plaža na severozapadnoj obali Patmosa, locirana u malom zalivu Lefkon. To je veoma živopisna plaža, sa peskom, nešto šljunka i kristalnom vodom i smatra se jednom od najlepših plaža Patmosa. Poseta ovoj plaži je apsolutno opuštajuća i relaksirajuća za sve uzraste. Do plaže vodi asfaltni put, koji se odvaja od puta Skala – Kampos i dugačak je manje od 2 km.
Merika:
Lokacija: 1 km severno od Skale.
Opis: Plaža je na vetrovitoj strani ostrva, pa more često izbacuje morsku travu na obalu.
Nakon što se prođe Skala na putu koji vodi prema severnom delu ostrva, nailazi se na putokaz za plažu Merika. Od ovog skretanja se za samo minut stiže do druge (zapadne) obale ostrva, jer na tom mestu širina Patmosa iznosi svega 350 m.
Novi hotelski apartmanski blok direktno izlazi na plažu, ali može se zaobići koristeći drugi deo plaže. Ovo je još jedno sjajno mesto da se uživa u zalasku sunca.
Alikes (Alykes):
Lokacija: 3 km južno od Chore.
Opis: Plaža Alikes se nalazi u velikom zalivu Stavros na južnoj obali ostrva. Ovo je jedna od najmirnijih plaža Patmosa.
Alikes je predivna peščana plaža. Nalazi se na severnom kraju zaliva Stavros, na mestu gde monasi sakupljaju so. U stvari, ime plaže je nastalo od reči alyki što u prevodu sa grčkog znači “slano”. To je duga peščana plaža sa plitkim morem i ima nešto od turističkih sadržaja. Leti je na plaži otvorena mala taverna, dobrodošlo mesto za predah. Ova plaža je i popularna početna tačka pešačke staze preko brda za plažu Psili Ammos.
Psili Ammos:
Lokacija: 5 km južno od Chore.
Opis: Psili Ammos je jedna od najboljih plaža na Patmosu. Mekani pesak i čisto more privlače mnogobrojne posetioce na ovu plažu.
Svako ostrvo u Egejskom moru ima najmanje jednu plažu koja se zove Psili Ammos (Fini pesak) ili Chrisi Ammos (Zlatni pesak). Pa, plaža sa imenom Psili Ammos takođe postoji i na Patmosu. To je divna plaža sa zlatnim peskom u živopisnom zalivu, tako neobična za Patmos, potpuno odudara od drugih plaža. Ujedno je i jedina plaža na ostrvu do koje je nemoguće doći kolima. Ne računajući sulude varijante dolaska na plažu helikopterom ili podmornicom, do plaže je najlakše doći brodom koji polazi iz luke u Skali, koji svakodnevno polaze oko 10 sati ujutru.
Prilaz kopnom je samo za odlučne planinare, pošto je potrebno poprilično pešačiti od mesta gde se mogu parkirati kola u naselju Diakofti (ili se do ovog mesta dođe autobusom) do ovog malog raja. Iako rastojanje od oko 1,5 km ne izgleda isuviše veliko, dovoljno je pogledati sliku na prethodnoj strani i videti da je u pitanju kozja staza. Kažu da se staza pređe za oko 30 minuta. Naravno, na kraju puta nalazi se plaža kao nagrada za uloženi trud, kao i mala prodavnica sa osnovnim potrepštinama.
Plaža je sa neodoljivim dinama i stablima tamariske koji obezbeđuju hlad. Čisto azurno more je glavna atrakcija plaže Psili Ammos. Na plaži može biti malo vetrovito, ali su prethodni posetioci napravili zidiće od gomile kamenja kao zaštitu od jakog vetra. Zbog jake religioznosti Patmosa nudizam na ostrvu nije u potpunosti prihvaćen. Međutim, sa porastom turizma, neke stvari su se promenile i upozorenja se često ignorišu. Danas se naturisti okupljaju na udaljenom južnom kraju plaže.
Ovo je prelepa plaža – uživajte u poseti!
Diakofti:
Lokacija: 4 km južno od Chore.
Opis: Veliki zaliv Diakofti spada u najizolovanija mesta na Patmosu. Zaliv je okružen divljim brdima i niskom vegetacijom.
Ova mala plaža nalazi se u zalivu Diakofti, na jugoistočnoj obali ostrva ispred istoimenog živopisnog naselja po kome su plaža i zaliv dobili ime. To je izolovana plaža sa vodom i stenama. Područje Diakofti na Patmosu je jedno od najlepših mesta na ostrvu. Na pojedinim sajtovima plaža je pogrešno locirana na zapadnoj obali ostrva, u zalivu Stavros, južno od plaže Alikes!
Plaža se nalazi u području gde je najuža tačka ostrva, ima manje od 300 m od zapadne do istočne obale. Nekoliko stotina metara severno od plaže Diakofti je područje Petra. Diakofti je takođe polazna tačka staze za plažu Psili Ammos.
Petra (Kallikatsou):
Lokacija: 3,5 km jugoistočno od Chore.
Opis: Ova plaža je poznata i pod nazivom Kallikatsou, a nalazi se u blizini naselja Grikos. Deo plaže je uređen.
Petra je uređena plaža sa suncobranima, ležaljkama i kantinom. Takođe je poznata i pod nazivom Kallikatsou – tako se zove čudesna stena na kraju plaže. Ova stenovita plaža nalazi se na jugoistočnoj obali Patmosa. Oko 300 m od plaže nalazi se ostrvce Tragonisi. Plaža Petra je blizu plaže Plaki, koja je idealno mesto za nudiste. Plaki je peščana plaža sa sitnim šljunkom i malim drvećem. Od kraja plaže Plaki počinje niz malih uvala i plaža. Treba imati na umu da se ne može prići svim uvalama, a zbog svoje lokacije vrlo rano se nađu u senci.
Grikos:
Lokacija: 3 km južno od Chore.
Opis: Grikos je razvijen turistički centar na Patmosu. Smešten u neposrednoj blizini glavnog grada i luke, Grikos ima čistu plažu i miran ambijent.
Plaža Grikos nalazi se ispred istoimenog divnog naselja. Samo nekoliko koraka odvaja selo od glavne plaže, kojoj većina turista daje prednost. Plaža nudi nekoliko sadržaja za prijatno sunčanje u hladu. Na plaži se može iznajmiti oprema za neke sportove na vodi.
Loukakia:
Lokacija: 2 km istočno od Chore.
Opis: Loukakia je mala šljunkovita plaža sa kristalnom vodom, 250 m istočno od zaliva Sapsila.
Smeštena par kilometara od Chore, 1 km severno od Grikosa i 3 km južno od luke Skala, Loukakia je šljunkovita plaža sa kristalnom vodom. Na plaži nema turističkih sadržaja, a najbliži objekti, uključujući restorane i smeštajne kapacitete, nalaze se u Sapsili. Plaža Loukakia okružena je drvećem i niskim rastinjem, koji pružaju hlad i privatnost posetiocima. Na desnom (južnom) kraju plaže postoji zgrada koja liči na tvrđavu. Na 150 m od obale je jedno ostrvce.
Zaliv Sapsila, plaža Loukakia je sa druge strane rta