Kastelorizo, koje se zvanično zove Megisti, najudaljenije je grčko ostrvo. Nalazi se istočno od Rodosa i pravo je mesto za ljubitelje smirenosti i šetnje. Iako je ostrvo veoma malo, ima mnogo toga da se vidi: Palaiokastro, muzej sa zanimljivim nalazima, tradicionalne zgrade, stare vile. Šetnja uskim ulicama i uživanje u uzu i slatkišima u živopisnoj luci je svakako neophodno. Kastelorizo je veoma blizu obale Male Azije i dostupno je brodom i avionom iz Rodosa.

Geografija

Megisti ili Kastelorizo (grčki Μεγίστη)je jedno od 12glavnih ostrva po kojima je Dodekanez dobio ime. Ovo ostrvo je potpuno izdvojeno od ostalog dela Grčke: od Pireja je udaljeno preko 600 km, od Rodosa 120 km, a od turske obale samo 2 km. Kipar nije mnogo daleko, deli ga oko 280 km. Ovo je najistočnija tačka cele Grčke, tačnije to je ostrvo Strogili (ili Strongili).

Dužina ostrva je 6 km, širina je 3 km, a površina je 9,1 km². Kastelorizo ima trouglasti oblik, i orijentisano je u pravcu severoistok-jugozapad. Karakteristična su tri rta: Agios Stefanos (sever), Nifti (istok) i Pounenti (jugozapad); između prva dva je širok i prostran zaliv sa glavnom ostrvskom lukom i jedinim naseljem na ostrvu. Rt Agios Stefanos najbliži je turskoj obali i modernom turskom gradu Kaş. Rt Nifti je na nešto većoj udaljenosti od Turske.

Kastelorizo je planinsko i kamenito ostrvo, delom pošumljeno. Najviši vrh ostrva je Vigla (273 m).

Obala ostrva je visoka i strma, kojoj se sve teže pristupa krećući se prema zapadu. Dužina obale je 19,5 km, a koeficijent razuđenosti je samo 1,82.

Zemljište se sastoji od krečnjaka. Na ostrvu nema izvora pitke vode.

Klima Megistija je sredozemna sa dugim, sušnim letima i blagim i kišovitim zimama. U poređenju sa drugim grčkim ostrvima, na Kastelorizu može biti prilično vruće, jer ne duva rashlađujući vetar meltemi. Temperature mogu redovno porasti na preko 40°C. U zimskim mesecima prosečne najniže temperature kreću se od 5-8°C, a najviše od 15-18°C. U julu i avgustu prosečna najniža temperatura je 23°C, a najviša je 34°C.

Površina opštine je blizu 12 km², a u nju su uključena dva nešto veća ostrva Ro i Strogili i nekoliko manjih ostrvaca (Agios Georgios, Mavro Poini Megalo, Mavro Poini, Polifados ena, Psomi i Psoradia).

Ostrvo Ro se nalazi 5,3 km zapadno od Kasteloriza. Zahvata površinu od 1,6 km², a najviša tačka ostrva je samo 20 m. Ostrvo je bilo nenaseljeno tokom većeg dela istorije, izuzimajući period kada je na njemu živela sada slavna Grkinja Despina Achladoti, koju zovu Gospođa Ro (na grčkom Κυρά της Ρω). Pred početak II svetskog rata preselila se sa mužem i majkom na Ro, gde su živeli sa nekoliko koza, kokošaka i imali su baštu. Muž i majka su umrli nakon godinu dana. Achladioti je najpoznatija po tome što je svako jutro podizala grčku zastavu, iako ostrvo nije bilo formalno deo Grčke do 1948. godine. To je radila svaki dan, bez obzira na vremenske prilike od trenutka kada je stigla na ostrvo, pa sve do svoje smrti 13. maja 1982. godine u 92. godini života. To ju je učinilo grčkim herojem, i upoređivali su je sa Jovankom Orleankom. Pogotovo je to bilo značajno kada je Grčka skoro ušla u rat sa Turskom 1970. godine, jer je zastava bila lako uočljiva iz Turske. Iako nije imala status vojnog lica, sahranjena je na ostrvu uz vojne počasti.

Mala grčka vojna jedinica je sada bazirana na ostrvu, i nastavlja tradiciju podizanja zastave.

Na turskom se ostrvo zove Kara Ada (Crno ostrvo).

Strongyli Megistis (grčki Στρογγυλή Μεγίστης), takođe poznato pod nazivima Strongyli ili Ypsili, nalazi se oko 4 km jugoistočno od Kasteloriza. Dužina tog ostrvca je 1,5 km, širina je 700 m, i zauzima površinu od 0,9 km². Prilično je nisko i pokriveno je makijom. Nema stalnih stanovnika.

Strongyli je najistočnija tačka Grčke. Ima svetionik, što je takođe najistočnija građevima Grčke.

Istorija

Ime Megisti prevedeno sa grčkog znači najveći, jer je Megisti najveće ostrvo malenog arhipelaga u kom se nalazi. Drugi naziv, nastao tokom srednjevekovne vladavine vitezova Malteškog reda ostrvom, je složenica nastala spajanjem dve italijanske reči castello i rosso, u prevodu crveni zamak. Zapravo, vitezovi su na ostrvu podigli tvrđavu i to na crvenom zemljištu, koje je osobeno za Kastelorizo. Postoje i druga tumačenja za drugi deo naziva ostrva. Na turskom se ostrvo zove Meis.

Kastelorizo je naseljen još tokom praistorije. Tokom stare Grčke Kastelorizo su naselili Dorci i bio je stalno posed polisa na Rodosu. Posle toga ostrvom je vladao stari Rim, a zatim i Vizantija, posle toga Arabljani. 1204. godine posle osvajanja Carigrada od strane Krstaša, Kastelorizo potpada pod vlast Mlečana, a od 1306. godine ostrvom vladaju vitezovi Malteškog reda. Oni su renovirali tvrđavu, koja je služila kao zatvor za neposlušne vitezove.

Oko 1440. godine ostrvo je okupirao sultan Djemal-El-Din Iusuf iz Egipta, koji je uništio tvrđavu. Deset godina kasnije ga je osvojio Alfonso V od Aragona, kralj Napulja, koji je 1461. godine obnovio tvrđavu. 1512. godine Kastelorizo se našlo pod Osmanlijama. 22. septembra 1659. godine, za vreme Kritskog rata, ostrvo je osvojila Venecija i tvrđava je ponovo razorena, ali su se Turci ubrzo vratili na ostrvo. Od 1828. do 1833. godine stanovništvo Kasteloriza bilo je uključeno u grčki ustanak za nezavisnost, ali nije bilo priključeno novoosnovanoj Grčkoj.

1912. godine tokom rata između Italije i Osmanskog carstva, stanovnici ostrva su tražili da se  njihovo ostrvo pripoji Italiji. Zahtev je odbijen, a 14. marta 1913. godine lokalno stanovništvo je uhapsilo turskog guvernera i njegov garnizon i proglasilo je privremenu vladu. Avgusta 1913. godine grčka vlada je poslala sa Samosa privremenog guvernera sa žandarmima, ali su oni takođe proterani od strane stanovnika 20. oktobra 1915. godine. 28. decembra 1915. godine francuska mornarica okupirala je ostrvo na zahtev pro-francuske lokalne stranke koja je strahovala od turske odmazde. Turska obalska baterija odgovorila je na francusku okupaciju granatiranjem ostrva. Ugovorom iz Sevresa ostrvo je pripalo Italiji i italijanska mornarica ga je preuzela od Francuza 1. marta 1921. godine, ali ugovor nikada nije ratifikovan. Ugovor iz Lozane potvrdio je italijansku vlast nad ostrvom, koje se tokom te vladavine zvalo Castelrosso.

1926. godine ostrvo je pogodio katastrofalni zemljotres.

Konvencija iz 1932. godine između Italije i Turske definisala je granicu na moru između dve sile, pri čemu je Turska dobila sva ostrvca malog arhipelaga oko Kasteloriza, osim ostrva Ro i Strongili. Tokom tridesetih godina Kastelorizo je bio usputna stanica za francuske i britanske hidroavione. Tokom Drugog svetskog rata, 25. februara 1941. godine, britanski komandosi su zauzeli ostrvo, ali su ga italijanske snage sa Rodosa povratile nekoliko dana kasnije. Posle kapitulacije Italije 8. septembra 1943. godine, ostrvo su zauzeli saveznici. U julu 1944. godine skladište goriva se zapalilo, požar se proširio na susednu deponiju municije, a pri tome je izgorela polovina kuća na ostrvu. Ono što je preostalo sravnjeno je sa zemljom iz bezbednosnih razloga. Tragedija se dogodila i 1946. godine, kada je pri povratku 500 bivših stanovnika na ostrvo brod potonuo usled preopterećenja i izbio je požar u kome su nastradale 33 osobe.

Kastelorizo je pripao Grčkoj Pariskim mirovnim ugovorima iz 1947. godine. Ostrvo je formalno pripojeno grčkoj državi 7. marta 1948. godine, zajedno sa drugim ostrvima Dodekaneza.

Ostrvo je postao popularno poslednjih nekoliko godina među turistima koji traže izolovana mesta u Dodekanezu, zahvaljujući filmu “Mediteraneo”, dobitniku Oskara 1991. godine, snimljenom na ostrvu.

U februaru 2016. godine u samo jednom danu na Kastelorizo se iskrcalo oko 900 migranata, što je dvostruko više od broja meštana! Lokalne vlasti su bile u panici, jer nisu mogle da pruže nikakvu pomoć nesrećnim ljudima. Nema smeštajnih kapaciteta, vremenski uslovi su se pogoršavali… Neki su smešteni na teretni brod koji je bio ukotvljen u luci. Grčka obalna straža i patrolni čamci pomagali su svima koji su se našli na moru. U međuvremenu, stizale su informacije da na turskoj strani čeka još na hiljade ljudi koje nameravaju da se čamcima upute upravo u pravcu Kasteloriza.

Stanovništvo

Megisti spada u veoma zabačena ostrva Dodekaneza, pa je protekla dva veka izgubio mnogo stanovnika. Pretpostavlja se da je oko 1800. godine ostrvo imalo između 14 i 17 hiljada stanovnika, koji su se postepeno iseljavali, najviše u Australiju (posebno u gradove Perth i Sydney), gde ih zovu Kazzies. Razvoj turizma poslednjih dvadesetak godina doprineo je prosperitetu ostrva i smanjenju pada broja stanovnika. Poslednji popis stanovnika iz 2011. godine registrovao je 492 stanovnika u jedinom naselju na ostrvu.

Stanovništvo i privreda dostigli su vrhunac krajem XIX veka sa oko 10.000 ljudi koji su živeli na ostrvu. U to vreme, Kastelorizo je i dalje bila jedina sigurna luka duž trase između luke Makri (danas Fethiye) i Bejruta. Njegovi jedrenjaci trgovali su proizvodima iz Anadolije (ugalj, drvo, žir, borova kora) u zamenu za egipatsku robu (pirinač, šećer, kafa, tkanine i prediva), a prevozili su žitarice iz Anadolije do Rodosa i Kipra. Na ostrvu postoji procvat proizvodnje ugljena (toliko traženog u Aleksandriji, gde je korišćen za nargile). Ribarstvo – uglavnom spužvarstvo – takođe je bilo važno.

U osvit XX veka raspada se ostrvska privreda, ubrzana padom Otomanskog carstva i deportacijom Grka iz Anadolije 1923. godine. Krajem dvadesetih godina XX veka broj stanovnika na ostrvu pao je na 3.000, dok je oko 8.000 stanovnika živelo u inostranstvu, pretežno u Australiji, Egiptu, Grčkoj i SAD. U to vreme grad je imao 730 kuća, od kojih je 675 je već bilo prazno, a mnoge su propale.

Danas su kuće u naselju vitke i odlikuju ih drveni balkoni i prozori anadolijskog tipa. Dalje od obale mnoge kuće su i dalje u ruševnom stanju. Na ulazu u luku, na istočnoj strani, su ruševine kuće gde je nekada bila smeštena italijanska vlast (Palazzina della delegazione), podignute 1926. godine od strane italijanskog arhitekte Florestana di Fausta, koji je dizajnirao neke od najznačajnijih građevina tokom italijanske vladavine na Rodosu. U blizini je nekadašnja otomanska džamija, koja datira iz druge polovine XVIII veka i koja je obnovljena i ponovo otvorena kao muzej 2007. godine. Odavde počinje Gradski kej, koji se proteže na sve tri strane luke. Centralni trg – Plateia Ethelondon Kastellorizou (Trg dobrovoljaca Kasteloriza) – leži na sredini istočne obale. Na suprotnoj strani luke su Perea Meria, zapadni kej i manastiri Profitis Ilias i Agia Triadha, sada vojska baza.

Iznad keja na istočnoj strani je staza koja vodi do tvrđave vitezova (XIV vek).

Penjući se stepenicama u istočnom delu grada, dolazi se do predgrađa Horafia, gde postoji trg okružen crkvom Svetog Đorđa (1906), sa velikom kupolom vizantijskog tipa, i katedralom Svetog cara Konstantina i Helena (1835). Dalje na istoku je mali zaliv poznat kao Mandraki, sekundarna luka ostrva.

Zapadno od grada, posle najvišeg vrha ostrva Vigla nalazi se stoji Palaiokastro (stara tvrđava), ostrvski drevni Akropolj. Ovaj utvrđeni objekat je klasičnog porekla: pravougaonog je oblika i dimenzija 60×80 m. U njegovoj unutrašnjosti je drevni toranj, izgrađen kvadratnim krečnjačkim blokovima i velikom cisternom za vodu. U osnovi tvrđave je urezan dorski natpis, koja datira iz IV ili III veka p.n.e, sa osvrtom na Megiste (drevni naziv Kastelorizo) i njegovom zavisnosti od Rodosa. Na istočnoj strani nalaze se ostaci kapije ili propylaea.

Privreda

Danas se privreda Megistija sve više zasniva na turizmu i pomorstvu, a sve manje na tradicionalnoj poljoprivredi. Proizvode se samo male količine maslina, grožđa i pasulja.

Saobraćaj

Na ovako malom ostrvu postoji aerodrom, što je gotovo jedini način da se do ostrva dođe.

Olympic Air saobraća do ostrva pet puta nedeljno u sezoni, odnosno četiri puta nedeljno van sezone.

Što se tiče trajektnog saobraćaja, postoji linija kompanije “Blue Star Ferries” Kastelorizo – Rodos – Simi – Tilos – Nisiros – Kalimnos – Pirej, koja saobraća dva puta nedeljno. Polasci iz Pireja su četvrtkom u 15:00 h (stiže u Kastelorizo narednog dana u 13:40 h) i nedeljom u 08:00 h (stiže u Kastelorizo narednog dana u 10:40 h). U suprotnom smeru polazi iz Kasteloriza ponedeljkom u 11:00 h (stiže u Pirej narednog dana u 10:40 h) i petkom u 14:00 h (stiže u Pirej narednog dana u 13:10 h). Kao što se vidi putovanje može da traje bezmalo 27 sati! Cena karte je 84 €.

Linija Kastelorizo – Kaş saobraća svakoga dana u sezoni (maj – oktobar), a van sezone (novembar – april) samo ponedeljkom. Polasci iz Kaşa su u 10:00 h, povratak iz Kasteloriza je u 15:00 h. Cena karte je 25 € u jednom pravcu, a 40 € za povratnu kartu.

Takođe saobraća brod “Dodekanisos Pride”. U letnjoj sezoni 2017. godine imao je nedeljno samo jednu vožnju do ostrva. To je sreda, kada polazi iz Rodosa u 07:30 h, stiže u Kastelorizo u 09:50 h, vraća se odmah u 10:00 h i stiže na Rodos u 12:20 h. Karta u jednom pravcu košta 39 €.

Na samom ostrvu puteva skoro da i nema, jedini put je onaj koji povezuje luku i aerodrom (2,7 km), tako da automobil nije ni potreban. Jedan mini bus služi da preveze putnike na toj relaciji, a postoji i jedan taksi.

Znamenitosti

1. Tvrđava vitezova reda Svetog Jovana iz XIV veka.

• Savršeno očuvana kamena grobnica iz perioda Likije (jedina u Grčkoj) ispod tvrđave na ulazu u luku.

• Palaiokastro – najstarije nalazište na ostrvu. Tu se mogu videti ostaci antičkih građevina i nekih kasnijih manastira.

Manastir Agia Marina (Palaiokastro)

• Katedrala Svetog Konstantina i Helena – zaštitnika ostrva.
• Arheološki muzej. Ulaz je slobodan, a u njemu je izložba predmeta pronađenih u drevnom Akropolju ostrva (Palaiokastro), grnčarije iz potonulog srednjovekovnog broda pronađenog u blizini ostrva i drugih zanimljivih lokalnih artefakata i kostima.
• Plava pećina ili Parasta Cave (sreo sam i naziv Fokiali Cave) na jugoistočnoj obali ostrva. To je jedan od najređih i najlepših geoloških fenomena u Mediteranu. Pećina je najlepša u Grčkoj, a možda i u celom Mediteranu. Dugačka je 75 m, široka je 45 m, a visoka 35 m. U pećini ima stalaktita i stalagmita. U jutarnjim časovima sunce obasjava pećinu dajući joj plavu boju. Pećina u kojoj živi morska medvedica može se posetiti jedino izletničkim brodićem iz Kasteloriza. Naravno, tokom izleta moguće je plivati u pećini.

• Stepenice koje vode do Svetog Đorđa na planini i katakombe u Agios Charalambosu. Jedna od najmagičnijih staza po kojoj se može hodati. Prvo je potrebno savladati četiri stotine stepenika, a zatim vodi do Svetog Đorđa i Agios Charalambosa. Unutar crkve nalazi se pećina retke lepote sa tajnom sobom.

• Pešačenje stazom do rta Agios Stefanos.

Pored gore navedenog boravak na ostrvu automatski znači mogućnost za pecanje.

To uključuje pecanje iz čamca, pecanje sa obale, podvodni ribolov i bacanje mreža. Mora se naglasiti da postoje kazne za kršenje morskih zakona, npr. izlov morskih ježeva prečnika manjeg od 5 cm.

Postoji mnogo manjih ostrva oko Kasteloriza koje vredi posetiti, pre svega su to Agios Georgios, Ro i Strongyli. Takođe i pešačenje može biti jedna od aktivnosti, budući da na ostrvu nema mnogo puteva.

Prema lokalnim mitovima u ovoj pećini živi ogromna zmije čije siktanje se može čuti u celoj luci.

PLAŽE

Zvuči pomalo neverovatno, ali nisam pronašao nijednu plažu na ostrvu Kastelorizo!

Jedino mesto koje sam pronašao gde bi se moglo ući u more je zaliv Mandraki.

Mandraki

Na potpuno suprotnom kraju zaliva nalazi se hotel “Megisti”. Dizajniran u potpunom skladu sa prirodnim okruženjem ostrva, od koga zastaje dah, ovaj hotel pruža spektakularan pogled na rt i luku. Hotel “Megisti” nalazi se u zapadnom delu prirodne luke Kasteloriza, između rta Agios Stefanos i Nifti. Zbog svoje neverovatne lokacije, hotel “Megisti” jedini ima privatno područje u kome se može uživati u plivanju ili ronjenju u kristalno čistoj vodi. Alternativno, moguće je samo opustiti se na suncu i uživati u osećanju da je ceo svet daleko. U hotelu “Megisti” doživeće se pravo grčko gostoprimstvo. Odlična usluga dok se izležava na suncu na terasi hotela sa raskošnim koktelom. Osoblje hotela će obezbediti da se zadovolji svaka potreba.

Terasa hotela “Megisti”

Ulazak u more sa terase hotela “Megisti”

Hotel “Megisti”

Verovatno jedini način kupanja na Kastelorizu – skok sa rive u more