Kalamos nije konvencionalno ostrvo. Pre bi se reklo da je to planina koja pluta morem. Severni deo ostrva obrastao je veoma visokom i gustom borovom šumom. Očigledno je čak i neiskusnom posetiocu da su ovi borovi posebne vrste. Oni rastu svuda, čak i na veoma strmim terenima, probijaju se iz stena i spuštaju do obale mora, kao da žele da demonstriraju superiornost u odnosu na teren. Čak i na prvi pogled iz daljine Kalamos pleni neobičnim, divljim izgledom. Ostrvo se veoma sporo turistički razvija, tako da se može uživati u “izvornoj” atmosferi!
Geografija
Kálamos (grčki Κάλαμος, poznat u antici kao Καρνος – Karnos) je planinsko ostrvo u Jonskom moru. Nalazi se istočno od Lefkade, 1,4 km od grčkog kopna. Isto toliko je od Kalamosa udaljeno i ostrvo Kastos, dok do rta Kefali, krajnje južne tačke ostrva Meganisi, ima oko 5 km. Oko 2 km od krajnje južne tačke ostrva je hrid Fornikula.
Ime Kalamos u prevodu sa grčkog znači trska i zbog prisustva ove biljke duž obale ostrva u prošlosti možda je dobilo ime. Druga verzija je da ostrvo ima nekoliko plaža sa dobrim peskom (Kali Ammos na grčkom) pa je tako dobilo ime.
Površina Kalamosa je blizu 25 km2, pa po tom podatku među grčkim ostrvima zauzima 59. mesto. Od severoistoka do jugozapada, a u tom pravcu se ostrvo i pruža, ima preko 11 km, dok je najveća širina ostrva 4 km. Dužina obale je 32 km, što daje koeficijent razuđenosti 1,80. Krajnje tačke ostrva su rtovi Kefali (jug), Asprogiali (severoistok) i Trachila (severozapad). Obale ostrva su stenovite i uglavnom bez prirodnih luka. Postoje dva relativno veća zaliva: Gerolimionas na jugoistoku i Porto Leone na jugozapadu.
Kefali
Najviši vrh Kalamosa Vouni nalazi se gotovo u centru ostrva i doseže visinu od čak 754 m, što je zaista impozantno za ostrvo tako male površine. Naprimer, najviši vrh Zakintosa, koji ima preko 400 km2 površine, je tek 13 m viši. Planina se proteže celom dužinom ostrva.
Impresivne vertikalne litice prate prolaz malog broda od Mytikasa do luke Kalamos, dok obavlja plovidbu duž obale.
Istorija
Prvi dokazi o postojanju ljudi na ostrvu datiraju iz doba neolita. Izvesno je da Kalamos bio naseljen u minojskom i klasičnom razdoblju. U helenističkom periodu antičke Grčke moreuz Kalamos – Mytikas bio je od posebnog vojnog značaja. Prolaz se prvobitno nadgledao iz male osmatračnice na grebenu Xylokastro, a čitav sistema osmatračnica izgrađen je u okolini.
Nadzor nad moreuzom se efikasnije organizovao krajem rimskog doba, kada je jaka tvrđava sagrađena na nižoj nadmorskoj visini između naselja Kalamos i Episkopi. Piraterija je predstavljala stalni problem za područje, a naročito u periodima kada nije bilo dovoljno kontrole od strane vlasti, kao u doba posle pada Vizantijskog carstva i tokom XVI i XVIII veka. Tokom većeg dela XVIII veka Mlečani su vladali ostrvom i privreda Kalamosa bila je pod kontrolom porodice Delladetsima koja je prikupljala desetinu. Ali krajem veka Rusi su zamenili venecijansku vlast, da bi 1807. godine ostrvom zavladali Francuzi.
Tokom ustanka Grka protiv Otomanskog carstva, ostrvo je bilo utočište porodicama iz Epira, kopnene Grčke (Sterea Ellada) i Peloponeza. Mnoge poznate vođe ustanka, kao što su Karaiskakis, Tzavelas, Lepeniotis i Varnakiotis zbog veće bezbednosti sklonili su svoje porodice na Kalamos, koji je u to vreme bio pod britanskom upravom. Izbegli Sulioti (mesto u južnom Epiru) pronašli su utočište u zabačenim lokacijama na ostrvu, a neki od njih su se trajno naselili trajno na tom području.
Kalamos je bio jednako gostoljubiv i za stanovnike grada Messolongi (danas upravno sedište okruga Etolija-Akarnanija) tokom njegove opsade, kada su žene i deca našli utočište na ostrvu. Hrana je dopremana na Kalamos ne samo tokom ratnih dejstava, već i tokom perioda neprijateljstva. Mali brodovi ljudi iz grada Messolongi pronašli su tajne prolaze u laguni i slobodno su plovili noseći brašno, kafu i druge neophodne namirnice. Međutim, stvari nisu uvek bile tako jednostavne, pošto su Britanci želeli da preuzmu kontrolu nad situacijom i sprečavali su sve pokušaje mnogih porodica, posebno siromašnih, da se nasele na ostrvu.
I poslednji sati opsade grada Messolongi su u vezi sa Kalamosa. Neposredno pre pada grada Messolongi, u oktobru 1825. godine, kada je Rešid Mehmed Paša (Kioutachis) privremeno povukao svoje trupe, mnogi su poverovali da će okončati opsadu i vratili su porodice sa ostrva, pa je u gradu bio veliki broj ljudi. To je izazvalo veliki problem zbog nedostaka hrane. Kalamos je još jednom, dokazao da je gostoljubivo ostrvo koje se pobrinulo za sve očajne ljudi iz grada Messolongi koji su uspeli da stignu na ostrvo i zatraže utočište.
Kalamos je dan sopstvenog oslobođenja i pripajanja Grčkoj kao i druga jonska ostrva dočekao 1864. godine.
Stanovništvo
U poslednja četiri popisa broj stanovnika Kalamosa se kretao ovako: 454 (1981), 465 (1991), 543 (2001) i 496 (2011). Dakle, raduje činjenica da se broj stanovnika u poslednjih 30 godina povećao za oko 10%. U glavnom naselju, koje se zove isto kao i ostrvo Kalamos, 2011. godine popisano je tačno onoliko stanovnika koliko ih je na celom ostrvu bilo 1981. godine, znači 454. Selo Kalamos se nalazi na istočnoj obali ostrva.
Logično, preostala 42 stanovnika su popisana u naselju Episkopi, budući da su to danas jedina dva naselja na ostrvu. Kažem danas jedina, pošto je postojalo i selo Kefali, takođe poznato po mletačkom nazivu Porto Leone, koje je napušteno nakon katastrofalnog zemljotresa koji je pogodio Jonska ostrva 1953. godine. Glavna crkva u naselju Episkopi je i dalje u upotrebi i još uvek se u njoj čuva ikona Bogorodice koja se smatra čudotvornom. Crkva proslavlja dva puta godišnje (30. juna i 15. avgusta). Religioznoj proslavi toga dana prethodi i sledi tradicionalna manifestacija sa narodnom muzikom. Ljudi sa ostrva i okolnih oblasti dolaze da joj prisustvuju. U širem regionu ova dva sela su dva manja satelitska naselja – Kastro i Agrapidia.
Leti na ostrvo dođu prijatelji i rođaci, pa se broj stanovnika poveća.
Naselje Kalamos
Na ostrvu se nalazi dečji vrtić i osnovna škola, koju pohađaju sva deca stalnih stanovnika ostrva. U periodu od 2000-2008. godine na ostrvu je rođeno 36 dece, a osnovnu školu je u tom periodu završilo 25 učenika. U školskoj 2007/08 godini osnovnu školu je pohađalo šest učenika. Međutim, za srednju školu se mora na kopno, u okrug Etolija-Akarnanija.
U ranim devedesetim godinama prošlog veka vodovodni sistem na Kalamosu je obnovljen i sada svako domaćinstvo ima tekuću vodu. Takođe su poslednjih nekoliko godina sve zemljane staze popločane kamenom ili betonirane. Kalamos, nekada udaljeno ostrvo bez struje i odgovarajućeg vodosnabdevanja, sada ima sve pogodnosti koje postoje na kopnu.
Centar ostrva je luka Kalamos, koja se nalazi na istočnoj strani. To je luka u kojoj mnogi ljudi koji plove Jonskim morem sidre brodove kako bi posetili ostrvo, uživali u plodovima mora u tavernama pored mora ili se sklonili od nevremena.
Radovi koji se obavljaju na proširenju luke povećaće broj brodova koji se mogu usidriti i olakšati pomorski transport, što je za ostrvo jedini način komunikacije sa ostatkom sveta. Leti brod saobraća četiri do pet puta dnevno sa lukom Mytikas na kopnu, dovozeći putnike i robu svih vrsta za pokrivanje potreba ostrvskih stanovnika. Ostrvo ima jednostavnu, ruralnu atmosferu.
Kuće Kalamosa, sagrađene uz brdo visoko iznad luke, su od kamena, pretežno sa krovovima pokrivenim crepom, gusto su spakovane jedna do druge i razdvojene uskim, krivudavim uličicama.
Put koji povezuje luku sa selom penje se veoma strmo i ima mnogo krivina. Nekoliko automobila, koji se uglavnom koriste za prevoz robe, voze oprezno uskim putevima. Novoizgrađena saobraćajnica koja polazi iz Kalamosa penje se visoko u brdo, prolazi kroz neverovatnu borovu šumu i završava se u malo selu Episkopi. Taj put nije mnogo uticao na ostrvski pejzaž i idealan je za sve koji uživaju u šetnji kroz prelepo prirodno okruženje.
U selu Episkopi (na slici) ima nekoliko kuća, pohabanih vremenom, koje se koriste kao letnje rezidencije, dovodeći njihove vlasnike u Episkopi svake godine. Vreme kao da je stalo pre 50 godina. Stanovnici svoje čamce, nužno sredstvo transporta i komunikacije sa ostatkom sveta, čuvaju u maloj novoj luci. Episkopi je udaljen samo deset minuta vožnje od luke Mytikas na kopnu.
Na drugoj strani ostrva je Porto Leone, šarmantan mali zaliv tako nazvan od strane Mlečana koji su prvi sačinili mapu ostrva. U blizini je stari most izgrađen pre mnogo vekova. Potrebno je oko 1,5 sat pešačenja da se dođe od Kalamosa do ove lokacije (rastojanje je oko 7 km).
Borova šuma na Kalamosu je veoma retke vrste i jedina šuma ovog tipa nalazi se na Sporadima u Egejskom moru. To je gusto izrasla zelena šuma, moćna i živa i prebavilište mnogih vrsta ptica. Put od Kalamos do sela Episkopi prolazi pored male plaže Agios Konstantinos. Na njoj, tačno ispred talasa, postoji mala i ljupka privatna crkva Agios Donatos, sveca koji se sreće uglavnom na jonskim ostrvima. Izgrađena od kamena sa krovom od keramičkih pločica, ona je usamljena, a društvo joj jedino pravi gusto lišće; uskoro će joj ipak biti potrebna obnova, kako bi se sačuvala za buduća vremena.
Agios Ioannis, koja je jedna od najstarijih crkava na ostrvu, skoro je potpuno uništena. I dalje stoji tabla sa natpisom (1648), godina kada je crkva najverovatnije sagrađena. Druge crkve su Agios Minas u selu Episkopi i Agios Georgios na groblju.
Ostrvo ima nekoliko zanimljivih pećina.
Napušteno selo Kefali u avgustu
Privreda
Svakodnevni život stanovnika ostrva prilagođen je surovom pejzažu ostrva i okruženjem morem, kao što se dešavalo i pre 40 godina. Ostrvo je odavno kultivisano. Planina je niža u centralnom delu ostrva i prema jugu i mnogo je lakše obrađivati zemlju na tim mestima. U prošlosti se gajila vinova loza, ali sve što je ostalo od toga su potporni zidovi.
Ima dosta stabala maslina i tri vetrenjače u zaseoku Agriapidia, gde se skupljao ceo rod.
Stočarstvo, maslinarstvo i ribarstvo su bitne ekonomske aktivnosti za stanovnike dva naselja. Međutim, danas se samo stariji bave tradicionalnim zanimanjima. Mladi sa ostrva su uglavnom pomorci i plove morima po zemaljskoj kugli pronoseći ime i slavu ostrva širom sveta.
Od sadržaja u Kalamosu postoji taverna “Georges” na mestu se dugi mol sastaje sa glavnim kejom. Očekuje se u narednim godinama otvaranje još nekoliko taverni. Postoji nekoliko prodavnica u luci. Ukoliko se od luke krene levo i uzbrdo, dolazi se do male, ali dobro snabdevene prodavnice / pekare. Na desnom kraju luke su pošta, mesara i nekoliko barova.
Saobraćaj
Na Kalamos se može doći na nekoliko načina, ali brodovi koji saobraćaju ne prevoze automobile.
Brod “Ioanna” ima polaske iz Mytikasa za Kalamos u 10:15, 12:15, 14:15, 17:45 i 19:15 h. Iz Kalamosa su polasci u 6:45, 11, 13, 17:15 i 18:30 h. Brod koji polazi iz luke Kalamos u 6:45 h, odnosno iz luke Mytikas u 14:15 h, zaustavlja se i u luci Episkopi. Vožnja od Mytikasa do Kalamosa traje 20 minuta, od Mytikasa do Episkopija 10 minuta, a od Kalamosa do Episkopija 25 minuta. Cena prevoza je 3,80 € od Kalamosa do Mytikasa, odnosno 0,80 € od Mytikasa do Episkopija.
Brod “Kastos II” od 29. juna do 31. oktobra 2018. godine saobraćao je petkom i nedeljom na relaciji Kastos – Kalamos – Mytikas – Nidri. Polazak iz luke Kalamos je u 7 h, u Mytikas stiže u 7:30 h, a u Nidri u 9 h. U suprotnom pravcu iz luke Nidri polasci su petkom u 13 h, a nedeljom u 9:30 h i stiže u luku Kalamos petkom u 15:20 h, a nedeljom u 11:30 h. Zatim brod produžava za Kastos.
I pored toga što na ostrvu praktično nema saobraćaja, glavni put Kalomos – Episkopi u dužini od 8280 m je asfaltiran. Pronašao sam na sajtu:
http://hotelsline.com/en/article/episkopi-kalamos-hiking-lefkada-island-trekking
detaljan opis pešačke ture tim putem, a potrebno je oko dva sata da bi se savladao ceo put.
Sem toga ima još oko pet kilometara asfaltiranih puteva.
Znamenitosti
Ostrvo ima samo nekoliko kulturnih spomenika. Ono, međutim, ima izuzetan prirodni krajolik i atmosferu koja vraća posetioce u davno prohujala vremena. Trebalo bi odvojiti vreme da se prošeta uskim ulicama naselja i popriča sa meštanima o davno prohujalim vremenima i životu na ostrvu. Šetnja od Kalamosa do Episkopija kroz netaknutu autentičnu prirodu redefiniše vrednosti života. Iz Kalamosa može se biciklom posetiti južni deo ostrva i napušteno selo Kefali. Stari mlinovi, mlinski kamen, oronule kuće, polusrušene vetrenjače koje još uvek stoje, kao da se vreme odjednom zaustavilo. Svi su tu, nemi svedoci prohujalih vremena.
Temelji tvrđave iz helenističkog perioda na lokaciji Hellenica neposredno pre planinskog prevoja Agia Paraskevi u Seli
Tvrđava u selu Episkopi izgrađena je u kasnorimskom / ranovizantijskom dobu sa glavnim zadatkom da kontroliše prolazak brodova kroz moreuz Kalamos – MytikasCrkva Aghii Anargyri sa čudotvornom ikonom Bogorodice
Unutrašnjost crkcice Svetog Đorđa u selu Episkopi
Dve napuštene vetrenjače na ulazu u zaliv Kefali
Ostaci starog živopisnog puta koji je povezivao dva naselja na ostrvu – Kalamos i Kefali
Vetrenjača u Petri
Kastro
PLAŽE
Kalamos ima male, uglavnom šljunkovite plaže sa blistavo čistom vodom, do kojih se dolazi uglavnom sa mora. U blizini luke su plaže Mirtia i Asprogiali, dok su nešto južnije Agriapidia, Pefkoi i Kefali, dok su Kedros, Alexaki, Kipoi i Trachilos na zapadu.
Agrapidia (Agriapidia):
Nalazi se oko 800 m južno od luke Kalamos.
Na slici se vide ostrvce Provati i kraj ostrva Kastos (skroz desno)
Agios Konstantinos:
Plaža se nalazi na severnoj obali ostrva i do nje postoji asfaltni put. Od naselja Episkopi se krene prema Kalamosu i posle 2,4 km se odvaja put za ovu plažu. Do plaže je potrebno pešačiti još oko 900 m. Na plaži se nalazi već pomenuta crkva Agios Donatos.
Asprogiali:
Asprogiali je divna mala plaža sa transparentnom smaragdno-zelenom vodom i jedinstvenom borovom šumom koja se spušta sve vreme do mora! Čist pejzaž posećuju samo nautičari. Nalazi se na severoistočnoj obali Kalamosa, samo nekoliko kilometara od Mytikasa na kopnu. Od puta Kalamos – Episkopi udaljena je oko 200 m.
Mirtia (Myrtia):
Cela istočna obala Kalamosa je veoma lepa, sa malim šarmantnim uvalama i borovima koji se spuštaju sa planine i skoro da se kupaju u prelepom moru! Mirtia je lepa plaža u čistoj i prekrasnoj borovoj šumi na istočnoj obali Kalamosa. Nalazi se oko 1,5 km severno od luke Kalamos i nije u blizini plaže Asprogiali, kao što neki sajtovi sugerišu. Ima izvanrednu smaragdno zelenu vodu i prekrasan pogled. Neki kažu da je voda toplija nego na plaži Agrapidia. Dužina plaže je oko 400 m.
Do plaže je moguće doći na nekoliko načina. Većina meštana dolazi čamcima. Može se doći i peške, obzirom da nije prevelika razdaljina od luke. A može se doći i taksijem, to košta oko 10 €. Od puta do plaže ima oko 250 m i staza je strma (ali bezbedna), mada neki kažu da je povratak sa plaže malo zahtevan. Plaža Mirtia je veoma popularno mesto za slobodno kampovanje.
Pefki (Pefkoi):
