Bretanja (francuski Bretagne; bretonski Breizh) je regija koja se nalazi na severozapadu Francuske i poluostrvo na zapadu evropskog kontinenta. Regija se nalazi na 80% teritorija bivše istorijske provincije Bretanje. Njen položaj bitno utiče i na klimu u ovoj regiji. Regija ima 2.800 km obale i sva četiri njena departmana imaju izlaz na Atlantski okean. U regiji postoje dva planinska masiva: Monts d’Arrée i Montagnes Noires. Mlađe stanovništvo je skoncentrisano u gradskim središtima: Brest, Vannes, Lorient, Quimper, predgrađa gradova Rennes, Saint-Malo i Saint-Brieuc. Od većih gradova tu je i Guingamp. Centralni deo regije je poprilično pust.

U regiji vlada klima karakteristična za okeanska područja, premda poprilično umerena, sa značajnim razlikama između leta i zime. Severozapadni vetar (noroît na francuskom, gwalarn na bretonskom) dominira severom. Kiše u regiji su česte i kratke.

Bretanja je od francuskih regija najbogatija ostrvima. Može se reći da 85% svih francuskih ostrva u Atlantskom okeanu upravo pripada Bretanji. Četiri departmana Bretanje (idući obalom od severa prema jugu) su Ille-et-Vilaine, Côte-d’Armor, Finistère i Morbihan. Najmanje ostrva ima pored obale departmana Ille-et-Vilaine, a kako se kreće prema jugu broj ostrva po departmanima se povećava.

Najveće ostrvo Bretanje je Belle-Île-en-Mer, površine 85,63 km², ujedno i sa najviše stanovnika. Ukupno je 12 ostrva naseljeno.

R I M A I N S

Rimains (čita se Rimen) je malo priobalno ostrvo kod grada Cancala u departmanu Ille-et-Vilaine, u severoistočnoj Bretanji.

Nalazi se otprilike 600 m istočno od rta Point de la Chaîne i 2 km jugoistočno od severnog kraja rta  Grouin, kojim se na zapadu završava zaliv Mont Saint-Michel.

Ostrvo je dugačko oko 300 m, proteže se po osi sever-jug, a na najširem delu ima nešto manje od 100 m (južni deo ostrva je dvostruko širi od severnog). Ovaj južni deo uglavnom zauzima stara tvrđava iz XVIII veka, pretvorena u rezidenciju u drugoj polovini XX veka. Obala ostrva je kamenita, osim južnog dela, koji je oivičen malom plažom.

Na jugozapadu, na pola puta između ostrva i obale, nalaze se još dva ostrvca, Châtellier i rocher de Cancale, povezana osekom.

Krajem XVIII veka na ostrvu je izgrađena pomorska tvrđava na osnovu planova za odbranu moreuza Cancale i osiguranje bezbednosti zaliva Mont Saint-Michel. Ostrvo je kupio pekar Lionel Poilâne, koji je obnovio tvrđavu i pretvorio je u odmaralište sa tekućom vodom i strujom i posadio je drveće. Izgradio je bazen i heliodrom. Poginuo je sa suprugom u padu helikoptera kojim je pilotirao tokom prilaska ostrvu u oktobru 2002. godine. Ostrvo je 2012. godine kupio Pierre Kosciusko-Morizet, osnivač kompanije “PriceMinister”.

GPS koordinate: 48°40′54″N, 1°49′36″ W.

D E S   L A N D E S

Des Landes je priobalno ostrvo koje se nalazi u Lamanšu, kod grada Cancala u departmanu Ille-et- Vilaine, 400 m istočno od rta Grouin, sa kojim je geološki povezano.

Ostrvo je utočište za ptice za koje se kaže da ima više od 1.000 parova galebova.

Ostrvo je dugačko nešto više od 1.100 m i široko jedva 100 m u svom najširem delu. Približna površina ostrva dobijena merenjem na Google Earthu je 5,5 ha. Orijentacija ostrva je sever-severoistok / jug-jugozapad i ima strm reljef. Južna polovina ostrva se proteže duž istočnog kraja rta Grouin, od koga je odvojeno samo uskim kanalom širine 220 m. Ostrvo je nenaseljeno i nema zgrada.

Pored toga što je sklonište za velike kolonije morskih ptica, posebnost ovog ostrva leži u njegovom polislojnom izgledu. Slojevi algi, crnih lišajeva, žutih lišajeva i halofitnih biljaka su horizontalno naslagani. Ostrvo, obasjano suncem, širi izvanredne boje, koje su u kontrastu sa horizontom (zaliv Mont Saint-Michel) sa izrazito različitim tonovima.

Rezervatom upravlja udruženje Bretagne Vivante-SEPNB od 1961. godine zahvaljujući sporazumu o upravljanju potpisanom sa privatnim vlasnikom ostrva, radi zaštite brojnih vrsta morskih ptica koje se na njemu gnezde.

Glavne vrste ptica zabeležene na lokalitetu su sledeće: veliki vranac, morski vranac, crni galeb, mrki i srebrnasti galeb, šarena utva i ostrigar. Povremeno se može naći i nekoliko drugih vrsta morskih ptica ili morskih sisara u prolazu, poput određenih delfina.

Već neko vreme došlo je do naglog pada populacije galebova i morskih vranaca. Veliki vranac se ne gnezdi na ostrvu Des Landes od 2006. godine. Uzroci ovog pada su verovatno višestruki: prekomerni ribolov u zalivu, hvatanje ptica koje plivaju u vrčeve ili mreže, zatvaranje otvorenih deponija (ekološka niša za galebove), klimatske promene i uvođenje i razvoj populacija predatora na ostrvu.

Dinamika koja je započela početkom trećeg milenijuma izgleda da najavljuje početak drastičnog smanjenja broja ptičjih parova, ali možda će smanjenje broja ptica ostaviti prazan prostor koju bi mogle da iskoriste druge vrste poput čigri.

GPS koordinate: 48°40′54″N, 1°49′36″ W.

G U E S C L I N

Guesclin (čita se Geklen) je ostrvce dostupno za vreme oseke, u Saint-Coulombu u departmanu Ille-et-Vilaine, između gradova Saint- Malo i Cancala.

Površina ostrva je približno 7.300 m². Nalazi se istočno od uvale Guesclin, na istoimenom stenovitom rtu, u opštini Saint-Coulomb.

Pristup ostrvu peške moguć je za vreme oseke. Ostrvo je, međutim, u privatnom vlasništvu. Na ostrvu se nalazi tvrđava Fort du Guesclin, čije se vlasništvo menjalo tokom vekova.

Ime ostrva odnosi se na porodicu Du Guesclin, čije je prezime pretrpelo nekoliko promena između XI i XIII veka:  ostrvo se prvo zvalo Guarplic, zatim Guasplic, Gué Asquin, pre nego što je postalo Guesclin.

Tvrđava Guesclin je izgrađena na ostrvu od 1026. godine od strane porodice Guesclin.

Tokom srednjeg veka, u tvrđavi je bio smešten garnizon, izgrađene su kasarna i barutana. Šest do sedam osmatračnica je okružilo ostrvo.

Od 1826. godine ostrvo je postalo vlasništvo privatnih lica. Pevač i pesnik Léo Ferré (1916-1993) bio je vlasnik od 1959. godine i živeo je na ostrvu do 1968. godine. Tamo je 1970. godine komponovao jedno od svojih remek-dela, “Sećanja i more”. Nakon njegove smrti 1993. godine, ostrvo je bilo predmet spora oko nasleđivanja do 1996. godine, kada je prodato.

GPS koordinate: 48°41′49″N, 1°53′46″ W.

F O R T   N A T I O N A L

Fort National je tvrđava na plimnom ostrvu nekoliko stotina metara od utvrđenog grada Saint-Maloa. Veliki vojni arhitekta Vauban ju je izgradio 1689. godine kako bi zaštitio luku Saint-Maloa.

Tvrđava se prvobitno zvala Fort Royal. 1789. godine ime tvrđave je promenjeno u Fort d’Îlette ili Républicain, zatim u Fort Impérial i, posle 1870. godine, u Fort National.

Tvrđava se nalazi na steni l’Îlette. Prvobitno je na tom mestu bio svetionik koji je paljen noću. Îlette je takođe bio mesto javnih pogubljenja, gde su spaljivani kriminalci. Kasnije su na tom mestu postavljena vešala. Maketa u istorijskom muzeju Saint-Maloa sugeriše da je na tom mestu pre podizanja tvrđave Vauban možda bila baterija.

Inženjer Siméon Garangeau sagradio je tvrđavu prateći Vaubanove planove i po naređenju kralja Luja XIV. Izgradnja je, izgleda, trajala od 1689. do 1693. godine. Tvrđava je pojačala odbranu grada i bila je deo lanca utvrđenja koji se protezao od Fort-la-Lattea do Pointe de la Varde.

Prvobitna tvrđava je bila u obliku pravougaonika, izgrađena od granita, sa dva polubastiona na jugu, koji su štitili kapiju. Pokretni most je omogućavao pristup preko suvog rova. Unutar tvrđave nalazi se dugačka zgrada koja je sadržala smeštaj za oficira i vojnike, kao i prostorije za opremu.

26. novembra 1693. godine flota od 30 engleskih i holandskih brodova pojavila se kod Cap-Fréhela. Gađali su Fort-la-Latte i ostrvo Ébihens, a zatim otplovili ka Saint-Malou. Tri dana kasnije, anglo-holandske snage su zauzele Fort de la Conchée i ostrvo Cézembre. Za napad na Saint-Malo, Englezi su dovezli brod napunjen barutom da bi ga koristili kao plutajuću minu protiv gradske odbrane, ali se nasukao ispred svog cilja. Posada broda je uspela da aktivira bombu, ali je bila predaleko od cilja da bi nanela bilo kakvu štetu.

U to vreme, tvrđava je bila naoružana sa 14 topova na lafetima i tri minobacača (drugi izvori ukazuju da je tvrđava prvobitno imala 23 topa, a minobacači su dodati tek 1704. godine).

Tvrđava sadrži podzemnu cisternu kapaciteta 50.000 litara, koja se napaja olucima, a dostupna je i kroz vratanca i kroz bunar. Garnizon je držao municiju u podzemnom skladištu otpornom na bombe. Otvori pod uglom obezbeđivali su svetlost i vazduh.

1848. godine vlada je dodala zid probušen za lako oružje koji je okruživao oko tri četvrtine tvrđave. Zid je trebalo da zaštiti tvrđavu od pešadijskog napada sa kopna ili od strane trupa iskrcanih na stene na kojima se tvrđava nalazi. Inženjeri su takođe dodali mali bastion ispred kapije. Ovo je tvrđavi dalo ukupnu površinu od oko 4.000 m².

1906. godine tvrđava je dobila priznanje kao istorijska građevina. Međutim, 1927. godine vlada je prodala tvrđavu privatnom kupcu.

U II svetskom ratu Nemačka vojska je preuzela kontrolu nad francuskom obalom od Cap-Fréhela do Saint-Maloa do kraja juna 1940. godine. 1942. godine radovi na utvrđivanju Saint-Maloa su se ubrzali kako je Hitlerov projekat Atlantskog zida dobijao oblik.

6. avgusta 1944. godine, saveznici su bombardovali Saint-Malo, koji je još uvek bio pod nemačkom okupacijom. Sledećeg dana, nemački komandant je zatvorio 380 muškaraca iz Saint-Maloa u tvrđavi kao taoce. Zatvorenici su tamo ostali šest dana, gde je savezničko granatiranje ubilo 18 njih u noći između 9. i 10. avgusta. Hrana je ponestala 11. avgusta, a 13. avgusta 150 staraca i žena pridružilo se postojećim zatvorenicima. Međutim, te večeri, Nemci su dozvolili svim zatvorenicima da odu tokom jednosatnog primirja.

Turistička karta tzv. Smaragdne obale na kojoj se vide ostrva u zalivu Saint-Malo

Američka 83. pešadijska divizija bila je odgovorna za oslobođenje Saint-Maloa, uključujući i Fort National. Sama tvrđava je oslobođena 16. avgusta, ali tek nakon što ju je oštetila saveznička granatirana vatra. Tvrđava je kasnije obnovljena u skladu sa Vaubanovim prvobitnim planovima.

Tvrđavu je moguće posetiti kada se na njoj vijori francuska zastava. Pristup je moguć samo za vreme oseke u periodu od 1. juna do 30. septembra i određenim drugim danima. Da bi se videlo dnevno radno vreme, potrebno je posetiti web stranicu tvrđave.

GPS koordinate: 48°39′17″ N, 2°01′24″ W.

G R A N D   B É

Grand Bé (bretonski Bras Bezañ) ili Grand Bey je plimno ostrvo blizu Saint-Maloa. Nalazi se na ušću reke Rance, nekoliko stotina metara od zidina Saint-Maloa i 650 m zapadno od ostrva Fort National. Za vreme oseke do ostrva se može stići peške sa obližnje plaže Bon-Secours. Na ostrvu se nalaze ostaci drevnog utvrđenja.

Otkriće kremena na ostrvcu tokom Drugog svetskog rata sugeriše da je Grand Bé bio naseljen još od praistorijskih vremena. Grand Bé je korišćen za karantin pre nego što je utvrđen u XVI veku. 1689. godine Vauban je koristio lokaciju, a odbrambena struktura je proširena oko 1697. godine od strane Garangeaua.

Tokom Drugog svetskog rata, Nemci su zauzeli ostrvce i odlučili da tamo postave obalsku artiljerijsku bateriju kako bi zaštitili zaliv Saint-Malo.

François-René de Chateaubriand, francuski pisac rodom iz Saint-Maloa, sahranjen je na ostrvu, u grobu okrenutom prema moru.

GPS koordinate: 48°39′08″ N, 2°02′00″ W.

P E T I T   B É

Petit Bé (ili Bey) i njegova tvrđava nalaze se nekoliko stotina metara od bedema Saint-Maloa i nekoliko desetina metara zapadno od ostrva Grand Bé. Ostrvo je dugačko 200 m, široko je 100 m i ima površinu od 20.000 m².

Tvrđava na ostrvu je izgrađena u XVII veku. Bila je deo odbrambenog pojasa koji je projektovao Vauban, a namenjen je zaštiti grada Saint-Maloa od napada neprijateljskih engleskih ili holandskih eskadrila. Ovaj pojas je takođe obuhvatao Fort National, tvrđavu Harbour, tvrđavu La Conchée, tvrđave Cézembre i Point de la Varde (ova poslednja dva objekta su uništena) i same gradske bedeme. Tvrđavu je izgradio inženjer iz Saint-Maloa, Siméon Garangeau. Sastoji se od ogromne platforme, zgrade na tri nivoa, cisterne za sakupljanje kišnice i dva bastiona. Mogla je da primi do 160 vojnika sa 19 topova i 2 minobacača.

Ostrvo je bilo u vlasništvu francuske vojske do 1885. godine, potom je deaktivirano i vraćeno gradu Saint-Malou. Klasifikovano je kao istorijski spomenik dekretom od 29. oktobar 1921. godine, ali je bio napušten do 2000. godine, kada je grad potpisao ugovor o zakupu sa udruženjem za njegovu renovaciju i otvaranje za javnost. Može se posetiti tokom oseke.

GPS koordinate: 48°39′09″ N, 2°02′18″ W.

L A   C O N C H É E

La Conchée (od latinskog conchea, “školjka”, što se odnosi na dekoraciju izvajanu u krečnjaku fontane) je utvrđeno kamenito ostrvce koje se nalazi u zalivu Saint-Malo, oko 3,7 km severno od luke Saint-Malo. Tvrđava izgrađena od strane Vaubana, pokriva skoro celo ostrvce koje se nalazi nasuprot velike plaže Rochebonne.

Podseća na granitni brod, teško dostupan čak i po mirnom vremenu. Tvrđava se trenutno obnavlja.

Tvrđavu je izgradio Vauban 1692. godine kako bi se suprotstavio napadima engleskih brodova.

Tvrđava se sastoji od servisne zgrade izgrađene na visokim, debelim granitnim zidovima visokim dva sprata. Ovalna gornja terasa sa ambrazurama okrenutim ka otvorenom moru služila je kao mesto za bateriju tvrđave. Danas je tvrđava rezervat prirode za morske ptice.

1689. godine Vauban je izvršio inspekciju francuskih obalnih utvrđenja za kralja Luja XIV , koji je želeo da ojača i poboljša odbranu zemlje. 1693. godine, dok je tvrđava bila u izgradnji, Englezi su napali grad. Iskrcali su se na La Conchée, gde su omalovažili radove i zarobili one koji su radili na tvrđavi.

Englezi su, sa svojim holandskim saveznicima, ponovo napali tvrđavu 1695. godine. Iako tvrđava nije bila završena, postavljeno je deset topova, što je omogućilo Francuzima da odbiju napad. Baterija je zatim usmerila svoje topove na glavnu napadačku flotu, nanevši joj veliku štetu. Tvrđava je konačno završena 1705. godine.

Tvrđava je proglašena zastarelom 1889. godine i demilitarizovana 1901. godine.

Tokom Drugog svetskog rata Nemci su koristili napuštenu tvrđavu za vežbe gađanja. Saveznici su potom napali tvrđavu tokom oslobođenja Sen Maloa.

GPS koordinate: 48°41′01″ N, 2°02′39″ W.

H A R B O U R

Harbour je utvrđeno kamenito ostrvce u zalivu Saint-Malo u departmanu Ille-et-Vilaine. Administrativno pripada opštini Dinard. Ostrvo je registrovano kao prirodno mesto, a tvrđava je klasifikovana kao istorijski spomenik. Ostrvo i tvrđava su u privatnom vlasništvu.

Poreklo imena harbour je nepoznato. Ovo ime je relativno novije, a na starim mapama nalazimo imena Herbois i Herbou, što bi moglo da sugeriše, kao i kod drugih imena mesta južno od ostrva Cézembre – Grand Jardin, Grand Murier, Pierre de la Vache ili les Herbiers – slane livade, područja koja su bila pokrivena samo tokom plime. U arhivama koje datiraju iz sredine XVIII veka, za ostrvo nalazimo imena Arbour, Erbou, pa čak i À rebours.

Ostrvce i njegova tvrđava nalaze se nasuprot Dinarda, 1  km severno od plaže Saint-Énogat i 3  km zapadno od intramurosa Saint-Maloa i nešto preko 2,5 km južno od ostrva Cézembre. Harbour je izroneni deo obale, nazvane greben Harbour, koja se sastoji od brojnih stena koje izranjaju samo za vreme oseke.

Legenda kaže da se pre cunamija 709. godine na ostrvu nalazila primitivna luka Aleth. Ovu legendu je potvrdio naziv harbour, što na engleskom znači luka, ali ovo ime je relativno skorašnje.

Tvrđava je izgrađena tokom XVII i XVIII veka na  inicijativu vojnih inženjera Sébastiena Le Prestre de Vaubana i Siméona Garangeaua. Potonji je izgradio tvrđavu na mestu jednostavnog reduta koji je postojao. Smeštena 3.118,4 m od Saint-Maloa, njena funkcija je bila da štiti ulaz u reku Rance, u periodu kada je nekoliko ostrva u zalivu bilo utvrđeno. Štiti dva pristupna prolaza Saint-Malou, glavni centralni prolaz Portes na severoistoku i manji prolaz Décollé duž obale Dinarda, na jugu. Deo je odbrambenog sistema luke Saint-Malo, koji takođe uključuje tvrđave La Conchée, Peti Bé i Fort National. Tvrđava je imala manje od deset vojnika u mirno doba, a taj broj bi porastao na 90 u ratno vreme, uključujući 60 ljudi iz buržoaske milicije Saint-Maloa.

27. septembar 1934. ostrvo postaje registrovan lokalitet.

Nakon oslobođenja Saint-Maloa u II svetskom ratu avgusta 1944. godine, tvrđava je izgubila svaku vojnu namenu i bila je napuštena. Klasifikovana je kao istorijski spomenik 4. jun 1952. godine.

Jedno vreme je pripadala slavnom glumcu Alainu Delonu. Priča se da je bio zaljubljen u pomorske tvrđave nakon što je 1967. godine u tvrđavi Boyard snimao film “Avanturisti”. Pokušao je da je stekne, dok je vlasnik tvrđave Harbour želeo da je se reši. Ali glumac je brzo napustio tvrđavu i ona je 1981. godine preprodata sadašnjem vlasniku(podatak iz 2015. godine).

GPS koordinate: 48°39′11″ N, 2°04′10″ W.

C É Z E M B R E

Cézembre (izgovara se Sezembr) je ostrvo u Bretanji, u departmanu Ille-et-Vilaine, blizu Saint-Maloa. Ostrvo je nenaseljeno, površine približno 18 ha, dužine 750 m i maksimalne širine 250 m.

Ostrvo se odlikuje finom peščanom plažom okrenutoj ka Saint-Malou na jugu i strmom i kamenitom obalom oko ostatka ostrva. Kao i drugde u severnoj Bretanji, raspon plime i oseke je među najvišim na svetu. Do XVII veka do ostrva se za vreme oseke moglo stići peške iz Saint- Maloa.

Plaža na ostrvu je popularna leti, a posetioci dolaze jahtama ili motornim čamcima, a postoje i redovni prevozi iz Saint-Maloa, mada je iskrcavanje moguće samo za vreme plime. Mali restoran služi ručak, ali je neophodna rezervacija unapred.

Cézembre je tokom vekova bio naseljen brojnim pustinjacima, a jedno vreme se tu nalazio i manastir. Postojalo je i pet malih kapela. Kapelu posvećenu Svetom Brendanu sagradio je 1420. godine sveštenik pustinjak iz Saint-Maloa, Raoul Boisserel. Vauban je utvrdio ostrvo krajem XVII veka, a nakon toga je korišćeno kao mesto karantina, sa teretom skladištenim u kapeli Svetog Brendana. Tokom Prvog svetskog rata, belgijska vojska je na ostrvu postavila disciplinsku četu. Pre nego što je uništen tokom Drugog svetskog rata, oratorijum Svetog Brendana bio je mesto hodočašća za neudate žene koje bi bockale nos drvene statue sveca iglom u nadi da će uskoro ući u brak.

Tokom Drugog svetskog rata Nemci i Italijani su ojačali utvrđenja ostrva kao deo Atlantskog zida. Italijanski kontingent su činila dva oficira i nešto više od stotinu mornara. Tokom bitke kod Saint- Maloa u avgustu i septembru 1944. godine, nemačko-italijanski garnizon je bio žestoko bombardovan kopnenom i pomorskom artiljerijom i vazdušnim napadima, sa 19.729 avionskih bombi, uključujući fosfor i napalm, i oko 20.000 artiljerijskih granata koje su pogodile ostrvo. Topovi na ostrvu doprineli su odbrani Saint-Maloa. Garnizon ostrva od trista ljudi na kraju se predao američkoj diviziji 2. septembra 1944. godine.

Кao rezultat ovog intenzivnog savezničkog bombardovanja, predeo Cézembra je neplodan i izbušen, iako se prirodna vegetacija vraća. Ostrvo još uvek nije potpuno razminirano i zbog toga veći deo ostrva iza plaže predstavlja zabranjenu zonu, sa ogradom od bodljikave žice i upozorenjima.

Nakon operacija razminiranja, upravljanje ostrvom je u oktobru 2017. godine preneto sa francuskog Ministarstva odbrane na Konzervatorijum litorala (priobalni konzervatorijum, zvanični francuski javni operater), kako bi se dodatno proširila njegova prirodna zaštita i upravljalo istorijskim i arheološkim lokalitetima koji su ostali na ostrvu, uključujući ruševine kapela i grobnica.

Nepriznata mikronacija Talossa polaže pravo na ostrvo Cézembre od 1982. godine.

GPS koordinate: 48°40′36″ N, 2°04′17″ W.

A G O T

Agot je ostrvce koje se nalazi 600 m od obale Sen-Brijak-sur-Mer u departmanu Ille-et-Vilaine. Nenaseljeno je i uglavnom kamenito, dugačko je približno 600 m i široko najviše 270 m. Približna površina ostrva, dobijena merenjem na Google Earthu je 7 ha.

Agot sadrži protoistorijska nalazišta, uključujući galsko naselje koje datira iz kraja latenskog perioda (mlađe gvozdeno doba). Uredbom je proglašeno istorijskim spomenikom 13. juna 1975. godine.

Šezdesetih godina prošlog veka francuski izviđači su na ostrvu organizovali kurseve preživljavanja; bilo je potrebno pronaći jedan od dva ili tri izvora slatke vode na ostrvu i jesti arapede, zimzelene itd.

GPS koordinate: 48°38′20″ N, 2°09′35″ W.

É B I H E N S

Arhipelag Ébihens ili Hébihens predstavlja nastavak poluostrva Saint-Jacut-de-la-Mer. Glavno ostrvo, površine 20 ha i visine 17 m, jedno je od retkih privatnih ostrva u Bretanji, naseljeno uglavnom leti.

Reč Ébihens potiče od bretonskog Enez Bihan, što znači “malo ostrvo”.

Legenda kaže da njegova izolacija datira još od plimnog talasa koji je uništio mitsku šumu Scissy koja se nalazi u zalivu Mont-Saint-Michel, 709. godine i da su plaže oko nje tada bile prekrivene drvećem i travom. Za istoričare i naučnike, porast nivoa vode ne datira iz 709. godine, već pre više od 10.000 godina, do kraja poslednjeg ledenog doba.

Pol Sébillto, u delu “Legende o moru”, poglavlje “Zabačeni gradovi”, navodi da je celokupno područje između Ébihensa i Lancieuxa u dalekoj prošlosti bilo zauzeto šumom koja je bila ispod nivoa mora, ali zaštićena pojasom višeg tla koji je činio neku vrstu prirodnog nasipa. Pošto je ova šuma bila utočište vukova i drugih divljih zveri, ljudi su napravili prosek u prirodnom nasipu i more je jurnulo unutra, potopivši skoro sve divlje zveri, ali ljudi nisu mogli da zatrpaju prolaz: tako su nastali arhipelag Ébihens i ostrvce Lancieux.

Iskopavanja su otkrila ostatke koji svedoče o galskoj okupaciji arhipelaga od II veka p.n.e. Malo koriozolitsko selo izgrađeno je na južnom vrhu arhipelaga. Severno, na jednom od ostrvaca Haches, otkrivena je mala nekropola iz gvozdenog doba.

Na ostrvcu La Loge, stenovitom masivu koji vodi do visoravni dina pokrivene tokom plime, arheološka iskopavanja su otkrila tragove radionice čija je delatnost bila proizvodnja slanih vekni. Njana upotreba je omogućavala stanovnicima ostrva da transformišu obilni materijal, morsku vodu, u gotov proizvod dobijen prisilnim isparavanjem. Ljudi koji su tu živeli bili su pravi “kotlarci morske vode”. Koristeći kružne peći za prisilno isparavanje, majstor soli sipao je koncentrovanu slanu vodu u posude koje je kuvao na žaru kako bi izvukao kristale soli i napravio vekne. Radionica u Ébihensu proizvodila je vekne težine do 3 kg. Verovatno je da je ova mala zajednica mogla da zadovolji većinu svojih prehrambenih potreba iz obližnjeg mora, nesumnjivo dopunjenih baštovanskom delatnošću na travnjacima koji su sada postali peščane plaže.

1694. godine Vauban je naredio izgradnju kule na glavnom ostrvcu, u vlasništvu grofa Louisa de Pontbrianda, kapetana obalske straže obale Saint-Maloa. Kula i njen kameni zid izgrađeni su prema planovima i pod odgovornošću Siméona Garangeaua, glavnog inženjera i direktora utvrđenja Saint- Maloa. Završena je 1697. godine. Ova izgradnja je finansirana posebno porezom koji se naplaćivao na ulov skuše tokom određenih državnih praznika. Kula je deo mreže utvrđenja osmišljenih da zaštite Saint-Malo od pomorskih napada, posebno od strane Engleza. Ona dopunjuje odbrambene radove na obali. Navedena je u Dodatnom inventaru istorijskih spomenika dekretom od 15. jula 2010. godine.

Kapela “Anđela čuvara”, izgrađena 1699. godine, bila je mesto bogosluženja koje su posećivali razni stanovnici koji su se smenjivali na ostrvcu. Izgrađena je za radnike kule i zamenila je veoma staru i srušenu malu kapelu koja je južnoj plaži dala ime “Kapelska plaža”.

Tokom Revolucije, opatija, tada u zapuštenom stanju, bila je opljačkana i opustošena. Nakon što je imovina sveštenstva rasuta 2. septembra 1789. godine, Ébihens su prodati 29. aprila 1791. godine za beznačajnu sumu.

Tek početkom XX veka porodica Peynaud je počela da pošumljava ostrvo. Do tada je to bila vresište izmučeno morskim prskanjem, ali ipak dovoljno plodno za farmu.

19. juna 1940. godine, Yvonne Peynaud je primila i sklonila na ostrvu kapetana Pierre Kœniga i šest pratilaca, sve oficire Legije stranaca koji su odbili da “prekinu borbu” kako je Pétain zahtevao u svom govoru dan ranije. Ona im je omogućila bekstvo na Kanalska ostrva u neverovatnim okolnostima sledećeg dana, neposredno pre inspekcije kuće od strane feldžandarma. Ovih sedam oficira nastavilo je rat; svi Kœnigovi pratioci su poginuli u borbi. Jedini preživeli, Kœnig se nekoliko puta vraćao da poseti gospođu Peynaud.

29. avgusta 1952. godine jedan turista je “Vilinskoj pećini” kod Pointe du Buglais pronašao skelet za koji se ispostavilo da pripada Jeanu Hesryju, penzionisanom cariniku i čuvaru ostrva Ébihens, koji je nestao nekoliko nedelja ranije. Sumnjalo se da je počinjen zločin, a misterija je pomenuta u nacionalnoj štampi.

Danas, ovu privatnu imovinu deli pet vlasnika, od kojih su većina direktni ili indirektni potomci Jean-Georges Michela.

Ostrvo La Colombière, koje se nalazi istočno od ostrva Ébihens, svake godine je dom više kolonija čigri. Tu žive dugokljuna čigra, obična čigra i ružičasta čigra, za koje je ostrvo La Colombière jedno od retkih mesta za gnežđenje ove kritično ugrožene vrste u Francuskoj. Pristup ostrvu La Colombière je zabranjen od 15. aprila do 31. avgusta kako bi se očuvao mir ovih vrsta, koje su posebno osetljive na ljudsko uznemiravanje. Udruženje Bretagne vivante-SEPNB obezbeđuje ornitološko praćenje, održavanje i jačanje brojnosti kolonije čigri, prisutne na ostrvu od kraja šezdesetih godina XX veka.

U arhipelagu su prisutna brojna područja morske trave, sastavljena od morske sviline i malog perja. Ove cvetnice formiraju podvodna područja morske trave neophodna za funkcionisanje morskih ekosistema. One formiraju zaštićena staništa i preporučuje se da se tamo ne usidravaju brodovi.

Deo arhipelaga je dostupan peške za vreme oseke, uz rizik od davljenja u slučaju kasnog povratka.

Glavno ostrvo je u potpunosti privatno. Međutim, njegovi stanovnici rado dozvoljavaju individualni i slobodan pristup poseti preko centralne staze koja ide od juga ka severu ostrva. Posetiocima koji sebi uzmu slobodu da se popnu na ostrvo savetuje se da ne prelaze ovu centralnu stazu kako bi se očuvala raznolika fauna i flora i dine, kao i mir ovog veoma očuvanog mesta, koje trenutno nije ograđeno. Kao takav, arhipelag nudi povoljan biotop za zmiju šarku, potreban je oprez.

Pešačenje je moguće samo za vreme oseke. Branje drveća nije dozvoljeno, a psi su zabranjeni.

Položaj arhipelaga u vazdušnom koridoru aerodroma Dinard-Plertuit i njegova zaštita u Nacionalnom inventaru prirodne baštine zabranjuju prelete dronova.

GPS koordinate: 48°37′23″ N, 2°11′25″ W.

S A I N T – M I C H E L

Saint-Michel (ostrvo Svetog Mihaila; bretonski Enez Sant Mikel) je nenaseljeno ostrvo u Lamanšu kod obale Bretanje u departmanu Côtes-d’Armor, blizu letovališta Sables-d’Or-les-Pins. Administrativno propada opštini Erquy i dostupno je pešice tokom oseke.

Na ostrvu se nalazi mala kapela Saint-Michel de Rochecoul. Kapela iz kraja XIX veka zamenila je ranije građevine koje su se nalazile na ostrvu od srednjeg veka, a potpuno je renovirana u XXI veku. Kapela je mesto hodočašća za meštane svakog 29. septembra na praznik Svetog Mihaila.

Ostrvo je dobilo ime po kapeli. Prema lokalnoj mitologiji u antičko doba kada je ostrvo bilo povezano sa kopnom, đavo je putovao u blizini i Sveti Mihailo je želeo da ga zaustavi. Đavo je odlučio da sam progoni sveca i pratio ga je. Arhanđeo je hodao prema moru, i kada je stigao do najudaljenije tačke kopna koje danas čini ostrvo, osvrnuo se i lupio nogom. Kopno se rascepilo i more se ulilo, a đavo i njegovi vragovi su odvučeni u more. Od tada, đavo više nije dolazio na zemlju. U znak sećanja na ovo čudo, kasnije je na ostrvu izgrađena kapela posvećena Svetom Mihailu, kada je ostrvska stena pocrvenela. Alternativna verzija je da su stene pocrvenele kada je Sveti Mihailo lupio nogom o zemlju.

Prvobitnu crkvu osnovali su cistercitski monasi iz opatije Saint-Aubin des Bois. Prvi pomen ostrva datira iz 1249. godine, kada je bogata žena po imenu Haîssa zaveštala 12 dinara crkvi na Roche au Nai. Vremenom je kapela postala vlasništvo lokalne opštine. 1640. godine rektori su lobirali da se kapela vrati monasima. Stene su kasnije nazvane les roches prêcheresses (“stene koje propovedaju”). 1770. godine ostrvo je postalo zajedničko vlasništvo. Njegov poslednji poznati stanovnik bio je pustinjak koji je na njemu živeo u XIX veku.

Kapela je izgrađena od ružičastog peščara u gotskom stilu. Preživela je Francusku revoluciju i uvrštena je u zemljišni registar 1810. godine.

Do 1879. godine kapela je bila potpuno zapuštena. 1880. godine opština je, uz sredstva iz javne pretplate, prikupila novac za izgradnju nove kapele. Kapela je osveštana 9. oktobra 1881. godine. Na vrhu zvonika nalazi se statua arhanđela Mihaila od livenog gvožđa koji ubija đavola.

Tokom nemačke okupacije Francuske u Drugom svetskom ratu, crkva nije bila korišćena, jer su mine u dinama činile pristup previše opasnim. Nemačka granata ispaljena tokom vojne vežbe pogodila je zvonik kapele i izazvala njeno urušavanje. Obnovljena je posle rata, a bogosluženje u crkvi je nastavljeno posle nekog vremena. U roku od nekoliko godina, crkva je zapuštena i koristili su je samo ribari koji su tražili sklonište po lošem vremenu. Ukradena je statua Svetog Mihaila, nameštaj, pa čak i vrata.

Tokom Velike oluje 15-16. oktobra 1987. godine olujni vetar je ponovo oborio zvonik, polomivši krila Arhanđela Mihaila. Grad je popravio štetu, ali je kapela i dalje korišćena samo kao sklonište za ribare.

Kapela je prošla kroz renovaciju između 2002. i 2004. godine, koju je sponzorisalo Udruženje “Prijatelji kapele Saint-Michel”, uz finansijsku podršku opštine Erquy, Generalnog veća Côtes-d’Armora, Regionalnog veća Bretanje i Fondacije Langlois. Tim volontera je pomogao u izvlačenju 15 tona materijala na vrh ostrva čamcima. Skoro 1.000 ljudi došlo je 2003. godine na praznik Svetog Mihaila sa misom na otvorenom i povorkom do crkve.

Pored godišnjeg praznika Svetog Mihaila u septembru, svakog avgusta se održava oproštaj, sa misom na otvorenom ujutru, nakon čega sledi povorka do kapele i piknik.

GPS koordinate: 48°39′19″ N, 2°25′32″ W.

G R A N D – P O U R I E R

Smeštena samo 3,5 km od rta Erquy, stena Grand-Pourier izranja oko 10 m iznad vode tokom plime. Pri oseci, otkriva se arhipelag ostrvaca površine veće od 8 km², nudeći ogromnu zonu za lov sa dubinama koje ne prelaze 10 m. Najzastupljeniji su brancin, cipal itd.

Na Google Earthu ove stene se ne vide.

GPS koordinate: 48°41′ N, 2°29″ W.

V E R D E L E T

Verdelet je nenaseljeno plimsko ostrvo površine 1,8 ha, visine do 48 m, kod rta de Pléneuf u zalivu Saint-Brieuc. Administrativno pripada opštini Pléneuf-Val-André u departmanu Côtes-d’Armor.

Na stenovitom vrhu nalaze se ostaci benediktinske kapele koja datira iz XII ili XIII veka. Kasnije je ostrvo korišćeno za ribolov i kao pašnjak za ovce. Sa revolucijom je postalo zajedničko vlasništvo. Na inicijativu lokalnog udruženja za zaštitu prirode ostrvo je 1973. godine proglašeno ornitološkim rezervatom. Od 1984. godine zabranjen je pristup tokom sezone parenja ptica. To je jedno od retkih mesta za gnežđenje velikog vranca u Côtes-d’Armoru. Ornitološki rezervat je dom uglavnom populacijama koje se gnezde. Druge vrste ptica koriste područje oko ostrva kao mesto za ishranu, odmor ili zimovanje.

Posebnost ostrva Verdelet je u tome što se za vreme oseke voda dovoljno povlači da bi bilo moguće stići do njega peške preko tombola. Ljudi tu sakupljaju rakove, dagnje i glavonožce. Ribolov na plimi i oseci (francuski pêche à pied) je metoda ribolova koja se praktikuje na obalama sa velikim rasponima plime i oseke (u Evropi, posebno na severnim francuskim obalama).

GPS koordinate: 48°36′15″ N, 2°33′28″ W.

M E Z   D E   G O Ë L O

Mez de Goëlo  je grupa ostrvaca u departmanu Côtes-d’Armor, u zalivu Saint-Brieuc, između uvale Paimpol na severozapadu i uvale Bréhec na jugoistoku. Uglavnom se sastoji od Grand (Velikog, nadmorske visine 60 m) i Petite (Malog) Mez de Goëlo, blizu rta Plouézec (pomorski naziv “pointe de Bilfot”), koji se nalaze na teritoriji opštine Plouézec.

Na steni l’Ost-Pic ili l’Hospic, 400 m istočno od ostrva Grand Mez de Goëlo, nalazi se svetionik Lost-Pic koji signalizira ulaz u zaliv Paimpol.

GPS koordinate: 48°46′47″ N, 2°56′52″ W.

S A I N T – R I O M

Saint-Riom je malo ostrvo u departmanu Côtes-d’Armor, koje se nalazi u zalivu Saint-Brieuc na ulazu u uvalu Paimpol, južno od ostrva Brehat. Nalazi se 1,5 km istočno od rta Pors-Even i administrativno pripada opštini Ploubazlanec.

Ostrvo meri 721 m na otprilike istočno-zapadnoj osi sa maksimalnom širinom od 350 m. Sa površinom od preko 9 ha, ostrvo je brdovito, sa vrhuncem od 41 m kod Crec’h Guena na jugu ostrva. Oko polovine ostrva je obrađeno, u malim orografskim depresijama.

Na obali postoje farme ostriga.

Ostrvo je dobilo ime po Svetom Riomu ili Rionu, malo poznatom svecu. Jedan izvor sugeriše moguću promenu imena sa Rhian / Rhien na Rion (kasnije francuski prevedeno kao “Adrien”). Ovo deluje veoma verovatnim, jer je Rhian bio pratilac Svetog Maudeza. Tragovi monaškog boravka su posvedočeni, bez mogućnosti da se zaključi da potiču od Svetog Rioma.

1184. godine na ostrvu je osnovana opatija, čije se ruševine i danas mogu videti, posvećena Svetom Riomu. 1202. godine monasi iz Saint-Victora koji su ga naseljavali napustili su ostrvo; ostrvo je tada postalo zavisno područje kontinentalne opatije. Monasi su definitivno napustili kontrolu nad ostrvom tokom XVIII veka.

Tragovi nekoliko “goreda” (bretonska reč, brane koje služe kao zamke za ribu) verovatno izgrađene u XIII veku, pronađene su širom ostrva.

1875. godine ostrvo je bilo u vlasništvu brodovlasnika iz Paimpola, Armeza, i eksploatisano je prisustvom farme i dve kuće. Nakon toga, ostrvo je nekoliko puta menjalo vlasnike i korišćeno je kao letnja rezidencija. 1900. godine porodica Hamelle je renovirala kapelu i pretvorila stare manastirske zgrade u stambene objekte. Zemljište je ponovo eksploatisano i napravljene su ukrasne plantaže. Novi stanovnici su potom sami dali imena različitim mestima na ostrvu (rtovi, plaža itd.). Vraćeno je u tržišno baštovanstvo 1978. godine, proizvodeći uglavnom mladi krompir.

Ostrvo je 1999. godine kupio Patrice Allain-Dupré za iznos od 3,5 miliona tadašnjih francuskih franaka nakon potpisivanja sporazuma sa Nacionalnim priobalnim konzervatorijumom o ekološkom upravljanju ostrvom i očuvanju njegovog nasleđa. Vlasnik je uložio oko šest miliona evra u restauraciju kapele i šest okolnih kuća, kao i u obezbeđivanje samodovoljne vode i električne energije kopanjem bunara i postavljanjem solarnih panela. Projekat uključuje naučnoistraživački institut na obali, istraživački centar za organsku poljoprivredu i prostor za poslovne seminare.

Inventarisana prirodna baština

Ostrvo je uključeno u dva područja Natura 2000: Posebno zaštićeno područje i Posebno područje zaštite.

GPS koordinate: 48°47′52″ N, 2°58′52″ W.

A R H I P E L A G   B R É H A T

Arhipelag Bréhat (bretonski Enez Vriad) se nalazi u Lamanšu, na severnoj obali Bretanje, u departmanu Côtes-d’Armor, nedaleko od Paimpola i u neposrednoj blizini Ploubazlaneca. Osim ostrva Maudez, koje administrativno pripada opštini Lanmodez, ostala ostrva čine opštinu Île-de-Bréhat i obuhvata, pored samog ostrva Bréhat (zapravo dva ostrva, severno i južno, razdvojena veoma uskim kanalom i povezana prolazom koji se zove Pont-Vauban), sledeća ostrva: Ar-Morbic (visine 16 m), Béniguet (površine 18 ha, visine 27 m), Grouezen (visine 23 m), Lavrec (površine 10 ha, visine 12 m), Logodec, Maudez (površina 17 ha, visine 17 m), Raguenès (najviša tačka Pointe Nord 21 m), Raguénès Meur i Verte (najviša tačka Pili Poutou 16 m). Takođe tu su i brojna manja ostrva, kao što su Quistillic, Séhérès, la Chèvre, le Bouc, Roc’h Losquet, les Trois Îles, les Agneaux, les Tusques.

Bréhat je glavno i jedino naseljeno ostrvo. Zahvata površinu od 3,09 km², najviša tačka je 34 m. Po podacima od januara 2022. godine ima 427 stanovnika. Pre 60 godina na ostrvu je živelo 700 stanovnika, a od tada njihov broj je u stalnom opadanju.

Bréhat je poznat je po ružičastim granitnim stenama, veoma blagoj mikroklimi i mediteranskoj vegetaciji, zahvaljujući toploj Golfskoj struji koja dolazi preko Atlantika.

Brojni izletnici svakodnevno dolaze na Bréhat trajektom (les Vedettes de Bréhat) koji polazi iz luke Pointe de l’Arcouest, severno od Paimpola, a vožnja traje samo 10 minuta. Dolaze da posete glavne turističke atrakcije, svetionike Paon i Rosedo, kapelu Saint Michel, plažu Guerzido, vodenicu Birlot i Verrerie u Bréhatu. U junu 2023. godine lokalna opština je uvela ograničenje broja letnjih turista, navodeći kao razlog “prekomerni turizam”.

Bréhat ima umerenu okeansku klimu sa blagim zimama, suvim letima i nižim nivoom padavina nego kontinentalna Bretanja kao rezultat uticaja Golfske struje, što pogoduje velikoj raznolikosti biljaka i cveća kao što su mimoze, hortenzije, lisičine i agapantusi. To je jedno od retkih mesta u Bretanji i okolini gde palme i druge mediteranske biljke mogu prirodno da rastu zbog odsustva mrazeva tokom cele godine.

Kolebanja temperature tokom godine su mala i prosečne dnevne temperature kreću se od 6,8-17,1ºC. Minimalne temperature zimi su oko 5ºC, a maksimalne letnje temperature su oko 20ºC.

GPS koordinate: 48°50′58″ N, 3°00′17″ W.

B O I S

Bois je presque-isle (skoro ostrvo, označava deo kopna koji je bliže tome da se smatra ostrvom nego poluostrvom, jer ga sa krajem vezuje krajnje uska prevlaka), koje se nalazi nasuprot zaseoka Kermouster. Njegova površina je približno 15 ha. Produžava ga “Petite île à Bois”. Unutrašnjost ostrva je u privatnom vlasništvu i nije otvorena za javnost.

Nalazi se zapadno od arhipelaga Bréhat, u estuaru reke Trieux.

Na njemu se nalazi stara stražarnica koja je služila kao navigacioni orijentir.

Tokom Drugog svetskog rata, na inicijativu nemačke vojske, izgrađen je put. Samo tokom plime ovaj put je potpuno potopljen i poluostrvo ponovo postaje ostrvo. Tokom rata, Nemci su utvrdili ostrvo koje je imalo strateški položaj na Trieuxu, dubokom morskom pristupu Lézardrieuxu.

GPS koordinate: 48°49′50″ N, 3°04′30″ W.

E R

Er ili Énez Terc’h je dvojno ostrvo u Lamanšu, kod severne obale Bretanje. Administrativno pripada opštini Plougrescant u departmanu Côtes-d’Armor.

Glavno ostrvo u privatnom vlasništvu, koje se nalazi na severoistoku, popularno se naziva Enez Terc’h i naseljeno je. Jugozapadno ostrvo, La Petite Île, otvoreno je za javnost i nenaseljeno je. Oba ostrva su povezana nasipom od kamenih stena i do njih se može doći peške za vreme oseke.

Konture dva ostrva formiraju krug približno u obliku atola, pri čemu zapadna strana ima veći otvor. Dobijeno unutrašnje vodeno telo korišćeno je za razne eksperimente akvakulture tokom druge polovine XX veka.

Ostrva i rt pokrivaju površinu od 424 ha, od čega se približno 40 ha nalazi na dva ostrva, a čine ih dine, priobalne vresišta i močvare. Na severnom glavnom ostrvu, četiri hektara se koriste za poljoprivredu najmanje od srednjeg veka. Najviša tačka ostrva Roc’h Zovan je visine 25 m.

Nakon katastrofe u kanjonu Torrey u martu 1967. godine i rezultirajućeg izlivanja nafte na obali Bretanje, na ostrvu su napravljene skladišne jame za sakupljanje isprane nafte. Dalje skladišne jame su napravljene na ostrvu Er nakon potonuća brodova “Amoco Cadiz” 1978. godine i “Tanio” 1980. godine. Ukupno je između 400 i 600 tona nafte skladišteno u tri jame na ostrvu tokom 44 godine, dok ostaci nisu uklonjeni 2011. godine.

GPS koordinate: 48°52′23″ N, 3°11′14″ W.

L O A V E N

Loaven je privatno ostrvo koje se nalazi preko puta opštine Plougrescant u u departmanu Côtes-d’Armor. Na njemu se nalazi kapela Sinte-Eliboubane (santez Libouban na bretonskom) i kaže se da je to mesto gde je sahranjen sveti Sève. To je polulegendardni svetac iz VI veka. Vrlo malo se  zna o ovom svecu koji se slavi 23. jula, a nije ga priznala Rimska crkva.

GPS koordinate: 48°51′07″ N, 3°12′11″ W.

P O R S   S C A F F

Pors Scaff je ostrvo koje se nalazi u opštini Plougrescant u u departmanu Côtes-d’Armor. Podeljeno je na dva glavna dela, sa južne strane aux Pins (ostrvo borova), a sa severne strane privatno ostrvce, nazvano Yvinec.

Upravo na ostrvu aux Pins opat Loas se skrivao mnogo dana, bežeći od progona Jakobinske diktature. Sklonio se u pećinu koja i danas postoji i koja se zove “Toull ar C’horandoned” (rupa vilenjaka). U egzilu su ga podržali stanovnici Plougrescanta koji su mu donosili dovoljno hrane da preživi u tom improvizovanom skloništu.

Ostrvo je bilo teško pogođeno između 2021. i 2023. godine. U noći između 7. i 8. septembra 2021. godine izbio je požar na ostrvu aux Pins koji je uništio 80% vegetacije. Dve godine kasnije, u noći između 1. i 2. novembra 2023. godine, oluja Ciaran je oborila skoro sve već oslabljene borove.

Navigator Guirec Soudée, koji je dobio medijsku pažnju zbog petogodišnjeg putovanja brodom oko sveta, u pratnji kokoške, potiče iz porodice koja poseduje ostrvo Yvinec.

GPS koordinate: 48°51′11″ N, 3°15′36″ W.

O S T R V A   B U G U É L È S

Ostrva Buguélès su arhipelag ostrva koja pripadaju opštini Penvénan na severu departmana Côtes- d’Armor, u istorijskom regionu Trégor. To su mala, divlja priobalna ostrva, uglavnom šumovita i sa reljefom obeleženim sa nekoliko granitnih vrhova. Neka su međusobno povezana pojasom šljunka.

Postoji deset glavnih ostrva, kojima se može dodati mnoštvo ostrvaca različitih veličina. Neki ovo područje posebno teško za plovidbu i navigaciju opisuju kao “granitni haos“.

Kod obale Buguélèsa, ovaj arhipelag se sastoji od ostrva Ozac’h, Illiec, Balanec, du Milieu (srednje ostrvo, površine 23 ha, najviša tačka Penn Milieo 52 m), Guiben i des Levrettes. Samo su ostrva Balanec i Illiec naseljena. Dva druga mala ostrva se graniče sa obalom Buguélèsa, ostrvce Coz Castel i ostrvo Marquer. Oba su naseljena.

Uz obalu Port-Blanca nalaze se ostrva Saint-Gildas, Château-Neuf i des Femmes (žensko ostrvo).

Do ostrva Balanec može se doći tokom oseke peške ili čak automobilom. Povezano je sa ostrvom Ozac’h nasipom na kome se nalazi mlin koji radi na efekat plime i oseke.

Ostrvo Illiec je dobilo ime po bretonskom iliav, bršljan je jedina biljka koja tamo prirodno raste ili po bretonskom Enez Siliek, ostrvo ugora.

Ostrvo, površine 6 ha, ima izduženi oblik od severa ka jugu. Spojeno je šljunkovitim sprudom dužine 700 m sa ostrvom Balanec, koje je dostupno za vreme oseke. Na njemu se nalazi kuća iz XIX veka, ukrašena kupolom sa konusnim krovom i praćena malom kućnom kapelom. Unutrašnjost ostrva je prvobitno bila vlasništvo kompozitora Ambroise Thomasa, a zatim čuvenog pilota Charlesa Lindbergha od 1938. godine do početka šezdesetih godina XX veka. Lindbergh je otkrio ovo ostrvo zahvaljujući Alexisu Carrelu, svom mentoru sa kojim je radio u Rokfeler fondaciji. Od kraja Drugog svetskog rata, ostrvo je pod upravom porodice iz Šampanja.

Ostrvo Illiec

Šljunkovita brazda sada je stanište retkih i zaštićenih vrstama morske flore i faune. Tu spadaju ptica žalar blatarić koji se gnezdi direktno u šljunku i morski kupus.

Ostrvo Milieu je bilo naseljeno (po proceni) od 5.000 godine p.n.e. Pokrivena uličica, približno datirana iz 3.000. godine p.n.e, svedoči o ovom prisustvu, a nalazi se na listi istorijskih spomenika (1961). Od XII veka ostrvo je nenaseljeno i od tada samo povremeno je ugostilo strane mornare koji su tuda prolazili (posebno Špance). U XX veku postalo je vlasništvo gospođe Uro-Lalès, takođe poznate kao Lucie Jourdan (1883-1957). 1913. godine na ostrvu je sagradila kuću. Napustila je ostrvo 1945. godine ostavljajući kuću u ruševinama. Kuću su tokom II svetskog rata koristili Nemci.

GPS koordinate: 48°50′40″ N, 3°17′27″ W.

S A I N T – G I L D A S

Saint-Gildas (na bretonskom Gweltaz) je ostrvo u departmanu Côtes-d’Armor, smešteno u arhipelagu Buguélès, u kome je najveće ostrvo. Nalazi se uz obalu sela Port-Blanc, koje pripada opštini Penvénan, u istorijskom regionu Trégor.

Njegova površina je približno 28  ha. Zajedno sa ostrvima Château-Neuf i des Femmes, označava ulaz u kanal Port-Blanc.

Takođe ima orijentir, edikulu od belog kamena (Karreg an Tour Gwenn) visoku dva metra, izgrađenu krajem XIX veka. Edikula je u rimskoj arhitekturi građevina u vidu minijaturnog hrama u koju je postavljena statua nekog božanstva.

Ostrvo je 1922. godine kupio Alexis Carrel (dobitnik Nobelove nagrade za medicinu, ali i eugeničar i rasistički lekar koji je vodio istraživačku organizaciju o rasnoj čistoći pod Višijevskim režimom). Nakon njegove smrti 1944. godine i prema njegovoj želji, na ostrvo se naselila mala zajednica vernika 1954. godine i živela je do 1969. godine. Danas ostrvo pripada jednom belgijskom industrijalcu.

Pristup ostrvu je zabranjen, osim na dan “Omilovanja konja” kada se služi misa u kapeli Saint-Gildas koja datira iz XI veka. Tada povorka sa konjima prelazi preko plićaka do ostrva i kapele gde se održava verska služba.

GPS koordinate: 48°50′44″ N, 3°18′21″ W.

T O M É

Tomé (na bretonskom Taveeg) je ostrvo koje pripada opštini Perros-Guirec u departmanu Côtes-d’Armor. Ostrvo je udaljeno od kopna Francuske 1,7  km. Položeno je u pravcu sever-jug, dugačko je 1.450 m, a široko do 250 m. Površina ostrva je 35 ha. Njegova najviša tačka dominira iznad nivoa talasa za 64 m, a zatim se greben spušta u talasima koji mu daju izgled planinskog venca.

U severnom delu ostrva mogu se videti ruševine stare farme, svedoka okupacije ostrva do međuratnog perioda.

Ostrvo je postalo vlasništvo obalske službe za zaštitu prirode 1997. godine i od tada je zabranjeno za posetu.

Sredinom XVII veka Tomé je bio poprište bitke između španskih gusara i stanovnika Perros-Guireca. 28. avgusta 1648. godine jedan značajan čovek iz Lanniona obavestio je o prisustvu gusarske fregate, koja se već nekoliko nedelja nalazi kod obale ostrva Tomé. Takođe ga obaveštava da su neki stanovnici Perros-Guireca, iskusni u pomorskim pitanjima, spremni da isteraju ove nepoželjne, koji pljačkaju i terorišu ribare i stanovništvo. Tako je izvesni Le Goadic određen da naoruža baržu od oko dvadeset ljudi, kojoj će se uskoro pridružiti drugi čamac sa još dvadeset pet mornara. Ukrcavanje se odigralo noću i bitka je bila izuzetno žestoka. Posle dva sata borbe, pobedu su odneli Bretonci, koji su, zahvaljujući elementu iznenađenja, zbacili gusare. Njihov kapetan, Laurence de Recavaren, ispitivan je u Lannionu, a zatim je zatvoren.

Pesma koju su komponovala braća Guichen, objavljena 2007. godine na albumu “Snovi Bretanje”, zove se “Divljaci na ostrvu Tomé” (Danses sauvages sur l’île Tomé) .

GPS koordinate: 48°50′08″ N, 3°24′25″ W.

S E P T – Î L E S

Bono

Sept-Îles (sedam ostrva, na bretonskom Jentilez) je naziv malog arhipelaga koji se nalazi na severu Bretanje, administrativno u sastavu opštine Perros-Guirec .

To je najstarije i najveće privatno utočište za ptice u Francuskoj. Osnovano je 1912. godine kao odgovor na masakr pafina. Najupečatljivija karakteristika ovih ptica je njihov veliki kljun: bočno komprimovan u obliku trougla i veoma šaren tokom sezone parenja. Nakon sezone parenja, obojene ploče otpadaju, a kljun postaje manji, tuplji i tamniji. Zaštićenost i nepristupačna priroda arhipelaga objašnjavaju prisustvo dvanaest vrsta morskih ptica, uključujući velike koncentracije bluna, vranaca i njorki (pafina i oštroljune njorke). Arhipelag je takođe mesto za razmnožavanje sivih foka.

Francuski toponim potiče od pogrešnog čitanja bretonskog imena Jentilez (toponim koji objedinjuje pet glavnih ostrva arhipelaga), ponekad izgovaranog kao sitiiles pod uticajem starog pravopisa Sentiles, francuskog kao “Sept Iles”.

1910. godine kompanija železnička kompanija (Compagnie des Chemins de fer de l’Ouest) je ponudila entuzijastima za lov na ptice lovačke izlete u arhipelag, ciljajući posebno pafine i njihove kljunove izložene kao lovački trofeji doneti sa ovih safarija. Za dve godine broj pafina je opao sa 20.000 na 2.000 jedinki; emocije i protesti doveli su do stvaranja ornitološkog rezervata prirode Sept-Îles 1912. godine.

Suprotno onome što francusko ime možda sugeriše, arhipelag nema sedam ostrva, već pet glavnih, kao i mnoštvo stena (Costans) i jedno ostrvce (Cerf). Francusko ime potiče od loše kopije verovatnog bretonskog imena (pod starim pravopisom Sentiles), koje je francuska administracija pofrancuzila kao Sept-Îles. Turistički vodiči ipak pokušavaju da pronađu sedam ostrva i daju ime ostrva dvema grupama grebena kako bi se došlo do broja sedam.

Na ostrvu Moines izgrađene su dve glavne zgrade: svetionik i tvrđava. Radovi na tvrđavi su upravo završeni kako bi se omogućilo njeno otvaranje za javnost.

Ostrva grupe:

• Bono (Enez Bonno ): najveće od ostrva u arhipelagu površine 21,6 ha (48°52′58″ N, 3°28′49″ W);

• Plate (Enez Plat) (48°52′59″ N, 3°29′55″ W);

• Moines (Enez ar Breur ili Jentilez): jedino dostupno za posete. Tu se nalaze svetionik i ostaci tvrđave koju je izgradio Jean-Siméon Garangeau, Vaubanov učenik, tokom vladavine Luja XV (48°52′43″ N, 3°29′28″ W);

Moines

• Malban (Melbann) (48°53′28″ N, 3°27′49″ W);

• Rouzic (Riouzig): glavno stanište ptica (22.395 parova bluna 2011. godine) (48°53′57″ N, 3°26′14″ W).

Rouzic

Dodaju se ovim ostrvima još dva, kako bi se došlo do broja sedam:

• Cerf (ar Zerr) (48°52′30″ N, 3°30′26″ W);

• Costans (Kostann): grupa stena koja se može videti posebno za vreme oseke (48°53′29″ N, 3°29′13″ W).

Ostala ostrvca i grupe stena:

• Ar Gazec: mala, dugačka stena koja se nalazi južno od ostrva Malban;

• La Barrière: ostrvce i nekoliko stena koje se nalaze severozapadno od ostrva Plate;

• Les Cheminées: grupa brojnih stena i ostrvce koje se nalazi između ostrva Malban (na istoku) i ostrva Rouzic (na zapadu);

• Les Cochons: grupa od nekoliko malih stena koje se nalaze severno od ostrva Malban;

• La Godelaine: grupa od nekoliko stena koje se nalaze severno od grupe stena Costans;

• Les Noires de Rouzic: grupa od tri stene koje se nalaze južno od ostrva Rouzic;

• La Pierre-Jean: grupa od nekoliko stena koje se nalaze severno od ostrva Plate i zapadno od grupe stena Costans;

• Les Vieilles: grupa od nekoliko malih stena koje se nalaze severozapadno od ostrva Rouzic.

Ostrvo Tomé (Taveeg) mnogo je bliže obali, geografski nije deo arhipelaga, ali geološki pripada ovoj grupi.

U julu 2023. godine rezervat prirode Sept-Îles je povećan sa 280 na 19.700 ha, kako bi se obuhvatila brojna osetljiva prirodna staništa i zaštitila fauna (blune, sive foke itd) i flora (morska trava, alge itd). Ovaj morski rezervat prirode sada je drugo najveće morsko prirodno područje u metropolitanskoj Francuskoj koje je zaštićeno po površini, posle morskog prirodnog parka Cap Corse i Agriate. Takođe je kreirana “mirna zona” od 130  ha, koja se nalazi severozapadno od ostrva Rouzic, gde je svaka ljudska aktivnost zabranjena između 1. aprila i 31. avgusta.

C O S T A É R È S

Costaérès je ostrvce koje administrativno pripada opštini Trégastel u departmanu Côtes-d’Armor.

U kanalu luke Ploumanac’h, nalazi se okrenut ka zalivu Saint-Guirec između ostrva Renote i svetionika Ploumanac’h na Ružičastoj granitnoj obali (Côte de granit rose).

Na ostrvu se nalazi istoimeni zamak.

Ostrvce je deo zaštićenog područja Natura 2000 Côte de granit rose-Sept-Îles.

GPS koordinate: 48°50′07″ N, 3°29′33″ W.

R E N O T E

Renote (na bretonskom Enez Rennod) je ostrvo u Lamanšu, koje pripada opštini Trégastel, u departmanu Côtes-d’Armor. Nalazi se na Ružičastoj granitnoj obali.

Ostrvo poredstavlja granitni haos, sastavljen od ružičastog granita zrnaste strukture.

Poluostrvo je naseljeno već 150.000 godina, o čemu svedoče otkriveni odlomci levaluazijenske tehnike okresivanja i strugači iz musterijenskog perioda. Kreč neolitskog trogloditskog sela nalazi se na imanju zvanom Crech-Alia. 80 m severoistočno nalazi se natkrivena aleja Ti-al-Lia (ili Ty-ar-Lia) koja nije pristupačna za posete, jer se nalazi na privatnom posedu. Orijentisana je istok-zapad u dužini od 12,75 m i širini od 2,5 m.

Prvobitno je ostrvo bilo dostupno za vreme oseke, ali ga je izgradnja nasipa 1885. godine koji ga povezuje sa kontinentom, čak i za vreme plime, učinila poluostrvom. Parking plaže Toul Drez je izgrađen na ovom peskovito-stenovitom podnožju.

Ostrvo Renote je dekretom od 2. maja 1930. godine klasifikovano među “slikovita mesta”.

GPS koordinate: 48°50′11″ N, 3°30′14″ W.

T R I A G O Z

Triagoz je arhipelag kod severne obale Bretanje. Nalazi se u departmanu Côtes-d’Armor, oko 10 km  severozapadno od naselja Trégastela i oko 12 km zapadno od arhipelaga Sept-Îles. Prostiru se na približno 2 km dužine, u pravcu jugozapad-severoistok, i 500 m širine. Na Google Earthu se ne vide.

Arhipelag se sastoji od desetak ostrvaca. Na najvećem od njih, Guen Brazu, nalazi se svetionik Triagoz.

U julu 2023. godine, arhipelag Triagoz je integrisan u Nacionalni rezervat prirode Sept-Îles zajedno sa ostrvom Tomé.

GPS koordinate: 48°52′30″ N, 3°38′30″ W.

A G A N T O N

Aganton (bretonski Enez Aganton) je ostrvo na severnoj obali Bretanje, pored poluostrva (ostrva) Île-Grande koji se nalazi 300 m istočno. Njegova veličina je oko 1 km od zapada ka istoku, a maksimalna širina mu je oko 500 m. Do njega se može doći peške za vreme oseke. Nalazi se u opštini Plemeur-Bodou (departman Côtes-d’Armor).

Na obali, Trébeurden leži na jugu, a Trégastel na istoku.

Nema stalnih naselja. Dine pokrivaju veći deo ostrva; ima vresa i male borove šume zasađene 1920. godine. Postoje dva kamena krsta, što verovatno ukazuje na groblje iz ranijih vremena.

Ostrvo ima tri kraka (oblika slova T ili Y, kako ga ko vidi); na krajevima svakog kraka postoje dokazi o nekadašnjem vađenju granita. Glavno mesto nekadašnje aktivnosti je na severoistočnom kraku, gde se nalazi najveći kamenolom na ostrvu, porušene zgrade i pristanište za utovar čamaca tokom plime (na slici).

GPS koordinate: 48°47′55″ N, 3°35′45″ W.

M O L È N E

Molène (na bretonskom Molèneez) je ostrvce u Lamanšu, koje se nalazi severno od zaliva Lannion, nasuprot luke Trébeurden, u Trégoru (departman Côtes-d’Armor). Ostrvo se sastoji od velike bele dine okružene stenama.

Tokom prolećne plime, ostrvo je oivičeno jakim strujama (~3 čvora) i plivanje zahteva opreznost.

18. avgusta 1801. godine odred 82. polubrigade, stacioniran u Trébeurdenu, zarobio je na ostrvu Molène tri engleska oficira i četiri mornara.

14. februara 1838. godine rektor Trébeurdena, Pierre Le Luyer, spasao je od sigurne smrti više od 200 ljudi zauzetih berbom morskih algi i koji su se, zbog duge i strašne oluje, sklonili, smrznuti na ostrvo Molène; na krhkom čamcu, u pratnji samo starog mornara, nosio je hranu i odeću i pružao ljudima koji su se sklonili na ostrvce podršku svog prisustva i primer svoje hrabrosti. Zbog toga je dobio Legiju časti 21. avgusta 1838.​ godine.

11. februara 1850. godine čamac za sakupljanje morskih algi iz opštine Servel, sa šest muškaraca i jednom devojkom na brodu, nestao je u blizini ostrva Molène. Trojica nesrećnih muškaraca bili su očevi i ostavili su tri trudne žene.

Oluja od 10. marta 2008. godine prouzrokovala je veliku štetu obali Trégora. Delimično je odnela dinu koja čini ostrvce. Čini se da je ovaj meteorološki događaj osudio ostrvo na propast, koje bi moglo nestati u roku od najviše nekoliko decenija.

GPS koordinate: 48°46′51″ N, 3°36′52″ W.

M I L L I A U

Milliau (na bretonskom Enez Miliev) je ostrvo na obali Bretanje, u opštini Trébeurden (departman Côtes-d’Armor). U vlasništvu je Konzervatorijuma primorja. Nalazi se na maloj udaljenosti zapadno od luke Trébeurden i dostupno je peške za vreme oseke. Dužina mu je oko 1 km i površina je oko 23 ha. Tu je i vresište sa papratima i morskim žbunjem.

Na ostrvu se nalazi praistorijsko nalazište, allée couverte (galerija grobnice), poznato kao Ty Liac’h, izgrađeno u neolitskom periodu. Nalazi se u centralnom delu grebena ostrva. Postoji deset uspravnih kamenova koji podupiru tri horizontalne ploče. Na zemlji postoje i drugi kamenovi koji su nekada služili kao potporni; postojala je najmanje još jedna horizontalna ploča. Prvobitna dužina je bila 14-19 m i imala je bočni ulaz na severnoj strani. Nalazi se južno od susednog polja na kojem su, na osnovu aerosnimka, otkriveni tragovi dvadesetak praistorijskih kružnih koliba.

Smatra se da je Sveti Miliau u VI veku boravio na ostrvu; evangelizovao je lokalno područje i osnovao parohiju Ploumilliau.

Na ostrvu se nalazi seoska kuća (sada pretvorena u vilu), čiji najraniji delovi datiraju iz srednjeg veka. Na severoistočnom zabatnom delu nalazi se relativno dobro očuvana srednjovekovna monaška ćelija. Dimenzije su joj 3,5×4,5 m, a visina je 2 m. Unutrašnjost je oblikovana pločama širine oko 0,5 m.

Gospođica Uro-Lalès, poznata i kao Lucie Jourdan (1883-1957), kupila je ostrvo od grofa Anatola Jamesa 1911. godine. Ostalo je u njenom vlasništvu do 1942. godine. 1920. godine sagradila je vilu poznatu kao Maizon Aristide Briand (političar čija je ljubavnica bila). Tokom Drugog svetskog rata zgradu su okupirali nemački vojnici. U novijim godinama je zapuštena i srušena je 2009. godine.

GPS koordinate: 48°46′09″ N, 3°35′49″ W.

N O I R E

Noire (crno ostrvo) se nalazi u zalivu Morlaix, u opštini Plouezoc’h i departmanu Finistère.

Na ovom izolovanom stenovitom ostrvcu koje je gotovo u potpunosti potopljeno tokom plime, nalazi se svetionik. To je kvadratna kula okrečena prema moru crvenim fenjerom, napravljena od tesanog kamena sa ostrva Longue i šuta sa ostrva Stérec.

Svetionik je u funkciji, kao i sva svetla na moru u Francuskoj, ali više nije čuvan niti naseljen. To je orijentir poznat mornarima, jer, zajedno sa svetionikom Lande, pokazuje usklađenost ulaza u Morlaix preko kanala Tréguier.

Ostrvce je dostupno za vreme oseke, a kvadratni svetionik nije odbrambena struktura.

GPS koordinate: 48°40′21″ N, 3°52′32″ W.

C H A T E A U   D U   T O U R E A U

Château du Toureau je francusko utvrđenje iz 16. veka koje se nalazi u zalivu Morlaix, oko 650 m severozapadno od ostrva i svetionika Noire. Površina ostrvca je 0,2 ha.

Tvrđava je izgrađen 1542. godine kako bi zaštitio lučki grad Morlaix od stalnih napada engleskih gusara. Pred kraj XVII veka tvrđava je značajno proširena kako bi se u nju smestili vojnici i oficiri, dva zatvora, kuhinja, podrum, kapela i jedanaest kazamata.

1721. godine tvrđava je postala zatvor. U XVIII veku u njemu je bilo smešteno nekoliko aristokrata, a posle 1790. godine nekoliko revolucionara. 1871. godine komunar Louis Auguste Blanqui je boravio u ovoj tvrđavi. Krajem XIX veka zatvor je zatvoren, a tvrđava je pretvorena u rezidenciju. Tokom Drugog svetskog rata bombardovao ju je Luftwaffe. U poslednjim decenijama XX veka, u njemu se nalazila škola letenja. 1997. godine pojedine scene iz filma “Čovek sa gvozdenom maskom” su snimljene na ostrvu. Između kraja XX i početka XXI veka, pokrenuto je nekoliko projekata za restauraciju stare zgrade.

GPS koordinate: 48°40′33″ N, 3°53′04″ W.

L O U Ë T

Louët (na bretonskom Enez Louet ili An Ilioeg, prekriveno bršljanom) se nalazi kod francuske opštine Carantec u zalivu Morlaix, departman Finistère. Od obale Francuske i plaže pretenciozno nazvane Tahiti udaljen je 250 m, a isto toliko je jugozapadno od ostrva Château du Toureau.

Ime mu je dao Charles Cornic (1731-1809), koji ga je posvetio jednom od svojih velikih prijatelja koji se zvao Louët.

Ostrvo se nalazi severoistočno od opštine Carantec, u zalivu Morlaix, na izlazu iz luke Morlaix, tačnije između rta Penn-al-Lann i ostrva Château du Toureau.

Ostrvo ima četiri zgrade: svetionik, kuću i dve pomoćne zgrade.

Kuća je vikendica kojom upravlja turistička kancelarija Carantec.

Svetionik na ostrvu Louët je izgrađen 1860. godine i automatizovan 1962. godine

GPS koordinate: 48°40′26″ N, 3°53′19″ W.

C A L L O T

Izduženo, jako razuđeno ostrvo Callot je jedno od plimnih ostrva u Bretanji. Nalazi se nasuprot luke Carantec, u departmanu Finistère.

Iz Caranteca je dostupan za vreme oseke preko Passe aux Moutons, plimnog puta (francuski chaussee submersible).

Ostrvo Callot je dugačko 2,2 km i široko od 10 do 500 m. Površina je 1,1 km². Njegova najviša tačka je 38 m nadmorske visine. Ostrvo je naseljavalo devet porodica (2007. godine) i ima napuštenu školu u kojoj se tokom leta privremeno održavaju izložbe (fotografije, slike i skulpture). Škola je radila od 1936-1975. godine.

GPS koordinate: 48°41′19″ N, 3°55′29″ W.

B A T Z

Batz (bretonski Enez-Vaz) je ostrvo na severu departmana Finistère, nasuprot naselja Roscoff. Čini istoimenu opštinu, Île de Batz, sa 457 stanovnika (na dan 1. januar 2022. godine), što odgovara gustini naseljenosti od 150 stanovnika po km². Île de Batz je najsevernija opština u departmanu Finistère.

Ostrvo je dugačko 3,5 km i široko najviše 1,5 km, sa ukupnom površinom od 3,05 km². Najviša tačka je na 33 m nadmorske visine. Jedino naselje na ostrvu je Porz Kernok, sa malom crkvom. Farme i kuće za odmor su raštrkane u blizini. Nekoliko plaža, dostupnih samo za vreme oseke, smenjuju se sa tipičnim bretonskim stenovitim obalama.

Iako je bretonska klima već izuzetno blaga zahvaljujući Golfskoj struji, mikroklima na ostrvu Batz je posebno blaga, uporediva sa klimom na britanskim Kanalskim ostrvima, i stoga posebno pogodna za poljoprivredu. Ostrvo je stoga oduvek bilo poznato po uzgoju povrća – prvo sveže povrće u proleće često dolazi odatle. U nekim slučajevima, godišnje se može ubrati više nego na kopnu.

Pre 60 godina na ostrvu je živelo preko 1.000 stanovnika. Vrlo brzo se smanjio na ispod 1.000 stanovnika, 1 1982. godine bilo ih je još uvek preko 800. Značajan pad broja stanovmnika dogodio se u periodu 1990-1999. godina za preko 20%. I od 1999. godine do danas takođe je pad broja stanovnika 20%.

Na ostrvu gotovo da nema automobila; do njega se može doći samo brodićem iz Roscoffa. Da bi se obezbedila brodska veza čak i za vreme oseke, u Roscoffu je izgrađen mol koji se proteže daleko u more. Mesto polaska trajekta stoga varira u zavisnosti od vodostaja.

Selo ima kamp na obali mora, omladinski hostel, hotel, restorane i ima mogućnost za iznajmljivanje bicikala.

Znamenitosti ostrva su: obalna pešačka staza oko ostrva (potrebno vreme za obilazak je dva sata), ruševine romanske kapele posvećene Svetoj Ani, botanička bašta Jardin Georges Delaselle  (ulaznica) sa nekropolom u Jardin Georges Delaselle, svetionik (ulaznica), zmijska rupa, u kojoj je, prema legendi, nestalo čudovište (zmaj) nakon što ga je zastrašio Sveti Leon.

GPS koordinate: 48°44′43″ N, 4°00′35″ W.

S I E C K

Sieck (na bretonskom Enez Zig) je ostrvce u Léonu (bivša kneževina Donje Bretanje), na severozapadu departmana Finistère, do kog se može doći peške za vreme oseke sa plaže Dossen, kod opštine Santec. Nalazi se 4,6 km južno od zapadnog ulaza u kanal ostrva Batz.

Ostrvo za vreme plime i skoro poluostrvo za vreme oseke, Sieck je privatno imanje površine 18 ha vresišta, visokih šuma i obrađenog zemljišta. Ostrvo je dugačko 1 km i široko oko 300 m i orijentisano je duž ose istok-zapad. Do njega se dolazi preko velike plaže Dossen, a staza se proteže dužinom ostrva od istoka ka zapadu. Od kopna ga odvaja stenovita masa “Karreg Gourrapa”.

Najviša tačka ostrva je na 23 ili 24 m blizu farme. Sa zapada je omeđena ostrvcem prekrivenim malo trave, Golhédecom.

Ostrvo je zapravo ogromna granitna izbočina koja je otporna na morsku eroziju. Prekriveno prilično tankim, peskovitim slojem zemlje i zahvaćeno jakim zapadnim vetrovima, stoga je predstavnik određenog ekosistema. Ostrvo, međutim, prihvata da ga čovek obrađuje: pod uslovom da su usevi zaštićeni šumarcima sa živom ogradom, inače bi morski vetrovi opterećeni solju brzo spalili svaki usev.

Na severoistoku ostrva i danas postoje polja na kojima se proizvode artičoke i krompir.

Izolacija ostrva verovatno datira još iz srednjeg veka. Razdvajanje je moralo biti uzrokovano kombinovanim dejstvom oluja, plime i porasta vode, koje su postepeno erodirale traku šljunka i peska koja ga je povezivala sa kopnom.

Može se šetati oko ostrva, ali se moraju pratiti uputstva istaknuta na tabli na ulazu.

Obavezno je paziti na plimu; ostrvo je okruženo oko dva sata pre plime. Jake struje između ostrva i reke Dossen čine prelazak veoma opasnim.

Minerali granati su obilni na plažama ostrva Sieck zbog prisustva matičnih stena formiranih od leukogranita i pegmatita.

Područje Siecka je naseljeno još od praistorijskih vremena. Pažljivim istraživanjem je omogućeno lociranje raznih nalazišta i otkrivanje brojnih kremenih odlomaka, od kojih se nekoliko ispostavilo kao drevni alati: vrhovi i strugači.

Ostale su ruševine stražarnice izgrađene pod Vaubanom kako bi se osigurao nadzor obale od engleskih iskrcavanja. Na zapadnom vrhu ostrva nalaze se ruševine ove stražarnice koja se sastojala od grupe zgrada oko polukružnog utvrđenja napravljenog od tesanih i pažljivo uklopljenih granitnih blokova.

Od Colbertove uredbe iz 1685. godine, kojom je organizovana odbrana francuskih obala, svaki muškarac starosti od 19 do 60 godina koji je živeo u priobalnim parohijama bio je obavezan da služi u miliciji obalske straže.

Stražarnica je van upotrebe 1889. godine i stavljena na javnu aukciju nekoliko godina kasnije.

U XIX veku ostrvo je bilo dom  flotile čamaca za sakupljanje morskih algi. Prodaja pepela od morskih algi obezbeđivala je egzistenciju mnogim siromašnim porodicama, a da bi zadovoljile rastuću potražnju, posade su odlazile na priobalna ostrva.

Berba morskih algi obavljala se za vreme oseke kako bi se dobile određene vrste algi bogatih jodom koje rastu na granici prolećne plime. Za to su korišćeni čamci. Zatim su se sušile i spaljivale u pećima za morske alge kako bi se dobile vekne sode. Ove vekne sode prodavane su fabrikama koje su ekstrahovale jod. Na ostrvu i danas postoje ostaci peći za morske alge (blizu lučke plaže).

Krajem XIX veka sakupljači morskih algi iz Plouguerneaua proširili su se po obalama Léona. Stigli bi na ostrvo početkom maja i nisu se vraćali kući do kasne jeseni. Živeli su na ostrvu na prilično rudimentaran način, živeći u napuštenoj fabrici.

Ostrvo ima luku u južnom delu, što je prilično praktično jer je zaštićeno zidanim molom koji se uzdiže iznad nivoa najviših plima. Ovaj mol je izgrađen 1880. godine i renoviran pedesetih godina XX veka. Trenutno je prilično zapušten nakon oluje iz 2008. godine, sa klizištima u unutrašnjem delu.

Ribolov sardina bio je važna aktivnost na ostrvu do sredine XX veka.  Sardina je bilo u izobilju u zalivu i pred kraj XIX veka  u luci je bilo i do 100 čamaca posvećenih ovom ribolovu, većina ribara je dolazila iz Douarneneza. Luka, dostupna u svako doba plime i veoma blizu ribolovnih područja, omogućavala je mornarima da prilično brzo iskrcaju svoj ulov, što je bila značajna prednost kod krhke ribe poput sardine. Do pronalaska procesa konzerviranja, sardine su se konzumirale lokalno, sveže i prekrivene solju.

Ali su takođe slate i u prese za sardine. Presa za sardine bila je metoda koja se koristila za konzerviranje ribe pre XIX veka  i pronalaska konzerviranja. Na ostrvu Sieck postojalo je nekoliko  presa. Do sredine XVIII veka  na ostrvu su bile četiri. Sardine, cele i sveže oprane, gomilane su u drvene burad, naizmenično sa slojem ribe i slojem soli. Poklopac na koji je počivala greda opterećena kamenom omogućavao je vršenje pritiska i ekstrakciju ulja, koje je moglo imati nekoliko upotreba (jeftino osvetljenje i štavljenje kože). Bilo je potrebno oko deset dana da sardina oslobodi sve svoje ulje. Burad presovanih sardina mogla su se skladištiti nekoliko meseci i izvožena su van Bretanje, pa čak i u inostranstvo. Ova aktivnost je bila izvor prosperiteta za ostrvo i čak je privukla neke ribarske porodice iz okolnog područja. Ribolov na sardine nastavljen je do pedesetih godina XX veka. Danas nekoliko čamaca i dalje stoji usidreno u luci, a na vrhu plaže, blizu drevnih stabala tamariska, mogu se videti trupove nekoliko čamaca koji još uvek greju svoje kobilice i iščašene okvire na suncu…

Luka ostaje atraktivna zbog pristaništa koje štiti od talasa, blizine otvorenog mora i dubine vode koja je čini prohodnom usred plime. Međutim, pristup Siecku sa ostrva Batz zahteva oprez zbog brojnih stena koje se protežu duž obale.

1881. godine ostrvo je imalo devet domaćinstava i 53 stanovnika. Kada je fabrika konzervi bankrotirala, ovo stanovništvo je ostalo na ostrvu i pojavio se problem školovanja za najmanje 20 dece. Zbog udaljenosti škole Santec i ograničenja da je u pitanju ostrvo, podnet je zahtev za otvaranje škole. Uprkos nevoljnosti školskog inspektora, škola sa jednom učionicom otvorena je na Siecku početkom školske 1887. godine. Smeštena u neodgovarajućim i trošnim prostorijama, škola je predstavljala razne operativne probleme jer je 1893. godine pošta zatvorena, a zatim ponovo otvorena 1901. godine u novim, bolje opremljenim prostorijama.

Karfiol, artičoke i krompir sa ostrva imali su dobru reputaciju, ali je plima otežala transport povrća, primoravajući kola da krenu usred noći i čekaju u Dossenu na pijacu u Saint Polu. Da bi obogatili zemlju, poljoprivrednici su koristili morske alge ubrane oko ostrva. Na ostrvu je bilo nekoliko zečeva, kokošaka, konja, pa čak i krava. Gajila se pšenica, a žetva se obavljala uz pomoć vršilice koja je dolazila iz Dossena za vreme oseke.

Ostrvo su snabdevali mesar i pekar dva puta nedeljno. S vremena na vreme, bakalin iz Landivisiaua je dolazio da obiđe ostrvo. Kada bi se neko razboleo i bilo je potrebno lečenje, morao se dovesti lekar iz Roscoffa ili Saint Pola.

Ostrvo je u Prvom svetskom ratu izabrano za logor za internirane zbog blizine kopna i prisustva izvora vode. Od 1914. do januara 1917. godine primilo je do 350 nemačkih, austrijskih i mađarskih državljana koji su bili prisutni u Francuskoj u vreme objave rata.

Ostrvo je pretrpelo tegobe Drugog svetskog rata. Nemci su preuzeli i razvili postojeće objekte 1940. godine nakon neuspelog pokušaja da prokrijumčare dva britanska oficira u Englesku. Fabrika konzervi je uništena dinamitom, kao i kuće u blizini luke. Smatrajući ostrvo strateški važnim mestom, poslali su na njega veliki garnizon. Ovo prisustvo dovelo je do toga da su stanovnici napustili ostrvo. Škola je zatvorena krajem školske 1942/43. godine, a poslednji stanovnici su se preselili u Dossen.

Druge kuće su uništene tokom vežbi gađanja od strane obalskih baterija. Stražarnica je bila opremljena sa nekoliko topova i sistema za nadzor. Sa zapadnog vrha ostrva, Nemci su mogli da kontrolišu ulaz u zaliv i čitav sektor Lamanša.

Posle rata, malo ostrvljana je izrazilo želju da se vrati da živi na ostrvu. Samo jedna porodica farmera je obnovila farmu i vratila se da živi do 1975. godine. Novac od ratne reparacije je iskorišćen za izgradnju kuće preko puta luke, koja je naseljena leti. Zajedno sa farmom, to su jedine  preostale kuće.

Ostrvo je bilo mesto nekoliko brodoloma.

GPS koordinate: 48°42′18″ N, 4°03′56″ W.

V I E R G E

Vierge (bretonski Enez-Werc’h) je ostrvce površine 6 h koje se nalazi 1,5 km od severozapadne obale Bretanje, nasuprot sela Lilija. Nalazi se u opštini Plouguerneau, u departmanu Finistère. Na njemu se nalazi najviši kameni svetionik u Evropi i najviši “tradicionalni svetionik” na svetu. Međunarodna hidrografska organizacija navodi ostrvo Vierge kao jugozapadnu granicu Lamanša.

Oko 1450. godine franjevci su osnovali opatiju na ostrvu. Ime “Île Vierge” verovatno potiče od kapele posvećene Blaženoj Devici Mariji. 1507. godine monasi su se preselili na kopno. 1844. godine francuska država je kupila ostrvo za 6.000 franaka.

Prvi svetionik je bio kvadratni toranj visok 33 m, izgrađen 1842-45. godine. Počeo je sa radom 15. avgusta 1845. godine na praznik Uspenja Bogorodice. Imao je fiksno belo svetlo vidljivo na 14 nautičkih milja (26 km). Ostao je u upotrebi dok je drugi svetionik bio u izgradnji 1896–1902. godine. Sirena za maglu je postavljena 1952. godine, a 1993. godine zamenjena je električnim svetionikom.

Noviji svetionik je visok 82,5 m, napravljen od granitnih blokova. Spoljna strana je zarubljena kupa; unutrašnja strana je cilindrična, obložena sa 12.500 opalnih staklenih pločica. Do ulaznih vrata vodi pet stepenica; unutra, 360 stepenica od kamena i 32 od gvožđa vode do platforme lampe. Električna lampa je instalirana 1952. godine na originalnoj mehaničkoj okretnoj ploči, koja se nalazila u kadi od žive. Ploča je zamenjena elektromotorom 1983. godine. Lampa ima četiri sočiva sa žižnom daljinom od 0,5 m. Dvostruki snop daje beli bljesak svakih 5 s, vidljiv na 27 nautičkih milja (50 km). Električni generatori su instalirani 1959. godine, a dopunjeni su od 1967. do 1994. godine sa dve vetroturbine. Svetlo i rotacija se automatski aktiviraju pomoću fotoelektričnog senzora. Iako je svetionik automatizovan, na lokaciji je i dalje prisutno osoblje.

Ostrvo je otvoreno za javnost od aprila do septembra, kao i svetionik, uz prethodno zakazivanje. Broj posetilaca je bio 7.371 (2005. godine). Oba svetionika su zaštićena kulturna dobra od 2011. godine.

GPS koordinate: 48°38′20″ N, 4°34′10″ W.

V E N A N

Venan je ostrvo u opštini Plouguerneau i departmanu Finistère. Nalazi se nasuprot ostrva Vierge. Deo ostrva je privatan i pripada porodici Appriou, dok drugi deo pripada opštini Plouguerneau. Površina ostrva je 5 ha, a najviša tačka je na samo 9 m nadmorske visine.

Kada je oseka, do ostrva je moguće stići peške iz zaselaka Reun, Lostrouc’h ili Kelerdut.

Na ostrvu se nalazi kumina gomila stena. Iskopana je krajem XIX veka, pa otuda i njen sadašnji izgled vulkanskog kratera. Kamenje je korišćeno za izgradnju malih zidova.

GPS koordinate: 48°37′42″ N, 4°33′18″ W.

A B E R   W R A C H

Ostrva Aber Wrach ili arhipelag Lilia su ostrva u reci Aber-Wrac’h.

Arhipelag se sastoji od sledećih ostrva:

• Cézon (poznato po tvrđavi)

• Wrac’h (poznato po svetioniku)

• Stagadon

• Terc’h (bretonski) ili ostrvo Erc’h, takođe poznato kao aux Américains (Američko ostrvo)

• Croix.

GPS koordinate: 48°36′53″ N, 4°34′33″ W.

W R A C ‘ H

Wrac’h (na bretonskom Roc’h Gored) je jedno od ostrva arhipelaga Aber Wrach. Poznato je po svetioniku.

Do ovog ostrva se može doći peške sa plaže Saint Cava, tri sata pre i tri sata posle oseke. Tri ostrvca Petites îles Wrac’h  nalaze se zapadno od glavnog ostrva.

Wrac’h je prvobitno bilo ime stare boginje ili veštice poštovane u lokalnom paganskom svetilištu pre hristijanizacije. Poslednja noć januara naziva se Noz ar Wrac’h i obeležavala je keltski festival obnove prirode. Izraz Gwrac’h an Diaoul (“đavolova starica”) tradicionalno se odnosi na vešticu. Imena mesta duž Aber-Wrac’ha (“most Krac’h” ili “đavolji most”, pakao) takođe ilustruju ova drevna verovanja.

Prema drugom objašnjenju, ime Wrac’h bi bilo deformacija od Ach, imena gospodara čiji je aber obeležavao granicu zemlje i čije je sećanje posebno sačuvano u imenu arhiđakonata Ac’h.

Menozakov menhir (koji izgleda kao stena prekrivena morskim algama jer je sada potopljen tokom plime zbog porasta nivoa mora nakon izgradnje), koji se nalazio na suvom kada je izgrađen, datira iz oko 5.000. godine p.n.e. Menhir je pravekovni kamen posađen u zemlju kao obelisk.

Prema svedočenju sakupljača morskih algi sa ostrva Wrac’h, seča crnih morskih algi bila je dozvoljena samo tokom maja meseca i samo za porodice koje žive u opštini; svaki prekršaj je strogo kažnjavan. Farmeri iz Plouguerneaua su silazili na obalu sa kolima i konjima kako bi iskoristili prve dane žetve. Za dva dana ostrvo je bilo prekriveno morskim algama i, ako je sunce sijalo, bilo je prekriveno malim gomilama suvih morskih algi kako bi se napravilo mesta za sveže morske alge koje su dolazile sa obale. Zatim su ove gomile grupisane u velike gomile kako bi se zaštitile od kiše i truljenja. Tokom ovog perioda, nije dolazilo u obzir da deca, čim bi mogla da drže srp, idu u školu; učestvovali su u seči, raširujući morske alge koje su kolica donela po dinama ostrva; takođe su morali da prate vreme i sakupljaju skoro suve morske alge pre dolaska pljuska.

Svetionik na ostrvu Wrac’h je bio čuvan od puštanja u rad 1845. godine do 1993. godine; čuvari su najčešće bili registrovano pomorsko osoblje ili penzionisano vojno osoblje, ali ponekad i udovice.  Yves Merdy je od 1973-1993. godine bio je poslednji čuvar svetionika.

Život čuvara svetionika nije bio tako jednostavan. Do 1936. godine paljenje vatre, koja je tada bila uljana lampa, zahtevalo je penjanje uz merdevine, čak i u olujnim danima, da bi se upalila (svetionik je kasnije elektrifikovan). Čuvar je takođe morao da održava svetionik i okolno zemljište, kao i da farba svetionike; takođe je delovao kao obalska straža. Čuvar je imao povrtnjak zaklonjen zidom i čuvao je mali broj ovaca i koza.

GPS koordinate: 48°36′53″ N, 4°34′33″ W.

C É Z O N

Cézon je ostrvo dostupno peške za vreme oseke, koje se nalazi na ušću reke Aber-Wrac’h u departmanu Finistère. Na njemu se nalazi tvrđava koju je sagradio Vauban.

Ostrvo je dugačko 250 m, a najveća širina je 200 m.

Ime ostrva potiče od bretonskog saozon, što znači saksonski ili engleski.

Ostrvo Cézon je utvrđeno još od rimskog doba radi zaštite luke. Značaj ovog utvrđenja je oduvek bio od vitalnog značaja za luku Aber Wrac’h, koja je pomenuta kao važna luka već u XIV veku.

Ostrvo, koje se graniči sa pristupnim kanalom do Aber Wrac’ha, izabrao je Vauban 1685. godine za podizanje tvrđave namenjene odbrani ovog strateškog mesta, omogućavajući gusarima i obalskim brodovima da dođu i sklone se tamo (Aber Wrac’h je jedino dubokovodno sidrište između Bresta i Roscoffa, koje čak nudi sklonište ratnim ili trgovačkim brodovima veće tonaže). Pored toga, pošto je arsenal u Brestu udaljen samo oko 30 km, podizanje tvrđave bi omogućilo odvraćanje mogućeg engleskog iskrcavanja koje bi imalo za cilj da zauzme luku Brest s leđa, kopnenim putem.

Vaubanov originalni projekat je u početku bio mnogo ambiciozniji. Njegova ideja, još 1685. godine, bila je da izgradi baterije na četiri različita ostrva kako bi zaštitio celu obalu od mogućeg iskrcavanja. Ostrva Cézon, Plate, Croix i Four trebalo je da budu utvrđena. Ali zbog nedostatka novca, samo je ostrvo Cézon izabrano za izgradnju baterije.

Radovi, povereni inženjeru Isaacu Robelinu, započeli su 1694. godine, a završeni su deset godina kasnije, 1705. godine. Prateći Vaubanove planove, Robelin je prvo izgradio artiljerijsku kulu jajastog oblika (danas relativno dobro očuvanu) do koje se moglo doći preko malog pokretnog mosta i postavio nekoliko baterija koje su branile pristupni kanal do reke Aber. Zbog male veličine, ostrvo je postalo samostalno vojno utvrđenje.

Razne zgrade koje su zauzimale unutrašnji prostor tvrđave takođe su izgrađene ili opremljene: kasarna, stražarnica, artiljerijske platforme itd. Tokom postojanja tvrđave, dodato je nekoliko elemenata. To uključuje stražarnicu, izgrađenu u XIX veku, kao i skladišta baruta i hrane (oba datiraju iz 1859. godine), peć za crvenilo topovskih đula (izgrađena oko 1808. godine, razlikuje se od peći koje se viđaju drugde na obali i ima niz originalnih karakteristika), cisternu i jarbol za zastavu, postavljen na vrhu kule. Potonji je omogućavao komunikaciju signalima sa dolazećim brodovima ili sa drugim “semaforima” (preteča telegrafa).

Krajem XVIII veka, u mirno doba, bilo je 35 redovnih vojnika kojima su komandovala 2 oficira, ne računajući osoblje neophodno za rad tvrđave. Uglavnom su to bili seljaci ili radnici regrutovani lokalno da služe kao čamdžije, pomoćnici, kolari itd. U ratno vreme, garnizon se povećao na 55 ljudi kojima su komandovala 4 oficira. Artiljerija se sastojala od 6 artiljerijskih oruđa, sva postavljena na obalskim lafetima. Svako artiljerijsko oruđe je imalo 50 topovskih hitaca.

Ostrvo su nekoliko puta napadali Englezi tokom Francuskih revolucionarnih ratova i Prvog carstva.

Tvrđava je raspuštena 1889. godine.

Tokom Drugog svetskog rata ostrvo je povratilo strateški značaj, a Nemci su izgradili blokade, kupole za mitraljeze i skladišta municije, kao i skloništa za vojnike.

Ostrvo Cézon i njegova tvrđava su navedeni kao istorijski spomenici dekretom od 27. jula 2015. godine.

Ostrvo je 1957. godine prodato privatnom vlasniku od strane Uprave za državnu imovinu, a od 1994. godine je predmet restauratorskih radova koje od 2015. godine koordinira jedno udruženje.

U decembru 2020. godine, ostrvo, sa parcelom od 28.000 m², preuzeo je Konzervatorijum priobalja, koji planira novi program restauracije.

GPS koordinate: 48°36′23″ N, 4°35′10″ W.

S T A G A D O N

Ostrvo Stagadon viđeno sa zapadnog dela ostrva Wrach

Stagadon je jedno od ostrva u arhipelagu Aber Wrach u departmanu Finistère. Administrativno pripada opštini Plouguerneau.

Smešteno na ulazu u Aber-Wrac’h i blizu zapadnog ulaza u Lamanš, obeleženog ostrvom Vierge, ostrvo Stagadon je kamenito ostrvo površine 4 ha. Za razliku od kamenite zapadne i severne obale ostrva, njegova jugoistočna obala nudi dve plaže u luku. Koristeći malu dubinu i peščani sprud koji je okrenut ka njima, plaže Stagadona imaju čistu vodu, što je kontrast sa ostatkom Abera.

Dostupan tokom cele godine morem, uprkos okolnim stenama i strujama Abera, takođe je moguće doći do Stagadona peške nekoliko dana u godini, danima visokih koeficijenata plime i oseke.

Do 1967. godine, naseljeno od strane par sakupljača morskih algi, a u vlasništvu lokalnog biznismena, Pierre Bergéa, ovaj drugi ga je poklonio udruženju Prijatelji četvrtka-nedelje (Amis du Jeudi-Dimanche, AJD), koje je osnovao otac Jaouen, koji je već posedovao zemljište na dini Penn Enez okrenutoj ka ostrvu na poluostrvu Sainte-Marguerite u Landédi.

Nakon nekoliko renoviranja koje su sproveli volonteri i pripravnici AJD-a, kuća na ostrvu je sada useljiva i otvorena za sve.

GPS koordinate: 48°37′29″ N, 4°35′38″ W.

T A R I E C

Tariec je plimsko ostrvo pored obale Presqu’ile Ste-Marguerite, u blizini Landéde, u departmanu Finistère. Dimenzije ostrva su 270×130 m, površina je 0,3 ha, a od kopna je udaljeno 1,1 km.

Ostrvo je rascepljeno 1876. godine tokom jake oluje, otuda i ime. Na delu ostrva najbližem kopnu nalaze se ostaci pustinjačke kuće iz XII veka. Ostrvo je u prošlosti korišćeno za smeštaj bolesnika od kuge i kolere.

Na polovini ostrva okrenutoj prema moru nalazi se travom prekrivena kuglica visine oko 2 m i prečnika 15 m i šiljati menhir visine oko 1 m .

Ranije intenzivno obrađivano, još uvek je imalo 21 parcelu pašnjaka 1842. godine. U XIX veku geološki događaj ga je presekao na dva dela (ili možda nekontrolisano vađenje peska od strane pojedinaca) između onoga što se nazivalo Veliki i Mali Tariec. Sakupljači morskih algi, vlasnici ostrva, imali su peći za pečenje morskih algi. Spaljivali su smeđe morske alge da bi napravili sodu. Četiri peći za pečenje morskih algi su i dalje vidljive na ostrvu.

Na ostrvu se nalaze ruševine kapele koja je bila okružena grobljem sa grobovima brodolomaca. Ostaci male zgrade se i dalje mogu videti, kao i ruševine novije građevine na ivici ostrva. Kaže se da je kamenje iz ove kapele korišćeno za izgradnju kapele Svete Margarite (vidljive na dinama istog imena).

GPS koordinate: 48°36′03″ N, 4°38′08″ W.

G U E N I O C

Fotografija makete izložerne u muzeju koja prikazuje značaj nekropole

Guenioc (ili Guennoc) se nalazi kod poluostrva Sainte-Marguerite, u opštini Landéda i departmanu Finistère. Ostrvo je dugačko 350 m, najveća širina je 175 m, a od kopna je udaljeno 1,9 km.

Ostrvo ima četiri kuhinjske gomile (numerisane od I do IV) izgrađene na grebenu ostrva duž ose severozapad-jugoistok. Sve zgrade su izgrađene od lokalnih stena (granita). Datiraju iz neolitskog perioda, od kojih najstarija datira iz 4.600. godine p.n.e, što je, zajedno sa kuhinjom Barnenez, čini najstarijim spomenikom u Evropi.

Amfore koje svedoče o trgovini sa Sredozemnim morem su takođe otkrivene na ostrvu. Lokalitet je iskopavan od 1960. do 1972. godine.

Iskopavanja su otkrila gotovo kružni ograđeni prostor prečnika oko 50 m, naseljen od oko 480. godine n.e. do VIII veka, okružen prvo nasipom, a zatim suvim kamenim zidom. Unutra se nalazila centralna kuća, a uz zid ograđenog prostora još jedna kuća (njihovi zidovi su bili formirani od niskih zidova koji su nosili ramove verovatno pokrivene slamom). Ispred ograđenog prostora stajala je još jedna zgrada, verovatno obor ili štala. Polja su bila okružena malim nasipima. Ovi ostaci, kao i zemljište na ostrvu, klasifikovani su kao istorijski spomenici dekretom od 24. septembra 1964. godine.

Tokom Drugog svetskog rata, borci otpora su dozvolili savezničkim pilotima da se ukrcaju sa ostrva.

GPS koordinate: 48°36′01″ N, 4°38′08″ W.

G A R O (Landéda)

Postoje dva ostrva Garo u depertmanu Finistère. Ovo prvo je u opštini Landéda, kod ušća reke Aber-Benoit. Ostrvo je dugačko 360 m, a najveća širina je 200 m. Na wikipediji je podatak za njegovu površinu čak 20 ha, što nije tačno, a merenjem na Google Earthu dolazi se do površine od samo 5 ha.

Prema izvorima, njegovo ime potiče od garo (grubo na bretonskom) ili gawr ili karv (jelen na bretonskom) i moglo bi se objasniti prisustvom mesta bogosluženja posvećenog keltskom božanstvu Cernunnosu pre preobraćenja u hrišćanstvo na ovom ostrvu ili u blizini.

Garo je bilo naseljeno do kraja XIX veka, a zatim povremeno do Drugog svetskog rata. Polja su se obrađivala i konji su se na njemu uzgajali do sredine XX veka. Požar na farmi je primorao vlasnike da se vrate u svoju opštinu Saint-Pabu.

Sedamdesetih godina prošlog veka ostrvo je bilo rezervat za zečeve, kojim je upravljalo lovačko udruženje. Velika površina je i dalje bila obrađivana i uglavnom se koristila za ishranu zečeva, kojih je bilo na hiljade.

GPS koordinate: 48°35′08″ N, 4°37′01″ W.

B E C

Bec je priobalno ostrvce, dostupno za vreme oseke preko tzv. repa komete od 420 m, kod Lampaul-Ploudalmézeaua u severnom delu departmana Finistère. Udaljeno je 430 m od ostrva Rosservo.

Bec je jastog oblika, dužine (u smeru sever-jug) 190 m, najveća širina je 110 m, a površina je 1,64 ha.

Ostrvo Bec je dobilo ime po bretonskom izrazu Enez ar Beg, što znači “ostrvo rta”.

Ostaci radionice za proizvodnju soli iz galskog perioda prisutni su na ostrvu, kao i ruševine naselja sakupljača morskih algi i peć za pečenje morskih algi.

Na ostrvu su zabeležene tri vrste puževa, a takođe i četiri vrste leptira: obični smeđaš, šahovničar, obična nimfa i mali kupusar.

Poljska ševa je takođe primećena, a ostrvo predstavlja interesantno mesto za gnežđenje nekoliko vrsta ptica.

Smeđi pacov je potencijalna pretnja autohtonom divljem svetu ostrva. Crvena lisica takođe može da pristupi ostrvu za vreme oseke.

GPS koordinate: 48°34′47″ N, 4°39′52″ W.

R O S S E R V O

Rosservo je priobalno ostrvce, dostupno za vreme oseke, kod Lampaul-Ploudalmézeaua u severnom delu departmana Finistère. Udaljeno je 430 m severozapadno od ostrva Bec. Dimenzije ostrva su 160×115 m, ppvršina je 1,03 ha, a najviša tačka dostiže 11 m nadmorske visine.

Smešteno severno od ostrva Rosservo, mesto talasa Annaëll, koji je početkom 2000-ih otkrio Laurent Jedoudez, teško je pristupiti; to je talas koji se razbija o stenovitu ploču, što je često impozantno, čak i zastrašujuće; privlači kremu svetskog bodyboardinga, 7. “Annaëll izazov” organizovan je u decembru 2021. godine sa 16 takmičara, a pobedio je Pierre-Louis Costes, za koga je Annaëll “jedan od najboljih grebenskih talasa u Francuskoj, ako ne i najbolji”.

Na ostrvu se nalaze ostaci srednjovekovnog krsta i peći za pečenje morskih algi duge 12 m.

Uholaža i jedna vrsta skakavca zastupaju insekte na ostrvu, kao i tri vrste leptira koje su do sada zabeležene: lastin repak, obični smeđaš i mali kupusar.

Obične čigre su primećene na ostrvu 1967. godine, kao vijoglava.

GPS koordinate: 48°35′00″ N, 4°40′16″ W.

C A R N

Carn (na bretonskom Enez Karn) je priobalno ostrvce koje se nalazi u opštini Ploudalmézeau, na severu Bas-Léona, u departmanu Finistère. Ima kameni spomenik datiran oko period od oko 4200. godine p.n.e.

Ostrvce se nalazi u Keltskom moru. Blizu je obale Abersa, severno od Portsalla, i okrenuto je ka mestu potonuća broda “Amoco Cadiz”. Dimenzije ostrva su 180×80 m, površina je oko 1,5 ha (pri najvišoj plimi), a najviša tačka je na 18 m.

Na bretonskom, karn znači “konjsko kopito”. Što se tiče reči cairn koju su usvojili arheolozi, to je savremeni škotski termin, deformacija reči carne koja se već koristila u XVI veku  za označavanje praistorijske građevine. Sama reč carne potiče od galske reči carn (“gomila kamenja”).

Što se tiče ostrva Carn, ne znamo šta je ime prvobitno označavalo, jer se istovremeno primenjuje na ostrvo, na spomenik koji se na njemu nalazi (kamenje), na legendarnog gospodara za koga se kaže da je tamo živeo i na ceo okolni pejzaž. Kartografi su koristili oblik “île de Carne” od 1675. godine; drugi „île Carne“ od 1838. godine; i konačno „île Carn“ od XIX veka do danas.

Severna polovina ostrva je od granita, dok je južna polovina i njen spoj sa kontinentom od kvarcnih amfibolita (agmatita).

Pristup ostrvu je na suvom, za vreme oseke (tokom oko trećine plime), preko nasipa od stena  dužine oko 600 m. Za vreme plime, jaka struja seče nasip.

Na vrhu ostrvca se nalazi trapezoidna kuglica koja datira iz srednjeg neolita (oko 4200. godine p.n.e, za njen najstariji deo), koji se sastoji od tri dolmena sa konzolnim svodovima i hodnicima. Ova primarna kumina je osuđena na propast u kasnom neolitskom periodu i zakopana ispod velike kružne kumine.

Porodica sakupljača morskih algi, Le Vern, živela je na ostrvu do Drugog svetskog rata; njihovu kuću su uništili Nemci. Spaljivanje morskih algi se nastavilo sve do oko 1956. godine.

Na ostrvu su žive divlji zec i smeđi pacov, sisari koji utiču na autohtonu faunu ili na očuvanje staništa i crvena lisica.

Ostrvce je prekriveno niskom travom i jastucima morske trave. Tu su i pupavac, busenasti trputac, koljeničica, motar itd.

GPS koordinate: 48°34′30″ N, 4°41′33″ W.

Y O C ‘ H

Ostrvo d’Yoc’h (ili ostrvo d’Ioc) viđeno sa poluostrva Saint-Laurent (u Porspoderu)

Yoc’h (ili Tidiog) se nalazi uz obalu Argentona u opštini Landunvez i deo je stena Argenton gde se nalazi svetionik Four.

Ostrvo je vlasništvo Društva za proučavanje i zaštitu prirode u Bretanji (SEPNB).

Yoc’h je nešto veće ostrvce, pošto mu je površina 13 ha. Dugačko je 620 m, najveća širina je 400 m, a najviša tačka ostrva je na 27 m. Od kopnenog dela Francuske udaljeno je 450 m.

Na ostrvu su pronađeni grobni objekti iz neolitskog perioda (4500 do 2000. godine p.n.e), koji potiču iz vremena kada je ostrvo bilo povezano sa obalom. Među njima su neolitska kumina groba i prolazni dolmen. Pronađeni su i alati, uključujući i neke mikrolite koji datiraju iz epipaleolitskog perioda. Arheološka iskopavanja od 1987. godine pokazala su prisustvo sela u gvozdenom dobu (I vek p.n.e) koje se sastojalo od bedema i najmanje pet zgrada, uključujući radionicu za proizvodnju soli.

Sada je Yoc’h pusto ostrvo koje je dostupno peške tokom oseke.

Postoje ostaci farme povezane sa eksploatacijom morskih algi sa svojom peći za proizvodnju sode. Uništena je tokom poslednjeg rata.

To je mesto za ribolov peške, odnosno tokom oseke kada se hvataju rakovi i mekušci ručno ili alatom ili hvatanje ribe harpunom ili kopljem.

2,1 km zapadno od ostrva Yoc’h nalazi se svetionik Four.

Svetionik Four

GPS koordinate: 48°31′45″ N, 4°46′30″ W.

M E L O N

Ostrvo Melon i njegovi stari granitni kamenolomi viđeni sa kopna

Melon je malo nenaseljeno ostrvo blizu poluostrva Saint-Laurent, u opštini Porspoder, u depatmanu Finistère. Dostupan za vreme oseke, pre dva veka je formirao arhipelag Loches, sa sada potopljenim ostrvom Lamic’h.

Smatra se da je ime dobilo po svecu čiji je kult bio široko rasprostranjen u Velsu i Kornvolu u Britaniji.

Dimenzije ostrva su 420×210 m, a najviša tačka ostrva je na 15 m nadmorske visine. Približna površina ostrva je 6 ha.

Sadrži megalitske ostatke (menhire i dolmene) koji su manje-više dobro očuvani.

Opat Alexandre Thomas je 1889. godine napisao da se na vrhu ostrva Melon “stena i danas zove Roc’h-ar-Marc’h-Du i gde se, kako se kaže, iskrcao Sveti Pol. U vreme Svetog Pola, Melon verovatno nije ni bilo ostrvo, jer je od kopna bilo odvojeno samo kanalom koji nije bio širok ni 30 m”.

Ostrvce „je nekada bilo jedno od glavnih mesta za vađenje granita u Aber-Ildutu. Na svojoj zapadnoj strani, okrenutoj ka otvorenom moru, granit se eksploatisao na obali i u litici; sistem pukotina, posebno vidljiv ovde, usmeravao je napredak radova. Na svojoj zaštićenoj zapadnoj strani, ostrvce je bilo predmet gigantske eksploatacije koja je, malo po malo, “odgrizala” ceo njegov severoistočni deo. Radne površine duž kojih je vađenje zaustavljeno sastoje se od subvertikalnih pukotina. Vrhunski blokovi, u procesu sečenja, leže napušteni na zemlji.

GPS koordinate: 48°29′07″ N, 4°46′38″ W.

O U E S S A N T

Ouessant (drugi naziv Ushant, bretonski Enez Eusa) je ostrvo u Iroazskom moru (francuski Mer d’Iroise, deo Keltskog mora) koje se nalazi zapadno od kopna Bretanje.

Ovo ostrvo je dalo ime opštini kojoj predstavlja većinu teritorije. Deo je Regionalnog prirodnog parka Armorique i Pomorskog parka prirode Iroise.

Nalazi se 18,5 km zapadno-severozapadno od rta Corsen, na zapadnoj obali departmana Finistère, dugačak je 8 km i širok 4 km, to je najzapadnije kopno u metropolitanskoj Francuskoj, ako se izuzme stena An Ividic nekoliko stotina metara od ostrva, na kojoj se nalazi svetionik Nividic. Površina Ouessanta je 15,58 km².

Ostrvo je od arhipelaga Molène odvojeno prolazom Fromveur, hladnom i snažnom morskom strujom (8 do 10 čvorova) koja nastaje usled lokalnog raseda dubokog 60 m.

Ovo ostrvo u Ponantu (udruženje francuskih ostrva uz obalu Lamanša i Atlantskog okeana) bilo je poslednja luka pre Amerike. Mornari su ga zvali “Visoko ostrvo”, “Ostrvo terora”, “Ostrvo brodolomnika” zbog njegovih grebena, magle koja se javlja jednom u četiri dana i struja, poput Fromveura, jedne od najjačih u Evropi. “Ko vidi Ouessant, vidi i njegovu krv”, kaže bretonska izreka.

Ostrva arhipelaga Ouessant: Youc’h Korz, Keller, Île Cadoran i Penn ar Roc’h

Ouessant je sedmo po veličini ostrvo u kontinentalnoj Francuskoj. Oblikovano kao klješta raka, zapadni deo ostrva je podeljen na dva “kraka”: “krak” Locqueltas na severu, koji se završava kod rta Pern, i “krak” Feunten Velen na jugu, koja se završava kod rta Porz Doun. Ova dva kraka uokviruju zaliv Lampaul, na čijem kraju se nalazi istoimeno naselje, jedino na ostrvu. Najveća nadmorska visina ostrva je 61 m.

Na istoku, zaliv Stiff je jedini lako dostupan morem, zajedno sa zalivom Lampaul i malom lukom Arland. Na kraju ovog zaliva nalazi se luka Stiff, gde pristaju putnički i teretni brodovi sa kopna.

Za vreme oseke, dostupne su četiri lepe peščane plaže. Najveća, plaža Corz, nalazi se nekoliko stotina metara južno od Lampaula.

Što se klime tiče, u periodu 1991-2020. godina najviša zabeležena temperatura iznosi 31,3ºC, a najniža -2,5ºC. Zimi se temperature kreću od 7-11ºC, a leti od 14-20ºC. Razlike su male, a mala je i razlika u količini padavina između letnjih i zimskih meseci, u odnosu je 1:2. Ukupna godišnja količina padavina iznosi 812 mm, a ni u jednom mesecu količina padavina ne prelazi 100 mm.

Geološki gledano, Ouessant je uglavnom formiran od leukogranita u svojoj severnoj polovini, datiranih na 303 miliona godina. Južna jedinica, datirana na 336 miliona godina, tumači se kao drevni vulkansko-sedimentni basen. Geološke formacije Ouessanta deformisane su pre 320 miliona godina na jugu i pre 303 miliona godina na severu. Ostrvo ima nalazište grafita u svom jugozapadnom delu i granata u svom južnom delu.

Arhipelag Ouessant-Molène je formiran od granita i karbonskih vulkanskih stena. Može se podeliti na dva dela: prvi, koji se sastoji samo od ostrva Ouessant, odvojen je od kontinenta veoma dugo; drugi, koji obuhvata Molène i ostrva njegovog arhipelaga, čije je odvajanje od kontinenta nedavno. Drevna granitna barijera spajala je ostrva arhipelaga Molène sa kontinentom na nivou sadašnjeg kanala Four; ova barijera se polako spuštala, uzrokujući progresivne poplave, uključujući potopljene šume; njeni tragovi mogu se naći u uvali Goulven ili kod Tréompana, potopljeni megalitski spomenici i legende o potopljenim gradovima.

Ouessant je poznat po svojoj pomorskoj prošlosti, kako kao ribarska zajednica, tako i kao ključna znamenitost u prilazima Lamanšu. Ime se pominje u refrenu tradicionalne pesme “Španska dama”, pesma koju su pevali mornari kao radnu pesmu koja je pratila ritmički rad na velikim trgovačkim jedrenjacima:

            Vikaćemo i urlaćemo kao pravi britanski mornari,

            Vikaćemo i urlaćemo preko slanih mora,

            dok ne pronađemo dubine u kanalu stare Engleske,

            od Ushanta do Scillyja je trideset pet liga.

Nekoliko pomorskih bitaka vođeno je u blizini Ouessanta između britanske i francuske mornarice.

23. jula 1815. godine, zarobljeni car Napoleon – na brodu “Bellerophon” uoči svog konačnog izgnanstva – proveo je nekoliko sati na palubi posmatrajući Ouessant, poslednji deo Francuske koji će videti.

Tokom Drugog svetskog rata, snage britanskih komandosa i rendžera američke vojske uspešno su napale nemačku radarsku instalaciju na ostrvu.

Standardna početna i ciljna linija za tradicionalna putovanja morem oko sveta je između ostrva Ouessant i Lizard Pointa.

Drevni most do sirene za maglu

Ostrvo ima oko stotinu zaselaka koji su navedeni kao spomenici, a koji nemaju više od nekoliko kuća. 2022. godine broj stalnih stanovnika ostrva iznosio je 867, dok tokom leta njegova populacija raste na 2.500. Ovi letnji posetioci “sa kopna” žive u vikendicama, od kojih su neke renovirane istorijske kuće, a neke su nedavno izgrađene. Broj vikendica se povećao sa oko stotinu u 1968. godini na više od 500 u 2021. godini. 1968. godine na ostrvu je živelo čak 1.814 stanovnika, da bi 1999. godine brojka pala na ispod 1.000 stanovnika (932). Od tada se broj stanovnika samo malo smanjio. Stanovništvo ostrva je starije od francuskog proseka, sa više od 50% stanovnika starijih od 60 godina. Jedino naselje je Lampaul (Lambaol), gde se nalaze kancelarija gradonačelnika, škola i pošta. Stanovnici takođe žive u zaseocima Feuteun Vélen, Frugullou, Pen ar Lan i Porsguen. Na ostrvu postoji jedna škola koju pohađa većina omladine ostrva – L’École D’Ouessant, jugoistočno od glavnog grada. Osnovale su je 1865. godine škotske izbeglice koje su bežale od engleskog progona. To je jedino veliko radno mesto na ostrvu i glavni poslodavac.

Do ostrva Ouessant se može doći avionom ili brodom. Na ostrvu postoji aerodrom sa pistom dužine 900 m.

• Avio-kompanija “Finist’air” održava liniju sa poletanjem sa aerodroma Brest. Let traje oko petnaest minuta, avioni su Cessna 208, kapaciteta 9 sedišta i 500  kg tereta.

• Brodarska kompanija “Penn Ar Bed”, ima polaske na Ouessant iz Bresta, Le Conqueta i Camaret-sur-Mera (u sezoni).

• Brodarska kompanija “Finist’mer” u julu i avgustu saobraća iz Le Conqueta i Lanilduta sa dva broda.

Postoje i “kaksi” veze na brzim zodijacima (12 sedišta).

Ostrvo Ouessant ima sledeće svetionike i signalne tornjeve: Kéréon, la Jument, Nividic, Le Créac’h i Le Stiff, kao i istoimeni signalni toranj CROSS koji kontroliše tzv. železnicu Ouessant (sistem za razdvajanje pomorskog saobraćaja). Zbog svog geografskog položaja i signalnih uređaja koji obezbeđuju vođenje brodova, Ouessant je dobio nadimak “ostrvo stražar”. Izraz se redovno koristi u turističkim publikacijama i izveštajima.

GPS koordinate: 48°27′26″ N, 5°05′48″ W.

K E L L E R

Pogled na ostrvo Keller sa najbliže tačke na ostrvu Ouessant. U centru se vidi tor, jedina zgrada na ostrvu.

Keller se nalazi na krajnjem zapadu Bretanje, na ulazu u Lamanš. Udaljen je 180 m od severne obale ostrva Ouessant, nasuprot malog rta Penn ar Ru Meur od koga ga odvaja mali kanal koji je središte snažnih plimskih talasa. Na istoku ga zapljuskuje zaliv Béninou, na zapadu ga graniči istočni rt ostrva Keller i rt Penn ar Ru Meur na ostrvu Ouessant, a na istoku rt Penn ar Men du.

Izduženog oblika u pravcu istok-zapad (1,1 km) i površine 28 ha, na svom zapadnom kraju obuhvata malo poluostrvo Keller Vihan. Njegove stenovite obale otežavaju pristup ostrvu. Veliki deo ostrva nalazi se iznad 25 m nadmorske visine i kulminira na 31 m. Jedina građevina na ostrvu je stari tor za ovce pretvoren za stanovanje.

Jedini pristup ostrvu je preko južne obale gde obalu sa platoom povezuju stepenice. Ne postoji određeno pristanište koje omogućava pristup osim nakratko i po lepom vremenu.

Ovo ostrvo je dobro poznato ornitolozima zbog bogatstva životinja, među kojima su ostrigari, šljuka kamenjarka i vranac.

24. jun 1907. godine dogadio se brodolom kod ostrva.

Ostrvo je posebno teško pogođeno potonućem liberijskog tankera “Olympic Bravery” koji se nasukao u blizini 24. januara 1976. godine. Brod se konačno raspao 13. marta, nakon nekoliko neuspešnih pokušaja oslobađanja, ispustivši 800 tona goriva iz svojih bunkera.

GPS koordinate: 48°28′48″ N, 5°05′47″ W.

M O L È N E

Molène je arhipelag sastavljen od 19 ostrva i ostrvaca i nalazi se u departmanu Finistère; proteže se na preko 16 km dužine između Le Conqueta na istoku-jugoistoku i ostrva Ouessant na zapadu-severozapadu. Dele ga opštine Île-Molène i Le Conquet. Glavno ostrvo, Molène, nalazi se 12 km od bretonske obale. Arhipelag oplakuje Keltsko more.

Osim ako nije drugačije naznačeno u zagradama, ostrva pripadaju teritoriji opštine Le Conquet: aux Chrétiens (Hrišćansko ostrvo), Balanec, Bannec, Béniguet, Litiry, Ledenes de Molène ili Ledenez Vraz (Île-Molène), Ledenes de Quéménès ili Ledenez Kemenez, Molène (Île-Molène), glavno i jedino naseljeno ostrvo arhipelaga, Morgol, Quéménès ili Kemenez i Trielen. Balanec ima površinu od 18 ha, Bannec od 11 ha sa najvišim vrhom na 9 m, Chrétiens od 0,3 ha,Béniguet od 63 ha sa najvišim vrhom na 62 m, Quéménez od 30 ha, a Trielen od 27 ha.

Ostrvca blizu glavnih ostrva sa kojima su spojena za vreme oseke često se nazivaju ” Lédénes” (ili “Ledenez”), to jest “produžetak ostrva” ili “susedno ostrvo” (na primer: Lédénes Vraz, Lédénes Vihan, Lédénes Bannec itd.)

Svetionici koji okružuju arhipelag:

– svetionik Kéréon na severu arhipelaga, na grebenu Men Tensel (“kamen koji reži” na bretonskom), između ostrva Ouessant i Molène u prolazu Fromveur. Automatizovan je 29. januar 2004. godine,

– kula Faix, u kanalu Helle, severoistočno od arhipelaga,

– svetionik Pierres Noires, na jugu arhipelaga, na grebenu Chaussée des Pierres Noires,

– svetionik Jument, zapadno od arhipelaga, zapravo bliže ostrvu Ouessant,

Arhipelag Molène odgovara ruševinama ekstremnog napredovanja Leonske zemlje (Pays de Léon) u Atlantskom okeanu. Ovaj arhipelag je sazvežđe ostrva i ostrvaca čija je ukupna površina 195 ha i koja predstavljaju samo izronuli deo prostrane podvodne visoravni koja se proteže na približno 15.000 ha iznad izobate od 10 m.

U periodu 1971-2000. godina prosečna godišnja temperatura bila je 12,5°C , sa godišnjim rasponom temperature od 8,2°C. Prosečna godišnja količina padavina je 624 mm, sa 14,7 dana padavina u januaru i 5,4 dana u julu.

Geologija visoravni Molène stoga odgovara geologiji regiona Léon, sa specifičnošću da je to nagnuti blok povezan sa opsežnim delovanjem raseda Helle, čiji je pravac podvučen poravnanjem sedam glavnih ostrva arhipelaga. Ovaj rased, koji pripada mreži raseda Кerforne, je preteče otvaranja centralnog Atlantskog okeana.

Arhipelag formira morsku priobalnu platformu koja se razvila tokom kvartara na račun zapadnog dela leonardijske baze.

Praksa ribolova je potvrđena još iz neolitskog perioda obilnom ihtiofaunom pronađenom u otpadnim mestima. Ovaj ribolov verovatno se obavljao sa obale pomoću priobalne barijere (redovi malog kamenja poređanog na obali kako bi držali dno mreže).

Iako se ribolov i sakupljanje morskih algi i dalje praktikuju, turizam i aktivnosti u slobodno vreme generišu sve veći udeo u privrednoj aktivnosti arhipelaga.

Pored kolonije kljunastih delfina i sivih foka, arhipelag je stanište brojnih vrsta riba i rakova. Takođe je mesto za gnežđenje ptica, kao što su mrki galeb, srebrnasti galeb, crni galeb, dugokljuna čigra i obična čigra, kao i odlično mesto za ribolov vranaca, bluna i čaplji, koje se mogu videti na obalama ostrva. Ostrva su takođe naseljena zečevima i glodarima.

Poznat po svojim spektakularnim poljima algi, arhipelag uglavnom ima oskudnu kopnenu vegetaciju, ali ponekad uključuje obilno divlje cveće.

Arhipelag Molène je poznat po svom bogatom i raznovrsnom prirodnom nasleđu i proglašen je rezervatom biosfere od strane UNESCO-vog programa “Čovek i biosfera” 1988. godine. Ovo međunarodno priznanje ima za cilj očuvanje krhkosti određenih sredina koje bi mogle biti degradirane prekomernom eksploatacijom resursa ili prenaseljenošću letnjim turizmom, uz istovremeno održavanje ljudske aktivnosti unutar njegovog perimetra. Ova međunarodna oznaka mora biti zasnovana na pravnoj zaštiti na nacionalnom nivou.

Bannec, Balanec i Trielen su tri ostrva arhipelaga Molène koja čine nacionalni rezervat prirode Iroise. Teško im je pristupiti, pa su ova tri ostrvca klasifikovana kao prirodni ili ornitološki rezervati i stavljena su pod zaštitu SEPNB-a (Društva za proučavanje i zaštitu prirode u Bretanji).

Sa druge strane, arhipelag je klasifikovan kao područje Natura 2000, u posebnoj zoni zaštite, što bi trebalo da pomogne u očuvanju biološke raznolikosti i unapređenju prirodnog nasleđa teritorije, omogućavajući uključivanje različitih zainteresovanih strana i korisnika.

Arhipelag Molène nalazi se u srcu pomorskog prirodnog parka Iroise, prvog takve vrste u Francuskoj. Ostrva arhipelaga pripadaju Regionalnom prirodnom parku Armorique.

Ostrvo Molène je najveće u arhipelagu i ima površinu od 72 ha (po drugim izvorima 75 ha). Najviši vrh je na 26 m. Čitavo stanovništvo živi u jednom selu koje se nalazi na istočnoj obali ostrva. Broj stabnovnikaje po jednoj verziji oko 150, a po drugoj je 2020. godine bilo 162 stanovnika. Kada se vratimo unazad, 1968. godine bilo je 527 stanovnika, a zatim se stalno smanjivao do 2014. godine, kada ih je bilo 151. Posle toga se do 2020. godine prvi put povećao u poslednjih 60 godina. Ostrvo je svakodnevno povezano sa Brestom i La Conquetom brodom kompanije “Maritime Penn-Ar-Bed”. Leti se broj polazaka povećava na čak pet dnevno. Ostrvo je sa samo nekoliko automobila i traktora, koji se koriste za prevoz robe i materijala, ali većina putovanja se odvija peške, s obzirom na male udaljenosti.

Struju na ostrvu proizvodi mali dizel generator. Stanovništvo se vodom za piće snabdeva iz cisterni za sakupljanje kišnice, a svako domaćinstvo održava sopstvenu cisternu.

Lokalni delikates je Molenska kobasica, koja se odlikuje time što je dimljena morskim algama.

GPS koordinate (ostrvo Molène): 48°23′50″ N, 4°57′20″ W.

S É G A L

Ségal je ostrvo koje administrativno pripada opštini Plouarzel, u departmanu Finistère. Na bretonskom se zove Enez Segal, što znači “Raženo ostrvo”.

Malo ostrvo površine 1,85 ha, smešteno 250 m od obale, dostupno je za vreme oseke. Oivičeno je liticama visine od 2 do 4 m. Mali prirodni luk visine 1 m je iskopan morskom erozijom.

Jedan kamenolom granita, među trideset zabeleženih oko i u Aber-Ildutu, eksploatisan je od XVII do XIX veka. To je krupni granit  poznat kao tip Ségal.

Uredbom od 2. maja 1930. godine klasifikovan je među “slikovitim mestima”.

GPS koordinate: 48°26′18″ N, 4°47′19″ W.

C O R M O R A N D I È R E

Cormorandière je naziv stene koja se nalazi na ušću Brestskog moreuza, 270 m severoistočno od rta des Espagnols.

Označen je stubom i okružen je vodama gde vladaju najjače plimne struje brestske luke.

GPS koordinate: 48°20′37″ N, 4°31′47″ W.

R A D E   D E   B R E S T

Rade de Brest je veliki zaliv površine 180 km² koji se nalazi u departmanu Finistère. Povezan je sa Atlantskim okeanom, ovde nazvanim Iroazsko more, prolazom širokim 1,8 km koji se naziva Brestski moreuz.

U velikoj sam nedoumici kako da prevedem reč rade. Na engleskom je to roadstead ili road, a na ruskom je to Рейд. To je pogodno mesto za prilaz sa mora u blizini obale, luke i vojno-pomorske baze za sidrenje brodova. Google translate daje kao prevod sa francuskog reč luka. Za mene se radi o zalivu.

Ova veoma velika vodena površina je plovna tokom cele godine.

Zbunjuju podaci na wikipediji o dužini i širini zaliva. Ne može se reći da je dužina zaliva 15 km, a širina se kreće od 300 m do 4 km. U tom slučaju površina ne bi bila veća od 60 km². Ja bih rekao da je dužina zaliva 30 km, a širina do 12 km.

Rade de Brest, pristupačna brodovima velike tonaže zbog svoje dubine, je ogromna vodena površina zaštićena od oluja Atlantskog okeana zahvaljujući poluostrvu Roscanvel koje izoluje luku od Atlantika, ostavljajući samo relativno uzak prolaz (1,8 km), Brestski kanal, između rta de Espagnols i obale Léonarde (severna obala) zaliva.

Zaliv je veoma razuđen; nekoliko poluostrva ga prožima ili ograničava: poluostrvo Plougastel, poluostrvo Logonna, poluostrvo Landévennec, poluostrvo Longue (bivše ostrvo, koje je čovek pretvorio u poluostrvo), poluostrvo Roscanvel, koja se završavaju rtovima sa kojih se pruža prelep pogled na zaliv: di Portzic, de l’Armorique, di Bindy, de Poulmic i dse Espagnols.

Reljef, uključujući i podvodni reljef, Rade de Bresta detaljno je opisao geograf Antoine Vacher i delimično odgovara donjoj polovini doline Aulne, koja je sada poplavljena od porasta nivoa mora nakon virmskog zaleđivanja i u kojoj nalazimo podvodne meandre, vodotokove koji su se tada ulivali u zaliv Brest, a svi su pritoke Aulne. Plićak obale Capelan, na visini L’Hôpital-Camfrouta, odgovara, na primer, potopljenom režnju starog meandra, a poluostrvo Landévennec polupotopljenom režnju drugog.

U zalivu ima nekoliko ostrva:

• opština Plougastel-Daoulas:

 – Ronde (okruglo ostrvo)

Nalazi se 400 m jugozapadno od rta Armorique. Najviša tačka ostrva je na 24 m.

GPS koordinate: 48°19′25″ N, 4°27′45″ W.

• opština Logonna-Daoulas:

– Île de la pointe du Château

– Îles du Bindy

• opština Rosnoën:

– Arun

Do ostrva Arun se može doći kopnom. Na njemu se nalaze ruševine barutane. Najviša tačka ostrva je na 11 m.

GPS koordinate: 48°17′30″ N, 4°14′24″ W.

– Térénez

Térénez je u centru slike. Levo je groblje brodova francuske mornarice.

Térénez (bretonski Enez Térénez) je ostrvce unutar poslednjeg meandra reke Aulne. Njegova najviša tačka je na 18 m visine. Prekriveno šumom, dostupno je suvim kopnom za vreme oseke i okrenuto je ka groblju brodova Landévennec i istoimenoj opatiji. Ostrvo ima nekoliko lokacija gde rekreativni nautičari mogu da usidre svoje plovila.

GPS koordinate: 48°17′01″ N, 4°16′46″ W.

• opština Crozon:

– Renard

Nalazi se u jugozapadnom delu zaliva i malim tombolom spojeno je sa kopnom.

GPS  koordinate: 48°17′29″ N, 4°32′20″ W

– Trébéron

Površina ostrva je 10 ha, a najviša tačka je Lazaret (24 m).

1720. godine ostrvo Trébéron je postalo karantin. Lazaret, koji je na njemu izgrađen, dočekivao je mornare koji su se vraćali sa ekspedicija u tropska područja gde su bile rasprostranjene epidemijske bolesti (žuta groznica, tifus, kolera itd), posade koje su bile “previše” bolesne (skorbut, šuga itd) ili osuđenike koji su stizali u kaznenu koloniju previše iscrpljeni. Mrtvi su sahranjeni na obližnjem ostrvu Morts, a preživelima je, nakon 40 dana, bilo dozvoljeno da se vrate u Penfeld.

Lazaret je bio projektovan da primi 150 ljudi, mada je povremeno priliv pacijenata zahtevao izgradnju privremenih objekata.

GPS koordinate: 48°18′18″ N, 4°31′49″ W.

– Morts (ostrvo mrtvih)

Nalazi se 300 m jugozapadno od ostrva Trébéron. Ima površinu od 7 ha, a najviša tačka Mont Simon dostiže 26 m visine.

GPS koordinate: 48°18′11″ N, 4°32′14″ W.

– Perdue

Nalazi se 440 m jugoistočno od ostrva Trébéron. Vrlo je malih dimenzija, a najviši vrh je na samo 3,7 m visine.

GPS koordinate: 48°18′05″ N, 4°31′33″ W.

Dva bivša ostrva postala su poluostrva zahvaljujući radovima koje je čovek izvršio da bi ih povezao sa kontinentom veštačkom prevlakom: ostrvo Longue i ostrvo Tibidy.

C A P U C I N S

Capucins (bretonski Enez ar Gapusined) je stenovito ostrvce u podnožju litice u opštini Roscanvel na poluostrvu Crozon (prikazano je i na karti kod opisa Rade de Brest). Ime mu potiče od stene blizu ostrva, oblikovane kao monah koji se moli. Ima strateški položaj na ulazu u Brestski prolaz, pa je tvrđava smeštena na njoj kontrolisala ceo zaliv Camaret, sa pogledom koji se proteže od vrha Gran Gouina (na jugozapadu) do tvrđave Bertheaume (na severozapadu).

Tvrđava je izgrađena 1848. godine prema planovima koje je 150 godina ranije izradio Vauban, izgrađena je od škriljca i granita i sastojala se od podzemne baterije (1890) i brzometne baterije (1890). Povezana je sa kopnom mostom 1859. godine.

Na uzvišenjima koja gledaju na ostrvce nalaze se gornja baterija (1885) desno i levo od ostrvca, platformska baterija sa podzemnim skladištem (1897) i minobacačka baterija (1889).

GPS koordinate: 48°19′09″ N, 4°34′59″ W.

T R I S T A N

Tristan se nalazi na ušću estuara Pouldavid kod francuske luke Douarnenez u jugozapadnoj Bretanji. Dugačko je samo oko 450 m i široko 250 m, ali uprkos svojoj maloj veličini (površina 12,25 ha), ima bogatu istoriju. Usko je povezano sa bretonskim legendama i izgubljenim ostrvom Ys. U srednjem veku je na njemu izgrađen priorat i ostrvo je bilo naseljeno tokom većeg dela XX veka. U XIX veku postalo je poznato kao mesto prve fabrike za konzerviranje sardina koje su se lovile u zalivu Douarnenez, što je bio početak industrije sardina koja je bila važna za taj region.

Sada nenaseljeno, ostrvo je postalo deo nacionalnog pomorskog parka Parc naturel marin d’Iroise osnovanog 2007. godine. Dostupno je turistima veći deo godine po nekoliko sati tokom oseke, kada je povezano sa kopnom na istočnoj strani estuara. Raspored je istaknut na kopnu preko puta ostrva ili se može dobiti u turističkoj kancelariji.

Malo ostrvo ima stenovite obale i morske litice. Tokom godina naseljavanja, negovani su voćnjak i tropska bašta, koji se i dalje održavaju. Nekoliko pešačkih staza otkriva pogled na zaliv, kao i na Tréboul i Port Rhu na kopnu. Na severnom kraju ostrva mogu se videti svetionik i ruševine stare tvrđave.

Zečevi i gušteri obiluju na ostrvu, kao i raznovrsne morske ptice, posebno vranci i čaplje. Vegetacija je posebno bogata magnolijama, mušmulama i dunjama. Zasađeni su kedar, hrast i jabuka, kao i egzotične sorte bambusa, mirte i mimoze. Veliki voćnjak se nalazi u južnom delu ostrva, pored tropske bašte sa ogromnom plantažom bambusa, magnolije i fuksije.

Tristan nosi tragove civilizacije koji datiraju još iz bronzanog doba. Pisana istorija ostrva počinje oko 1118. godine kada je, prema povelji iz 1126. godine, Robert de Locuvan, biskup od Cornouaillea, poklonio ostrvo Sveti Tutuarn i zemljište koje mu pripada opatiji Marmoutier. Kao rezultat toga, na ostrvu je izgrađen priorat. Douarnenez je bretonski naziv za zemlju ostrva, jer je priorat posedovao zemljište na kojem je kasnije izgrađen grad. U XIV veku ostrvo je postalo poznato kao Tristan, po bretonskoj legendi o Tristanu i Izoldi.

Jedna od najživopisnijih ličnosti povezanih sa Tristanom bio je Guy Éder de la Fontenelle, pobunjenički razbojnik koji je osvojio ostrvo 1595. godine. Tamo je stacionirao svoj garnizon od oko 700 vojnika i nastavio da pljačka većinu okolnih gradova i sela.

Nakon što je ostrvo 1854. godine kupio Gustave le Guillou de Penanros, u južnom delu ostrva La Planiche je izgradio presu za sardine. Le Guillou de Penanros je razvio luku i postrojenje za preradu sardina na ostrvu, prvo takve vrste. Industrija sardina razvila se kao glavna ekonomska aktivnost Douarneneza krajem XIX i početkom XX veka. 1911. godine ostrvo je kupio Jean Richepin, autor i dramski pisac. On je izgradio rotondu i Chapelle des Aviateurs u znak sećanja na prvi transatlantski let iz Evrope u Sjedinjene Države koji su izvršili Dieudonné Costes i Maurice Bellonte u septembru 1930. godine.

1995. godine ostrvo je kupio Conservatoire du Littoral. Sproveo je restauratorske radove na zgradama i održavao staze i bašte. Ostrvo se sada održava kao deo nacionalnog parka Parc naturel marin d’Iroise (Pomorski park) osnovanog 2007. godine.

Nedavno renovirana fabrika konzervi sada se koristi kao kancelarije za osoblje koje radi za pomorski park.

GPS koordinate: 48°06′06″ N, 4°20′15″ W.

T É V E N N E C

Svetionik Tévennec se nalazi na zapadnom vrhu Bretanje (departman Finistère), u severnom delu Raz de Seina, kod rta du Van. Automatizovan 1910. godine, prati svetlo svetionika La Vieillea u obezbeđivanju prolaza Raz de Seina, koji predstavlja mnoge poteškoće. Stene u blizini Tévenneca istorijski su bile poznate kao Stevenet Banks. Na Google Earthu se ne vidi.

Uredbom od 31. decembra 2015. godine proglašen je istorijskim spomenikom.

Chaussée de Sein je grupa ostrva, plićaka i stena, koja se proteže oko 12 milja zapadno od rta Pointe du Raz, na južnom kraju zaliva Douarnenez. Predstavlja veliku opasnost za plovidbu. Izgradnja svetionika Ar Men na zapadnom kraju Chaussée počela je 1867. godine i završena je 1880. godine. Ovo je olakšalo navigaciju brodovima koji su plovili zapadno od Chausséea. Postoji i prolaz između ostrva Sein i rta Raz, koji pruža prečicu, Raz de Sein. 1796. godine, tokom Napoleonovih ratova, francuski brod “Séduisant”, deo snaga koje su nameravale da napadnu Irsku, nasukao se na stenama Tévennec dok je pokušavao da prođe Raz de Sein noću. Stotine života je izgubljeno. Svetionik Tévennec, koji se nalazi severno od Raz de Seina, olakšava navigaciju kroz ovaj prolaz.

Svetlo Tévennec je prvi put aktivirano 1875. godine. To je rani primer sektorskog svetla, sa različitim karakteristikama (crveno/belo ili brzina treptanja) koje ukazuju na bezbedan prilazni pravac.

Prema nekima, za svetionik se kaže da je “jedno od najčudnijih mesta u istoriji svetionika” i priča se da je ukleto mesto.

Svetionik je klasifikovan kao četvrta kategorija, što zahteva jednog čuvara i period službe od godinu dana. Niz od 23 čuvara živeo je na svetioniku sve do automatizacije. Prema legendi, prvog čuvara svetionika, Henri Guezenneca, doveli su do ludila sablasni glasovi koji su zahtevali njegov odlazak. Navodno, Guezennecova zamena, Minou, imala je slično iskustvo. Francuska vlada je potom reklasifikovala Tévennec kao svetionik za dve osobe; međutim, prijave su bile retke. 1897. godine vlada je počela da regrutuje bračne parove da čuvaju svetionik. Došlo je do nekih neobjašnjivih smrtnih slučajeva. Prvi par koji je prihvatio posao bili su Millinerovi. Najizdržljiviji čuvari, Louis i Marie-Jacquette Quéméré, pratili su ih sa troje dece i kravom i ostali su pet godina. 1907. godine zamenio ih je novi par, Roparz i njegova supruga. Došlo je do još smrtnih slučajeva, a oluja je uništila deo svetionika dok se čuvareva supruga porađala.

GPS koordinate: 48°04′11″ N, 4°47′36″ W.

A R – M E N

Ar Men (na bretonskom stena) je svetionik na zapadnom kraju Chaussée de l’Île de Sein, na zapadnom kraju Bretanje, 9,6 km zapadno od ostrva Sein. Deli ime sa stenom na kojoj je podignut između 1867. i 1881. godine. Nalazi se na listi zaštićenih spomenika od 2017. godine.

Ar Men je jedan od najpoznatijih svetionika zbog svog izolovanog položaja i znatnih teškoća koje je predstavljala njegova izgradnja, kao i opasnosti pri evakuaciji osoblja. Smatra se jednim od najzahtevnijih radnih mesta od strane zajednice čuvara svetionika, a nazvan je “Pakao pakla” zbog teških uslova i izloženosti Atlantiku.

1825. godine potreba za izgradnjom svetla na jednom od grebena Chaussée de Sein već je bila prepoznata, ali se smatralo da je njegova izgradnja nepraktična. Komisija je imenovana 1860. godine da ispita mogućnost izgradnje i nakon šest godina je izvestila da bi svetionik trebalo izgraditi na Ar Menu. Uprkos procenjenih 105 m² stene koja je otkrivena samo pri niskom vodostaju, radovi su počeli 1867. godine. U prvoj godini rada, radnici su uspeli da se iskrcaju na stenu samo sedam puta i mogli su da provedu ukupno samo osam sati bušeći rupe za temelj. Za vreme plime stena je potpuno potopljena.

Do 1879. godine visina kule je bila 33,5 m. Prečnik u osnovi je 7,2 m, a svetionik je osvetljen 1881. godine. U narednih dvadeset godina kula je poboljšana i ojačana. Čuvari svetionika su radili u smenama od 30 dana sve do automatizacije. Dvosmerna konopac sa čamca za snabdevanje korišćen je za prevoz ljudi do svetionika. Čuvari svetionika sledeće smene su podignuti pre nego što su odlazeći čuvari spušteni.

Svetlo je automatizovano i elektrifikovano 10. aprila 1990. godine, halogenom lampom od 250 W. Njen signal su tri bela bljeska svakih dvadeset sekundi, uz prateći signal od tri zvuka svakih šezdeset sekundi.

Generalno, do svetionika se može doći samo helikopterom ili brodom ako more dozvoljava.

GPS koordinate: 48°03′01″ N, 4°59′50″ W.

S E I N

Sein (na bretonskom Enez-Sun) je jedno od 12 naseljenih bretonskih ostrva, 8 km zapadno od rta Pointe du Raz (raz znači “morska struja”), od kojeg ga odvaja prolaz Raz de Sein. Ostrvo, sa susednim ostrvcima, čini opštinu Île-de-Sein, u departmanu Finistère.

Ostrvo je nepravilnog oblika, udaljeno 7,6 km od kopnene Francuske. Dugačko je 2,2 km, a najužem mestu široko je svega 25 m. Zahvata površinu od 58 ha. Najviša tačka je na 15 m visine.

Ležeći na morskim putevima koji vode ka jugu od Lamanša, Sein je dobro poznat po opasnostima svojih voda, Chaussée de Sein, prostranoj zoni grebena koja se proteže više od 30 milja od istoka ka zapadu, zahtevajući brojne svetionike, signalne ploče i bove. Svetionici u blizini grebena su Ar Men, La Vieille i Tévennec.

Sein ima okeansku klimu. Prosečna godišnja temperatura je 12,9°C. Prosečna godišnja količina padavina je 815,0 mm, a decembar je najvlažniji mesec. Temperature su u proseku najviše u avgustu, oko 17,8°C, a najniže u februaru, oko 8,4°C. Najviša temperatura ikada zabeležena na ostrvu bila je 32,3°C 11. jula 1983. godine; najniža temperatura ikada zabeležena bila je -6,5°C 13. januara 1987. godine.

Ostrvo ima šljunkovite plaže, a tamo se gnezde ptice močvarice, od kojih su neke vrste sada ugrožene. Na Seinu se mogu videti i druge, češće vrste morskih ptica, kao što su veliki vranac, čigra i bluna.

Podvrsta rovke prisutna je samo na ostrvu: Crocidura suaveolens enez-sizunensis. Pored toga, zečevi i pacovi su se namnožili do te mere da izazivaju probleme: jazbine ubrzavaju eroziju i otežavaju poljoprivredu, dok pacovi oštećuju električnu mrežu i cevi.

Lovačka društva se svake godine pozivaju da uspore razmnožavanje zečeva, a kampanja za suzbijanje glodara je sprovedena 2018. godine kako bi se regulisale populacije glodara.

Najčešće viđene morske vrste oko ostrva su siva foka, klunasti delfin, ugor, jastog i skuša.

Zastava opštine

Na ostrvu, koje je ravno i bez drveća, nalaze se dva megalitska menhira.

Pominje ga rimski geograf Pomponius Mela.

Žene sa ostrva su nosile crnu frizuru, a u prošlosti su imale reputaciju da mame mornare na stene vračanjem. U prošlosti je ostrvo bilo poznato i po brodolomima. 1919. godine, tokom nezaboravne oluje, talasi su prekrili celo ostrvo.

Tokom Drugog svetskog rata, nemačke snage su okupirale ostrvo. Svetionik Île de Sein (Le Phare de Goulenez), izgrađen 1839. godine na severozapadnom kraju ostrva, uništen je – kasnije je obnovljen 1952. godine. Nakon što su čuli poziv generala de Gaullea na otpor tokom Drugog svetskog rata u njegovom apelu Francuzima 18. juna 1940. godine, svaki muški stanovnik starosti između 14 i 54 godine (ili 60 godina, prema zvaničnoj web stranici ostrva, ukupno od 114 do 128) otplovio je svojim ribarskim brodovima ka Britaniji kako bi se pridružio snagama Slobodne Francuske. Za to je 1. januara 1946. godine zajednica odlikovana visokim priznanjem Ordenom oslobođenja.

Tokom šezdesetih godina XX veka francuski umetnici Maurice Boitel i Jean Rigaud su slikali na ostrvu Sein.

Po podacima iz 2018. godine na ostrvu su živela 242, mada se barata i sa brojkom od 260 stanovnika. Iz istorijskih razloga, stanovnici ostrva su oslobođeni poreza na stanovanje i poreza na imovinu.

Početkom XX veka, jedrenjaci su omogućavali mnogim mornarima da se ukrcaju i stignu do ribolovnih područja prilično daleko, prema Maroku, Španiji i Engleskoj. Od 1918. godine veličina jedrenjaka je smanjena, a posade su ostajale blizu Sena uglavnom da bi lovile jastoge, rakove, krabe, iverke, raže i ugore. „ Abri du marin“, škola ribolova, doprinela je obuci mladih ljudi koji su, uz iskustvo starijih, stekli dobro vladanje nasipom ostrva Sein. Od 1930. godine motorizacija čamaca omogućila je savladavanje vetrovitih uslova i delimično struja. Izvlačenje zamki je olakšano, ali se uglavnom razvio ribolov parangalom.

Posle Drugog svetskog rata, aktivnost je smanjena za 40% tokom 5 godina. Pala je sa 112 čamaca na 70, a sa 325 mornara na 210. Sezonski ribolov je krajem XIX veka obeležen dolaskom, od aprila do oktobra, ribara iz Loguivy-de-la-Mer koji su dolazili sa svojim porodicama na nekoliko meseci godišnje. Bili su smešteni u pomoćnim zgradama kuća, posebno na severnom keju zvanom “quai des Paimpolais”. Neki ljudi sa ostrva su takođe odlazili u Loguivy da love školjke kapesante. Zahvaljujući brakovima, nastala su stabilnija naselja na obe strane. U zavisnosti od razvoja stajališta kapesanta i cena, ostrvljani su se pedesetih godina XX veka preselili u luku Brest, zatim u zaliv Saint-Brieuc, pa čak i u zaliv Seine. Zbog pada profitabilnosti, zbog prekomerne eksploatacije i resursa i povećanja naknada, penzionisani jedrenjaci su u velikom broju napustili ribolov. Mlade ljude više privlači trgovačka mornarica i kontinent kako bi osigurali životni standard. 1999. godine na ostrvu je zabeleženo samo 17 ribara, a 2013. godine dva. Zvaničnu statistiku je teško tumačiti jer ona beleži samo tonaže rakova isporučenih na Seinu, ponekad od strane mornara iz drugih obližnjih luka. Riba se uglavnom prodaje u Audierneu i Douarnenezu. Suočeni sa kolapsom zaliha crvenog jastoga, ribari su preduzeli mere za povećanje ulova i sezonsko zatvaranje ribolova. Osnovali su uzgajalište za jastoge 2007. godine. Luka Sein i dalje služi kao privremeno sklonište za ribolovce sa paranglom, posebno iz luka sa rta Sizun, koji često posećuju Raz de Sein, posebno za ribolov brancina parangalom, što je veoma tehnički zahtevno. Ovi specijalizovani ribolovci koriste prednosti burnih i divljih voda (tj. penušavih) koje ova riba voli, zbog veoma jake struje koju stvaraju plime i oseke (do sedam čvorova u prolećnim plimama) i često razbijenog mora.

Brodarska kompanija “Penn ar Bed” obezbeđuje stalnu vezu od kopna do ostrva Sein. Prelazak traje oko sat vremena. Van letnje sezone i školskih raspusta, obavlja se samo jedna rotacija svakog dana, osim srede. Tokom školskih raspusta, brod saobraća u istim vremenima kao i ostalim danima. Polazak iz Audierne Sainte-Evette je u 9:30 h, a povratak sa ostrva je u 16 h. Ako se polazi iz luke Douarnenez: polazak sa keja Rosmeur je u 10 h, a povratak sa ostrva je u 15:30 h.

Brodarska kompanija “Finist’mer” obezbeđuje letnju vezu iz Audiernea. Plovidba traje 50 minuta.

Ostrvo Sein je ostrvo bez automobila.

Prema bretonskoj legendi, Sein je nekada bio dom grupe devica druidskih sveštenica zvanih Gallizenae. Za njih se kaže da su imale moć da predviđaju budućnost, smiruju vetrove i da poprimaju oblike različitih životinja.

GPS koordinate: 48°02′11″ N, 4°51′05″ W.

K É L A O U R O U

Kélaourou je malo nenaseljeno ostrvo koje se nalazi istočno od ostrva Sein. Do njega se može doći za vreme oseke sa ostrva Sein, idući preko šljunčane trake.

Dužina ostrva je 340 m, najveća širina je 120 m, a površina po približnim merenjima na Google Earthu je 3,5 ha.

Ostrvce je okruženo stenovitim visoravnima koji otežavaju, ako ne i onemogućavaju, pristup brodovima. Prilaz čamcima je zabranjen, posebno zbog kule Chat na obali.

Kélaourou nikada nije imao ništa osim suvih kamenih ograđenih prostora koji razgraničavaju male poljoprivredne parcele, gde su nekada nalazila skloništa nekoliko oskudnih njiva, pa čak i ovce. Ove životinje su bile jedina stvorenja sposobna da prežive na ovom kamenitom vresištu. Sva polja su nekada bila obrađivana; danas se nijedno ne koristi. U nedostatku katastarskih registra u ovom trenutku, nemoguće je identifikovati vlasnike ovog zemljišta.

Ostaci pokrivene prolazne staze, sastavljene od nekoliko nosača i velike ploče na nosaču, još uvek su vidljivi u središtu ostrva.

2. septembra 2022. godine kit perajar je isplivao na kamenitu visoravan pre nego što se potpuno raspao. Kosti su još uvek vidljive na istočnoj obali ostrvca.

GPS koordinate: 48°01′52″ N, 4°50′17″ W.

V A C H E S

Île aux Vaches se nalazi između rta Lervily i luke Sainte-Evette u opštini Esquibien, jugozapadno od grada Audierne.

GPS koordinate: 48°00′03″ N, 4°33′36″ W.

G A R O (Loctudy)

Drugo od dva ostrva Garo je u opštini Loctudy (departman Finistère).

Sa površinom od 17 ha (850 m dužine i 250 m najveće širine), nalazi se u estuaru reke Pont-l’Abbé, nasuprot ostrva Tudy. Ostrvo je povezano sa kontinentom drumskim mostom. Međutim, most je u privatnom vlasništvu, pa je zabranjen za prolaz vozila i ribolov sa njega.

Ime ostrva ne potiče, kako se ponekad sugeriše, od reči karw (jelen na bretonskom), već od reči garw (surov, grub).

GPS koordinate: 47°50′40″ N, 4°10′49″ W.

G L É N A N

Karta arhipelaga iz 1755. godine

Glénanska ostrva ili Archipel de Glénan (bretonski Inizi Glenan) su arhipelag koji se nalazi na jugu departmana Finistère, u blizini Concarneaua i Fouesnanta, i obuhvataju devet većih ostrva: Saint-Nicolas, Loc’h, Penfret, Cigogne, Drénec, Bananec, Brunec, Guiriden and Guéotec. Pored toga, postoji preko 30 manjih ostrva kao što su Quignénec, Brilimec ili Kastell Bargain. Ostrvo Île aux Moutons, na pola puta do kontinenta, smatra se delom arhipelaga. Administrativno ostrva pripadaju opštini Fouesnant.

Zajedno sa Il de Penfre, ostatak arhipelaga, veoma gusto grupisan, nalazi se 10,5 km jugozapadno od rta de Trévignon. Ova granitna geološka grupa nekada je bila jedno ostrvo. Njegovo uništenje morskim talasima je geološki rad koji su starosedeoci mogli da vide. Čak se pretpostavlja da je arhipelag nekada bio pripojen kontinentu. Sadašnji arhipelag je izuzetno razuđen, toliko da je njegovu površinu teško izračunati. Nautičke karte tog područja, uprkos naporima Hidrografske i okeanografske službe francuske mornarice, nisu u mogućnosti da mapiraju sve grebene ovog lokaliteta. Ipak, na wikipediji se pojavljuje podatak za površinu 5,05 km². Loc’h ima površinu 42,6 ha, Penfret 39,3 ha, Saint-Nicolas 35,3 ha, Drénec 19,8 ha, Bananec 13 ha, Guiriden 8,9 ha, Guéotec (ili Guiautec) 8,8 ha, Quignénec 6,6 ha, Cigogne 5,9 ha, Kastell Bargain 4,3 ha, Brilimec 4,3 ha, a Brunec 3,4 ha. Te podatke sam pronašao, tako da je nemoguće da je ukupna površina navedenih 5,05 km², u najboljem slučaju je oko 2 km².

Najviša tačka arhipelaga (19 m) je na ostrvu Penfret.

Saint-Nicolas

Na ostrvima Glénan postoji škola jedrenja Glénan od njenog osnivanja 1947. godine. Na ostrvima postoji i međunarodna škola ronjenja.

Ostrva su popularna turistička destinacija, posebno kao jednodnevni izlet za one koji odmaraju u ostatku departmana Finistère. I prisustvo plitkog morskog dna i dostupnost katamarana sa staklenim dnom su u velikoj meri doprineli tome. Teško je prenoćiti na ostrvima, jer nema hotela, a kampovanje je zabranjeno. Postoji jedan ili dva mala pansiona. Ostrva se napajaju kombinovanom elektranom.

U XVIII i početkom XIX veka ostrva arhipelaga su Britancima bila poznata kao Penmarchova ostrva.

GPS koordinate: 47°43′18″ N, 3°59′54″ W.

R A G U É N E Z

Raguénez je malo stenovito ostrvce u opštini Névez do koga se može doći peške za vreme oseke. U stvari, Raguénez na bretonskom znači nasuprot ostrva od rag ispred i enez ostrvo, pošto se tako zove plaža na obali.

GPS koordinate: 47°47′03″ N, 3°48′02″ W.

V E R T E

Verte (zeleno ostrvo) je malo ostrvo koje se nalazi oko jedne nautičke milje južno od opštine Névez, na jugu departmana Finistère. Nenaseljeno, korišćeno je tokom XX veka za pomorsko obeležavanje. U stvari, izgrađen je orijentir, fiksni marker obojen u belo koji se koristio za izvođenje kompasnih triangulacija sa otvorenog mora.

Od kraja XX veka, sa pojavom i sve većom upotrebom GPS-a, orijentir se više ne prefarbava i stoga ga je teško videti, što smanjuje njegovu korisnost.

Oko ostrva postoje velike stene, kao i peščani sprud, koji su opasni za plovidbu. Ostrvo je obeleženo sa dve kardinalne bove u svom zapadnom sektoru, koje štite stenoviti plićak: Corn’vas i Men’ar’treas.

U blizini se nalazi ostrvo Raguénez, istoimena plaža, plaža Kersidan i rt Trévignon.

GPS koordinate: 47°46′18″ N, 3°48′01″ W.

K E R A G A N

Keragan je ostrvo u departmanu Morbihan, administrativno pripada opštini Ploemeur. Nalazi se 150 m od obale i ima površinu od 0,6 ha.

Tvrđava u stilu Vaubana, nazvana Fort-Bloqué, izgrađena je na njemu 1748. godine. Nakon duge vojne karijere, kupio ju je 1965. godine jedan bretonski industrijalac, a zatim je ponovo stavljena na prodaju 1968. godine. Usledilo je promena nekoliko vlasnika. Na prodaju je od 2014. godine.

GPS koordinate: 47°44′06″ N, 3°30′18″ W.

G R O I X

Groix (izgovara se Groa ili Grua; bretonski Enez Groe) je ostrvo i opština. To je jedno od šest naseljenih ostrva u departmanu Morbihan.

Groix se nalazi 5,3 km južno od rta Talud na kontinentu. Dugačak je 8 km, najveća širina je 3 km, a površina je 14,82 km². U suštini je sastavljen od visoravni od liskunskog škriljca sa prosečnom nadmorskom visinom od 40 m u zapadnoj polovini (najviša tačka je 48 m kod tvrđave Grognon, kao i kod zaseoka Créhal), koja se redovno spušta prema jugoistoku do nadmorske visine od oko 4  m kod rta Chats. Ostrvo nudi kontrastni pejzaž između zapada – “Piwisy” – koji karakterišu visoke litice (Pen-Men) usečene u duboko usečene doline, i istoka – “Primiture” – koji karakterišu niske litice, plaže i velika stenovita visoravn (rt Chats, luka Locmaria).

Dolina Kerlivio je pretvorena u jezero i rezervoar slatke vode izgradnjom retenzione brane uzvodno od Port Melina.

Osim sela, na relativno centralnom položaju (u centralno-istočnom delu) u unutrašnjosti ostrva, stanovništvo je tradicionalno raspoređeno u velikim zaseocima koji se takođe uglavnom nalaze u unutrašnjosti zbog negostoljubive obale (Kerhoët, Kersauce, Kerloret, Kerlard, Kervédan, Quelhuit itd), sa izuzetkom luka (Port Tudy, Locmaria, Port Lay). Sa druge strane, razvilo se novije stanište, koje traži pogled na more i koje se uglavnom sastoji od vikendica, posebno između Port Tudyja i Port Mélitea.

Glavna plaža ostrva Grands Sables nudi nekoliko zanimljivih aspekata: konveksna je (fenomen koji je jedinstven u Evropi prema meštanima), kreće se veoma brzo i sastoji se od dva peska različitih boja. Njen konveksni oblik je posledica dve morske struje, jedne koja dolazi sa severozapada, druge sa jugozapada, koje se protežu duž ostrva na njegove dve severne i južne obale i koje podižu pesak na njihovoj tački susreta. Ovo evoluira u skladu sa relativnom snagom jedne struje u poređenju sa drugom, plaža se pomera. Njeni stari dolasci i odlasci su dokumentovani. Od oluja 1987. godine, a posebno od 1994. godine, Grands Sables se snažno pomerio ka severozapadu. Ako bi nastavila da napreduje ka zapadu, mogla bi da zatrpa Port Tudy peskom.

Prema podacima od 1981-2010. godine apsolutni temperaturni maksimum iznosi 35,6ºC, a minimum -9,4ºC. Niske temperature (ispod 10ºC) su zabeležene čak i u julu i avgustu. Prosečna godišnja temperatura je 12,1ºC, a godišnja količina padavina je 850 mm.

Na ostrvu su rasprostranjeni zečevi i podivljale mačke, ređe se sreću žabe. Od ptica je rasprostranjen fazan. Na obalama je mnoštvo morskih ptica.

Brojni menhiri i dolmeni koji datiraju iz neolitskog perioda raštrkani su po ostrvu. Postojanje odbrambenih jaraka ukazuju na moguće borbe protiv osvajača spolja iz bronzanog doba.

U XVII veku Groix je periodično bio meta pljački i napada svih vrsta, uglavnom engleske i holandske mornarice. Uprkos osnivanju grada Lorienta i Istočnoindijske kompanije, tek 1744. godine je na ostrvu izgrađena prva odbrambena struktura. Usledilo je nekoliko drugih, sve do nemačke okupacije tokom Drugog svetskog rata. Prva škola je otvorena 1827. godine. 16. maja 1895. godine otvorena je prva u Francuskoj škola ribolova. U prvoj godini imala je 38 učenika.

Izum konzerviranja sardina u ulju početkom XIX veka  podstakao je razvoj ovog sezonskog ribolova na Groixu, koji je ipak ostao neizvestan zbog neredovnosti jata. Ostrvo je imalo koristi od centralne lokacije u odnosu na područje disperzije migracija albakor tune u Biskajskom zalivu i postalo je vodeća francuska luka za njen ribolov tokom 70 godina, između 1870. i 1940. godine.

Zbog odsustva muškaraca koji su leti išli u ribolov, ostrvo je bilo naseljeno samo ženama i decom: “One su te koje rade žetvu, koje vade krompir, koje idu u mlin, koje se brinu o konjima i kravama; one su one koje ćete sresti, kako sede na svojim malim kolicima, duž staza koje vode od jednog sela do drugog”. Prva fabrika sardina na ostrvu otvorena je 1864. godine u Port Layu.

Ribolov tune, sardina i skuše opao je nakon 1945. godine. Aktivnost se preselila na kontinent i u Agadir, glavnu ribarsku luku Maroka. Od četiri fabrike na vrhuncu popularnosti, jedna je premeštena u Agadir; poslednja, fabrika konzervi Orvoën, bankrotirala je između 1977. i 1979. godine.

Spomenik palim borcima na Groixu nosi imena 173 vojnika i mornara koji su poginuli za Francusku tokom I svetskog rata. U II svetskom ratu Nemci su izgradili brojne odbrambene objekte na ostrvu. Nemačke okupacione trupe brojale su 1.500 ljudi. Tokom II svetskog rata za Francusku su poginule 52 osobe sa ostrva, među njima su mnogi mornari koji su nestali na moru.

Popis stanovništva se sprovodi od 1793. godine, kada ih je bilo 2.290. Broj stanovnika je rastao do 1911. godine, kada je bilo rekordnih 5.825 stanovnika. Od tada je svaki popis konstatovao manji broj stanovnika, pa ih je 1962. godine bilo 3.525, a 1975. godine 2.727. Poslednji podatak je za 2022. godinu i kaže 2.308 stanovnika, što je najveći broj stanovnika još od 1990. godine.

Na ostrvu postoje dve osnovne i dve srednje škole.

2000. godine u Port Layu je osnovana “Conserverie Groix et Nature”, koji ovekovečuje gastronomsko znanje ostrva praveći autentične recepte (rillettes sa ribom, supe, ulje od jastoga) kuvane na zanatski način koristeći sirovine uglavnom sa malih ribarskih brodova. “Groix & Nature” je član udruženja “Produit en Bretagne”, ” Producteurs de l’île de Groix” i ” Savoir faire des Iles du Ponant”.

2020. godine na ostrvu je bilo 9 farmi koje su zauzimale ukupno 222 ha korisnog poljoprivrednog zemljišta; bave se stočarstvom ili baštovanstvom, u kratkim lancima snabdevanja.

Dva projekta plutajućih vetroelektrana, koji uključuju ukupno oko 60 priobalnih vetroturbina južno od Groixa, izazvala su protivljenje 2020. godine.

Do Groixa je moguće doći samo brodom. Iznad luke se nalazi i helikopterski pista u slučaju nužde.

“Compagnie Océane” nudi prevoz tokom cele godine do ostrva Groix (5 do 10 povratnih putovanja dnevno), sa mogućnošću prevoza vozila na dva broda.

“Société morbihannaise de navigation” takođe nudi prevoz do ostrva Groix u sezoni iz Lorienta (2 do 3 povratna putovanja dnevno).

Konačno, “Compagnie des îles” nudi svakodnevnu povratnu vožnju tokom sezone iz luka Doëlan i Locmiquélic.

Takođe od maja do oktobra, kompanija “Laïta Croisières” nudi morske veze sa ostrvom Groix iz luke Lomener (Ploemeur).

Na samom ostrvu je nrazgranata putna mreža. Usluga od ponedeljka do subote (tokom cele godine) i od ponedeljka do nedelje (od aprila do septembra), osim državnih praznika, obavlja se novom CTRL mrežom, sa linijom koja polazi iz Port-Tudyja. Linija 35 TAD (prevoz na zahtev) opslužuje celo ostrvo; neki polasci su na zahtev.

Znamenitosti

– Crkva Saint-Tudy (XVII i XIX vek, uglavnom obnovljena 1850. godine) ima posebnost po tome što ima tunu kao vetrokaz, koju je 1952. godine gradonačelnik na zvonik umesto petla ili strele.

– Četiri kapele: Trojstvo (XIX vek) u Bourgu; Saint-Léonard (XVIII vek) u Quelhuitu; Notre-Dame-du-Calme (XVIII vek) u Ménéu; Notre-Dame-de-Placemanec (XVII vek) u Locmariji. Ova kapela, izgorela 1696. godine, obnovljena je 1734. godine. U njoj se nalazi statua Bogorodice sakrivena 1696. i ponovo 1793. godine kako bi se spasila od pljačke.

– Svetionici Pen Men i na rtu Chats.

– Ribarske kuće iz XIX veka u zaseocima.

– Perionice i fontane: na javnom zemljištu postoji oko 30 perionica i fontana.

– “Biche”, poslednji sačuvani tradicionalni brod za lov tune na ostrvu Groix.

– Megaliti (menhiri i dolmeni): veliki menhir Kermarija, ležeći menhir “Bag Sant Tudi” ili “Vag Saint Tudy”; menhir iz Mez-Kerlarda klasifikovan kao istorijski spomenik; dolmeni poznati kao Men Cam i Men Yann, klasifikovani kao istorijski spomenici; dolmen poznat kao Vagouar-Huen, klasifikovan kao istorijski spomenik.

– Praistorijski logor Kervédan (poznat kao galski logor), naveden kao istorijski spomenik.

– Ekomuzej ostrva Groix.

– Ovčija pećina.

– Paklena rupa.

– Gromova rupa.

– Port Saint-Nicolas.

– Port Lay, koji se odlikuje time što je najmanja luka u Evropi, tamo se svakog leta održava Međunarodni festival ostrvskog filma od 2001. godine.

GPS koordinate: 47°38′17″ N, 3°27′50″ W.

K E R N E R

Kerner je ostrvo koje se nalazi u Malom moru Gâvres i administrativno pripada opštini Riante (departman Morbihan). Malo more Gâvres je laguna koja komunicira sa lukom Lorient. To je u stvari morska močvara dugačka 5 km i široka 1 km. Formira uzdužni basen orijentisan u smeru istok-zapad od 5,66 km² koji se puni i prazni u potpunosti ili skoro u potpunosti pri svakoj plimi zahvaljujući otvoru od 300 m koji se nalazi na njegovom zapadnom kraju.

Ostrvo je približno u obliku nepravilnog četvorougla, oko 320 m od severa ka jugu i 330 m od istoka ka zapadu. Njegova površina je oko 9,6 ha. Međutim, merenja na Google Earthu daju potpuno drugačiju ostrva. Dimenzije su 1×0,4 km, a približna površina je 23 ha.

Veoma je nisko sa nadmorskom visinom do 4 m, prirodno je bio povezano sa kontinentom za vreme oseke. Sada je veštačko poluostrvo zbog izgradnje puta na nepotopljivom nasipu.

13. maja 1908. godine u Riantecu su izbili incidenti između uzgajivača ostriga, Lecomta, koji je dobio koncesiju od 6 ha na ostrvu Kerner, i ribara iz Rianteka i Locmiquélica čije su žene imale običaj da sakupljaju školjke, posebno dagnje, na plažama Malog mora Gâvres kada su fabrike sardina zatvorene; potonji je optužio uzgajivača ostriga da je privatizovao deo javnog pomorskog dobra, a drugi je tvrdio da se ono prostire na ukupno 200 ha; 40 žena i 70 dece ribara upalo je u park i opljačkalo ga. Bilo je neophodno poslati žandarme da čuvaju park ostriga. 15. maja 1908. godine 600 demonstranata je upalo na ostrvo Kerner i opljačkalo je park.

Ostrvo Kerner je izuzetno mesto za šetnju (pešačka staza od približno 4 km omogućava obilazak ostrva), posmatranje pejzaža, ribolovu ili čak učenje o priobalnom okruženju. Veći deo ostrva sada je u vlasništvu Conzervatoire du littorala, koji, uz podršku države i lokalnih vlasti, sprovodi akcije za zaštitu, obnavljanje i unapređenje svog prirodnog okruženja. Uklanjanje nezakonito izgrađenih stambenih objekata, zabrana nezakonitog parkiranja uz razvoj sada jedinog dozvoljenog parking prostora, i popravka betonskog nasipa na nasipu koji povezuje ostrvo sa kontinentom bili su prvi izvedeni radovi.

“Maison de l’Île de Kerner” je bivša kuća uzgajivača ostriga koja je pretvorena u muzej. Muzeografija kuće omogućava otkrivanje faune (njene obale su utočište za mnoge vrste ptica selica) i flore ove jedinstvene lagune u Morbihanu, kao i načina na koji je formirana tokom poslednjih 130.000 godina. Takođe organizuje “prirodne” ture.

GPS koordinate: 47°42′11″ N, 3°18′41″ W.

R O Ë L A N

Roëlan je malo ostrvo, koje se nalazi u opštini Erdeven, u departmanu Morbihan. Od obale je udaljeno 1,3 km. Ostrvce je dugačko 350 m, najveća širina je 140 m, a površina je 1,8 ha. U vezi visine pojavljuju se podaci 1 m i 5 m, ali iz priložene slike jasno je da se radi o većoj nadmorskoj visini.

Roëlan je mali rezervat prirode kojim upravlja udruženje Bretagne Vivante. Ostrvo je stanište kolonija čigri, burevestnika i galebova.

Roëlan je predmet prefekturne uredbe o zaštiti biotopa (APPB) koja ima za cilj očuvanje raznovrsnih biotopa, neophodnih za opstanak određenih zaštićenih vrsta od 12. januara 1982.

Pristajanje na ostrvo je generalno zabranjeno od 15. aprila do 31. avgusta.

GPS koordinate: 47°36′31″ N, 3°11′55″ W.

T H É V I E C

Ostrva Guernic (levo) i Théviec (desno)

Téviec ili Théviec je ostrvo koje se nalazi zapadno od prevlake poluostrva Quiberon, blizu Saint-Pierre-Quiberona u departmanu Morbihan. Udaljeno je oko 1,65 km od obale Francuske, dugačko je 370 m i zahvata površinu od 5,35 ha.

Théviec je važno arheološko nalazište zbog svoje naseljenosti tokom mezolitskog perioda. Pronađeni su mnogi arheološki nalazi koji datiraju iz perioda od pre više od 6.700 godina, između ostalog ostaci preko 20 ljudi. Jedno od najznačajnijih otkrića bio je grob dve mlade žene koje su očigledno umrle nasilnom smrću, ali su bile sahranjene pod “krovom” od rogova, a njihova tela su bila ukrašena nakitom napravljenim od školjki.

Théviec je u privatnom vlasništvu i od 12. januara 1982. godine je predmet programa zaštite biotopa (APPB), koji ima za cilj očuvanje važnih biotopa. Pristajanje na ostrvo je generalno zabranjeno od 15. aprila do 31. avgusta.

Ogrlice od školjki i razni ukrasi pronađeni u jednoj od mezolitskih grobnica na ostrvu

Od 1928. do 1934. godine, arheolozi Marthe i Saint-Just Péquart otkrili su i iskopali niz mezolitskih staništa i nekropolu iz istog perioda. Ostrvo je jedno od retkih poznatih mezolitskih lokaliteta u Bretanji. Tokom mezolitskog perioda, nivo mora je bio mnogo niži – bilo je moguće peške stići od Francuske do Engleske – a Théviec se nalazio u laguni. Prostrana đubrišta pronađena su u blizini mesta stanovanja na ostrvu, koja su sadržala ostatke školjki, rakova, lignji, riba, ptica, kitova i kopnenih sisara, uključujući divlje svinje, jelene, srne, pse i tako dalje. Lovci-sakupljači sa Thévieca sahranjivali su svoje mrtve u đubrištima. Ovo je pomoglo u očuvanju grobova, jer su karbonati iz školjki u đubrištima izolovali ljudske kosti od kiselog tla.

Pronađeno je mnogo alata napravljenih od kostiju i rogova, zajedno sa brojnim kremenim mikrolitima. Prvobitno se verovalo da datiraju iz perioda pre 6575 godina (± 350 godina), ali je sada utvrđeno datiranje između 6740. i 5680. godine p.n.e. Ovo ukazuje na duže naseljavanje nego što se ranije mislilo, sa krajem na početku neolitskog perioda.

Na Théviecu je otkriveno deset višestrukih grobova sa ukupno 23 osobe, uključujući odrasle i decu. Neki od ostataka bili su raštrkani na različitim lokacijama. Čini se da je nekoliko sahranjenih umrlo nasilnom smrću. Kod jedne osobe pronađen je kremeni vrh strele zaboden u pršljen. U drugom grobu, pronađeni su skeleti dve žene starosti 25-35 godina, nazvane “dame iz Tévieca”, sa znacima nasilja na obe. Jedna je zadobila pet udaraca u glavu, od kojih bi dva bila fatalna, i dobila je najmanje jedan ispaljen strelom između očiju. Druga je takođe imala tragove povreda. Međutim, ovu dijagnozu osporavaju neki arheolozi, koji sugerišu da je težina zemlje iznad groba možda bila odgovorna za oštećenje skeleta.

Tela su sahranjena sa velikom pažnjom u jami koja je delimično iskopana u zemlji i prekrivena otpadom iz groba. Bila su zaštićena krovom od rogova i opremljena brojnim grobnim prilozima, uključujući komade kremena i kostiju vepra, kao i nakit od morskih školjki izbušenih i sastavljenih u ogrlice, narukvice i prstenove za noge. Grobni sklop je iskopan sa lokaliteta u jednom komadu i sada je izložen u Muzeju u Tuluzu, gde je njegova restauracija 2010. godine donela nacionalnu nagradu.

GPS koordinate: 47°33′22″ N, 3°09′55″ W.

G U E R N I C

Guernic je malo ostrvo, koje se nalazi u opštini Saint-Pierre-Quiberon, u departmanu Morbihan.

Malo ostrvo (200×50 m) nalazi se neposredno južno od ostrva Théviec, 2 km zapadno od poluostrva Quiberon, nasuprot tvrđave Penthièvre. Orijentisano je u smeru severoistok-jugozapad, sa nadmorskom visinom koja kulminira na nešto više od 10 m. Vrh duge ose je gotovo ravan (oko 5 m nadmorske visine) i prekriven slojem peska koji može dostići debljinu od oko petnaest centimetara.

Na vrhu ostrvca Guernic, arheolog Zacharie Le Rouzic je 1930. godine delimično istražio neolitsku radionicu za vađenje obalskih kremenih oblutaka. Sićušnost i sferni oblik ovih oblutaka, kao i njihovo isušivanje tokom holocena, predstavljaju ograničenja u eksploataciji koja su možda navela ljude da koriste posebnu tehniku sečenja, vađenje bipolarnim udaranjem na nakovnju.

Ostrvce Guernic je klasifikovano kao istorijski spomenik 15. maja 1930. godine.

GPS koordinate: 47°33′10″ N, 3°09′48″ W.

T H I N I C

Thinic je malo ostrvo, koje se nalazi u opštini Saint-Pierre-Quiberon, u departmanu Morbihan. Smešteno je pored same zapadne obale poluostrva Quiberon.

Ostrvce Thinic, zbog arheoloških ostataka koje sadrži, klasifikovano je kao istorijski spomenik 3. maja 1927.

GPS koordinate: 47°32′01″ N, 3°08′45″ W.

B E L L E – Î L E – E N – M E R

Belle-Île ili Belle-Îl-en-Mer (bretonski Ar Gerveur) je ostrvo kod obale Bretanje u departmanu Morbian i najveće je od bretanskih ostrva. Udaljeno je 12,3 km od poluostrva Quiberon.

Administrativno, ostrvo je podeljeno na četiri opštine: Bangor, Le Palais, Locmaria i Sauzon.

Bel Il je bio kanton do 2015. godine, kada je spojen sa kantonom Кiberon kao deo generalne rekonstrukcije.

Ostrvo meri 17 x 9 km i ima prosečnu nadmorsku visinu od 40 m, a najviša tačka dostiže 71 m visine. Površina ostrva je 85,63 km². Obale su mešavina opasno oštrih litica na jugozapadnoj strani, Côte Sauvage (“divlje obale”) i mirnih plaža, od kojih je najveća Grands Sables (“veliki pesak”) i plovnih luka na severoistočnoj obali. Dve glavne luke su Le Palais (do koje se može doći trajektom iz Quiberona, Port-Navala i Vannesa) i Sauzon (do koje se može doći trajektom iz Quiberona i Lorienta).

Na ostrvu su nekada bile šume, ali su one odavno nestale zbog sve veće poljoprivredne upotrebe zemljišta.

Klima ostrva je okeanska, sa manje kiše i blažim zimama nego na kopnu. Zabeleženi apsolutni temperaturni rekordi su 34,8ºC, odnosno -10,0ºC. Prosečna dnevna temperatura se kreće od 8ºC u februaru do 21,6ºC u avgustu. Tokom dana veoma su male razlike između minimalne i maksimalne temperature i to važi za celu godinu. Padavina nema mnogo, svega 680 mm godišnje. I tu nisu velike razlike u količini padavina posmatrano po mesecima, ali ipak najmanje padavina ima u junu, julu i avgustu (oko 40 mm mesečno), a najviše u novembru, decembru i januaru (oko 80 mm mesečno). Relativna vlažnost vazduha je veoma visoka i iznosi oko 86%.

Locmaria

Belle-Île je odvojen od kopna oko 6000. godine p.n.e, ranije od susednih ostrva Houat i Hœdik. Arheološki nalazi iz bronzanog doba ukazuju na to da je ostrvo u to vreme doživelo veliki porast stanovništva, verovatno zbog poboljšanja pomorstva. Tada je bilo pomorska baza za galsko pleme Venete.

Rimsko ime ostrva izgleda da je bilo Vindilis, što je u srednjem veku iskvareno u Guedel. Tokom IX veka Belle-Île je pripadao okrugu Cornouaille. 1572. godine monasi opatije Ste Croix u Quimperléu ustupili su ostrvo porodici Retz. Nakon toga je došlo u ruke porodice Fouquet. Utvrđenja ostrva podigao je Vauban u ime Nicolasa Fouqueta, pre nego što je Fouquet naišao na nezadovoljstvo Luja XIV; zemlja je ustupljena kruni 1718. godine.

Tokom Sedmogodišnjeg rata (1756-1763) ostrvo su držale britanske trupe od 1761. godine, nakon što ga je osvojila ekspedicija poslata iz Engleske, do 1763. godine, kada je vraćeno Francuskoj u zamenu za Menorku kao deo Pariskog mira. Zbog previranja izazvanog sukobom, polovina stanovništva se vratila na kopno, a napuštena zemlja je ponuđena deportovanim Akadijcima koji su se naselili na ostrvo 1766. godine.

Napade na Belle-Île i opsadu ostrva opisao je Olaudah Equiano (oko 1745-oko 1797) u svojoj autobiografiji. Njegova knjiga je bila bestseler u to vreme. Equiano je dao detaljan izveštaj očevidaca o napadima i opsadi.

Veliki deo sadašnjeg stanovništva ostrva potiče od repatriranih akadijskih kolonista koji su se vratili u Francusku nakon što su proterani iz Akadije (1755–1764).

Prvi popis stanovništva obavljen je 1793. godine, kada je popisano 5.979 stanpovika. Broj stanovnika bio je u porastu do 1872. godine, kada ih je zabeleženo rekordnih 10.804. Broj stanovnika se polako smanjivao do 1911. godine, kada ih je bilo 9.344. Posle I svetskog rata usledio je nagli pad broja stanovnika, te ih je 1921. godine bilo svega 6.827 (pad od 27% za 10 godina). Broj stanovnika se dalje smanjivao do 1982. godine, kada je zabeležen najmanji broj stanovnika u istoriji (4.191). Od te godine dolazi do preokreta i blagog povećanja broja stanovnika sve do poslednjeg podatka iz 2021. godine kada je bilo 5.553 stanovnika ili 65 stanovnika/km².

Tokom leta broj stanovnika ostrva dramatično raste, jer mnogi ljudi poseduju drugu kuću na ostrvu zbog njegove osamljene lokacije i plaža. Broj stanovnika se može povećati na 25.000, sa vrhuncem od 35.000 ljudi između 15. jula i 15. avgusta zbog turističke aktivnosti.

Lyrique en Mer/Festival de Belle Île je najveći operski festival u zapadnoj Francuskoj. Osnovan 1998. godine od strane američkog operskog pevača Richarda Cowana, festival svakog leta proizvodi dve scenske opere u režiji Cowana, umetničkog direktora. Pored toga, održavaju se koncerti crkvene muzike u sve četiri istorijske crkve na ostrvu, kao i mnogi manji koncerti. Ostrvo je takođe bilo popularna lokacija za umetnike.

Privreda ostrva u velikoj meri zavisi od turizma i ribolova.

2003. godine upotrebljiva poljoprivredna površina iznosila je 2.980 ha, ili 35% ukupne površine ostrva. Ova površina se značajno smanjila tokom poslednjih pedeset godina zbog porasta turizma i kupovine poljoprivrednog zemljišta za izgradnju kuća. U ovaj podatak takođe je uključeno približno 1.200 ha neplodnog zemljišta.

2000. godine postojalo je 38 “održivih” farmi sa prosečnom korisnom površinom od 78 ha, uključujući 21 proizvođača mleka, 12 proizvođača ovaca i 5 baštovana. 2010. godine 13 proizvođača mleka bilo je prisutno na ostrvu.

2000. godine 58% poljoprivrednika je bilo između 35 i 54 godine starosti, a oni su posedovali 65% poljoprivrednog zemljišta. 26% poljoprivrednika je bilo starije od 55 godina. Stoga bi u budućnosti trebalo osloboditi veliku površinu. Uzajamna pomoć između poljoprivrednika je jaka, što pokazuje kolektivni rad tokom velikih projekata (silaža, žetva itd); dozvoljavaju deljenje skupe poljoprivredne opreme (kombajn za silažu, kombajn za repu itd). Postoje dve poljoprivredne kompanije: jedna koja obavlja polovinu žetve kukuruza, a druga za ostale žetve.

Poljoprivreda Belle-Îlea je snažno obeležena stočarstvom, uglavnom ekstenzivnim. 2024. godine, prema podacima Zajednice komuna Belle-Îl-en-Mer: “Među 38 farmi na Belle-Îleu, oko trideset je posvećeno stočarstvu. Postoji oko 1.700 goveda, uključujući više od 400 mlečnih krava, oko 3.000 ovaca, 220 koza, skoro 2.000 živine godišnje, 120 svinja godišnje, 80 konja sa dva konjička centra, kao i dva pčelara sa više od oko 500 košnica. Među farmama posvećenim poljoprivredi, postoji 8 baštovana (neki specijalizovani za određene useve), 2 vinogradara, uzgajivač žitarica-pekar, nekoliko rasadničara i arborikulturista”.

Sauzon

Кao i u ostatku Bretanje, ribolov sardina se brzo razvio u drugoj polovini XIX veka sa široko rasprostranjenom upotrebom procesa konzerviranja. 1855. godine na Belle-Îleu je postojalo deset fabrika za konzerviranje sardina. Razvoj ribarske flote doveo je do otvaranja brodogradilišta 1911. godine, koje je zapošljavalo oko stotinu ljudi. Dvadeset godina kasnije, demografski i ekonomski pad koji je počeo na Belle-Îleu delimično je posledica iscrpljivanja i pada kvaliteta ribolovnih resursa sardina, kao i promena u pakovanju i kanalima marketinga konzerviranih sardina.

Od sedamdesetih godina XX veka skoro sva francuska proizvodnja školjki (koje stanovnici Belle-Îl-en-Mera nazivaju “veštičji prsti2) dolazi iz nalazišta Belle-Îl-en-Mera. Proizvodnja, koja je šezdesetih i sedamdesetih godina XX veka prelazila 300 tona godišnje, sada je smanjena na manje od 50 tona (zvanično 12,3 tone 1994. godine). Ove brojke su potcenjene, jer se ne prijavljuju svi ulovi: pored profesionalnih ribara, postoji i operacija šverca koja izvozi sve školjke u Španiju. Lokalni zanatlije ih koriste za izradu suvenira i ukrasnih predmeta.

Krajem XIX veka pojavili su se prvi turisti, privučeni šarmom ostrva: Claude Monet, Sarah Bernhardt, Alber Roussel. Sarah Bernhardt je kupila nekoliko nekretnina na ostrvu 1894. godine, između ostalog vojnu tvrđavu. Danas je turizam glavni izvor prihoda za ostrvo.

Dvorska tvrđava, koja je prestala da bude strateška lokacija od kraja XIX veka, i tvrđave raštrkane duž obale prodate su privatnim licima. Od 1960. godine, tvrđavu, koja je bila u ruševinama, restaurirali su njeni vlasnici. U njoj se održavalo nekoliko kulturnih događaja, pozorišnih predstava lokalne kompanije, “srednjovekovne pijace” i drugi događaji.

Poslovi usmereni ka turistima preuzimaju primat od poljoprivrede i ribarstva, koji zapošljavaju sve manje ljudi.

Belle-Île je danas veoma popularna turistička destinacija. Mnogi stanovnici sa kopna su na ostrvu stekli vikendice (više od 60% kuća na ostrvu). Brojne plaže, priobalne staze, prelepa priroda, teren za golf, konjički klubovi, letački klub, škole jedrenja, ronjenja i surfovanja, kao i luke, privlače mnoge turiste i vlasnike vikendica tokom letnjih meseci. Međutim, objekti na ostrvu ponekad se bore da zadovolje potražnju tokom prometnih letnjih perioda. Tako su 2005. godine godišnje potrebe ostrva za pijaćom vodom iznosile približno 550.000 m³, od čega je uvozni deo koštao 23 €/m³. 2006. godine uspostavljen je sistem za proizvodnju pijaće vode korišćenjem desalinizacije, ali je napušten 2012. godine zbog prekomernih troškova. Opštine se kreću ka poboljšanju postrojenja za sakupljanje i zadržavanje slatke vode, koje na ostrvu ima u izobilju, sa dve brane.

Pešačka staza 340, koja obilazi Belle-Île, izglasana je za “omiljenu francusku stazu za 2022. godinu”: “šarm obala, kultura i bretonsko nasleđe privukli su pažnju planinara i ljubitelja Belle-Îlea”.

Oko 1890. godine, parobrodarska kompanija “La Belle Iloise” uspostavila je redovnu vezu sa Orejem. Danas, “Compagnie Océane” pruža 45-minutnu uslugu do ostrva iz Quiberona, sa pet povratnih vožnji tokom vansezone, a povećava se na oko deset tokom leta. To je jedina pomorska linija koja prevozi vozila. Tokom letnje sezone, druge kompanije obezbeđuju veze između kontinenta i ostrva, kao što su “Compagnie des îles” i “Compagnie du Golfe” koje pružaju svakodnevne povratne polaske od aprila do septembra iz Vannesa, Quiberona, Port-Navaloa, Le Croisica i La Turballea, a brodarska kompanija “Iliens” nudi katamaranske plovidbe iz Quiberona.

Aerodrom Belle-Île je otvoren za javni vazdušni saobraćaj. “Finistair” obezbeđuje komercijalne vazdušne veze sa aerodromima Brest, Vannes i Rennes tokom sezone. Postoji i mogućnost vazdušnog taksija.

Aerodrom

Javni saobraćaj pod brendom Taol Mor ima dve autobuske linije. Zelena linija je Le Palais – Bangor – Locmaria – Le Palais, a crvena linija je Le Palais – Sauzan – Bangor – Le Palais. One saobraćaju samo od aprila do septembra.

Na ostrvu nekoliko kompanija nudi taksi usluge ili iznajmljivanje automobila, motocikala, skutera i bicikala.

Ostrvo ima mnogo utvrđenja iz različitih perioda. Vaubanova citadela u Le Palaisu je najvažnija. Ali postoje i mnoga druga, kao što je utvrđeni gradski zid Le Palaisa, jedini iz XIX veka  koji je sačuvan u svom prvobitnom stanju, ili kazamat blizu Vaubanove kapije gde je nemačka Ratna mornarica instalirala vojni lazaret tokom okupacije.

Obalna staza, koja formira dugu pešačku stazu 340, ide oko ostrva i omogućava da se prate litice divlje obale. Potrebna je dobra nedelja hoda da se cela obiđe. Omogućava da se posete izvanredne prirodne znamenitosti ostrva, kao što su stene Port-Cotona koje je ovekovečio slikar Claude Monet. Pećina Apotekarske radnje prelazi sa jedne na drugu stranu stenovitu tačku, nazvanu tako zbog brojnih ptičjih gnezda, poređanih duž njenih zidova, koja podsećaju na tegle farmaceutskih proizvoda, poput onih koje su u prošlosti krasile tezge “apotekara”. Ova gnezda su danas nestala, ptice koje su se tamo gnezdile desetkovane su “turističkim” lovom kojem su bile izložene krajem XVIII veka. Čitavo područje je od tada postalo utočište za ptice, još bolje zaštićeno.

Luka Le Palais

U blizini ove staze nalaze se i drugi spektakularni prirodni lokaliteti, kao što su Trou de Vazen, rt Poulains sa svetionikom koji se nalazi na severu ostrva. Staza prolazi duž terena za golf , smeštenog usred močvara. Odmah pored, tvrđava Sarah Bernhardt na rtu Poulains, koju je kupio i renovirao “Conservatoire du litoral”, jedna je od mnogih tvrđava na ostrvu. Staza se proteže duž mnogih peščanih plaža, kao što je Grands Sables koja je najduža ili Donnant sa talasima koji omogućavaju surfovanje. Prelazi naselje Sauzon sa lukom i fasadama tipičnih kuća sa šarenim kapcima. Takođe prolazi blizu Aiguade Vauban, takođe nazvanog Belle Fontaine, koja se nalazi u Port Saliju.

GPS koordinate: 47°19′59″ N, 3°11′13″ W.

T O U L – B I H A N 

Ostrvo Toul-Bihan se vidi iza kraja poluostrva Quiberon

Toul-Bihan je malo ostrvo, koje se nalazi u opštini Quiberon, u departmanu Morbihan. Udaljeno je 150 m od rta Conguel na poluostrvu Quiberon.

Njegov naziv na bretonskom je Iniz en Toull Bihan, što znači Ostrvo malog prolaza.

Toul-Bihan se nalazi između ostrvca Toul-Bras i rta Conguela, u pravcu svetionika Teignouse koji označava istoimeni prolaz.

GPS koordinate: 47°28′02″ N, 3°04′35″ W.

T O U L – B R A S 

U prvom planu je ostrvce Toul-Bihan, a u pozadini se vidi Toul-Bras

Toul-Bras je malo ostrvo, koje se nalazi u opštini Quiberon, u departmanu Morbihan.

Toul-Bras se nalazi kao produžetak rta Conguel, 650 m jugoistočno od ostrvca Toul-Bihan u pravcu svetionika Teignouse koji označava istoimeni prolaz.

Tragovi dolmena i galske nekropole, koje je 1926. godine iskopao Zacharie Le Rouzic, pronađeni su na ostrvcu.

Ostrvce Toul-Bras je klasifikovano kao istorijski spomenik 20. jula 1927. godine.

GPS koordinate: 47°27′54″ N, 3°04′00″ W.

M O U S K E R

Mousker slikan dronom

Mousker je ostrvo u opštini Saint-Philibert, u departmanu Morbihan, koje se nalazi nasuprot vrha Kernevest, 450 m od najbliže plaže koja se takođe zove Kernevest.

Ostrvo je nenaseljeno i sastoji se samo od stena. Dugačko je 150 m. Pri veoma visokoj plimi može biti potpuno potopljeno.

GPS koordinate: 47°33′46″ N, 3°00′06″ W.

M É A B A N

Méaban je nenaseljeno ostrvce koje se nalazi u Mor brazu (“veliko more”, u suprotnosti od mor bihan – “malo more”) na ulazu u zaliv Morbihan i pripada opštini Arzon.

Ostrvo je nenaseljeno i predstavlja utočište za ptice. Od kopna je udaljeno 2,7 km, dugačko je 300 m, najveća širina je 110 m, a površina je oko 2 ha.

Ostrvo je predmet prefekturne uredbe o zaštiti biotopa (APPB) koja ima za cilj očuvanje raznovrsnih biotopa, neophodnih za opstanak određenih zaštićenih vrsta od 12. januara 1982. godine. Iskrcavanje na ostrvo je generalno zabranjeno od 15. aprila do 31. avgusta.

Kao deo Natura 2000, Méaban je 2008. godine integrisan u produžetak Posebne zaštitne zone (SPA) zaliva Morbihan.

Zaštita Méabana je u sukobu sa razvojem turizma, što je pokazala trka motornih čamaca Race Nautic Tour organizovana prvog vikenda maja 2010. godine. Ova trka je suspendovana od strane sudije za privremene mere upravnog suda u Rennesu. 2012. godine ništa nije učinjeno da se zaustavi ova vrsta događaja, koji je veoma ometajući za ptice gnezdilice, jer se regate uvek približavaju preblizu ostrvu, iako “Yacht Club Crouesty-Arzon, koji je povezan sa ovom inicijativom za zaštitu, navodi posade da potpišu povelju kojom se obavezuju na odgovorno i razumno ponašanje kako bi poštovale ovo izuzetno, ali krhko prirodno okruženje”.

Méaban je mesto od najveće važnosti za gnežđenje crnog galeba, mrkog galeba i morskog vranca.

1969. godine primećene su sledeće vrste čigri:

– dugokljuna čigra, krajem šezdesetih godina XX veka ostrvo Méaban je bilo domaćin najveće francuske kolonije sa 3.800 parova;

– obična čigra;

– ružičasta čigra.

Napuštanje čigri povezano je sa razvojem nautičkog turizma i čestim i nekontrolisanim iskrcavanjima, kao i sa povećanjem broja galebova tokom šezdesetih i sedamdesetih godina XX veka, što je praćeno postepenim nestankom čigri raspadom velikih viševrsnih kolonija čigri.

Sektor Méaban ima leglo dagnji (rekreativni ribolov je dozvoljen prema kalendaru otvaranja profesionalnog ribolova i za dnevni ulov od 3  kg).

1803. godine izgradnju tvrđave na Méabanu razmatrao je Napoléon Bonaparta.

GPS koordinate: 47°31′43″ N, 2°56′47″ W.

V A L H U E C

Valhuec (na Google Earthu je obeležen kao Valuec) je ostrvo u zalivu Quiberon. Nalazi se 1,8 km severozapadno od ostva Houat, razdvaja ih Pasage du Béniguet. Administrativno pripada opštini Île-d’Houat.

Dužina ostrva je 570 m, najveća širina je 180 m, a površina je 5,7 ha.

GPS koordinate: 47°24′42″ N, 3°00′55″ W.

H O U A T

Houat (čita se Ua, na bretonskom Enez Houad) je ostrvo koje se nalazi u Atlantskom okeanu (Biskajski zaliv), južno od regiona Bretanja u departmanu Morbian, smešteno 10  km jugoistočno od rta Conguela, na poluostrvu Quiberon. Administrativno, čini opštinu pod nazivom Île-d’Houat. Član je udruženja ostrva Ponant.

Smešteno u srcu Mor Braza, ostrvo je dugačko 3,3 km, široko 1,5 km i ima površinu od 2,91 km². Najviša tačka ostrva je na 42 m. Ostrvo je granitna visoravan koja se preliva u veliku plažu oivičenu dinama na istoku (plaža Gouret). Severni kraj ove plaže formira rt En Tal, koji je, što je retka zanimljivost, istovremeno i konveksna plaža.

Plaža Gouret

Mogu se jasno razlikovati dva područja: zapadne dve trećine i istočna trećina ostrva.

Zapadne dve trećine su poslednji trag izgubljen na moru nekada visokih grebena Armorikenskog masiva. Houat je deo njegovog južnog dela, koji se proteže od Crnih planina – Montagnes Noires (Finistère) do Sillon de Bretagne (Koire-Atlantique) i prolazi kroz Lanvaux (Morbihan). Obala je posebno razuđena, posebno na jugu, što je rezultat stalnih udara okeana. Male uvale (Porzh Plouz, Porzh Poudell itd) smeštene su u pukotinama stena koje podižu bedeme, ponekad i 20 m iznad. Severna obala ima isti raspored, ali manje visok. Rt Beg-Er-Vilaine nudi zanimljivu panoramu, kako na zaliv Quiberon, tako i na severnu obalu ostrva. Jedini izuzetak je plaža Béniguet, na zapadnom kraju, koja otvara svoje dine prema Quiberonu i otvorenom moru. Na vrhu ovih često strmih litica, plato (koji se proteže 28 m zapadno od sela) predstavlja svoja nenaseljena i bezdrvena prostranstva. Stočarstvom se tu bavilo do šezdesetih godina XX veka; danas su pašnjaci ustupili mesto žbunju (žućka, paprat, kupina itd).

Istočna trećina je sastavljena od sleganja prethodnog dela. Ima više škriljaca. Obala je uglavnom peskovita (plaže Gouret i Salus), mada je isprekidana stenovitim rtom (rt Sud, ostrvce Er Yoc’h, povezano sa rtom En Tal potopnom prevlakom). Plaža na rtu En Tal je jedna od retkih konveksnih plaža u Bretanji. Tu se nalazi jedina “dolina” na ostrvu, ispod grada, gde je prolazni potok (uslovljen padavinama) nekada napajao perionice. To je nesumnjivo najslikovitiji deo ostrva.

Ostrvo je gotovo u potpunosti prekriveno vresištem paprati i štipavca. Dine istočne plaže su krhko okruženje zaštićeno od strane obalske službe za zaštitu prirode: postoji divlja endemska vrsta dinskog ljiljana, koja je veoma ugrožena. Tu su i čičak, divlji beli luk, patuljaste divlje ruže itd. Van sela, na Houatu postoji samo tridesetak stabala.

Kopnena fauna se uglavnom sastoji od, pored insekata, uzgajanih fazana i jarebica, hranjenih lokalnom heljdom, i zečeva koji se razmnožavaju uprkos lovu. Nekoliko konja se nedavno ponovo pojavilo zbog turizma.

Morski divlji svet brojčano nadmašuje kopnene vrste. Kolonije divljih dagnji ​​i ostriga, rakova i paukova, jastoga, ugora mogu se naći u stenama.

Za period 1971-2000. godina, prosečna godišnja temperatura je 12,2°C, sa godišnjim temperaturnim rasponom od 11,7°C. Prosečna godišnja kumulativna količina padavina je 647 mm, sa 13,1 danima padavina u januaru i 5,6 dana u julu.

Plaža Salus

Île-d’Houat je naziv opštine koja se nalazi na ostrvu Houat. Jedino naselje, smešteno u severoistočnom delu ostrva, imalo je 2022. godine 214 stanovnika. Ostatak ostrva, koji ima vrlo malo izgrađenih objekata, zimi je nenaseljen.

Prvi podaci o broju stanovnika ostrva su iz 1891. godine (269). Rekordan broj stanovnika zabeležio je popis 1968. godine (457). Od tada je broj stanovnika u stalnom opadanju.

Poljoprivreda na Houatu nikada nije prevazišla poljoprivredu za svoje potrebe, u najboljem slučaju za životne potrebe. Stočarstvo je, s druge strane, bilo veoma razvijeno: svaka porodica je držala barem jednu kravu i jednu svinju. Višak stoke je svake godine odvožen na sajmove, jedan je bio na Houatu. Čini se da je i uzgoj konja bio veoma razvijen, o čemu svedoči ime obližnjeg ostrvca (aux Chevaux ili Melvan), na kojem su stanovnici ostrva Houat i Hœdic naizmenično odgajali svoju ždrebad. Od kraja sedamdesetih godina XX veka, poljoprivredna aktivnost je nepostojeća.

Većina muškaraca radnog doba su ribari. Ribolov jastoga i rakova čini glavnu lokalnu ribolovnu industriju. Mrestilište jastoga izgrađeno je na ostrvu 1972. godine u pokušaju da se obnovi ribolovno područje. Sada posetioci mogu da posete jedinicu za proizvodnju fitoplanktona za kozmetičku upotrebu: Eclosarium. Houat je opština u Bretanji sa najvećim brojem pomoraca u odnosu na radno sposobno stanovništvo.

Turizam je drugi ekonomski resurs ostrva. Leti, nekoliko brodskih linija dovodi posetioce iz Vannesa, Port-Navaloa i posebno Quiberona. Udeo vlasnika drugih kuća se povećava, a razvija se i plovidba za razonodu. Postoji kamp, koji se nalazi blizu jugozapadnih litica ostrva, nasuprot ostrva aux Chevaux, blizu Trea’ch ar Salusa.

2020. godine na Houatu su postojale dve baštenske farme, koje su zauzimale ukupno 0,6 ha korisnog poljoprivrednog zemljišta.

Plaža Port Halai

Na ostrvu tokom cele godine rade dve prodavnice prehrambenih proizvoda, pekara / kiosk, pošta i medicinska ordinacija, koja je ujedno i apoteka za lekove koji se izdaju na recept. U sezoni su otvoreni poslastičarnica, tri restorana, tri hotela, dve kompanije za lagani ketering, iznajmljivanje bicikala (april/septembar), prodavnica suvenira (maj/septembar), prodavnica odeće i žandarmerija (jul/avgust).

Selo ima javnu osnovnu i srednju školu koja takođe obrazuje decu sa ostrva Hœdic.

Motorna vozila su zabranjena na ostrvu, osim uz izuzetak koji je odobrilo opštinsko veće. Stoga na ostrvu nema više od 10 automobila. Do ostrva se stiže brodom iz Quiberona, koji potom nastavlja do ostrva Hœdic.

Od znamenitosti, kojih nema mnogo, vredi videti crkvu svetog Gildasa. Izgrađena je u selu 1766. godine, zamenjujući staru koja se nalazila u dolini, a koja je bila uništena. Dobila je zvonik 1856. godine. Tu su još menhir, centralna tvrđava sa četiri bastionaizgrađena sredinom XIX veka, sada u ruševinama; tvrđava En Tal izgrađena 1857-59, na istoimenom rtu, sada pretvorena u pansion; tvrđava Béniguet na severozapadu ostrva.

Tvrđava Béniguet

GPS koordinate: 47°23′21″ N, 2°57′59″ W.

E R   Y O C ‘ H

Er Yoc’h ili er Yoh je ostrvce koje se nalazi blizu obale ostrva Houata. Za vreme oseke, peščanom prevlakom je povezano sa plažom Gouret.

Er Jok’h je deo arhipelaga Houat. Ostrvce se nalazi oko stotinu metara jugoistočno od rta En Tal, a severoistočno od ostrva Houat. Administrativno pripada opštini Île-d’Houat.

Ostrvo se uzdiže na 22 m iznad nivoa mora.

Ostrvo sadrži praistorijske ostatke, uključujući logor s kraja IV milenijuma p.n.e. koji je sadržao brojne keramičke ostatke i životinjske kosti. Oni svedoče o važnosti ovog zanimanja, možda privremenog, za lov na foke, kojih je u to vreme bilo mnogo u regionu. Lokalitet je iskopao Zacharie Le Rouzic 1924-1925. godine.

Ostrvo je klasifikovano kao istorijski spomenik 1927. godine.

GPS koordinate: 47°23′21″ N, 2°56′16″ W.

C H E V A U X

Île aux Chevaux (ostrvo konja) pripada opštini Île-d’Houat, koje se nalazi 2 km južno od ostrva Houat, 5 km zapadno od ostrva Hœdic i 8 km severoistočno od ostrva Belle-Île-en-Mer.

Ostrvo se prethodno zvalo Melvan. Dugačko je 400 m i široko 250 m, zahvata površinu od 3,5 ha. Najviša tačka ostrva dostiže 21 m nadmorske visine.

Ostrvo je prekriveno travom i služilo je kao pašnjak za životinje, uglavnom konje, koji su pripadali stanovnicima ostrva Houat i Hœdic; rektori dve ostrvske parohije strogo su sprovodili smenjivanje koje je prvobitno odlučio gradonačelnik Le Palaisa.

Konji su na ostrvu dugo živeli na slobodi. Bachelot de la Pylaie ih je ovako opisao: “Ovi konji nikada ne rastu veliki, takođe su ružnog oblika i, što je čudno, posle šest ili sedam godina postaju bradati. Tada se zovu brkati konji (…). Posle petnaest godina gube vid, njihove oči više ne razlikuju opasnosti obale. Ubrzo se bacaju sa vrha stena. Tako skoro svi propadaju”. Ostrvo je još uvek gotovo u potpunosti prekriveno travom.

Ostrvo Chevaux je izgubilo funkciju ispaše; sada ostrvljani Houata i Hœdica tamo naizmenično kose travu. Ostrvo je sada u vlasništvu Conservatoire du littoral i nenaseljeno je. Navedeno je kao mesto za ronjenje.

GPS koordinate: 47°21′25″ N, 2°58′13″ W.

H O Ë D I C

Hœdic ili Hoëdic (izgovara se Edik; bretonski Edig) je ostrvo kod južne obale Bretanje i jedno od šest naseljenih ostrva u departmanu Morbihan. Administrativno, Hœdic je opština u tom departmanu.

Hœdic se nalazi u srcu Mor Braza, zaliva u Atlantskom okeanu kod južne obale Bretanje (poluostrva Rhuys i Quiberon), 13 km istočno od ostrva Belle-Île-en-Mer i 5 km jugoistočno od ostrva Houat. Od najbliže tačke na kopnu udaljeno je 15,5 km. Deo je linije granitnih grebena koja obuhvata poluostrvo Le Croisic, ostrvo Dumet, Houat,Quiberon i Groix.

Hœdic je niska, valovita visoravan, široka 800 m i dugačka 2.500 m. Površina ostrva je 2,08 km². Najviši vrh, na nadmorskoj visini od 22 m, nalazi se u sredini istočnog dela ostrva, na putu koji vodi od sela do zaseoka Phare. Osnova ostrva se uglavnom sastoji od granita, a ređe od škriljaca. Obala je smenjivanje peščanih uvala i stenovitih tačaka različite visine, generalno izraženijih na severu (Beg Lagat, Stari zamak) nego na jugu (Beg Er Faut, Kasperakiz). Postoje dve močvare, jedna malih dimenzija iza dine nove luke, a druga od oko 20 ha iza dine stare luke. Slično Hoautu, veći deo njegovog zemljišta je prekriven žbunjem. Pored glavnog ostrva, opštini pripada i nekoliko malih susednih ostrva, kao što su Roc’h Melen, Madavoar, Cardinals, Mulons i druga.

Za period 1971-2000. godina prosečna godišnja temperatura je 12,2°C, sa godišnjim rasponom temperature od 11,9°C. Prosečna godišnja kumulativna količina padavina je 620 mm, sa 13,1 danom padavina u januaru i 5,1 danom u julu.

Arheološka iskopavanja koja su 1933. godine sproveli Marthe i Saint-Just Péquart otkrila su nekoliko ognjišta i 9 mezolitskih grobnica (5500/5000. godine p.n.e, poslednji period naroda lovaca-ribara-sakupljača) na ostrvu. Otpadne školjke sačuvale su kosti 14 jedinki i bacile svetlo na ishranu ovih populacija, uglavnom zasnovanu na ribolovnim resursima. Tipologija ovih sahrana slična je onima u Téviecu (ostrvce kod obale Quiberona). Pokojnici su sahranjeni sa usitnjenim kremenom, privescima i ogrlicama od školjki, koštanim alatima, a neka od tela su uokvirivali jelenski rogovi. Galsko prisustvo je potvrđeno 2004. godine otkrićem lokaliteta Port-Blanc.

Hœdic je prvobitno bio samo povremeno naseljen. Tek od X veka nadalje potvrđeno je prisustvo stalnog naselja. Oko 1400. godine opustošili su ga gusari. Ostrvo je u XVI veku postalo žrtva pohlepe španske i engleske flote i nekoliko puta su ga okupirale. 1790. godine Hœdic je pripojen opštini Le Palais, koja se nalazi na ostrvu Belle-Île-en-Mer, a 101 godinu kasnije postaje samostalna opština. U I svetskom ratu poginulo je 11 ljudi sa ostrva. U II svetskom ratu nemačka vojska nije bila mnogo prisutna na ostrvu.

Podaci o broju stanovnika ostrva postoje od 1891. godine. Rekordan broj stanovnika zabeležen je 1926. godine, kada ih je bilo  426. Od tada je broj stanovnika u stalnom opadanju, a poslednji podatak je za 2022. godinu i iznosi 103 stanovnika ili 49 stanovnika/km².

Kretanje broja stanovnika

Tokom sedamdesetih i osamdesetih godina XX veka lokalni ribolov je doživeo preporod; postojalo je skoro petnaest ribarskih jedinica, koje su zapošljavale skoro tri puta više ljudi, kako na kopnu tako i na moru. Danas, luka Hœdic ima daleko manje koćara nego luka u Houatu. Očaravajući pejzaži ovog mesta nadoknađuju ovaj nedostatak još uvek ograničenim turizmom. Hœdic je jedna od dve glavne etape regate koja se održava od Corlazoa do Conleaua.

Poljoprivredna aktivnost je nestala iz Hœdica, ali se jedan uzgajivač naselio 2005. godine na 20 ha korisnog poljoprivrednog zemljišta. Hœdic se dugo povezuje sa porodičnom polikulturom stoke i useva – to jest, na farmama u vlasništvu ljudi i porodica, a ne na farmama u velikoj industrijalizaciji – zajedno sa njihovim ribolovnim resursima. Prvi je nestao sredinom XX veka, dok je drugi dobio drugi dah osamdesetih godina XX veka, ali trenutno opada. Trenutno, Hœdic u velikoj meri zavisi od turizma, čak i značajnije od svog suseda Houata.

Hœdic je ostrvo bez automobila sa oko 100 stanovnika tokom zime. Tokom leta, njegova populacija može dostići 3.000, uključujući nautičke putnike, turiste i kampere koji dolaze na ostrvo. Ostrvo je povezano sa kopnom brodovima “Compagnie Océane” tokom cele godine i brodovima “Compagnie des Iles” tokom turističke sezone (brodovi polaze iz Quiberona).

Ostrvo ima dva zaštićena istorijska spomenika: menir Bogorodice visok 4 m i tvrđava Louis-Philippe izgrađena sredinom XIX veka. Takođše postoji nekoliko sekundarnih spomenika, kao što su stara luka, svetionik, engleska tvrđava, zaselak Paluden, luka Argol ili Port-Saint-Goustan na severnoj obali ostrva itd.

GPS koordinate: 47°20′25″ N, 2°52′40″ W.

G R A N D S   C A R D I N A U X

Svetionik Grands Cardinaux je izgrađen je na steni Grogegez, 2,3 km jugoistočno od ostrva Hœdic.

Označava prilaz zalivu Quiberon. Daljinski se upravlja sa svetionika Goulphar .

Svetionik je proglašen istorijskim spomenikom dekretom od 10. juna 2020. godine.

GPS koordinate: 47°19′16″ N, 2°50′06″ W.

OSTRVA MORBIJANSKOG ZALIVA

Morbijanski zaliv (na francuskom Golfe du Morbihan) se nalazi u departmanu Morbihan, po kome je i dobio ime, predstavlja složeni rijas (zaliv nastao potapanjem rečnih dolina u brdovitim priobalnim predelima) odsečenu od Atlantskog okeana stenovitom izbočinom (poluostrvo Rhuys / Locmariaquer) i koja komunicira sa okeanom uskim zalivom Port-Navalo. Iako je opisan kao “zaliv”, poplavljeni estuar ili malo unutrašnje more (u vezi sa njegovim bretonskim toponimom Mor bihan, što doslovno znači “malo more”), ovo zaštićeno morsko prostranstvo zapravo je rezultat konvergencije tri glavna rijasa koje je zahvatilo more. Sa površinom od 130 km², ima obalsku liniju od 240 km i isprekidan je sa oko 56 ostrva, od kojih dva formiraju opštine: Île d’Arz i Île aux Moines.

Privreda zaliva se vekovima razvijala oko poljoprivrede i ribarstva, a od XIX veka posebno oko uzgoja ostriga. Od šezdesetih godina XX veka prijatno životno okruženje, umerena okeanska klima, prirodno nasleđe i relativna blizina Pariza igrali su odlučujuću ulogu u privrednoj i turističkoj atraktivnosti ove teritorije, što objašnjava njen urbani razvoj kako za stanovanje, tako i za hotelsku industriju.

Intenzitet ovih antropogenih pritisaka opravdao je uspostavljanje mera zaštite životne sredine: Ramsarsko područje od 1991. godine i Natura 2000 područje od 2004. godine, ovo zaštićeno područje nalazi se u srcu regionalnog prirodnog parka Golfe du Morbihan, osnovanog 2014. godine.

Zaliv ima maksimalnu dužinu od 18 km između Locmariaquera i Le Hézoa i maksimalnu širinu od 8 km između Arradona i obale Sarzeaua. Prostire se na skoro 130 km² integrišući reku Auray, reku Noyalo i razna ostrva i ostrvca. Otvara se prema zalivu Quiberon, zapadni deo Mor Braza (“velikog mora”, okeana), uskim prolazom (moreuz Port-Navalo, širok oko 900 m) između Locmariaquera i Port-Navaloa.

Pejzaži se menjaju zbog plimnog raspona otkrivajući široku i raznoliku obalu, koju karakteriše prisustvo brojnih blatnjavih ravnica, uvala, rtova, stena, ostrva i ostrvaca.

Ako bretonska izreka potkrepljuje legendu da u ovom zalivu ima “onoliko ostrva koliko ima dana u godini” (tj. 365, pa čak i 366 u prestupnim godinama), njihov broj se, prema autorima i definiciji ostrva, shvata između 30 i 60, i dostiže skoro 300 ako se uzmu u obzir ostrvca koja nisu administrativno povezana sa opštinom (katastarski dokumenti pokazuju 48 trajno izdignutih ostrva, od kojih 80% ima površinu manju od 10 ha), od kojih je 24 (ili 26) naseljeno tokom cele ili dela godine (posebno dve ostrvske opštine u zalivu, Île d’Arz i Île aux Moines).

Više od tri četvrtine ostrva su privatna, ostala su deo Javnog pomorskog dobra ili pripadaju zajednicama ili javnim ustanovama: Ilur (Conservatoire du Littoral), Petit Logoden (Département du Morbihan), Bailleron (Université de Rennes) itd. Među malim ostrvima zaliva, 24 ili 26 je stalno ili privremeno naseljeno, što postavlja pitanje njihove povezanosti sa kontinentalnom mrežom (voda, struja, telefon) kako bi se smanjila izolovanost.

Hent Tenn

Ostrvca Morbijanskog zaliva i njihova okolina zaštićena su u okviru programa Natura 2000 dekretom od 31. oktobra 2008. godine.

Staništa morske sviline (morske trave) u Morbijanskom zalivu su najveća u Bretanji i druga po veličini u Francuskoj. Morske trave su cvetnice (ne alge), koje rastu na muljevitim ravnicama. Klimatski uslovi Morbijanskog zaliva utiču na sezonski karakter staništa morske trave, koje nestaju tokom zime. Degeneracija i smrtnost listova morske trave se veoma lako primećuju zbog akumulacije na okolnim plažama.

Morbijanski zaliv igra važnu ulogu, posebno za vrste migratornih i ptica stanarica (grivasta guska, razne patke, močvarice). Ostrva su stanište određenom broju vrsta koje se gnezde.

Od 1982. godine devet ostrva ili ostrvaca ima koristi od prefekturne uredbe za zaštitu svog biotopa: Creizic, Derven, Pladic, Cothy, Enezy, Ile aux Œufs, Ile aux Oiseaux, Pen Ar Bleiz i Er Lannic. Na ova ostrva iskrcavanje je zabranjeno od 15. aprila do 31. avgusta, što odgovara periodu gnežđenja tokom kojeg ptice ne smeju biti ni uznemirene ni plašene.

Na wikipediji je data tabela sa 56 ostrva i ostrvaca u Morbijanskom zalivu. Ja sam tu tabelu skratio na 24 ostrva i ostrvaca, odnosno prikazana su samo ona sa poznatom površinom. Ako se pridržavamo definicije da se ostrvom smatra samo ono koje ima površinu preko 1 km², onda u zalivu postoje samo dva ostrva i oba čine opštine.

Naziv	Bretonski naziv	GPS koordinate	Površina (ha)	Broj stan.	Nad. visina (m)	Opština
Île aux Moines	Izenah	47°35′51″ N, 2°50′36″ W	310	536	31	Île-aux-Moines
Île d’Arz	Enez Arh	47°35′27″ N, 2°48′05″ W	269	254	17	Île-d’Arz
Île Tascon	Taskon	47°34′46″ N, 2°43′57″ W	55	3	17	Saint-Armel
Île de Boëd		47°36′27″ N, 2°45′44″ W	40		15	Séné
Île Ilur	Enez Illur	47°34′26″ N, 2°47′27″ W	37	1	17	Île-d’Arz
Gavrinis	Gavriniz	47°34′23″ N, 2°53′53″ W	30		24	Larmor-Baden
Île de Berder		47°34′45″ N, 2°53′15″ W	23		8	Larmor-Baden
Île Irus		47°36′41″ N, 2°50′56″ W	12		16	Arradon
Île de Boëdic		47°36′53″ N, 2°46′47″ W	11	2	9	Séné
Île Iluric		47°33′51″ N, 2°47′34″ W	10		3	Île-d’Arz
Île de la Jument	Er gazeg	47°34′07″ N, 2°53′16″ W	10		8	Arzon
Er Runio		47°34′46″ N, 2°55′41″ W	7,9		11	Baden
Sept Îles	Seniz	47°35′06″ N, 2°55′49″ W	4,7	0	11	Baden
Île Creïzic		47°34′40″ N, 2°52′05″ W	3,5		18	Île-aux-Moines
Hent Tenn		47°33′52″ N, 2°53′10″ W	3		16	Arzon
Île Piren	Enez Pirenn	47°35′59″ N, 2°49′21″ W	2,5		8	Île-d’Arz
Île Radenec		47°34′43″ N, 2°54′ 48″ W	2,5		7	Larmor-Baden
Île de Mancel		47°35′59″ N, 2°43′26″ W	2		6	Séné
Grand Logoden	Logodenn vras	47°36′ 44″ N, 2°49′01″ W	1,2		18	Arradon
Île de Béchit		47°35′46″ N, 2°43′50″ W	1		2	Séné
Île Bailleron	Enez Balleran	47°34′35″ N, 2°44′53″ W	0,6		11	Saint-Armel
Petite Logoden	Logodenn vihan	47°36′52″ N, 2°48′54″ W	0,6		9	Arradon
Er Lannic	Er Lannig	47°34′04″ N, 2°53′49″ W	0,37		7	Arzon
Île Mouchiouse		47°36′00″ N, 2°49′00″ W	0,3		5	Île-d’Arz

Niže su detaljnije opisana jedina dva ostrva koja zadovoljavaju kriterijum površine, ujedno su praktično i jedina naseljena ostrva i čine posebne opštine.

GPS koordinate: 47°36′ N, 2°48′ W.

M O I N E S

Moines (izgovara se Moan) je najveće ostrvo u Morbijanskom zalivu. Zajedno sa ostrvima Brouel, Holavre i Creïzik čini opštinu Île-aux-Moines.

Sukcesivno je nazivano Crialeis (“kratki krst”), zatim Enez manac’h (“monaško ostrvo”, pravopis iz XI veka “Enest Manach“), što je dovelo do skraćenice današnjeg bretonskog imena u Enizenac’h ili Izenah. Ime mu potiče od činjenice da je bilo vlasništvo monaha opatije Saint-Saveaur iz Redona.

Dugačko je 5,5 km i široko do 2,7 km (na najužem delu 400 m), pokrivajući površinu od 3,1 km². Ima oblik krsta i nijedna tačka na ostrvu nije udaljena više od 450 m od mora. Najbliže kopnu je u severozapadnom delu, gde rastojanje iznosi 280 m.

Četiri kraka krsta koje ostrvo ocrtava formiraju na svom kraju rt Trec’h za severni krak, rt Nioul za južni krak (najduži), rt Brouel za istočni krak i rt Toulindac za zapadni krak, najmanji, ali na kome se nalazi luka ostrva. Između ovih krakova nalaze se zalivi koji se nazivaju Lério za severozapad, Guéric za severoistok i Vran za jugoistok (poslednja dva pomenuta su prostrana i sadrže brojna nalazišta ostriga). Grad se nalazi u centru ostrva, na preseku četiri kraka. U malom zalivu Guip, koji se nalazi na jugoistoku ostrva, smešteno je brodogradilište “Chantier du Guip”, specijalizovano za restauraciju i izgradnju drvenih čamaca, kao što su stari čamci, ali i ribarski čamci i jahte.

Reljef ostrva je relativno neravan i dostiže 31 m nadmorske visine između Kerscota i Kergonana, 20 do 26 m na uskom poluostrvu Trec’h na severu i 22 m na poluostrvu Penhap na jugu, uključujući i krajnji jug na rtu Nioul (sa spektakularnim liticama). Istočno poluostrvo Brouel je niže i ne prelazi 14 m nadmorske visine, ali je uglavnom samo nekoliko metara iznad nivoa mora. Ostrvo ima nekoliko plaža, posebno Grand Plage južno od Lérioa, ali i plažu Port Miquel i plažu Gored, nazvanu tako jer se tamo nalazi stari gored, riblja brana na bretonskom jeziku, koja je još uvek vidljiva uglavnom za vreme oseke.

Uskost ostrva objašnjava odsustvo bilo kakve značajne hidrografske mreže. Moines je u suštini granit, njegov granit je eksploatisan i korišćen je na primer za određene građevine u gradu Vannesu.

Za period 1971-2000. godina, prosečna godišnja temperatura je 12,1°C, sa godišnjim rasponom temperature od 11,8°C. Prosečna godišnja kumulativna količina padavina je 775 mm, sa 12,7 dana padavina u januaru i 6,2 dana u julu.

Moines je naseljen još od neolitskog perioda, o čemu svedoče još uvek vidljivi dolmeni i drugi ostaci. U selu su takođe otkriveni tragovi naseljavanja tokom galo-rimskog perioda. 854. godine kralj Bretanje Erispoë ga je poklonio opatiji Saint-Saveaur de Redon, koju je osnovao njegov otac Nominoë. Nakon normanskih invazija u X veku, ostrvo je pripojeno parohiji Arradon.

21. februara 1790. godine ostrvo je postalo opština.

Popis stanovništva sprovodi se od 1793. godine, kada je ostrvo imalo 992 stanovnika. Od 1800-1946. godine ostrvo je stalno imalo preko 1.000 stanovnika, a najviše u popisu 1851. godine – 1.767. Posle II svetskog rata broj stanovnika je do 2006. godine opao za 50%, na svega 536 (2006. godine). Poslednji podatak o broju stanovnika se odnosi na 2022. godinu i iznosi 632.

Histogram demografske evolucije

Pored sela, tradicionalno je postojalo nekoliko zaseoka, a glavni su bili Kerscot, Kergantelec, Kergonan, Locmiquel i Kerno. Raštrkani zaseoci, često delimično sastavljeni od vikendica (72,3% zgrada u 2020. godini), proširili su se po velikom delu ostrva od šezdesetih godina XX veka, samo su istočna i južna grana ostrva delimično izbegli ovu rurbanizaciju koja je transformisala pejzaže ostrva.

Moines je pobratim sa hrvatskim ostrvom Pašman.

Lokalna privreda se prvenstveno zasniva na distribuciji hrane, ugostiteljstvu i sektorima suvenira (zanata), što je podstaknuto letnjim turizmom. Tokom špica sezone, stanovništvo ostrva se poveća deset puta, jer većinu stambenih objekata predstavljaju vikendice rezervisane za porodičnu upotrebu ili iznajmljivanje.

Na ostrvu postoji nekoliko aktivnosti vezanih za ribolov i uzgoj ostriga, kao i brodogradilište.

Grnčarija je osnovana 2004. godine.

Putna mreža ostrva sastoji se od sporednih puteva, često uskih, koje mogu koristiti samo laka prevozna sredstva ili vozila koja je odobrila gradska skupština.

Plaža Gored

Za razliku od susednog ostrva Arz, veze između Moinesa i kopna nisu predmet javnih usluga. Sve one opslužuju luku Lério na zapadu ostrva. Glavna veza, sa Port-Blancom (koji se nalazi odmah preko puta ostrva), funkcioniše tokom cele godine bez subvencija. Njome upravlja privatna kompanija “Izenah Croisières”, koja je nastala spajanjem nekoliko porodica skelara 1989. godine. Prelazak od 400 m traje 5 minuta. Prevoz vozila težine manje od 3,5 tone moguć je radnim danima ujutru, samo uz rezervaciju i uz dozvolu gradske skupštine.

Ostale veze se nude samo tokom turističke sezone:

na severu, prema luci Vannes;

na zapadu, prema Larmor-Badenu (zaliv Pen Lanic) ili Locmariaqueru (zaliv Guilvin);

na jugu, prema Arzonu (Port-Navalo ili navoz Biluris).

Luka Arradon je nekada bila glavna pristupna tačka ostrvu (na strani rta Trec’h), pre nego što ju je zamenio Port-Blanc. Veze između luke Léerio i Arradona predložila je kompanija “Izenah” 2014. i 2022. godine, ali nisu postale trajne.

Od znamenitosti na ostrvu vredi pomenuti nekoliko megalitskih ostataka (posebno dolmeni i kromlehi) koji su ostali na južnom kraju ostrva:

– Kergenanski kromleh, u sredini ostrva, sa radijusom većim od 70 m, jedan je od najvećih u Evropi;

– dolmen Penhap, koji se nalazi 5 km južno od grada, najbolje je očuvan na ostrvu;

– dvorac Sainte-Anne poznat kao zamak Guéric;

– dvorac Kerno datira iz XVI veka i nalazi se u opštem inventaru kulturne baštine;

– dvorac Pennéro datira iz XVI i XVII veka i nalazi se na opštem spisku kulturne baštine.

Kalvarije se nalaze na mestima Trec’h, Brouel i Toulindac (Bois d’Amour), kao i kod Penhapa i Croix de Kerno.

Crkva Saint-Michelle, koja se nalazi na izlazu iz sela prema severu, predstavlja neke bivše ex-voto (zavetna ponuda božanstvu ili svecu) Svete Ane. Takođe ima drevnu drvenu statuu, bistu Svetog Vincenta Ferriera, koja je prvobitno bila u katedrali u Vannesu, ali je bila napuštena, preneta na ostrvo sa kontinenta 1780. godine; pošto su je izjeli crvi, obnovljena je 1902. godine.

GPS koordinate: 47°35′35″ N, 2°50′54″ W.

A R Z

Arz se nalazi u Morbijanskom zalivu 6 km jugozapadno od prefekture Vannes, u departmanu Morbihan.

Ostrvo izuzetno nepravilnog oblika ima površinu od 2,69 km², 18 km obale i koeficijent razuđenosti 3,1. Sa osam malih susednih ostrva ili ostrvaca čini opštinu Île-d’Arz. Ta ostrvca su Ilur (površine 37 ha), Iluric, Drénec Vras (i njegova dva ostrvca Drénec Vihan i Er Mileneg spojena sa njim za vreme oseke), Lerne, Mouchiouse, Charles i Spiren. Ukupna površina opštine je 3,3 km².

Na zapadu, krak reke Vannes odvaja Arz od ostrva Moines (najkraće rastojanje između dva ostrva je 630 m). Na istoku, jaka struja reke Noyalo je usekla dubok kanal između njega i Ilura. Na severoistoku, plitki pojas vode ga odvaja od ostrva Boëdic i Boëd.

Najviša tačka je u centru grada na nadmorskoj visini od 17 m.

Ilur je od ostrva Arz odvojen prilično dubokim kanalom reke Noyalo; sa druge strane, samo muljevito područje, schorre, izloženo pri oseci i sa nalazištima ostriga, odvaja ga, kao i ostrva Iluric, Godec i Œufs od severne obale poluostrva Rhuys. Verovatno je da su pre VI veka ova ostrva bila spojena sa kontinentom, povezana sa današnjim poluostrvom Rhuys ravnicom. Ovu ravnicu je preplavilo more tokom morske transgresije (proces spuštanja obalske linije i nadolaženja vode) između VI  i XI veka, koja je stvorila gore pomenuta ostrva (samo je  ostrvo Arz postojalo pre ove transgresije). Iako je ostrvo Arz na maloj nadmorskoj visini, ipak ima prilično razuđenu obalu: ostrvo se proteže od istoka-severoistoka (rt Béluré) do zapada-jugozapada (rt Liouse), uske širine (najviše 1 km između Penhera i Pen Raza), ima pet poluostrva koja su u prošlosti bila ostrvca blizu glavnog ostrva: poluostrvo Béluré na severu, povezano nasipom koji podržava nasip koji povezuje luku Béluré sa ostatkom ostrva, mnogo puta oštećen napadima mora i zahteva česte popravke; dvostruki tombolo Berno, povezan sa dva nasipa koji ograđuju istoimeno jezero sa ostatkom ostrva; rtom Penher; tombolo rta Brouel; tombolo Bilhervé, sa prirodnim područjem starih slanih močvara koje se nalaze severno od puta koji povezuje ovo poluostrvo sa ostatkom ostrva.

Močvara Greavo, u zapadnom delu ostrva, zaštićeno je hidromorfno prirodno područje.

Ostrvo ima još dve uvale: Penera (Pen Raz), blizu grada, koja je korišćena za odlazak na poluostrvo Rhuys i Mounien na zapadnoj obali za odlazak na ostrvo Moines ili Arradon.

Mlin na plimu

Za period 1971-2000. godina prosečna godišnja temperatura je 12,1°C, sa godišnjom termičkom amplitudom od 11,8°C. Prosečna godišnja kumulativna količina padavina je 796 mm, sa 12,6 dana padavina u januaru i 6,3 dana u julu.

Naseljenost ostrva u neolitskom periodu potvrđuje postojanje dolmena na rtu Liose. Arheološki nalazi otkriveni tokom iskopavanja 1884. godine koje je sproveo opat Le Gouguec čuvaju se u Muzeju istorije i arheologije u Vannesu.

Južni deo ostrva je 1008. godine dat opatiji Saint-Gildas de Rhuys, a severni deo, uključujući ostrvo Drenec, 1033. godine opatiji Saint-Georges de Rennes. Crkvu Notre-Dame (rođenja Bogorodice) sagradili su, verovatno u XII veku monasi iz Saint-Gildas de Rhuys.

Imanje Kernoël datira iz XIII i XIV veka; bilo je sedište drevnog vlastelinstva. 1514. godine osnovana je kapela Siant-Georges u selu Kernoël.

Mlin na plimu i nasip dug 300 m izgradili su u XVI veku monasi opatije Saint-Gildas de Rhuys.

Sredinom XVIII veka na ostrvu je obrađivano 170 ha zemljišta, raspoređenih na 12 farmi. Svako selo je imalo svoju peć za hleb. Postojale su dve vetrenjače.

Solane na ostrvu Arz su bile u funkciji najmanje od XVII veka. 1742. godine postojale su 93 solane; vlasnici su dobijali dve trećine prihoda, dok su radnici u solanama morali da se snađu sa preostalom trećinom da bi preživeli. “Zvanična” so je izvožena sve do Španije; švercovana so je prodavana u regionu; pet poreskih službenika, smeštenih u kasarni u Gréavou, bili su odgovorni za praćenje trgovine solju. Solane su napuštene 1848. godine, a Quéléron, selo radnika u solanama, gde je živelo oko deset porodica, brzo je postalo nenaseljeno.

1790. godine ostrvo Arz je postalo opština.

Arz se ponekad naziva “ostrvom kapetana”, jer je sa njega poteklo mnogo mornara i oficira za francusku i trgovačku mornaricu, posebno mornara dugih putovanja, tokom XVIII, XIX i XX veka. Mnoge velike, raskošne, dvospratne “kapetanske kuće” i dalje postoje, uglavnom u gradu i selu Penero, sada su pretvorene u vikendice; kuće običnih mornara, skromnije, su jednospratne i uglavnom se nalaze u “nižim selima”. Žene su dobile nadimak “čuvari ostrva” dok su muškarci bili na moru, obrađujući nekoliko brazda zemlje i obavljajući neke dodatne aktivnosti kao što su berba morskih algi, uzgoj ostriga ili rad u slanim močvarama.

Ostrvo Arz, nekada zemlja seljaka, bilo je posvećeno ribolovu u Morbijanskom zalivu, uglavnom tokom XX veka.

Spomenik palim borcima na Arzu ima imena 20 vojnika i mornara koji su poginuli za Francusku tokom Prvog svetskog rata, a 14 ih je poginulo tokom Drugog svetskog rata.

Podaci o broju stanovnika ostrva postoje od 1793. godine, kada ih je popisano 883.

Rekordan broj stanovnika bio je 1846. godine – 1.254. Sve do kraja XIX veka broj stanovnika je bio preko 1.000. Od tada sledi strmoglavi pad, pa je 1999. godine bio samo 231 stanovnik. U pokušaju da zaustavi demografski pad, opština Île-d’Arz je 2003. godine pokrenula program socijalnog stanovanja na parceli od 1.700 m² koja joj pripada, rezervisanoj za ljude koji su pristali da budu stalni stanovnici. U roku od nekoliko meseci naselilo se 30 ljudi, a škola je porasla sa 5 na 16 učenika za godinu dana, broj koji nije dostignut od 1938. godine. Po podacima za 2022. godinu ima 317 stanovnika, što je povećanje za 37% u odnosu na 1999. godinu. Leti se broj stanovnika poveća do 2.500. Ostrvo godišnje primi više od 200.000 posetilaca.

Histogram demografske evolucije

Bretonski jezik je dugo ostao jedini govorni jezik ostrvljana, ali su poslednji govornici verovatno nestali sredinom XX veka.

Glavno naselje se nalazi na visini od oko 8 m u centru ostrva. Postoji nekoliko zaselaka, uglavnom u njegovoj severnoj polovini: Penero, Rudevent, Kervio, Kernoël, Bilhervé i, jedini južno od glavnog naselja, Gréavo. Južna trećina ostrva je gotovo nenaseljena.

Iako je ostrvo imalo 11 farmi početkom XX veka, 2020. godine je ostala samo jedna farma, koja ima 55 ha upotrebljivog poljoprivrednog zemljišta i uglavnom proizvodi organsko mleko. Projekat za postavljanje farmera, takođe pekara, i zanatske mikropivare je u toku 2021. godine. 550 vinograda je zasađeno na ostrvu Arz 2017. godine; proizvedeno vino će se zvati Coteau du Liousse.

Ostrvo ima 22 km puteva. Šatl brod saobraća između ostrva Arz, Vannesa i Sénéa. Mol ostrva je navoz Béluré, koji se nalazi na njegovom severnom kraju.

GPS koordinate: 47°35′25″ N, 2°48′14″ W.

R O H – B E N I G U E T

Roh-Beniguet je malo kamenito ostrvce, koje se nalazi južno od poluostrva Rhuys, u departmanu Morbihan. Roh-Beniguet, ili Roc’h Benniget, je bretonski izraz koji se može prevesti kao “blagosloveni kamen”.

Ostrvce se prostire dužinom između 150 i 350 m, u zavisnosti od plime i oseke. Moguće je doći do njega peške sa obale za vreme prolećne plime.

Navigaciona opasnost koju predstavlja signalizira južni svetionik Roh-Beniguet. Ovaj kardinal, napravljen pre 1880. godine, danas ima oblik betonske kupole, postavljen je 2001. godine. Opremljen je merdevinama.

Ostrvce je prekriveno morskim algama, ostrigama i posebno dagnjama, zbog čega je dobilo popularni nadimak “Ostrvo dagnji”. Šljunkovito područje između ostrvca i obale stanište je velike populacije morskih zvezda, pored uobičajene faune poluostrva Rhuys.

GPS koordinate: 47°29′29″ N, 2°45′20″ W.

B E L A I R

Belair je ostrvo u departmanu Morbihan, a administrativno pripada opštini Pénestin. Od kopna je udaljeno oko 500 m. Površina ovog ostrvca je 1,4 ha.

Ostrvo je zaštićeno područje sa ograničenjem iskrcavanja od 15. aprila do 31. avgusta.

GPS koordinate: 47°27′53″ N, 2°30′14″ W.

B É C H E T

Béchet je ostrvo u departmanu Morbihan, a administrativno pripada opštini Pénestin.

Ranije povezano sa kopnom, sada je dostupno samo za vreme oseke.

Površina ovog ostrvca je 6,4 ha.

GPS koordinate: 47°26′40″ N, 2°29′24″ W.

A L O È S

Aloès je ostrvo u departmanu Morbihan, a administrativno pripada opštini Pénestin.

To je peščani sprud sa nešto kamenja. Od kopna je udaljeno 500 m.

Površina ovog ostrvca je 2 ha.

GPS koordinate: 47°26′32 N, 2°29′47″ W.

B A C C H U S

Bacchus je malo kontinentalno ostrvo u opštini Pénestin, u departmanu Morbihan. Nalazi se u Mor Brazu, 600 m jugoistočno od plaže Bile, na južnoj obali opštine. Ostrvo Béchet nalazi se 500 m severno, ostrvo Aloès 200 m severozapadno, a rt Bile 700 m severoistočno. To je nenaseljeno ostrvo približno kružnog oblika, prečnika oko 100 m i površine od skoro 0,9 ha. Gotovo je u potpunosti okruženo liticama prekrivenim vegetacijom i vrhovima na zapadnoj strani visokim oko 12 m. Ima tri male plaže okrenute ka obali.

Područje između obale i ostrva je uglavnom posvećeno uzgoju ostriga i dagnji. Ostrvo Bacchus je dostupno peške tokom plime i popularno je mesto za ljubitelje ribolova sa obale.

Ostrvo je biološki rezervat. Posebno se tu nalazi kolonija ibisa. Iz tog razloga, javni pristup je ograničen na plaže, a zabranjen je na stenama.

Ostrvo duguje svoje ime priči koju je preneo drevni geograf Strabon (Geografija, knjiga IV, poglavlje IV); kaže se da je bio svedok obreda druidskog porekla koji, prema njegovom mišljenju, podsećaju na razarajući gnev bahističke inspiracije.

Pod Starim režimom, ostrvo je stavljeno pod kontrolu markizata Assérac. Zatim je postalo državno vlasništvo. Posle Drugog svetskog rata, stekla ga je porodica Thouéri.

Sedamdesetih godina prošlog veka, egipatski ibisi su pobegli iz parka Branféré i pronašli utočište na Bacchusu. Vlasnik je potom 1976. godine odobrio klasifikaciju lokacije, koja je sada utočište za ptice.

GPS koordinate: 47°26′24 N, 2°29′26″ W.