Ko voli divlje pejzaže i ne smeta mu nedostatak bilo kakvog komfora, onda je malo ostrvo Flores destinacija iz snova za njega. Udaljeno i usamljeno, to je najzapadnije ostrvo Azora i predstavlja zapadni kraj evropskog kontinenta: odatle do Amerike postoji samo okean. Netaknuta priroda i bujna vegetacija su reči koje se najčešće koriste da se opiše. Ima onih koji ga porede sa Irskom i Švajcarskom zbog preovlađivanja zelene boje, dok ga drugi smatraju kutkom Havaja u Evropi zbog vlažne klime i tropske atmosfere. Nije važno ko je u pravu, Flores će zauvek ostati u srcu zbog svojih mnogobrojnih lepota, koje će sve biti otkrivene: među gustom vegetacijom ostrva ustvari se nalaze vulkanski krateri (njih sedam: Caldeira Branca, Caldeira Seca, Caldeira Conprida, Caldeira Negra, Caldeira Rasa, Caldeira Funda, Caldeira da Lomba), jezera, vodopadi i nabujali potoci vode. Prenoćišta u Floresu su jednostavna, često se nalaze u tradicionalnim kućama. Glavni lokaliteti su Faja Grande i Lajes Das Flores; još tradicionalnije je selo Cauda.
Flores (portugalski Ilha das Flores, ostrvo cveća) je ostrvo Zapadne grupe (Grupo Ocidental) Azorskog arhipelaga, zajedno sa ostrvom Corvo. Obližnje ostrvo Monchique je najzapadnija tačka Portugalije i Evrope. Pominje se kao Ilha Amarelo Torrado (“žuto/kestenjasto ostrvo”) i zbog povezanosti sa pesnikom Raulom Brandãom. Poznato je po obilju cveća, pa otuda i njegovo portugalsko ime Flores.
Geografija
Ostrvo Corvo nalazi se 18 km severoistočno, sledeće najbliže ostrvo Faial udaljeno je 218 km.
Flores je ovalnog oblika, dugačak je 17 km, najveća širina je 12,8 km, a površina je 141,02 km2. Dužina obale je 72,79 km, što znači da koeficijent razuđenosti 1,73.
Flores se, zajedno sa ostrvom Corvo, nalazi na severnoameričkoj kontinentalnoj ploči Srednjeatlantskog grebena. Geomorfološki, ostrvo se sastoji od dve celine:
- centralni masiv, u centralnoj ravnici, ima mnogo struktura sa kraterima ispunjenim jezerima;
- obalna periferija obuhvata priobalne zone, litice i drevne plaže, kao i obalni pojas.
Ostrvo se u početku razvilo iz podmorskog vulkana iz epohe pleistocena koji je izgradio male kaldere i brojne piroklastične kupe. Nakon dugog perioda mirovanja koji je počeo pre oko 200.000 godina, nekoliko mladih kratera i povezanih tokova lave izbili su tokom epohe holocena, uključujući dva pre oko 3.000 godina. Prsten od tufa Funda de Lajes, formiran pre oko 3.150 godina, praćen tokom lave koji se kretao prema jugoistoku, dostiže oblast Lajesa. Prsten od tufa Caldeira Comprida u Caldeira Seci (zapadno-centralni Flores) kasnije, pre oko 2.900 godina, stvarajući tok lave koji se kretao ka regionu Fajã Grande.
Azevedo i dr. (1986) deli lave i naslage u dva velika vulkanska kompleksa:
- Bazalni vulkanski kompleks, koji uključuje proizvode i naslage i podmorskog i subaeralnog vulkanizma, formirane piroklastičnim naslagama i međuslojnim tokovima alkalnih bazalta.
- Gornji vulkanski kompleks predstavlja glavnu sub-vazdušnu aktivnost sastavljenu od tri glavne stratigrafske jedinice, uključujući bazaltne do trahitne tokove sa međuslojnim piroklastičnim naslagama u prva dva sloja i noviju jedinicu isključivo piroklastičnih naslaga.
Tokom leta, ostrvo je prekriveno hortenzijama, koje imaju krupne plave ili ružičaste cvetove; to je dalo ime ostrvu (flores je portugalska reč za cveće).
Ostrvo ima duboke doline i visoke vrhove; Morro Alto je najviša tačka na ostrvu, dostiže visinu od 914 m, dok su Pico da Burinha, Pico dos Sete Pés i Marcela drugi vrhovi na ostrvu. Flores ima nekoliko neaktivnih vulkana; Caldeira Funda je poslednji put eruptirala 1200. godine p.n.e, a Caldeira Comrida 950. godine p.n.e. U mnogim situacijama kada se voda sakupljala u vulkanskim kalderama (ili caldeiras na portugalskom), formirala su se jezera: na ostrvu postoji sedam ovakvih jezera. Águas Quentes su mali topli izvori ključale sumporne vode. Gruta de Enxaréus je ogromna pećina, duga oko 50 m i široka 25 m.
Flores je 27. maja 2009. godine izabran kao jedno od nekoliko oblasti koje će biti uključene na UNESCO-vu listu Svetske mreže rezervata biosfere, zajedno sa ostrvima Graciosa i Corvo. Program ima za cilj ekološku, socijalnu i ekonomsku dimenziju gubitka biodiverziteta i smanjenje ovog gubitka. Koristi Svetsku mrežu rezervata biosfere kao sredstvo za razmenu znanja, istraživanje i praćenje, obrazovanje i obuku, i participativno donošenje odluka sa lokalnim zajednicama.
Regionalni sekretarijat za životnu sredinu i okean (portugalski Secretaria Regional do Ambiente e Mar) je 13. oktobra 2010. godine objavio da će Rocha dos Bordões dobiti oznaku regionalnog spomenika kao deo opšteg plana integracije Parka prirode Flores (portugalski Parque Natural da Ilha das Flores). Park je formiran od centralne visoravni, spušta se na severnu obalu i duž južne obale od Morro Alta, obuhvata brojna jezera, završavajući na Rocha dos Bordões. U vladinoj odluci, regionalni sekretarijat je uključio područje “posebno bogato tresetom i vegetacijom vlažne zone” zajedno sa geološkom formacijom Rocha dos Bordoes.
Prema Köppenovoj klasifikaciji klime, ostrvo Flores ima vlažnu suptropsku klimu koja prelazi u okeansku klimu na višim nadmorskim visinama. Na njegovu klimu u velikoj meri utiču topla Golfska struja i okolni okean, što rezultira malim temperaturnim rasponom i vlažnom klimom. Zime su veoma blage i kišovite sa februarskim prosekom od 14,1°C. Leta su topla do vruća sa prosečnom temperaturom u avgustu koja iznosi 25,7°C tokom dana i 19,8°C tokom noći. Tokom godine, temperature retko prelaze 30°C ili padaju ispod 5°C. U periodu od 1980-2010. godine u naselju Santa Cruz das Flores zabeležena je maksimalna temperatura od 30,4°C, a minimalna od 2,1°C.
Padavine su značajne tokom cele godine, iako su letnji meseci sušniji od zimskih. Ima oko 240 dana sa merljivim padavinama. U svakom mesecu u godini broj kišnih dana nije manji od 15, a u decembru je 25 (skoro svaki dan pada kiša)! Padavina ima 1.666 mm godišnje, a vlažnost je konstantno visoka (oko 80% na nivou mora, raste sa visinom). Mikroklima park šume Fazenda omogućava razvoj velikog broja i raznovrsnosti egzotičnih vrsta iz celog sveta.
Ostrvo Flores i susedno ostrvo Corvo, zajedno sa okolnim vodama, formiraju Corvo i Flores važno područje za ptice (IBA) površine 2.104 km2, koje je BirdLife International odredio kao takvo jer obezbeđuje mesta za ishranu i razmnožavanje populacija ptica, kao naprimer kratkorepog i malog zovoja.
Istorija
Postojali su neki rani izveštaji o “(sedam) ostrva Azora i dva ostrva Flores” (odnosi se na ostrva Flores i Corvo), ali do sredine XV veka nije došlo do “zvaničnog otkrića”. Ostrvo Flores otkrili su krajem leta 1452. godine navigator Diogo de Teive i njegov sin João de Teive, a prvi ga je zabeležio pilot Pêro Velasco Кristiforu Кolumbu tokom njegovih putovanja. Kao nagradu, Teive je dobio koncesiju na monopol nad šećerom na Madeiri.
Prethodna imena ostrva su bila São Tomás (po Thomasu Becketu od Canterburyja, ne treba brkati sa Svetim Tomasom, koji se na portugalskom piše Tomé) i Santa Iria. Povelja ostrva je prešla na Fernão Teles de Menesesa kada je malo toga postignuto u naseljenju ostrva, osim iskrcavanja nekoliko ovaca (1475). Njegova smrt (1477) trebalo je da pokrene istraživanje i naseljavanje ostrva, jer je njegova udovica (Dona Maria de Vilhena) nagovorila flamanskog plemića Willema van der Haegena da istraži Flores i Corvo.
Nakon susreta sa Dona Maria Vilhenom (koja je upravljala ostrvom u ime svog mladog sina Rui de Telesa), Van der Haegen je postigao dogovor i preselio se na ostrvo između 1480. i 1490. godine. Van der Haegen je stigao na Azore 1469. godine i neko vreme je živeo na ostrvu Faial na poziv prvog kapetana Faiala Josse van Huertera. Nakon neslaganja sa van Huerterom oko poseda, Van der Haegen se nastanio u Quatro Ribeirasu, ostrvo Terceira, sve dok nije otišao u Ribeira da Cruz na Floresu za vreme vladavine kralja Žoaa II od Portugalije. Istoričari su primetili da je Van der Haegen obrađivao zemlju (prvenstveno za izvoz pšenice) i da je bio uključen u industriju indiga, kao i da je istraživao nalazišta minerala (verovatno srebra). Zbog izolovane lokacije van brodskih puteva, umerene klime i neplodne zemlje, napustio je Flores deset godina kasnije da bi se preselio na ostrvo Terceiru preko ostrva São Jorge. U to vreme, ostrvo se zvalo Corvo.
Prema Bartoloméu de las Casasu, dva mrtva tela koja su ličila na Amerikance pronađena su na Floresu. Rekao je da je tu činjenicu pronašao u Kolumbovim beleškama i da je to bio jedan od razloga zašto je Kolumbo pretpostavio da je Indija sa druge strane okeana.
Do 1504. godine povelja ostrva je prešla na João Fonsecu i doseljenici su stizali preko luke Armoeira u male zaseoke. Ostrvo je postalo trajno naseljeno tokom vladavine kralja Manuela I od Portugalije 1510. godine ljudima iz različitih regiona kontinentalne Portugalije, uglavnom iz severnih provincija. Ostrvo je postalo obradivo i uzgajano je žito i povrće. Tokom narednih vekova, stanovnici su živeli u izolovanim delovima ostrva i posećivali su ih brodovi sa ostrva Faial i Terceira koji su retko dolazili da razmenjuju kitovo ulje, puter i med za druge proizvode, ili one karavele koje su se zaustavljale na putu za Evropu. Nekoliko glavnih zajednica i lokalnih lokaliteta nazvano je po naseljenicima iz ovog perioda sredinom veka, kao Santa Cruz, Lajes i Ponta Delgada.
Ponta Delgada, koju je 1571. godine naselio Diogo das Chagas, odmah je postala parohija, smeštena u opštini Santa Cruz das Flores
Ime ostrva Flores upoznato je generacijama engleskih čitalaca početnim stihom epske poeme lorda Tennysona: “At Flores in the Azores Sir Richard Grenville lay…”, koji se odnosi na malu englesku flotu od šest brodova (zapravo ih je bilo 22), koji su bili pod lordom Howardom usidreni u zalivu Ribeira da Cruz na Floresu. 9. septembra 1591. godine bio je iznenađen sa 53 broda pod Alfonsom de Bazánom. Engleski brodovi su bili deo pomorske patrole namenjene da presretne španske brodove na povratku iz Amerike i bili su na popravci i ponovnom snabdevanju kada su se pojavili španski brodovi. Pet engleskih brodova otisnulo se na pučinu zapadno od Corva, ali je “Revenge” (kod ser Richarda Grenvillea) čekao da se njegova bolesna posada, od kojih su mnogi imali epidemiju groznice, vrati sa obale, a zatim je odlučila da prođe pravo kroz španske linije koje su se približavale sa istoka. “Revenge” se borio sa španskim brodovima petnaest sati, opirući se višestrukim pokušajima da se ukrcaju na nju. Njen smrtno ranjeni kapetan je na kraju naredio da bude potopljena, ali njegova posada je umesto toga pregovarala o časnoj predaji. “Bitka kod Floresa” kulminirala je Grenvilleovom smrću dva dana kasnije i “Revenge” je postao jedini engleski brod koji je zarobljen tokom Elizabetanskog sukoba. Međutim, brod nikada nije stigao do Španije; potonuo je tokom oluje u blizini ostrva Terceira sa 200 Španaca, zajedno sa nekoliko drugih španskih brodova.
Uprkos izolaciji, vode Floresa su često napadali gusari. Sir Walter Raleigh, engleski privatnik, bio je jedan od ranih profitera; zarobio je, posle ogorčene bitke, portugalski brod “Madre de Deus” natovaren tonama začina, dragocenih dragulja i bisera, što je ekvivalentno polovini javnih finansija engleskog dvora. Neobičan za svoje vreme, “Madre de Deus” je bio tri puta veći od normalnog engleskog briga, a pirati su ga odvukli u luku Dartmouth umesto da unište brod.
Gusar Piter Easton, koji je komandovao flotom od 40 privatnika, napravio je od Floresa redovnu luku, snabdevajući se mesom, vodom i drvom za loženje za svoja putovanja i navodno se oženio ćerkom kapetanije Flores. Dvostruko neugodan zbog štete koju su prouzrokovali brodovi ovog gusara i uz saučesništvo lokalnih Firentinaca, Filip II od Portugalije (Filip III od Španije) naredio je 30. jula 1611. godine da se preduzmu neophodne mere za hvatanje Eastona. Nikada nije uhvaćen, iako su lokalni firentinski sudija i kapetan bili uhapšeni.
Od šezdesetih godina XVIII veka do početka XX veka, američki kitolovci su lovili kitove ulješare u vodama Azora, a mnogi stanovnici ostrva bili su regrutovani kao kitolovci. Američki kitolovac, “Wanderer”, operisao je na obali Floresa od 1878-1924. godine.
Fabrika za obradu kitova Boqueirão, kontinuirano aktivna od kraja XIX do početka XX veka
CSS Alabama, brod američke mornarice Кonfederacije, najplodniji trgovački brod u vodama kod Floresa, bio je odgovoran za 69 potonuća u toku dve godine počevši od leta 1862. godine. Od 5.-18. septembra 1862. godine bio je odgovoran za hvatanje i paljenje škune “Starlight” zajedno sa kitolovcima.
Izolacija ostrva je otklonjena tokom XX veka, prvo uspostavljanjem telegrafskih usluga, zatim uspostavljanjem Radio-Floresa (1909), a kasnije i telefonskom komunikacijom tačka-tačka (1925). Službu između ostrva i ostatka arhipelaga obavljali su mali jedrenjaci do početka veka.
U julu 1962. godine Francuzi su postavili temelje za instalaciju za praćenje projektila, koja je svečano otvorena oktobra 1966. godine. U narednim godinama osnovane su bolnica, elektrana i aerodrom, što je donelo finansijski uzlet celom ostrvu. Nakon što su Francuzi napustili ostrvo 1994. godine, turizam je postao dominantna grana privrede ostrva.
Stanovništvo
Po popisu iz 2021. godine na ostrvu živi 3.428 stanovnika. Administrativno je podeljeno na dve opštine (concelhos na portugalskom), Santa Cruz das Flores (zauzima severni deo ostrvo) i Lajes das Flores (južni deo ostrva) koje se sastoje od nekoliko građanskih parohija, sa sopstvenim građanskim odborima i administrativnim izvršnim vlastima.
Zbog generalno brdovitog terena ostrva, mnoga od ranih naselja razvila su se duž ravnijeg obalnog područja. Malobrojna naselja koja se nalaze u unutrašnjosti prošarana su malim kućama ili poljoprivrednim zgradama.
Pregled opština i parohija:
• Opština Santa Cruz das Flores ima 2.020 stanovnika (popis iz 2021. godine) i obuhvata najveće naselje na ostrvu (Santa Cruz das Flores), koje se nalazi na istočnoj obali i gde se nalazi lokalni aerodrom, kao i glavne državne službe, osnovne i srednje škole i regionalni zdravstveni centar. Obuhvata sledeće građanske parohije:
• Caveira, najmanja župa po veličini, koja se graniči sa Lajes das Flores, sa 76 stanovnika;
• Cedrõs, “srednja” župa koja se prostire uz rečne doline zaliva Algoa i istorijska lokacija voćnjaka zbog svoje mikroklime;
• Ponta Delgada; treća po veličini zajednica na ostrvu, smeštena duž severne obale;
• Santa Cruz das Flores; sedište opštine, lokacija aerodroma i najveća populacija (1.552 stanovnika);
Pico da Sé: retka zimska scena u opštini Santa Cruz das Flores
• Lajes das Flores, južna opština obuhvata mnoge prirodne predele ostrva i nastanjuje je 1.408 stanovnika (popis iz 2021. godine). Parohije su:
• Fajã Grande, koji se nalazi u basenu i fajã na zapadnoj obali, sa populacijom od 220 stanovnika;
• Fajãzinha, sa 71 stanovnikom, nalazi se južno od Fajã Grande; Fajãzinha je deminutiv od fajã, koji se odnosi na malu aglomeraciju domova u uglu fajã;
• Fazenda, što doslovno znači “komercijalna roba” ili “lokacija gde je [ova] roba dostupna za prodaju”, bila je to poslednja građanska parohija koja je formirana (odvojena od svog suseda 1919. godine); sa 261 osobom koja živi na površini od 29,5 km2;
• Lajedo, poljoprivredna zajednica koja se nalazi 9 km od Lajesa, u blizini Rocha dos Bordões, kao i drugih spomenika prirode;
• Lajes das Flores, sedište opštinske vlade, koje se nalazi na jugoistočnoj obali; najveće naseljeno mesto u opštini;
• Lomba, lokacija prve kapele na ostrvu, i sused parohije Lajes. Lomba predstavlja oblast omeđenu rečnim dolinama duž južne obale;
• Mosteiro, najmanja župa po površini i gustini, sa 19 stanovnika, drugi je najmanji centar na ostrvu.
Bivša tvrđava koja je štitila luku Lajes
Pored tradicionalnih mesnih i ribljih jela koja su popularno azorska, jela na ostrvu između ostalih su: Papa Grossa, Sopa de Agrião, Cozido de Porco, Molhos de Dobrada, Inhames com Linguiça and Feijões com Cabeça de Porco, kao i lokalni sir i kajmak. Ribarstvo je takođe osnova za jela od morskih plodova kao što su Caldeirada de Congro, Bonito Assado no Forno i Pasteis de Ervas Marinhas, pored atlantskog jastoga, cavacosa, rakova, limpeta i školjki.
Privreda
Turizam je dominantna grana privrede ostrva. Stanovništvo se pored toga uglavnom bavi poljoprivredom, a glavne kulture su taro (višegodišnja tropska biljna vrsta poreklom iz južne Indije i jugoistočne Azije i prvenstveno se uzgaja kao korenasto povrće zbog jestivog skroba) i žitarice. Zbog ranih doseljenika iz severne Portugalije, kuće i ulice na ostrvu podsećaju na one koje se tamo nalaze. Portugalija ima vojni sporazum sa Francuskom koji joj dozvoljava da ima bazu u regionu.
Saobraćaj
Ostrvo opslužuje regionalni aerodrom Flores, a nalazi se u centru župe Santa Cruz das Flores. Aerodrom je jedinstven po tome što deli parohiju na dva dela: oblast duž obale, odvojenu aerodromom, od preostalih stambenih kuća i preduzeća duž Monte i Pau Piquea.
Regionalni sekretarijat za nauku, tehnologiju i opremu je 26. avgusta 2012. godine nadgledao rehabilitaciju 17 km regionalnih puteva na ostrvu. Javni radovi su imali za cilj nadogradnju mnogih puteva na ostrvu, koji su se smatrali najgorom putnom mrežom na Azorima krajem XX veka. Početna investicija od 22 miliona evra omogućila je popravku 77 km puteva na ostrvu pre toga, a predloženo je još 11 km puteva da bi se završila poboljšanja u regionu.
Južno od Santa Cruz das Floresa komercijalni ribari rade iz luke, a brod za ostrvo Corvo takođe polazi iz te luke. Primarna komercijalna luka ostrva nalazi se u Lajes das Floresu.
Pomorski putnički saobraćaj postoji samo sa ostrvom Corvo. Vožnja traje 40 minuta, a karta košta 38 €. Veza je otprilike osam puta nedeljno, a nije moguće prevesti automobil.
I L H E U D E M O N C H I Q U E
Monchique (portugalski Ilhéu de Monchique, izgovara se mušiki) je malo nenaseljeno ostrvce pored obale ostrva Flores, zapadno od sela Fajã Grande. To je najzapadnija tačka Portugalije i, ako se smatra delom Evrope (iako se nalazi na Severnoameričkoj ploči), takođe je najzapadnija tačka Evrope.
Zaliv dubine 43 m pruža mogućnosti za ronjenje leti tokom dana. Ostrvo i vode oko njega zaštićeni su zbog svog bogatog biodiverziteta. Identifikovano je 96 vrsta flore i faune koje se okupljaju u vodama u blizini ostrva, uključujući smeđe alge, prilepke, školjke i ribu knez.
Ostrvo se nalazi 1,6 km severo-severozapadno od ostrva Flores, u zalivu između Ponta de Fenais (Point Fanaes ili Fanais Port) i Fajã Grande. Ostrvo se nalazi na Severnoameričkoj ploči između dva najzapadnija azorska ostrva Flores i Corvo.
Ostrvo je čvrsti monolit crne bazaltne stene koji se sastoji od vertikalne formacije zida, ostataka obalnog vulkanskog konusa erodiranog okeanskim silama. Proteže se strmo do visine od 34 m. Nastao je od nepravilnih tokova lave koji su proizveli mnoge podmorske šupljine duž reljefa ostrva, sa peskom i gromadama koje su se vremenom nakupljale oko obale. Ostrvo je uzvišeno područje koje obuhvata dve stena iznad površine vode.
Duboki kanal odvaja ostrvo Monchique od Floresa, sa samo plićakom zvanim Baixa Raza koji ga odvaja od obale Floresa. Budući da je kanal dubok između 45 m i 55 m, brodovi su u mogućnosti da se usidre u zalivu, pomažući posete tom području i pružajući zaklon od oluja. Duboki kanal se smatra bezbednim za plovidbu, iako brodovi moraju da plove pažljivo kako bi izbegli površinske stene. Stenska formacija Baixa Raza se proteže u dužini od 640 m zapadno od Ponta de Fenaisa.
Najveća dubina vode u obalskom kanalu je 40 m, sa temperaturom vode koja varira između 17-23°C. Ostrvo je centar regiona velikog biodiverziteta, sa 96 identifikovanih vrsta. U flori duž njenih strana dominiraju mrke alge, dok se brojne vrste faune, uključujući prilepke, školjkaše i ribu knez nalaze u unutrašnjem moreuzu.
Mere za očuvanje ostrva i njegovih voda spadaju u Plano do Ordenamento da Orla Costeira (POOC) Flores (Plan organizacije obale Floresa), koji prepoznaje ostrvo kao deo oblasti očuvanja i zaštite iz ekoloških i turističkih razloga. Samo ostrvo je identifikovano kao “ranjivo” i određena područja su označena za zaštitu kopnenih i morskih vrsta, ograničavajući ljudsku upotrebu i pristup ostrvu i okolnim vodama.
Istorijski gledano, ostrvce je funkcionisalo kao astronomski ili nebeski navigacioni vodič i referentna oznaka za pomorce, koji su kalibrirali svoju navigacijsku opremu upućivanjem na ostrvce na dugim prelazima Atlantika. Njagova jedinstvena geološka formacija je takođe privukla posetioce koji su putovali između Evrope i Amerike, ukrštajući se ovde na putu ka lukama Lajes ili Santa Cruz na ostrvu Flores. Strme stenovite padine obale ostrva služile su kao zaklon od jakih oluja.
Ostrvo je dalo ime ugašenim mesečnim novinama “O Monchique“, poslednjim novinama koje su redovno izlazile na Floresu.
Posete ostrvu Monchique smatraju se idealnim u kasno proleće ili rano leto (jun i jul) kada je lepo vreme i vegetacija je zelena i cveće cveta. Lokalno, ostrvce je dostupno samo čamcem.
Voda oko obale je pogodna za ronjenje jer je podvodna vidljivost dobra u toplim, bistrim i čistim vodama. Postoji savet da ronjenje u ovim vodama treba da se obavlja samo tokom dana, kao mera predostrožnosti kako bi se izbegla bilo kakva iznenađenja od morskih struja. Kajakaši mogu da stignu do ostrva Monchique iz Floresa.