Jero (španski El Hierro), ranije poznat i kao Fero (španski Ferro) i Meridijansko ostrvo (španski Isla del Meridiano) je najmanje kanarsko ostrvo. Ujedno je najzapadnija i najjužnija tačka ne samo Kanarskih ostrva, već i cele Španije.
Poreklo toponima ero, erro ili yerro nije tačno poznato. Pretpostavlja se da vode poreklo iz jezika prvobitnih berberskih stanovnika ostrva i da datira iz vremena pre španskih osvajanja.
Britanski geograf Richard Henry Major je poreklo sadašnjeg imena ostrva vezao za reč eseró koja je na jeziku prvobitnih stanovnika ostrva Bimbača (plemenska grupa naroda Guanči) označavala akumulaciju, i koja je s vremenom mutirala u sadašnji oblik hierro. Naime, kako je ostrvo siromašno izvorima pitke vode, prvobitni stanovnici su pravili rezervoare u stenama u kojima se skupljala kišnica, pa otuda i naziv ostrva.
Geografija
Ostrvo Jero nalazi se u Severnom Atlantiku, na oko 380 km zapadno od obale Afrike i na oko 1.460 km jugozapadno od obale Andaluzije (Španija). Sa površinom od 268,71 km2 najmanje je samostalno ostrvo Kanarskih ostrva, a ujedno je i najjzapadnija i najjužnija tačka Španije. Ostrvo Tenerife nalazi se na oko 117 km severoistočno od Jera, La Palma je 68 km severno, a najbliži sused je ostrvo La Gomera udaljeno 62 km severoistočno.
Ostrvo je vulkanskog porekla i ima oblik trougla. Najveće rastojanje između dve tačke ostrva iznosi oko 30 km. Reljef je izrazito planinski, a obale su dosta strme i kamenite, često sa strmim liticama koje dostižu visine i do 1.000 m. Peščanih plaža na ostrvu gotovo da nema. Reljefom ostrva dominira centralna visoravan i depresije Valle del Golfo na severu i Valle de Las Playas na istoku. Najviši vrhovi su Pico de Malpaso visine 1501 m i Pico de Tenerife) na 1253 m.
Administrativno ostrvu pripadaju i ostrvca Roques de Salmor (Roque Grande i Roke Chico) ukupne površine od svega 0,03 km2.
Valverde
Topografija uslovljava klimu svakog područja ostrva, međutim, oblaci igraju najvažniju ulogu u klimatskim varijacijama. Pasati i Kanarska struja, hladni krak Golfske struje koji se odvaja na Azorima, znače da ostrvo nema sušnu klimu kao što je to u Sahari, koja se nalazi na istoj geografskoj širini. Temperatura vode ostaje 18°C zimi i 20°C leti. Ovo ublažuje priobalne temperature. Pasati nose oblake napunjene vodom ka vrhovima Jera, gde nastaju pljuskovi. Na južnom delu ostrva duvaju suvi vetrovi bez oblaka, zbog čega je tamo veća temperatura i manja vlažnost. Leti je prosečna temperatura na severnoj obali 26°C, dok je na južnoj 30°C. Valverde, koji se nalazi na 600 m nadmorske visine, ima prosečnu letnju temperaturu od 18°C. Zimi je prosečna temperatura na severnoj obali 20°C, dok je na južnoj 21,5°C. U Valverdeu, međutim, prosek pada na 11,5°C. Zimske padavine u Valverdeu iznose 80 mm mesečno, dok na jugu pada samo 25 mm mesečno. Leti na jugu jedva da ima kiše, ali u Valverdeu pada 5 mm mesečno.
U poslednjih 50 godina najviša zabeležena temperatura na meteorološkoj stanici na aerodromu (nadmorska visina 32 m) bila je 35,4ºC, a najniža 8ºC.
Ostrvo Jero je nastalo pre oko 1,2 miliona godina nakon tri veoma jake vulkanske erupcije. U osnovi to je bazaltni dajk na čijoj površini se nalazi vulkanska kupa sa visinom koja je prelazila 2000 m. Zbog intenzivnije erozivne aktivnosti visina glavne kupe je znatno snižena. Od svih Kanarskih ostrva, vulkanska aktivnost je bila najintenzivnija upravo na Jeru, a brojne kupe su danas prekrivene raznim depozitima. Rezultati vulkanske aktivnosti vide se i u brojnim pećinama i vulkanskim galerijama (preko 70), od kojih je najveća pećina Don Justo čiji hodnici dostižu dužinu preko 6 km. Učestala klizišta i intenzivan erozivni proces umnogome su smanjili dimenzije ostrva, a taj proces i dalje traje.
Poslednja velika erupcija zabeležena je iz kupe Lomo Negro i desila se 1793. godine.
Postoje dokazi o aktiviranju tri velika klizišta na ostrvu u bližoj geološkoj prošlosti koja su umnogome promenila fizionomiju ostrva. Poslednje veliko klizište aktiviralo se pre oko 15.000 godina, izazvavši kolaps gotovo cele severne obale. Кoličina odronjenog materijala koja se survala u Atlantski okean imala je zapreminu između 150 i 180 km3. Proučavanjem ostataka koji su skliznuli u more geolozi su ustanovili da se sam proces dešavao nekoliko dana i da ga je činilo nekoliko manjih klizišta. Ne postoje dokazi o cunami talasu koji je eventualno nastao kao posledica urvine.
Dolina El Golfo nastala je tokom srednjeg perioda erupcije. Suprotno popularnom verovanju, to nije drevni džinovski krater, čija je druga polovina potopljena, već rezultat erozije i klizišta. Razne studije sprovedene na morskom dnu pokazale su da je dolinu stvorilo klizište koje je izazvalo veliki cunami. Sila gravitacije povukla je materijale nadole, ostavljajući zidove sadašnje doline, napravljene od starijih i otpornijih materijala, u sadašnjem položaju.
Dolina El Golfo
Kanarski institut za vulkanologiju (španski Instituto Vulcanológico de Canarias) i Nacionalni geografski institut (španski Instituto Geográfico Nacional) sa sedištem u Valverdeu registrovali su povećanu seizmičku aktivnost u zoni ostrva Jero 17. jula 2011. godine. Seizmička aktivnost se naglo povećavala i u periodu između 20. i 24. jula registrovano je više od 400 manjih potresa.
Već 25. avgusta uočene su prve horizontalne deformacije slojeva, iako još uvek nije primećena nikakva aktivnost u vertikalnom pravcu. Do tog vremena ukupan broj potresa prešao je 4.000. Do kraja septembra podrhtavanja tla su postala učestalija i intenzivnija i bilo je jasno da je reč o vulkanskim aktivnostima. Vulkanolozi su strahovali od erupcije i stvaranja nove vulkanske kupe, a veliku opasnost predstavljala su i eventualna klizišta. Najugroženiji je bio gradić La Frontera na severu ostrva. Evakuisano je nekoliko porodica, a napravljen je i plan evakuacije celog ostrva ukoliko bude potrebno. Podmorska erupcija praćena izlivanjem magme (surtsejski tip) počela je na mestu udaljenom oko 7 km južnije od mesta La Restinga rano ujutro 10. oktobra 2011. godine.
Između 1702. i 1704. godine izbušen je Pozo de la Salud (Zdravstveni bunar), koji se u početku zvao Pozo de Sabinosa. Bio je to deo sistematske potrage za pijaćom vodom duž obale. Pronađena voda je bila pomalo bočata, ali veoma korisna za napajanje stoke. Osim toga, ubrzo se pokazalo da ljudi koji piju tu vodu imaju bolje zdravlje i odolevaju epidemijama. Tokom XIX veka brojni lekari su potvrdili njena svojstva. Vodu su pile i poznate ličnosti, po tradicionalnoj metodi. Svaki dan terapije na Bunaru počinjao je ispijanjem nekoliko litara sveže ekstrahovane vode, sve dok se ne postigne purgativni efekat. Zatim je bilo potrebno kupati se u veoma vrućoj vodi (45°C) oko 10 minuta. A onda da se znoji u krevetu, veoma toplo umotan.
Voda iz Pozo de la Saluda korišćena je za poboljšanje ili lečenje mnogih kožnih bolesti i digestivnih poremećaja. Ali spisak indikacija bio je mnogo širi. Zahvaljujući slavi, postojalo je stalno hodočašće bolesnika sa drugih ostrva. Glavni razlog za putovanje na ostrvo El Hjero bio je piti mineralno-lekovite vode iz Pozo de la Saluda.
Kasnije je pored bunara sagrađen hotel “Balneario”, koji je 2010-11. godine renoviran.
Pozo de la Salud
Ostrvo Jero je 2000. godine uvršteno na UNESCO-v spisak rezervata biosfere, a oko 60% ukupne površine ostrva nalazi se u zaštićenoj zoni.
Jero je stanište mnogih biljnih i životinjskih endemskih vrsta, a mnoge od njih su na listi ugroženih vrsta. Najugroženiji je gigantski gušter gallotia simonyi kome preti izumiranje. Zbog toga su lokalne vlasti pokrenule poseban program uzgoja ovih životinja zarad njihovog vraćanja u prirodna staništa.
U unutrašnjosti ostrva nalaze se termofilne šume kleke, te borove šume.
Istorija
Prvi stanovnici ostrva Jero i celokupnog Kanarskog arhipelaga bila su berberska plemena koja su se tu doselila sa područja severne Afrike i Atlaskih planina verovatno tokom VIII veka p.n.e. Stanovnici ostrva Jero su sebe nazivali Bimbačima. Oni su se bavili zemljoradnjom i stočarstvom i nisu poznavali pomorsku trgovinu.
Spomenik nultom meridijanu
Španska flotila predvođena Francuzom Jean de Béthencourtom iskrcala se na ostrvo 1405. godine, proglasivši ga delom španske teritorije. Béthencourt je starosedeocima obećao slobodu uz uslov da odustanu od oružanog otpora. Iako su starosedeoci pristali na mirnu integraciju, Španci su većinu pripadnika naroda Bimbači prodali kao roblje, a umesto njih na ostrvo su doseljeni brojni Francuzi i Španci.
Poznat i kao Ferro, nekada je bila najzapadnija zemlja na svetu. Drevni evropski geografi, poput Ptolomeja, prepoznali su ostrvo kao glavni meridijan geografske dužine. Tako je ostalo sve do XIX veka, kada ga je zamenio meridijan koji prolazi kroz Grinič. Otuda i naziv za ostrvo Meridijansko ostrvo.
Stanovništvo
U administrativnom pogledu Jero pripada provinciji Santa Cruz de Tenerife. Samo ostrvo je podeljeno na tri opštine: Valverde, La Frontera i El Pinar. Opštine Valverde i La Frontera formirane su 1912. godine. Opština El Pinar formirana je tek 2007. godine izdvajanjem iz opštine La Frontera. Glavni i najveći grad na ostrvu je Valverde.
Jero je najmanje naseljeno samostalno kanarsko ostrvo sa 11.646 stanovnika (2023. godine) i gustinom naseljenosti od samo 43 stanovnika/km2.
Kretanje broja stanovnika ostrva po popisima od 1900-2021
Tokom istorije, ostrvo je pretrpelo demografski pad zbog ekonomskih teškoća i dugotrajnih suša. 1970. godine na ostrvu je živelo samo 5.800 stanovnika. Ovaj trend je obrnut poslednjih godina, uglavnom zahvaljujući povratku mnogih emigranata koji su se nastanili u Venecueli. Te stanovnike zovu Herreños.
2010. godine, popis stanovništva na Jeru pokazao je sledeće brojke: Valverde (5.035), La Frontera (4.124) i El Pinar (1.801).
Folklor Jera je veoma sličan onom ostatku Kanarskih ostrva, iako ima brojne varijacije kao što su upotreba flauta, kao i plesovi specifični za ostrvo. Lokalna karakteristika je grupa flauta (pito herreño) i bubnjeva koji su mogli nastati u Galiciji ili severnoj Portugaliji. Posebno se ističe tango herreño, u kome su pokreti brzi i kratki, a u plesu muškarac pokušava da očara svoju partnerku pokazujući svoju veštinu i galantnost.
Najkarakterističniji ples Jera je onaj koji izvode Bogorodičine plesačice tokom hodočašća Bogorodice kraljeva, zaštitnice Jera, koji sliku prenosi na sve tačke ostrva. Lokalna vlast pokušava da promoviše folklor davanjem subvencija grupama. Trenutno na Jeru postoji nekoliko folklornih grupa koje izvode predstave kako na ostrvu tako i na ostatku Kanarskih ostrva.
Administrativna podela ostrva na tri opštine: 1-Valverde, 2-La Frontera, 3-El Pinar
Za razliku od drugih ostrva, zanati su i dalje jedan od glavnih izvora prihoda na Jeru. Pojedini zanati, kao i poznavanje svojstava biljaka koje su se koristile pre uspostavljanja španske krune, i dalje se koriste, usavršavajući se novim tehnikama. Glavni gradovi koji se bave zanatima su Sabinosa i El Pinar, mada takođe, ali u manjoj meri, La Frontera, Valverde, El Mocanal i Guarazoca. Prerada ovčje vune, koja je uvela tehniku razboja na ostrvo, i dalje se obavlja, ali sa malo aktivnosti. Prekrivači, ćebad, tapiserije i tradicionalne torbe se prave od vune ili traka od tkanine. Drvo, od stabala duda, bora, bukve i kestena, koristi se za rezbarenje činija i kutlača, kao i burad za vino, čače i pincete za branje opuncija. U gradovima Valverde, Guarazoca i El Pinar, tri grnčara i dalje rade, koristeći glinu sa ostrva i uvezenu glinu za izradu keramičkih proizvoda. Konačno, korparstvo je još jedna tehnika koja se ustalila na ostrvu. Korpari, ime pod kojim su ove zanatlije poznate, prave korpe od pruća, koje je prethodno nedeljama omekšavalo u morskoj vodi. Kovani i vezeni predmeti su ređi na ostrvu.
Zastava Jera
Privreda
Privreda Jera, zbog svoje male veličine ostrva i populacije, najmanja je od privreda Kanarskih ostrva (osim La Graciose) i po BDP (rast od 10,7% od 2010, treći najniži) i po BDP po glavi stanovnika (rast od 0,2% od 2010, najniži od svih).
Privreda Jera zasniva se na primarnom i tercijarnom sektoru. Savet ostrva je odgovoran za regulisanje i promociju četiri stuba od kojih zavisi privreda ostrva, a to su poljoprivreda, stočarstvo, ribarstvo i turizam.
Stoku na Jeru čine ovce i koze, a ove poslednje su poznate po tome što su potomci koza koje su uzgajali Bimbači. Proizvodnja mesa je, međutim, oskudna, jer je stočarstvo uglavnom razvijeno za proizvodnju mleka, koje prikuplja Stočarska zadruga Isora i koristi se za proizvodnju sireva koji se potom izvoze na ostala ostrva i u kopnenu Španiju.
Proizvodnja voća koncentrisana je u dolini El Golfo, gde se uzgajaju tropski ananas, papaja, avokado, banane, mango itd. Suve smokve ili smokve koje su sušene vekovima smatraju se najboljim na Kanarskim ostrvima i nalaze se uglavnom u oblasti El Pinar. Ostalo voće koje se uzgaja namenjeno je lokalnoj potrošnji i zavisi od godišnjeg doba. Ovo voće uključuje su šljive, kajsije, jabuke i citrusi.
Jero takođe proizvodi vino, preko zadruge koja okuplja vinogradare. Postoji oznaka porekla Jero. Vina ovog ostrva ističu se visokim sadržajem alkohola.
La Restinga je glavna ribarska luka na ostrvu. Najvažniji ulovi su tune, kao i priobalni ribolov.
Veliki deo električne energije Jera, od juna 2014. godine, proizvodi se u novoj hidroelektrani Gorona del Viento. Objekat ima pet velikih vetroturbina i reverzibilnu hidroelektranu, koja obuhvata dva rezervoara, mrežu cevi, seriju turbopumpi i hidraulične turbine.
Ista energija je bila namenjena za napajanje postrojenja za desalinizaciju, ali je to na kraju ukinuto nakon što su spoljne subvencije smanjene. Paralelno, dizel postrojenje će ostati u funkciji, kao rezerva.
Ostrvo je daleko od koncepta masovnog turizma, a prema mišljenju njegovih stanovnika tako bi trebalo i da ostane. Procenjuje se da je maksimalni broj kreveta koji bi ostrvo moglo da izdrži je 2.000. Teškoća pristupa i odsustvo velikih plaža čine ga manje atraktivnim za porodične posete. 1984. godine osnovana je Turistička zajednica sa sedištem u Valverdeu. Ovaj odbor odgovoran je za promociju ostrva u inostranstvu. Od 1996. godine nekoliko reklamnih spotova je objavljeno širom zemlje pod sloganom "Ostrvo tihe razlike". Vlasti Jera brane ideju da kvalitet mora biti ispred kvantiteta. Kao opšte pravilo, turisti koji dolaze na ostrvo to čine individualno da bi se bavili planinarenjem ili seoskim turizmom.
Najpopularnija turistička mesta su vidikovci sa kojih se pruža pogled na sve tačke ostrva. Najpoznatije su vidikovac Las Playas u istočnoj oblasti i vidikovac La Peña. Postoji restoran sa pogledom na Valle del Golfo.
Jero može biti idealna destinacija za odmor za aktivnosti na otvorenom u izuzetnim vulkanskim pejzažima, kao i među složenim koralnim morskim dnom. Neki od predloga su:
• Planinarenje: na Jeru postoji mnogo ruta i staza kao što su staza La Llanía za početnike i Camino de Jinama za naprednije planinare. Potrebno je nazuti cipele za planinarenje, uzeti torbu sa potrepštinama i istražiti ovo veličanstveno ostrvo.
• Biciklizam: najpoznatija ruta za biciklizam je put HI-4 od Valverdea do San Andrésa i vidikovca La Peña, koji omogućavaju da se uživa u prelepom pejzažu i miru koji nudi Jero.
• Ronjenje: duboke vode Jera su jedinstvene. Može se otići u Baja Bocarones ili El Bajón, zaroniti u kristalno čisto more i diviti se podvodnom životu.
Saobraćaj
Aerodrom Jero se nalazi u opštini Valverde. Deo piste je na kopnu oduzetom od mora, zbog posebne orografije ostrva. Pista je duga 1250 m i asfaltirana je. Do aerodroma Jero postoje letovi samo sa ostrva Tenerife (Aerodrom Tenerife North) i Gran Kanarije.
Pomorske komunikacije na Jeru su preko luke La Estaca, u opštini Valverde. Ovo pristanište je prošireno i 23. juna 2006. godine svečano otvoreno kako bi omogućilo pristajanje većih brodova. Preko njega se odvija putnički i teretni saobraćaj. Od početka devedesetih godina XX veka postoje redovni trajekti koji povezuju ostrvo sa susednim ostrvima. Brodar “Fred. Olsen Express” održavao je liniju između luke La Estaca i luke Los Cristianos na Tenerifima. Od marta 2014. godine samo brodar “Naviera Armas” održava liniju do Los Cristianosa, sa modernim katamaranskim trajektom “Alboran”, izgrađenim u Australiji, kapaciteta oko 900 putnika. Vožnja traje oko 2,5 sata, a karte koštaju od 51 €. Dnevno ima do tri polaska. Samo u glavnoj sezoni postoji i brodska veza sa ostrvom La Gomera.
U drugim delovima ostrva postoje male ribarske i sportske luke, kao što je luka La Restinga, gde imaju svoju bazu ribari i ronioci. Do luke i aerodroma se može doći redovnim autobuskim linijama i taksi prevozom. Ukupno ima 12 autobuskih linija i tri taksi udruženja.
Putna mreža je u dobrom stanju, tako da se svim gradovima može pristupiti bez poteškoća. Glavni put je onaj koji povezuje Valverde sa La Fronterom kroz tunel Los Roquillos, znatno smanjujući trajanje putovanja u poređenju sa starim putem preko brda punom serpentina. Tunel Los Roquillos je na putu HI-5. Izgrađen je 2003. godine i njegovo otvaranje značilo je skraćenje rastojanja između Valverdea i La Frontere sa 32,8 km na 17,2 km, što je omogućilo da se prepolovi vreme putovanja između dva grada, koje je do tada iznosilo 45 minuta, pošto je veza bila sporednom i krivudavom saobraćajnicom poznatom kao “Cumbre put” zbog orografije kojom je prolazio. Tunel je dugačak 2.240 m i izgradnja koštala skoro 30 miliona evra. Brzina u tunelu je ograničena na 60 km/h.
Još jedan od glavnih puteva je i onaj koji vodi od glavnog grada do Puerto de la Estaca. Ostatak ostrva je povezan asfaltnim putevima ili šumskim stazama.
Tunel Los Roquillos
Tunel postoji i na putu HI-2 na jugu ostrva. Dugačak je oko 900 m, ali ima samo jednu kolovoznu traku. tako da saobraćaj reguliše semafor.
Znamenitosti
Cueva de Don Justo (ili pećina Don Justo) je jedna od otprilike 70 pećina i vulkanskih galerija na ostrvu Jero. Cueva de Don Justo je duga preko 6 km, a nalazi se u polju lave El Lajial pahoehoe u blizini svetionika Orchilla na jugu Jera. To je neuređena pećina koja se prostire oko planine Irama (koja se takođe naziva planina Prim) u ukupnoj dužini od 1.360 m (sa dodatnim prolazima). Prvi put je istraživana i mapirana od strane speleološke ekspedicije 1961. godine, sa daljim ekspedicijama 1974, 1976. i 1978. godine, pre nego što je ekspedicija 1979. završila mapiranje 6.315 m pećinskog sistema. To je najduža od 28 poznatih lava cevi na Jeru, treća po dužini lava cev na Kanarskim ostrvima i 13. najduža na svetu. Pećina ima maksimalnu dubinu od 135 do 140 m, a na nekim mestima ima i do 8 prolaza koji idu paralelno. Pećina sadrži dobro razvijenu faunu od čega se sedam vrsta nalaze isključivo u ovoj pećini. Upravo zbog toga je pećina je zatvorena za posetu radi zaštite ovih vrsta.
Upoznavanje kulture i istorije ostrva je način da se zaljubite u ovu veličanstvenu destinaciju:
• selo Guinea
• vulkanska cev Guinea
• bunar Pozo de la Salud
• arheološko nalazište El Julan
• Santuario Nuestra Señora de los Reyes (kapela Gospe od kraljeva)
• svetionik Orchilla
Svetionik Orchilla
Takođe, u El Hieru postoje magične prirodne lokacije, kao što su:
Stena La Bonanza
• stena La Bonanza
• ruralni park Frontera
• vrh Malpaso
• šuma La Hoya del Morcillo
• vidikovac La Peña
• vidikovac Bascos
• vidikovac Valle del Golfo
• stabla kleke u El Sabinaru
El Sabinar
Plaže
Među ostrvskim plažama izdvajaju se prirodni bazeni La Maceta, koji se nalaze u dolini El Golfo. S druge strane, postoji samo jedna prirodna peščana plaža, tamna peščana plaža Timijiraque koja se nalazi u podnožju najstarije geološke serije na ostrvu. Tu je i široka prirodna plaža tamnog peska, plaža La Arena, i tri gotovo nepristupačne plaže: Las Calcosas, Miguel i El Pozo. Postoje i manje prirodne plaže: tamna peščana plaža La Restinga, plaža Tacorón, sa crvenim peskom (lapilli, vulkanski pepeo) i tamnim peščanim plažama u bazenima Tamaduste.
Tu je i malo razvijena prirodna plaža sa beličastim naslagama krečnjaka i dnom toka lave, Playa de Arenas Blancas. S druge strane, tu je veštačka plaža El Verodal sa crvenim peskom, a u planu je izgradnja još dve plaže, u lukama La Estaca i La Restinga.
Jero je malo ostrvo sa mnogo mogućnosti za ronjenje u Atlantski okean ili u njegove prirodne bazene i zalive. Neka posebna mesta na Jeru koja su idealna za kupanje su sledeća:
• La Caleta: to je jedna od najpopularnijih i kosmopolitskih plaža na ostrvu. Odmah pored plaže nalaze se veštački bazeni sa sadržajima za posetioce.
• La Maceta: ovo su tri prelepa prirodna bazena koja se nalaze na zapadnoj obali ostrva. Veoma je popularna među porodicama i decom jer je plaža peščana, a u blizini se nalaze restorani.
• Tacorón: iskoristite priliku da plivate u najmirnijim vodama Jera. Uvala Tacorón ima kristalno plavo more i neverovatno morsko dno. Nalazi se u blizini naselja El Pinar.
• El Verodal: ova impresivna plaža sa crvenim peskom nalazi se u blizini La Frontere. Iako je plivanje izazovno zbog velikih talasa i vetrova, divlji pejzaž je na sasvim drugom nivou.
Plaža Verodal, sa crvenkastim peskom, na zapadu ostrva, na dan sa mirnim morem. Mora se biti oprezan sa strujama
• Pozo de las Calcosas: svetski poznata atrakcija Jera su prirodni bazeni Pozo de las Calcosas. Njegova vulkanska morfologija zajedno sa prirodnim bazenima čine pejzaž koji je teško zaboraviti.
• Charco Azul: to su prirodni bazeni koji nude pogodnosti za posetioce. U blizini se nalaze javni tuševi, barovi na plaži i restorani, kao i suncobrani i ležaljke.
• Charco Manso: smatra se jednom od najdivljijih, a ipak najlepših plaža na ostrvu. Ima kristalno čistu vodu i odlično je osamljeno mesto, jer mu je teško pristupiti.
R o q u e s d e S a l m o r
Osvećujući pejzaž između Valverdea i Frontere, Los Roques de Salmor se nalazi pored severozapadne obale Jera, ispred Punta de Arelmo. Ova grupa stena, široka 3,5 ha, stanište je mnoštvu biljnih vrsta i insekata. U prošlosti su u blizini živeli Jerovi čuveni džinovski gušteri podvrste simonyi. Sada je to zona posebne zaštite za ptice.
Zbog važnosti radova na zaštiti životne sredine koji su u toku, posetioci ne mogu sami da kroče na stene, ali mogu da posmatraju formacije sa mora ili praktično sa bilo kog mesta u dolini El Golfo. Najbolji pogledi se pružaju duž male staze od Las Puntasa do Playa del Cantadal gde Roques de Salmor – čudo prirodne erozije – stoji visoko iznad vode, 350 m od obale.