Honduras je država u Centralnoj (Srednjoj) Americi sa površinom od 112.090 km², što znači da je oko 25% veći od Srbije.

Doslovno značenje izraza Honduras na španskom je dubine. Ime bi se moglo odnositi na zaliv Trujillo kao sidrište, fondura na leonskom dijalektu španskog, ili na navodni Kolumbov citat “Gracias a Dios que hemos salido de esas Honduras” (Hvala Bogu što smo otišli iz tih dubina).

Honduras se graniči sa tri centralnoameričke države i poput Paname, Kostarike, Nikaragve i Gvatemale ima izlaz na dva okeana. Prema severu, od ušća reke Motagua na zapadu do ušća reke Coco kod rta Gracias a Dios na istoku, izlazi na Karipsko more u dužini od 671 km. Na jugu Honduras ima izlaz na Tihi okean u zalivu Golfo de Fonseca, ali je ta obala znatno kraća od karipske i iznosi 133 km. Na zapadu se u dužini od 256 km graniči sa Gvatemalom, na jugu u dužini od 342 km sa El Salvadorom, a na jugoistoku u dužini od 922 km sa Nikaragvom. Severno od Hondurasa, prekoputa Honduraškog zaliva, nalazi se Belize. U Atlantiku Honduras ima pomorsku granicu i sa Belizeom, Kubom, Jamajkom, Kolumbijom, Kajmanskim ostrvima i Meksikom.

Karipska obala Hondurasa je položena u smeru istok-zapad, sem u istočnom delu u departmanu Gracias a Dios gde je u smeru jugoistok-severozapad. To je potpuno drugačiji pravac obale u odnosu na susedne zemlje (Nikaragva, Gvatemala i Belize).

Sva karipska ostrva Hondurasa administrativno pripadaju departmanu Islas de la Bahía. Najveće ostrvo je Roatán, jedino sa površinom preko 100 km².

I S L A S   D E   L A   B A H Í A

Islas de la Bahía (na engleskom Bay Islands, zalivska ostrva) su grupa ostrva pored obale Hondurasa. Svi zajedno formiraju jedan od 18 departmana Hondurasa. Glavni grad je Coxen Hole na ostrvu Roatán. Ukupna površina svih ostrva je 250 km². Po popisu iz 2012. godine na ostrvima je živelo 71.500 stanovnika.

Departman se deli na četiri opštine (municipalidades):

Opština	Opis	Najvažnije mesto	Površina (km2)	Stanovnika (2012)
1. Municipio de Guanaja	Isla Guanaja	Bonnaca	55,4	8.300
Guanaja		Savannah Bight	54	4.300
Cayos Guanaja		Bonnaca	1,4	4.000
2. Municipio J. Santos Guardiola	Istočni deo ostrva Roatán, JonesVille	Oakridge	57,3	17.950
Istočni deo ostrva Roatán		Oakridge	50	17.940
Isla Barbareta		Playa Barbareta	6	10
Isla Santa Elena, Isla Morat, Cayos Pigeon			1,3	900
3. Municipio de Roatán	Zapadni deo ostrva Roatán	Coxen Hole	87,3	41.220
Zapadni deo ostrva Roatán		Roatán	80	41.060
Cayos de Roatán		Cayo de Antoney	1,2	40
Islas del Cisne		Bahía Harbor	3,5	10
Cayos Cochinos		Chachahuate	2,9	110
4. Municipio de Útila	Isla Útila	Útila	49,3	4.030
Útila	Isla Útila	Útila	47,9	3.580
Cayos de Útila	Cayos de Útila	Cayo Jewel, Cayo Pigeon	1	450
Banco Vivorillo	Cayo Vivorillo	Cayo Vivorillo	0,2	2
Cayo Bobel	Cayo Bobel	Cayo Bobel	0,02	0
Cayo Sur	Cayo Sur	Cayo Sur	0,02	0
Cayo Savanna	Cayo Savanna	Cayo Savanna	0,01	0
Cayo Vivorillo		Cayo Vivorillo	0,05	2
Arrecifes de la media luna i drugi sprudovi		Cayo Media Luna	0,05	0
Islas de la Bahía	sa Islas del Cisne i Cayos Cochinos	Coxen Hole	248,9	71.500

Geografija

Ostrva departmana, pa samim tim i Hondurasa, rasuta su na području koje se prostire u dužini od čak 500 km! Postoje tri odvojene grupe:

1. Islas del Cisne, najsevernija grupa, od ostrva Roatán nalaze se 260 km severoistočno
2. Islas de la Bahía (sa glavnim ostrvima Roatán, Guanaja i Útila i brojnim satelitskim ostrvima)
3. Cayos Cochinos, najbliži matičnom kopnu

Međutim, tu su još ostrva, tačnije sprudovi, koji se pripadaju Banco Vivorillo i koji su od ostrva Roatán udaljeni 420 km.

Islas de la Bahía sastoje se od osam ostrva i 53 mala spruda koji su udaljeni od 15-60 km od severne obale Hondurasa. Ova ostrva su u sastavu Republike Honduras od 1872. godine. Smeštena su istočno od ulaza u Honduraški zaliv, a jasno su vidljiva sa planinskog kopna. Grupu čine tri velika ostrva, Roatán, Guanaja i Útila i manja ostrva ili ostrvske grupe Santa Elena, Barbareta, Morat i, najbliži kopnu, dva ostrva Cayos Cochinos.

Roatán je najveće ostrvo, dugačko oko 60 km sa najvećom širinom 14 km. Karakteriše ga planinska kičma, sastavljena od vrhova brda koji se protežu od zapada prema istoku duž celog ostrva. Ovi vrhovi brda često su okrunjeni izdancima izloženih metamorfnih stena kao što su mermer, amfibolit i serpentinit. Južna obala ostrva ima obilje dubokih luka i širokih uvala, zvanih ‘bight’, zaštićenih grebenima, dok je severna obala, osim nekoliko uskih prolaza, uglavnom nedostupna zbog opsežnog  koralnog grebena.

Ostrvo Santa Elena može se opisati kao virtuelno proširenje ostrva Roatán, budući da ih razdvaja samo dugačak niz močvara mangrova. Ovo ostrvo ima malo izdignuto brdo u centru, ali ga odlikuje veliki broj pećina, od kojih se većina nalazi duž litice na njegovom zapadnom kraju.

Guanaja je drugo po veličini ostrvo, ali je brdovitije od ostrva Roatán. Ovo ostrvo predstavlja mešavinu topografskih i geoloških karakteristika koje karakterišu druga dva velika ostrva. Grubo je podeljeno na tri dela nizom brda, od kojih se najviše izdiže na 412 m, što je ujedno najviša tačka Islas de la Bahía. Vrhovi brda imaju značajne naslage granita, mermera i serpentinita, a između njih nalaze se aluvijalne ravnice umerene veličine, koje su bile gusto naseljene od praistorije.

Útila je treće po veličini ostrvo i odlikuje se niskim močvarama mangrova i sa nekoliko malih niskih brežuljaka na istočnom kraju; zemljište na ovom ostrvu je iznenađujuće plodno, verovatno zbog ravne topografije ostrva, kao i vulkanskih tufova (vrsta vulkanoklastičnih stena koje nastaje taloženjem sitnijeg vulkanoklastičnog materijala) i bazaltnih lava kroz koralni krečnjak.

Barbareta, Morat i Cayos Cochinos su mala i brdovita ostrva. Barbareta se razlikuje po tome što sadrži brojna brda, najviše od njih dostiže visinu od 143 m. Otprilike jedna trećina Barbarete prekrivena je serpentinitom, što ga čini najvećim nalazištem serpentinita među Islas de la Bahía. Morat, najmanje i najravnije ostrvo, sastoji se od samo jednog grebena sa dva brda, koji su sastavljeni uglavnom od sedimentnih stena, sa dodatkom serpentinita. 

Islas de la Bahía nemaju reke, već samo manji broj potoka koji obično završavaju u močvarama mangrova (kojih na ostrvima ima dosta). Međutim, na ostrvima postoji veliki broj izvora hladne vode. Roatán se može okarakterisati svojim zamršenim sistemom plovnih puteva koji se nalaze na jugu ostrva, formiranim lagunama slane vode i rijasima (zaliv nastao potapanjem rečnih dolina u brdovitim priobalnim predelima).

Klima Islas de la Bahía zavisi od temperature mora, dolaskom vazduha ekstra tropskog i pomorskog tropskog porekla i stepenom stabilnosti i nestabilnosti vazdušnih masa. Režim padavina na ostrvima tipičan je za kišovitu tropsku klimu. Na Islas de la Bahía klima je blaža nego u kontinentalnom delu, sa obilnim padavinama. Tokom dana temperatura se promeni za samo nekoliko stepeni. Relativna vlažnost vazduha je veoma visoka. Padavina ima više od 2000 mm godišnje. Najveće količine padavina poklapaju se sa ravnodnevnicama. Trajanje dana / noći i položaj sunčevih zraka minimalno variraju tokom cele godine, što zajedno sa visokim stepenom vlažnosti stvara zagušljivu toplotu. Kasno popodne ili rano uveče, kada malo padne temperatura, skoro svakodnevno padne kiša.

Istorija

Islas de la Bahía otkrio je Kristifor Kolumbo na svom četvrtom i poslednjem putovanju na američki kontinent 30. jula 1502. godine. Tačnije, Kolumbo je otkrio ostrvo Guanaju, koje je nazvao Isla de los Pinos (ostrvo borova). Istorijski dokazi otkrivaju da su se Kristifor Kolumbo i njegova posada iskrcali na Guanaju u potrazi za vodom i hranom. Dok su Kolumbo i njegovi ljudi bili na Guanaji, do brodova je stigao kanu sa dvadeset pet Indijanaca, sa ženama i decom prekrivenim palminim lišćem.

Admiral je došao do zaključka da su ti Indijanci bili civilizovaniji od onih sa Antila otkrivenim u njegovim prethodnim ekspedicijama, pa je to tako ocenio “jer Indijanci nisu pokazivali nikakvo čuđenje pri pogledu na brodove, prema odeći koju su koristili i zbog ponuđenih predmeta za razmenu koji su se sastojali od bakarnih sekira, zvona, limova od metala, oružja, tkanine i pribora, po čemu su bili superiorniji od svojih komšija”. Takođe, admiral je izvestio da su ti Indijanci došli iz veoma bogate zemlje. Nakon ovog otkrića, admiral Kolumbo je proglasio teritoriju posedom Španije i nastavio je putovanje do Punta Castille na kopnu.

U vreme otkrića Islas de la Bahía su bila gusto naseljena pech Indijancima, poznatim i pod pejorativnim imenom Payas. Ali 1516. godine Diego de Velásquez, guverner Kube, ovlastio je nekoliko Kastiljana da formiraju kompanije namenjene za trgovinu domorodačkim robovima. Robovi sa Islas de la Bahía prodavali su se uglavnom u Meksiku i na Kubi. Ova praksa je značajno smanjila autohtono stanovništvo ostrva.

Uprkos kolonijalnom prisustvu Španaca, Britanci su bili prvi Evropljani koji su se naselili na ova ostrva. U maju 1638. godine, William Claibourne iz Virdžinije dobio je od kompanije “Providence” ovlašćenje da osnuje koloniju na ostrvu Roatán. Kolonija je osnovana oko starog Port Royala, na površini od 100 jutara prilično ravne zemlje koja je bila dobra za poljoprivredu. Iako je ovo naselje trajalo samo četiri godine, bio je to početak interesovanja Engleza za ostrvima, što se nastavilo i u narednih 200 godina.

Početkom 1642. godine grupa filibusterosa (tako su se zvali gusari) holandske, engleske i francuske nacionalnosti zauzela je Roatán i Guanaju i na njima je osnovala bazu za svoje operacije. Osvajači su izvršili takva poniženja da je vrhovna vlast Gvatemale, u dogovoru s guvernerom Havane i predsednikom Audijence Santo Dominga, organizirala ekspediciju kako bi proterala Engleze sa ostrva Roatán.

Međutim, gusari su uspešno branili Port Royal, primoravajući Špance da se vrate na kopno po pojačanje. U martu 1650. godine Španci su se vratili sa većim brojem ljudi i u teškoj borbi su pobedili i proterali engleske gusare sa ostrva. Kasnije su Španci okupili nekoliko preostalih Indijanaca sa ostrva i prebacili ih na kopno.

Krajem XVII veka piraterija je bila na vrhuncu. Lideri piraterije, Henry Morgan, John Morris, Jackson, Sharp, Coxen i drugi, okupirali su ova ostrva nekoliko puta.

Henry Morgan

Skoro 100 godina kasnije, 1742. godine, Englezi su pokušali da zauzmu atlantsku obalu Hondurasa. 23. juna 250 ljudi, koji su pripadali puku guvernera Jamajke, iskrcalo se u novom Port Royalu na ostrvu  Roatán, sa čvrstom namerom da izgradi utvrđenja. Narednih godina izgradili su naselja Augusta i Litchfield i dva utvrđenja.

Stanovništvo se povećalo, dostigavši procenjenu populaciju od 5.000 na ostrvu Roatán. Ovi i drugi događaji izazvali su rat između Engleske i Španije. Neprijateljstva su okončana do 1763. godine potpisivanjem mirovnog ugovorom između zaraćenih strana, koji je predviđao da će Britanci srušiti utvrđenja koja su njeni podanici izgradili u Honduraškom zalivu.

U skladu sa tim ugovorom, 1764. godine tvrđava Rio Negro i još neke su evakuisane. Kršeći ugovor, neki britanski podanici nastavili su da zauzimaju ostrvo Roatán, što je razbesnelo špansku vladu i primoralo je da ponovo objavi rat Engleskoj 1780. godine.

1782. godine Španci su napali britanske objekte u Port Royalu. U početku su Englezi pružili hrabar otpor, ali drugog dana neprijateljstava, Englezi su kapitulirali i napustili su Fort George. Nedelju dana su Španci pokušavali da zarobe Engleze koji su se povukli u džunglu. Na kraju su uhvatili 200 Engleza i zamenili ih za španske zatvorenike. Nakon što su uklonili sve topove i zalihe, Španci su srušili utvrđenje i spalili su sve zgrade u Port Royalu.

1783. godine, na osnovu novog ugovora, uspostavljen je mir između dve zaraćene sile i bilo je predviđeno da Englezi napuste sva ostrva Islas de la Bahía, što se i dogodilo 1788. godine. Do rata 1796. godine efekti tog poslednjeg ugovora su suspendovani i Engleska je ponovo zauzela ostrva. 1797. godine pleme Crni Karibi ili Garifuna (mešavina afričkih crnaca i lokalnih indijanaca) pobunilo se protiv kolonijalne vlade ostrva Sent Vinsenta, uništilo mnoga imanja na tom ostrvu i ubilo nekoliko engleskih doseljenika. Kao odmazdu za ova dela, britanske vlasti su potčinile pobunjenike i u martu te godine, između 2000 i 5000 Garifuna je raseljeno sa Sent Vinsenta i prevezeno je na Roatán.

Čim su se vesti o toj invaziji čule od Engleza, generalni kapetan Gvatemale naredio je intendantu Hondurasa da povrati ostrva. U skladu sa odredbama, poslao je don Joséa Rubia Rosija i vratio je ostrva 17. marta 1797. godine.

1821. godine, kada su centralnoameričke provincije ostvarile nezavisnost, ostrva su bila pod jurisdikcijom Hondurasa. Takvo stanje se nastavilo do maja 1830. godine, kada je upravnik britanskog establišmenta Belizea, kao meru prinude prema Hondurasu, koji je odbio da preda određene odbegle robove, izvršio iznenadni napad na Roatán i zauzeo ga u ime Britanske krune.

Čini se, međutim, da su nadzornici Belizea čeznuli za ostrvima i da su tražili izgovor da ih stave pod svoju vlast. 1838. godine njihove želje su delimično ispunjene. Grupa oslobođenih robova sa Kajmanskih ostrva došla je na Roatán da se naseli. Pukovnik Loustrelet, komandant, obavestio ih je da to ne mogu učiniti bez dozvole državne vlade Hondurasa.

Jedan broj se prijavio i dobio potrebnu dozvolu i zemlju na poklon. Ali drugi deo, podstaknut od jednog ili dva belaca među njima, obratio se, kao britanski podanici, upravniku Belizea, pukovniku Macdonaldu. Ovaj je odmah došao ostrvo, uhapsio pukovnika Loustreleta i njegove vojnike, iskrcao ih na kopneni deo Hondurasa i zapretio im smrću ukoliko se usude da se vrate.

Republika Centralna Amerika, koja je postojala u to doba, bila je u međuvremenu raspuštena, a slaba država Honduras ostavljena je sama da ospori ove nasilne postupke. Vlada Hondurasa je energično protestvovala, ali bez dobijanja obeštećenja; i na kraju, 1844. godine, britanska vlada je uputila generalnog konzula Chatfielda, da obavesti vlasti Hondurasa da je pukovnik Macdonald po nalogu Britanaca povukao zastavu te države sa Roatána. U međuvremenu kajmanski ostrvljani nastavili su da emigriraju na Roatán, a 1848. godine broj stanovnika je iznosio više od 1.000.

Mala stranka na ostrvu, koja se zalagala za britanske interese, bila je aktivna u svojim naporima da obezbedi englesku zaštitu. 1850. godine uputila je peticiju guverneru Jamajke tražeći od njega da preuzme vrhovnu vlast na ostrvu. Iste godine Britanci su ostrva Roatán, Guanaja, Barbareta, Helena, Morat i Útila organizovali u koloniju pod svojom vlašću i nazvali ih The Bay Islands.

Dve godine nakon ove okupacije, 20. marta 1852. godine, raspisana je kraljevski dekret koja ostrva čini kolonijom, pod nazivom Kolonija Bay Islands, što je na Roatánu proglasio pukovnik Woodehouse, upravnik Belizea, 10. avgusta 1852. godine.

Proglašenje ovih ostrva britanskom kolonijom privuklo je neposrednu pažnju Sjedinjenih Država, gde se to smatralo direktnim kršenjem konvencije od 5. jula 1850. godine, poznate pod imenom Ugovor Clayton-Bulwer. Ova konvencija je predviđala da SAD i Velika Britanija neće zauzeti, utvrditi, kolonizovati, niti preuzeti ili vršiti bilo kakvu vlast nad Kostarikom, Nikaragvom, obalom Mosquitos ili bilo kojim delom Centralne Amerike. 

Ovo je stavljeno pod pažnju Kongresa, a odbor za spoljne odnose američkog senata, nakon detaljnog razmatranja, izvestio je da ostrva Roatán, Bonacca, Útila itd čine deo teritorije Republike Honduras, pa prema tome čine deo Centralne Amerike; i, kao posledicu toga, da svaka okupacija ovih ostrva od strane Velike Britanije predstavlja kršenje ugovora od 5. jula 1850. godine.

Proglašenje kolonije Bay Islands

Američka vlada odmah je pokrenula ozbiljnu raspravu u tom smislu sa Velikom Britanijom, prepiska na tu temu između dve države vodila se od 1854-1856. godine, ali bez zadovoljavajućeg rezultata. Ujedinjeno Kraljevstvo je na brzinu uvećalo svoje pomorske snage u Zapadnoj Indiji, a njen primer su odmah sledile Sjedinjene Države. Jedno vreme, mir između dve zemlje zavisio je od odluka nekoliko pomorskih komandanata, koji su delovali po naređenjima koja su bila i nejasna i neodređena.

U tom kritičnom trenutku vlada Hondurasa poslala je svog ministra u London, koji je uzeo u obzir da se radi o pitanju koje se prvenstveno tiče Hondurasa, i zatražio je predaju ostrva, podjednako kao meru pravde prema toj Republici, i kao sredstvo za povlačenje opasnog neprijateljstva između Sjedinjenih Država i Ujedinjenog Kraljevstva.

Na konvenciji održanoj u Gvatemali 30. aprila 1859. godine Ujedinjeno Kraljevstvo je pod velikim pritiskom Sjedinjenih Država pristalo da preda Islas de la Bahía Hondurasu i obalu Mosquitos Nikaragvi, ako im se dozvoli potpuna sloboda delovanja na teritorija tada poznatoj kao Britanski Honduras (današnji Belize). Obe strane su sa oduševljenjem prihvatile ovo rešenje, a između Ujedinjenog Kraljevstva i Hondurasa sklopljena je konvencija prema kojoj su Islas de la Bahía stavljena pod suverenitet potonje države. 

Zakonodavna skupština je sa negodovanjem gledala na neke detalje rezolucije, pa je ona vraćena u London radi određenih modifikacija. Sa rezolucijom se nisu složili i brojni engleski doseljenici koji su živeli na ostrvima. Tražili su pomoć američkog filibustera Williama Walkera kako bi izvršili pritisak na britansku vladu da zadrži ostrva. Walker, koga je 1857. godine vojska Centralne Amerike svrgla sa mesta predsednika Nikaragve, odlučio je da im pomogne. Stigao je u Honduras, iskrcao se u luci Trujillo sa sto ljudi, ali su njegovi napori da pomogne engleskim doseljenicima bili uzaludni. Walkera je uhapsio kapetan Nowell Salmon koji ga je predao honduraškim vlastima. Bio je gonjen i osuđen na smrt streljanjem, što se dogodilo 12. septembra 1860. godine.

Ostrvo Roatán, West End

Vlada Hondurasa bila je duboko uvučena u nevolje na kopnu i nije imala mnogo interesa za njenu novoosvojenu imovinu na 15 do 80 km od njene severne obale. Honduras nije ništa preduzeo do 12. aprila 1861. godine, kada je njen ministar spoljnih poslova poslao kratku notu gospodinu Hallu, tada britanskom konzulu u Hondurasu. Ova poruka je bilo obaveštenje da Honduras još nije spreman da preuzme Islas de la Bahía i zatražio je da Britanija ostane strpljiva.

Međutim, 23. maja 1861. godine Britaniju je izdalo strpljenje. Belize je zahtevao da komandant Trujilla u bliskoj budućnosti poseti Roatán kako bi preuzeo suverenitet nad kolonijom. 1. juna 1861. godine, nakon što su bili britanska kolonija manje od devet godina, ostrva su  postala Departamento de las Islas de la Bahía, u sastavu Republike Honduras. Tek 1902. godine, godinu dana nakon smrti kraljice Viktorije, većina ostrvskog engleskog stanovništva je shvatilla da njihovo pretpostavljeno britansko državljanstvo i zahtevi za britanskom zaštitom više ne važe.

Jane Houlson je 1934. godine napisala da mnogi ostrvljani još uvek negiraju honduraško državljanstvo; i Peter Keenagh, Englez koji je posetio ostrva 1938. godine, napisao je: “Od ratifikacije Ugovora iz Comayague, postojala je neprestana borba između ostrvljana i kopnenjaka. Porodice na ostrvu iz mnogo razloga smatraju da je njihova britanska loza superiornija od mešavine španske, indijanske i crnačke krvi ljudi koji nastanjuju kopno”.

Do kasnih pedesetih godina XX veka posetioci ostrva su mogli da zapaze da je tamo bilo stanovnika koji su i dalje tvrdili da imaju britansko državljanstvo, iako su se Honduras i Britanija složili da je svaka osoba rođena na ostrvima nakon ugovora iz 1861. godine državljanin Hondurasa.

Turquoise Bay, Milton Bight, Roatán

Stanovništvo

Prema popisu obavljenom 2010. godine broj stanovnika Islas de la Bahía bio je 49.158 i to je dapartman sa najmanjim brojem stanovnika u Hondurasu. Po opštinama je broj stanovnika iznosio: Roatán 29.636, José Santos Guardiola 11.090, Guanaja 5.660 i Útila 2.772. Gustina naseljenosti je bila 208 stanovnika/km². Tada se predviđalo da bi broj stanovnika do 2015. godine mogao da dostigne 55.224.

Međutim, po tabeli u uvodnom delu broj stanovnika Islas de la Bahía je 71.500 i odnosi se na 2012. godinu. Nije jasno kako se došlo do ovog podatka i da li je verodostojan. Pominje se čak da danas ima 110.000 stanovnika.

Pre dolaska Evropljana ostrva su naseljavali autohtoni narodi. Arheološki ostaci pronađeni na tom području, poput onih na ostrvu Guanaja, pokazuju da su naseljavali sva ostrva sa kojih su morali da emigriraju ili su bili porobljeni ili ubijeni nakon dolaska Evropljana. Na taj način, ostrva su bila praktično nenaseljena do 1528. godine.

Ostrva su ponovo postala naseljena dolaskom engleskih, francuskih i holandskih gusara, koji su na njima osnovali baze. Od tada su postala poprište snažnih borbi između Španaca i gusara; konačno su ih Španci proterali, a ostrva su ponovo opustela.

Na tri glavna ostrva žive potomci britanskih doseljenika (uglavnom Engleza) koji su ostrva zauzeli u XVIII veku. Do sredine XIX veka prema sporazumu Wyke-Cruz, potomci belih kolonista iz Velike Britanije promenili su svoje državljanstvo u honduraško, nakon što su ostrva vraćena u posed Hondurasa i kada su se zvanično odvojila od Britanskog carstva. Međutim, britanskim potomcima bilo je potrebno nekoliko decenija da se asimiliraju u populaciju Hondurasa.

Popisom iz 2013. godine utvrđeno je da belci čine 11,41% stanovništva Islas de la Bahía. Međutim, više od 40% stanovništva, samo na ostrvu Roatán, je stranog porekla. To su uglavnom beli Amerikanci i francuski Kanađani, kao i neki evropski emigranti koji su odlučili da kupe nekretnine na ostrvima.

Kretanje broja stanovnika Islas de la Bahía od 1881-2015. godine

Tokom XVIII veka i početkom XIX veka, pod britanskom okupacijom, na ostrva je stiglo nekoliko kontingenata crnaca, među kojima se izdvajaju tri velike grupe:

(1) Afro-kolonijalni ili francuski crnci, koje su doveli španski kolonizatori.

(2) Crni Karibi (Black Caribs) ili Garifuna.

(3) Anglo-Antilci poznati kao crnci koji govore engleski, dovedeni sa Jamajke i Kajmanskih ostrva za rad u poljoprivredi.

Trenutno se crni stanovnici Islas de la Bahía zovu Crni Karibi i oni nisu genetski homogena grupa. Na ostrvima nema rasne segregacije.

Privreda

Privreda Islas de la Bahía se dugo skoro u potpunosti oslanjala na okean, uprkos kratkim “izletima” na izvoz banana i ananasa krajem XIX veka. Ribolov je oduvek bio i ostao glavni oslonac privrede, sa flotom od oko 400 komercijalnih brodova na sva tri ostrva, koji love uglavnom škampe, jastoge i školjke. Prekomerni izlov doveo je do zabrane ribolova tokom određenih meseci u godini, ali sa samo dva inspektora, nekoliko plantaža na Roatánu kupuje sve što im naiđe, u koje god doba godine bilo. Skromna industrija brodogradnje, sa sedištem naročito u naselju Oak Ridge, opala je poslednjih godina.

Ostrvljani često rade u trgovačkoj mornarici ili na međunarodnim kruzerima nekoliko meseci godišnje. Ovo je počelo da se menja krajem šezdesetih godina XX veka, kada su turisti otkrili ostrvske grebene, plaže i fanki kulturu. Od kasnih osamdesetih godina XX veka, turizam se drastično povećao.

Islas de la Bahía danas služe kao glavna luka za rastuću turističku industriju Hondurasa, čineći približno 28% svih dolazaka turista. Procenjuje se da je 1990. godine na ostrva došlo 15.000 turista; već 1996. bilo ih je 60.000. Prema honduraškom Institutu za turizam, tokom 2010. godine ostrvo Roatán posetilo je nešto više od 800.000 turista na kruzerima, a to je povećanje za 86,8% u odnosu na 2009. godinu. Ukupni prihodi od turizma procenjuju se na oko 55 miliona USD godišnje.

Kao takva, privreda Islas de la Bahía direktno zavisi od dva sektora – turizma i ribarstva, koji predstavljaju približno 50% bruto ostrvskog proizvoda i oba su blisko povezana sa okruženjem arhipelaga. Sve ostale aktivnosti pružaju usluge ovim sektorima, bilo direktno, kao u slučaju transporta, ili indirektno, poput nekretnina i građevinarstva. Dinamičan karakter ovih sektora doveo je do ubrzanog porasta broja stanovnika u poslednje dve decenije, što je dovelo da se ono povećava blizu 8% godišnje, uglavnom kao rezultat migracije iz različitih delova Hondurasa i sa drugih strana.

C A Y O   S U R

Crvena linija označava pomorsku granicu između Hondurasa i Nikaragve

Cayo Sur (na engleskom South Cay, južni sprud) je najjužnije ostrvo koje pripada Hondurasu. Sprud koji nije veći od dva fudbalska igrališta nalazi se 63 km od kopnene granice Hondurasa i Nikaragve. Okolne vode bogate su ribom i naftom.

Ovaj sprud su Honduras i Nikaragva osporavali od 2000. godine. Nikaragva je 2000. godine optužila Honduras da je poslao trupe na sprud, a citiran je honduraški diplomata koji je rekao da ta država ima “četiri mačke” na ostrvu. Prisustvo trupa kasnije je potvrdio ministar inostranih poslova Hondurasa. Vojni atašei odvedeni na ostrvo potvrdili su da tamo nema vojnika. Dve zemlje su 2001. godine potpisale sporazum o ublažavanju sukoba uz prisustvo predstavnika Organizacije američkih država (OAS). Slučaj je iznet pred Međunarodni sud pravde, koji je 8. oktobra 2007. godine jednoglasno potvrdio suverenitet Hondurasa nad Cayo Surom i na tri susedna spruda (Bobel, Savanna i Port Royal).

GPS koordinate: 15°04′20″ N, 82°32′55″ W.

C A Y O   B O B E L

Cayo Bobel je sprud koji se nalazi 50 km istočno od kopnene granice Hondurasa i Nikaragve, odnosno rta Gracias a Dios (hvala Bogu), jugozapadno od sprudova Cayo Savanna i Cayo Port Royal, zapadno od Cayo Sur i severno od Cayo Edinburgh, koji pripada Nikaragvi. Po merenjima na Google Earthu površina spruda je oko 1,8 ha. Administrativno je deo departmana Islas de la Bahía, čija su najveća ostrva udaljena 400 km prema severozapadu.

Ovaj sprud ima strateški značaj jer je deklarisan kao posed Hondurasa i korišćen je za uspostavljanje konačne pomorske granice između Hondurasa i Nikaragve u presudi koju je 2007. doneo Međunarodni sud pravde u Hagu.

GPS koordinate: 15°04′53″ N, 82°40′31″ W.

C A Y O   P O R T   R O Y A L

Cayo Port Royal se nalazi 2 km jugozapadno od spruda Cayo Savanna.

Zahvata površinu od samo 0,7 ha.

GPS koordinate: 15°07′18″ N, 82°35′21″ W.

C A Y O   S A V A N N A

Cayo Savanna je najseverniji od četiri spruda koja se nalaze u južnom delu plićaka Vivorillo Bank. Nalazi se 61 km od rta Gracias a Dios i 12 km severoistočno od spruda Cayo Bobel.

Ima površinu od samo 1,1 ha. Ostrvo je steklo veću važnost za Honduras 2007. godine kada ga je međunarodni sud pravde spomenuo da definiše konačnu granicu između Nikaragve i Hondurasa.

GPS koordinate: 15°08′23″ N, 82°35′00″ W.

C A Y O   G O R D A

Cayo Gorda je najistočnije ostrvo Hondurasa. Udaljeno je oko 125 km od obale Hondurasa.

Približna površina ovog spruda je 0,7 ha. Postoji podatak (koji mi je vrlo sumnjiv) da je 2005. godine na njemu bilo 11 stanovnika.

Ostrvo je 2001. godine korišćeno kao referentna tačka u ugovoru kojim je uspostavljena pomorska granica između Hondurasa i britanske prekomorske teritorije Kajmanska ostrva, pa uprkos svojoj maloj veličini predstavlja važan granični element.

GPS koordinate: 15°51′30″ N, 82°24′00″ W.

C A Y O S   V I V O R I L L O

Cayos Vivorillo je grupa ostrva koja se nalaze u plićaku Vivorillo Bank, oko 65 km istočno od kopnenog dela Hondurasa, a preko 100 km severozapadno od Cayo Savanna. Severno od Cayos Vivorillo nalaze se Cayo Cojones i Cayo Caratasca, a jugoistočno su Cayo Cinco Palos, Cayos Cocorocuma i Cojones.

Iako se nalazi pored obale departmana Gracias a Dios, administrativno je deo departmana Islas de la Bahía, čija se najveća ostrva nalaze 300 km severozapadno.

GPS koordinate: 15°51′ N, 83°18′ W.

I S L A S   D E L   C I S N E

Islas del Cisne ili Islas Santillana su dva ostrva (Veliko i Malo) 180 km severno od obale Hondurasa. Takođe se nalaze 265 km severoistočno od ostrva Roatán. Rosario Bank i Misteriosa Bank nalaze se 130-150 km severno od Islas del Cisne i odvojene od njih Kajmanskim rovom dubokim preko 5.000 m.

Na engleskom jeziku ostrva se zovu Swan Islands, ali bi bilo pogrešno prevesti njihov naziv u Labudova ostrva (swan=labud), pošto taj naziv potiče od prezimena istorijske ličnosti, a ne od ptice. Španski naziv Islas del Cisne, međutim, upravo to znači (cisne=labud).

Grupa se sastoji od tri ostrva:

•            Cisne Grande (3 km dugačko, 2,5 km²)

•            Cisne Pequeño (2,4 km dugačko, 0,5 km široko, 1,05 km²)

•            Cayo Pájaro Bobo (dugačak 90 m, 70 m od jugozapadnog kraja Cisne Grande, <0.01 km²)

Nalaze se i drugačiji podaci o površini ovih ostrva, a prikazao sam podatke do kojih sam došao merenjem sa Google Eartha. Najviša tačka arhipelaga je na oko 3 m. Ostrva leže unutar ekskluzivne ekonomske zone Hondurasa.

Ostrva je otkrio Kristifor Kolumbo na praznik Svete Ane 1502. godine, nazvani su Islas Santa Ana (po drugoj verziji nazvao ih je Islas de las Pozas). Ostrva su služila kao gusarsko utočište od XVI do XVIII veka. 1775. godine pojavili su se na mapi kao Swan Islands, tako nazvana po kapetanu broda “Cygnet” Swanu, koga su gusari zarobili i prisilili ga da im se pridruži.

Američka kompanija “Atlantic and Pacific Guano Company” sa sedištem u Njujorku, započela je izvoz đubriva četrdesetih godina XIX veka, na osnovu guana prikupljenog na Islas del Cisne. 1856. godine Sjedinjene Države su jasno položile pravo na ostrva. U aprilu 1857. godine John Valentine White je potraživao ostrva na osnovu Zakona o ostrvima sa guanom; kasnije iste godine, preneo je sva interesovanja za ova ostrva na druge osobe. Sada ima dosta nejasnoća, pa tako kaže da je 1858. godine osnovana “Atlantic and Pacific Guano Company”, koja je izdala 50.000 akcija po ceni od 100 dolara za ukupnu kapitalizaciju od 5 miliona dolara. Kompanija je čak 1. juna 1867. godine izdala valutu u apoenima 25 centi, 50 centi i jedan dolar radi olakšavanja trgovine na ostrvima. Stoga nije jasno kako je 1860. godine ostrva okupirao zloglasni američki filibuster William Walker. Nakon njegove smrti, Honduras je istakao pravo nad ostrvima 1861. godine. Stavljeni su pod suverenitet SAD 1863. godine na osnovu Zakona o ostrvima sa guanom. Od tada su ih cenili lovci na guano i na kornjače.

Kasnije je jedna hemijska kompanija kupila ostrva, ali je postala nesolventna. Kapetan Alonzo Adams uplovio je na ostrva 1893. godine i zauzeo ih je; 1904. godine dodelio je vlasništvo kompaniji “Swan Island Commercial Company”. Ta kompanija je dala u zakup deo Cisne Grande “United Fruit Company”, koja je uzgajala kokosove palme i postavila bežičnu radio-relejnu stanicu za servisiranje svoje karipske flote, ali je na kraju odustala od zakupa. 1914. godine postavljeni su meteorološki i komunikacioni uređaji na ostrvu za podršku vazduhoplovnim uslugama i aktivnostima predviđanja uragana. “Swan Island Commercial Company” davala je podatke o praćenju uragana od 1928. do 1932. godine. Američki meteorološki biro je od 1938. godine pa nadalje upravljao meteorološkom stanicom za uragane na Cisne Grande, ali su u njoj radili samo tokom sezona uragana.

Tokom Drugog svetskog rata i američka mornarica i američki meteorološki biro stacionirali su osoblje na ostrvu. Krajem četrdesetih godina XX veka pa do 1949. godine Cisne Grande je postao karantinska stanica za uvoz govedine američkog Ministarstva poljoprivrede.

Honduras je polagao pravo na ova ostrva od 1923. godine, tvrdeći da bi, pošto je Kolumbo otkrio ostrva dok je plovio za Španiju, trebalo da budu u vlasništvu najbliže zemlje koja govori španski. I Sjedinjene Države i Honduras polagali su pravo na Isla del Cisne sve dok Sjedinjene Države nisu odustale od zahteva po Zakonu o ostrvima Guano. Ugovor je potpisan 22. novembra 1971. godine, a stupio je na snagu 1. septembra 1972. godine. Vlasništvo nad ostrvom dugo je bilo sporno. Porodica Sumner Smith oduvek je zadržala svoje vlasništvo i, očigledno, imala je neki uticaj na američke sudove.

Zapadni kraj ostrva Cisne Grande, u pozadini se vidi Cayo Pájaro Bobo

Ostrva su postala poznata u maju 1960. godine, kada je počeo sa emitovanjem “Radio Swan” tokom priprema, a kasnije i tokom Invazije na Kubu u Zalivu svinja. Stanica je uklonjena sa ostrva krajem šezdesetih godina, a njen glavni odašiljač je zatim prebačen za upotrebu u Vijetnamskom ratu.

Ostrva su predata Hondurasu u novembru 1971. godine. I Sjedinjene Države i Honduras su polagali pravo na ostrva, ali su Amerikanci odustali od svog zahteva 1972. godine, priznajući honduraški suverenitet nad tom teritorijom, kroz Ugovor o Islas del Cisne potpisanom u gradu San Pedro Sula u Hondurasu. Meteorološkom i komunikacionom stanicom i dalje upravljaju Sjedinjene Države po dogovoru sa Hondurasom. Ostrva su bila glavna baza osamdesetih godina prošlog veka za obuku pobunjenika Nikaragve, sponzorisane od SAD.

1987. godine “Los Angeles Times” je izvestio da su CIA i druge američke vladine agencije imale tajnu ustanovu za obuku na ostrvu za nikaragvansku opoziciju. 1989. godine predsednik Hondurasa Rafael Leonardo Callejas proglasio je ostrvo zaštićenim utočištem za divlje životinje.

U oktobru 1998. godine uragan Mitch kretao se kroz to područje sa vetrom brzine 290 km/h. 

2001. godine “Swan Island Development” sa Floride najavio je planove za razvoj ostrva do 2010. godine, u partnerstvu sa vladom Hondurasa. Bile su predviđene luksuzne nekretnine i hoteli, vredni pet milijardi dolara, sa glavnim gradom po imenu Cygnet. 2004. godine “Swan Island Development” takođe je najavio planove za osnivanje centra za istraživanje ljudskih matičnih ćelija. Do 2021. godine ništa od navedenog nije realizovano.

Ostrva su nenaseljena, osim stalnog malog honduraškog pomorskog garnizona stacioniranog na Cisne Grande koji održava aerodrom (pista nije betonirana). Stoga se pojavljuju podaci o broju stanovnika ostrva od 5-10.

Ne postoji redovan saobraćaj između ostrva i kopna, jer za tim nema potrebe.

GPS koordinate: 17°24′38″ N, 83°55′19″ W.

G U A N A J A

Guanaja je sa površinom od 54 km² drugo po veličini ostrvo u departmanu Islas de la Bahía. Zovu je “Venecijom Hondurasa” zbog brojnih vodenih kanala koji je presecaju.

Geografija

Guanaja se nalazi 42 km severno od kopnenog dela Hondurasa. U odnosu na glavno ostrvo Roatán nalazi se 29 km istočno. Najbliže joj je ostrvo Barbareta, udaljeno 19 km prema zapadu.

Guanaja je dugačka 18 km, a najveća širina je 6 km. Pored istočne obale nalazi se veliki koralni greben sa gomilom sitnih sprudova: George’s Cay, Hendrick’s Cay, Graham’s Place, Jone’s Cay, Josh’s Cay, Stuart’s Cay, Clark’s Cay, Jack’s Cay, Half Moon Cay, Keaton Cay, Pond Cay, South West Cay itd. Na nekim od njih izgrađeni su luksuzni turistički kompleksi. Najznačajnije je prenaseljeno ostrvce Bonacca, udaljeno oko 300 m od Guanaje na kome se nalazi glavni grad opštine.

Najviša tačka ostrva i uopšte Islas de la Bahía je brdo Michael’s Rock visine 412 m.

Temperatura se vrlo malo menja ne samo tokom dana, već i tokom cele godine. Prosečne maksimalne temperature se kreću od 28-32ºC, a najniže od 25-28ºC. Godišnje ima 2.520 mm padavina, najmanje od marta do maja, a najviše od oktobra do decembra, kada padne polovina svih godišnjih padavina.

Ima mnogo mangrova i borovih šuma, koje se mogu videti na satelitskim slikama.

Pogled na najviši vrh ostrva sa kanala

Istorija

30. jula 1502. godine moreplovac Kristifor Kolumbo iskrcao se na ostrvo Guanaja, tačnije na plažu Soldado na severnoj obali ostrva.

1887. godine uredbom Vlade Hondurasa formirana je opština Guanaja kao deo departmana Islas de la Bahía. U njen sastav su pored Guanaje ušli i okolni sprudovi South West, Graham’s Place on the Cay, Shane’s, Hog, Pond, Flower Pot, Catherinne, Halfmoon, Channel, Crown, Clark, Stuart, Josh, Hendricks, George i North East.

Bonacca sa Halfmoon Caya, oko 1842. godine

Guanaja je tokom istorije često menjala naziv: Caguamara (1600), Isla Pinos (1600), Guanaca (1601), Guanaia (1657), Guanaja (1749), Bonaccao (1771), Bonacca (1779). Naseljavali su je Indijanci, Pedro Moreno se iskrcao 1524. godine, Španci su odveli domoroce u robove 1516-1526. godine, bukaniri dolaze tokom XVI i XVII veka i odvode Indijance u Gvatemalu. Britanska kolonija Bay Islands osnovana je 1852. godine, a ostrvo je u sastavu Republike Honduras od 1861. godine.

1502. godine Kolumbo je došao na ovo ostrvo i nazvao ga Isla de Los Pinos (ostrvo borova), iako su ga domoroci koji su ga naseljavali zvali Guanaca. Ovo ime pojavljuje se već 1511. godine na karti koju je nacrtao Peter Martyr, ali su naziv kasnije iskvarili engleski gusari i doseljenici i nazvali su ga Bonacca. Bilo je i drugih naziva za ostrvo godinama pre nego što su Islas de la Bahía predata Hondurasu, pošto su Englezi, Holanđani i Španci menjali ime po svom ukusu.

Nakon što je ostrvo došlo u posed Hondurasa, vlada je za zvanično ime ostrva proglasila Guanaju. Stanovnici su zadržali stari naziv koliko god su mogli, a stariji stanovnici još ga zovu Bonacca. Glavno naselje se zove The Cay, skraćenica od originalnog imena Lower Cays. Prvo ga je naselila porodica  Haylocks, koja se preselila na dva mala spruda koja se nalaze oko 300 m od južne obale glavnog ostrva kako bi se rešili muva koje su ih mučile tokom mirnih noći. Oni su na kraju ostali i kasnije ustupili Kirkconnellu najjužniji zaliv (Hog Cay). Mnoge druge porodice, između ostalih Bodens (kasnije je deo Boddena preimenovan u Bordens), Phillips i Woods, došle su kasnije i do osamdesetih godina XIX veka razvila se uspešna zajednica.

Selo Savannah Bight osnovale su porodice koje su stigle iz honduraškog departmana Olancho. Potom se tamo nastanila i porodica Watlers sa Kajmanskih ostrva. Kasnije, a takođe sa Velikog Kajmana, došlo je više porodica koje su osnovale naselje istočno od Savannah Bighta, nazivajući područje East End. Angelo Elvin, sin prvog sudije na Islas de la Bahía koji je boravio na Roatánu, bio je prva osoba koja se naselila na severnoj obali ostrva. Elvinova supruga bila je Moore, a pratila su je njena braća. Za razliku od drugih doseljenika, Angelo Elvin je posedovao ugovor potpisan od strane vlasti na Roatánu koji mu je dodelio zemljište između Michael’s Rocka i donjeg kraja zaliva. Porodice Moore su stekle imanja od Elvina i izgradili su kuće u zoni današnjeg Mangrove Bighta. Kasnije su se pridružili drugi.

U oktobru 1998. godine većina kuća na ostrvu bila je pogođena je uraganom Mitch, ali su ostrvljani istog meseca popravili štetu.

Stanovništvo

Broj stanovnika ostrva Guanaja je 4.300 (2012). Dva glavna naselja na ostrvu su Mangrove Bight i Savannah Bight, a manja naselja su East End i North East Bight. Po podacima iz 2013. godine ima 46 zaselaka. Glavni grad Opštine Guanaja se ne nalazi na ovom ostrvu, već na ostrvcu Bonacca.

Privreda

Privreda ostrva je veoma raznolika, ali se pretežno zasniva na ribolovu. Postoje kompanije koje se bave preradom škampa. Prihod od turizma ostvaruju hoteli, restorani, saobraćaj, noćni klubovi, škole ronjenja itd.

Većina stanovnika do hrane dolazi ribolovom, uzgojem stoke ili povrća i voća u vlastitim baštama.

Ostrvo raspolaže osnovnim servisima: vodovod, osnovne i srednje škole, supermarketi, javna i kablovska televizija i internet. Snabdevanje električnom energijom obezbeđuje privatna kompanija Bonnaca Electric Company (Belco), koja naplaćuje 9,08 honduraških lempira (oko 40 RSD) za kWh, što je pet puta skuplje u odnosu na kontinentalni deo Hondurasa i višestruko skuplje u odnosu na cenu električne energije u Srbiji. Uprkos činjenici da je gorivo subvencionisano, umesto smanjenja cene električne energije, povećanje se obrazlaže “prilagođavanjem goriva”!

Turisti posećuju Guanaju najviše zbog drugog po veličini koralnog grebena na svetu koji se nalazi oko čitavog ostrva. Ronioci i kupači uživaju u toploj i kristalnoj vodi. Ostrvo posećuju i ljubitelji prirode, biolozi koji žele da upoznaju biodiverzitet na ostrvu, drveće i druge biljke i životinje. Guanaja se smatra lokacijom sa najviše vodopada u Hondurasu, jer ih ima više od 10.

Turizam i dalje “nosi pelene” na Guanaji, što bi se nekome moglo učiniti kao vrlo privlačna i opuštajuća opcija. Kada ima više od 50 turista na ostrvu, to se smatra veoma dobrom sezonom! Iako Guanaja pripada Hondurasu, na njoj se turista oseća kao da je na nekoj drugoj planeti, onoj koja je okružena drugim najvećim koralnim grebenom na svetu. Takođe svuda je obilje zelenila! Lako je pronaći papagaje, iguane, divlje zečeve. Toplo se preporučuje uspon na vrh ostrva, odakle se po vedrom danu može jasno videti obala, kao i steći puna perspektiva čitavog ostrva i okolnog grebena.

Plaža La Giralda’s

Saobraćaj

Guanaja je najudaljenije ostrvo u departmanu Islas de la Bahía i svakako je najskuplje doći do nje. Prilikom dolaska na Guanaju mogu se izabrati dve mogućnosti: vazdušnim ili morskim putem. Avionom, i Sosa Airlines i Lanhsa nude redovne letove sa međunarodnog aerodroma Goloson u La Ceibi do Guanaje. Iz dva najveća grada Hondurasa, San Pedra Sule i Tegucigalpe, teško je stići do  Guanaje. Lanhsa, međutim, svake subote leti sa Roatána na Guanaju. Ova veza pogoduje putnicima koji na Roatán doleću iz SAD oko 13:15 h, jer avion za Guanaju poleće u 16:30 h. Sa Guanaje avion poleće u 10:30 h. Cena povratne karte je oko 200 USD. Mesto je potrebno rezervisati unapred, jer se usluga pruža malim avionima.

Morskim putem se za dolazak na Guanaju koristi luka Trujillo. Brod “Island Pearl” saobraća na relaciji Trujillo – Guanaja tri puta nedeljno, ponedeljkom, petkom i nedeljom. Polazak sa Guanaje je u 7:00 h, a u suprotnom smeru je u 14:00 h. Polasci sa Guanaje i iz Trujilla su sa opštinskih pristaništa. Rastojanje od oko 60 km brod pređe za 1,5 sat, a cena karte 650 lempira ili oko 34 USD.

“Island Pearl” takođe saobraća dva puta nedeljno na relaciji Roatán – Guanaja, sredom i subotom, sa polaskom sa Guanaje u 7:00 h i iz luke Oakridge na Roatánu u 14:00 h.

U zavisnosti od raspoloživog vremena, obično ima više smisla putovati avionom do Guanaje, jer zahteva znatno manje vremena. Ali ako se ima vreme na raspolaganju, može se iskoristiti i otputovati u Trujillo, koje je lepo i istorijsko odredište na karipskoj obali Hondurasa. Iako dolazak do Guanaje nije lak, turista će biti nagrađen ljupkim prirodnim pejzažima, idiličnim plažama i ljubaznim ljudima sa ostrva.

Mangrove Bight

A kada se dođe na Guanaju, najčešća prevozna sredstva na ostrvu su čamci i motorni čamci. Lokalni kanal poznat kao The Cut (rez) omogućava pristup sa juga na sever ostrva bez potrebe da se ide okolo, što skraćuje putovanje za više od 10 km. Jedini put na ostrvu dužine 3 km povezuje naselja Mangrove Bight i Savannah Bight od 2006. godine, sa malim saobraćajem automobila. 2006. godine na ostrvu su bila samo tri automobila, ali do kraja 2011. bilo ih je otprilike 40. Postoji mogućnost iznajmljivanja automobila i malih motocikala.

Kanal koji preseca južni deo ostrva

Aerodrom

S P R U D O V I   G U A N A J E

Graham’s Place

Privatno ostrvo koji se od milja zove Graham’s Place je očaravajući i netaknuti raj na površini od 3 ha okupan tirkiznom vodom Karipskog mora. Smešten je 2 km istočno od rta Brick Point na ostrvu Guanaja, odnosno 3 km od naselja Savannah Bight. Ovo dragoceno butik karipsko odmaralište predstavlja pravu suštinu svega što bi tropsko ostrvo trebalo da bude. Okolina dodaje ovoj privlačnosti neka od najboljih mesta za ronjenje i ribolov na svetu – nateravši goste Graham’s Placea da kažu: “Imajte ovo mesto na umu, bolje je teško pronaći”!

Graham’s Place nudi dvadeset pet šarmantnih smeštajnih jedinica na obali sa veličanstvenim pogledom pored prostrane plaže sa sitnim belim peskom i blago nagnutom obalom, do zapanjujućeg vodenog prostranstva i pozadine zelenih brežuljaka. Na Graham’s Placeu ostrvsko vreme polako ulazi u dušu. . . i potpuno. . . poput zrna peska koja lagano lebde nadole kroz peščani sat. Jednom ispunjeno čarolijom ovog vanvremenskog blaga, opuštanje je najvažnije, a obećanje ponovne posete ovom očaravajućem mestu – Graham’s Placeu – neizbežno je. Prilikom posete obavezno bi trebalo pitati gospodina Grahama o putovanju Graham’s Placeom i kako je sve počelo.

Clark’s Cay

Duinbar Rock

Mandee’s Cay

Half Moon Cay

B O N A C C A

Bonacca, ponekad se naziva Guanaja, The Cay ili El Cayo, je malo ostrvo udaljeno 300 m od jugoistočne obale ostrva Guanaja. Dugačko je 460 m, a najveća širina je 370 m. Sastoji se od spoja dva koralna spruda ukupne površine oko 10 ha (po merenjima na Google Earthu, inače se navodi da površina iznosi 6 ha).

Ostrvo je gotovo u potpunosti zauzeto malim stambenim zgradama koje su izgrađene kao sojenice. Nadmorska visina ostrva je 1 m.

Na Bonacci nema puteva, samo uske staze i kanali između drvenih zgrada. Transport se stoga odvija samo čamcima. Međutim, na ostrvu živi oko 4-5 hiljada stanovništva, što predstavlja skoro polovinu ukupnog stanovništva Opštine Guanaje.

Naselje na ostrvu je ujedno i glavni grad Opštine i zove se Lower Cays ili Guanaja Town.

B A R B A R E T A

Barbareta je neka vrsta tropskog raja koji se nalazi u toplim vodama Karipskog mora. Sa površinom od 6 km² četvrto je po veličini ostrvo departmana. Dugačko je oko 5,2 km i ima najveću širinu 2 km. Najbliža susedna ostrva su Morat (1,6 km) i Santa Elena (2 km). Vlada Hondurasa proglasila je ostrvo zaštićenim područjem pod imenom “Parque Nacional Marino Barbareta”. Međutim, navodi se da je ostrvo 2007. godine prodato jednom severnoameričkom biznismenu za 9,5 miliona USD.

Kao što se može zamisliti neko karipsko ostrvo, tako je i ostrvo Barbareta prirodni dragulj. Okruženo je neverovatnim i lepim plažama sa belim peskom, tirkizno plavom vodom, bujnom vegetacijom, egzotičnim pticama, neverovatnim mestima za ronjenje i impresivnim grebenima i morskim životom.

Na tako malom zemljištu, ostrvo Barbareta ima ogromnu raznolikost mesta koja fascinira. Osim što se može uživati u prelepim plažama, može se prošetati i stazama kroz tropsku šumu, u kojoj ima mnogo egzotične flore i faune.

Takođe se možete popeti na brdo Bongus, najvišu tačku ostrva na 143 m nadmorske visine, odakle se pruža panoramski pogled na ostrvo i okolinu koji oduzima dah. Kao da to nije dovoljno, na ostrvu postoji i rezervat papagaja, takozvana plaža Jade, pa čak i fascinantno arheološko nalazište. I to nije sve: na ostrvu Barbareta ljubitelji ronjenja će pronaći dva posebna mesta za istraživanje dubina mora, barijeru Barbareta i barijeru Morat, dugačke oko 4 km.

Oko 3 km jugoistočno od ostrva Barbareta leži usamljeni Pigeon Cay, spektakularni sprud koji se može posetiti zbog odmora nakon ronjenja ili da se priredi poseban piknik u okruženju prirode i mora.

Do ostrva Barbareta postoje izleti sa ostrva Roatán. Čarter let traje oko 20 minuta, dok vožnja brodom traje oko 2 sata. Na južnom delu ostrva, u blizini rta Pelican Point, nalazi se mali aerodrom na koji sleću avioni. Ali ova usluga nije baš česta, većina posetilaca dolazi brodom sa Roatána.

Putovanje brodom je sigurno, a cene su pristupačne. Tura je fascinantna jer izletnici pored lepote okeana uživaju i u prirodi prolazeći kroz prirodni kanal mangrova. Na samom ostrvu postoji odmaralište koje se zove “Barbareta Beach Club” gde se može pronaći smeštaj, hrana, ronilačke ture i još mnogo toga. Na ostrvu živi oko 16 ljudi, verovatno osoblje odmarališta.

Ne sme se zaboraviti da je ovo ostrvo “privatno”, prodao ga je neko, kroz ono što bi se moglo nazvati “sumnjivom transakcijom”. Dakle, postoji privatno obezbeđenje u zoni “vlasnika ostrva”. Pošto je ostrvo ujedno i “Nacionalni morski park”, posetioci moraju biti veoma pažljivi prema životnoj sredini; ne smeju se čupati bilo koje vrste biljaka ili odnositi predmeti, a đubre se mora pokupiti i odložiti na za to predviđeno mesto.

Cena izleta na ostrvo Barbareta je 200 USD za privatni izlet, odnosno 75 USD za grupu od najmanje četiri osobe. U ovu cenu je uključen piknik na ostrvu i besplatno piće.

Pigeon Cay

M O R A T

Morat je malo, ali šarmantno ostrvo honduraških Kariba; plutajući tropski raj vredan da se upozna.

Nalazi se na samo 135 m istočno od ostrva Santa Elena, a oko dvadesetak kilometara od naselja Oakridge na Roatánu. Ostrvo je dugačko 1 km, najveća širina je 760 m i po merenjima sa Google Eartha ima površinu od 57 ha. Morat karakteriše veliko slano jezero spojeno sa morem u njegovom južnom delu, koje zauzima skoro petinu ostrva, odnosno oko 10 ha.

U narodu se kaže da Morat pripada Roatánu. To je donekle tačno, jer se tako zove celo ostrvo, ali je podeljeno na dve opštine. Morat administrativno pripada opštini José Santos Guardiola. Ovo honduraško ostrvo poznato je pod nazivima: Isla Morat, Isla Norat ili Isla de Morat.

Veruje se da ime ostrva potiče od izraza na engleskom jeziku more rats (puno pacova) koje su engleski mornari izgovorili kada su videli veliki broj pacova na ostrvu. Moguće, da je naziv za ostrvo Morat nastao kao proizvod lošeg izgovora fraze.

Svako ko poseti ostrvo reći će za njega da je mali plutajući raj. I nije ništa manje od toga, jer ima veliki izbor drveća, cveća i prelepih ptica. Okružen je toplim i kristalnim vodama Karipskog mora, u kojima se nalazi zdrav i lep koralni greben. Morat nije turistički razvijen, pa poseta ostrvu daje osećaj slobode i spokoja koja se može osetiti na nekoliko mesta. Nema stanovnika niti bilo koje vrste infrastrukture. Iako je Morat praktično pusto ostrvo, do njega se lako može doći sa Roatana. Putovanje brodom traje oko 30 minuta.

Iako su ostrva vlasništvo države Honduras, a njihova prodaja je zabranjena Ustavom Republike, navodi se da je ostrvo Morat na prodaju. Ne zna se ko prodaje ili ko promoviše prodaju ostrva, ali postoje oglasi gde se to već nudi. Isto se dešava i sa drugim ostrvima honduraških Kariba.

S A N T A   E L E N A

Na ovoj karti nije prikazana zapadna granica ostrva Santa Elena

Santa Elena je prelepi tropski dragulj karipskog dela Hondurasa.

Po veličini je peto ostrvo u arhipelagu Islas de la Bahía, posle ostrva Roatán, Utila, Guanaja i Barbareta. Dugačko je oko 4,8 km i široko do 1,8 km. Po merenjima na Google Earthu površina ostrva je 4 km². Trebalo mi je malo više vremena da pronađem šta se zove ostrvom Santa Elena. Na Google Earthu susedno manje ostrvo Rose Cay obeleženo je kao Santa Elena. Greška je i u uvodnom delu, gde je za Santa Elenu i Morat data ukupna površina od svega 1,3 km². Naime, Santa Elena je prirodni produžetak ostrva Roatán prema istoku. Dva ostrva su razdvojena uskim prirodnim kanalom koji se probija kroz šumu mangrova koju dele oba ostrva. U šumi mangrova postoji nekoliko kanala, ali samo je jedan zajednički za oba ostrva. Dužina tog kanala je oko 2 km.

250 m južno od Santa Elene nalazi se Helene Cay, poznat i kao Ross Cay, a na priloženoj karti je Rose Cay. Ima dužinu 700 m, najveću širinu 520 m i po merenjima na Google Earthu površinu od 27 ha.

U kopnenom delu Hondurasa ostrvo je poznato kao Santa Elena, ali je njegov zvanični naziv na engleskom jeziku Saint Helene ili St. Helene. Lokalno stanovništvo ga jednostavno zove samo Helene. Santa Elena administrativno pripada Opštini José Santos Guardiola.

Santa Elena, iako malo ostrvo, prirodno je lepo. Okruženo tirkizno plavim morem, plažama sa belim peskom, tropskom klimom bez premca, prašumom sa egzotičnim biljkama i pticama, šumom mangrova, živom istorijom i kulturom, koralnim grebenima i impresivnim mestima za ronjenje. To je savršeno mesto za beg od gradske vreve, direktnim kontaktom sa prirodom i bavljenjem aktivnostima na otvorenom ili vežbanjem sportova na vodi.

Ostrvo još nema regulisano snabdevanje električnom energijom, ali postoji inicijativa za elektrifikaciju preko kompanije RECO koja snabdeva ostrvo Roatán električnom energijom. Pojedini stanovnici  koriste solarne panele – bar sunca ima u izobilju.

Severna i južna obala ostrva nastanjene su kreolskim ostrvljanima koji govore engleski. Ali u davna vremena priča se da su na njemu živeli autohtoni indijanci Payas.

Na ostrvu se nalazi impresivna pećina Helene. Otkrivena je 1989. godine i duboka je 30 m. Pećina prolazi ispod nivoa mora i na njenom kraju se nalazi još jedna manja šupljina u kojoj je nastao predivan bazen slatke vode – idealno mesto za rashlađivanje. Pećina Helene ima veliki broj otvora koje služe kao ventilacija, što  istraživanje čini sigurnim, ali je preporuka da se to učini sa stručnjacima iz te oblasti. U prošlosti su stada divljih svinja i jelena živela oko slatkovodnih bazena.

U vreme otkrića, u pećini je pronađena ogromna glinena vaza u kojoj su se nalazile perle od žada i ćilibara. U drugoj susednoj pećini pronađen je kostur Casique, ličnost koja je još uvek nepoznata. Casique je bio je okružen glinenim vazama, punim perlicama od žada. U pećini i na susednom Ross Cayu postoji mreža glinenih cevi za koje se veruje da su ih nekada koristili britanski mornari.

U maloj šumi ostrva u izobilju postoji veoma važno drvo lignum vitae ili guayacán (drvo života). Ovo drvo je ranije postojalo na skoro celoj teritoriji države, ali zbog prekomerne seče sada raste na samo nekoliko mesta, a u ostrvskom području nalazi se samo na Santa Eleni i Barbareti. Drvo života je veoma posebno, toliko je staro da su ga koristili Rimljani. Smatra se kraljicom šuma, tvrd je poput gvožđa, velike lepote i otporan na protok vremena.

Na Santa Eleni ima oko 250 kuća, u kojima živi prosečno po šest osoba, pod drugačijim uslovima od drugih mesta na Islas de la Bahía. Ostrvljana ima oko 1.500 (u uvodnom delu je podatak o 900 stanovnika) rasutih u naseljima Bentley Bay, El Bight, La Punta, Sico i Mangrove Bight. Skoro sva naselja su na južnoj obali ostrva. Stanovništvo Santa Elene živi od ribolova i ušteđevine koju donose njihovi rođaci koji rade na brodovima na otvorenom moru. Rođaci dolaze uglavnom jednom godišnje i novac koji donesu mora se pažljivo trošiti do njihovog narednog dolaska.

Putevi na Santa Eleni su u veoma lošem stanju, nema šanse da se tamo koristi vozilo. Pogotovo što je ostrvo odsečeno od infrastrukture Roatána. Takođe, prirodno lepe plaže pokazuju tragove zanemarivanja. U takvom okruženju stanovnici imaju male šanse za privredni rast.

Priroda je bila ljubazna prema ovom honduraškom ostrvu gde su sve kuće napravljene od drveta i ofarbane su u razne boje. Po izgledu mnogih kuća je vidljivo siromaštvo njihovih vlasnika.

Uprkos tome, mesto je veličanstveno. Turisti obično ne posećuju Santa Elenu zbog nedostatka turističke infrastrukture. Da bi se stiglo na Santa Elenu mora se iznajmiti čamac na Roatánu, koji će prevesti po pristupačnoj ceni. Putovanje traje oko 30 minuta, a iskrcavanje je na malom pristaništu. Neposredno pre dolaska na ostrvo, već se može uživati u spektaklu koji nudi njegov koralni greben, kao i ceniti vesele boje drvenih kuća njegovih stanovnika koje dočekuju sve turiste sa velikom srdačnošću. Ostrvo ima samo jednu ulicu koja povezuje sva naselja. Na ostrvu postoji mali restoran u kome se može uživati u ukusnim klasičnim jelima. Nema hotela, ali postoje “pansioni” koji se iznajmljuju po veoma pristupačnim cenama.

Santa Elena ima potencijal da postane izuzetna atrakcija, ukoliko vlast prestane da je zanemaruje, jer ima neprevaziđene prirodne lepote.

R O A T Á N

Roatán je “New York Times” stavio na 30. mesto liste od 53 mesta širom sveta koja bi trebalo posetiti.

Geografija

Roatán se nalazi oko 50 km severno od honduraškog kopna. Ostrvo je brdovito sa najvišim vrhom na 308 m, dugačko je 45 km (mereći sredinom ostrva) i ima najveću širinu 5 km (iako se svugde navodi podatak 8 km, ostrvo nema toliku širinu). Dužina obale je 154 km, što bi značilo (ukoliko je podatak tačan) da je koeficijent razuđenosti čak 3,9. U vezi površine na wikipediji se pronalaze dva podatka: 83 km² i 125 km². Prvi podatak je pogrešan, jer je to površina opštine Roatán, koja obuhvata zapadni deo ostrva.

Glavno obeležje Roatána su bujna vegetacija, plaže od belog peska omeđene kokosovim palmama i kristalno čisto more. Roatán je poznat po velikom koralnom grebenu, koji je drugi po veličini na svetu.

Samo oko 10% površine ostrva je kultivisano, preostalih 90% još i danas su džungla ili šuma mangrova, ispresecana kanalima.

Ostrvo ima prijatnu tropsku klimu, sa pomorskim uticajem i temperaturom od 27°C, mada zimi može pasti na samo 12°C kada stignu hladni frontovi. Kiše mogu biti umerene, a povremeno se javljaju jake oluje. Uragani nisu česti, mogu se javiti jednom u deset godina. U jesen 1998. godine ostrvo je pogodio uragan Mitch, sa vetrom koji je dostizao brzinu od 243 km/h. Nije naneo veliku štetu, jer voda nije zahvatila ni kuće na ivici plaže.

Ostrvsku vegetaciju čine mango, papaja, guava, ruže, orhideje, kokosove palme, borovi itd.

Od sisara tu je autohtona vrsta glodara agouties, obično zvane “guatusa” roatan, koja postoji samo na Roatánu, konji, majmuni itd. Morske životinje predstavljaju morski ježevi, više vrsta morskih zvezda, više vrsta rakova, delfini, škarpine, hobotnice, fluorescentni morski crvi, ajkule, leteće ribe itd. Predstavnici ptica su čaplje, galebovi, pelikani, detlići, jastrebovi, orlovi, kolibri, papagaji itd, a od ostalih životinja ima iguana, različitih vrsta zmija itd.

Na putu za stari Port Royal

Istorija

Autohtoni stanovnici najvećeg ostrva arhipelaga bile su Maje, to se zna iz izveštaja španskog guvernera iz 1582. godine, koji ostrvo opisuje kao indijansko. U XVI veku španski konkvistadori porobili su Indijance i počeli su ga naseljavati afričkim robovima. Tokom XVII veka na Roatán su masovnije počeli da pristižu španski i engleski kolonisti, tako je William Claibourne iz Virdžinije 1638. godine dobio povelju od kompanije “Providence” za osnivanje kolonije na ostrvu.

Holandski gusar Van Horne 1639. godine opljačkao je tadašnja ostrvska naselja, slične akcije preduzimaliu su i engleski i francuski gusari. Vrhunac je bio 1642. godine kada su engleski gusari iz današnjeg Belizea zauzeli staru luku Port Royal. Španci su hteli da oslobode to područje od gusara kako bi mogli da sigurno prevoze zlato iz Novog sveta u Španiju, zbog toga su 1650. godine sa četiri ratna broda pod komandom Francisca Villalva Toleda napali Port Royal.

Gusari su se grčevito branili, zbog čega su se Španci vratili na kopno po pojačanje i znatno ojačani savladali su gusare. Španci su Indijance preostale na ostrvu preselili u Gvatemalu.

Britanci su 1742. godine ponovno zauzeli Roatán i držali su ga u svojim rukama, iako su ga Španci nastojali vratiti pod nadzor. Velika Britanija je 2. marta 1782. godine nakon žestokih borbi izgubila Roatán, Španci su se dobro pripremili i žestoko su topovima tukli po zidinama, usput su porušili i oko 500 zgrada. Do 1788. godine mnogi Englezi su napustili Roatán, ali su samo osam godina kasnije ponovo zauzeli ostrvo.

Britanci su se na ostrvo vratili između 1827. i 1834. godine, posebno sa ostrva Grand Cayman, jer je tada ukinuto ropstvo po britanskim kolonijama, a i zbog toga što su svoje oranice iscrpili sadnjom pamuka. Engleske vlasti su 1797. godine prisilile oko 5.000 crnih Kariba sa Sent Vinsenta na selidbu od jednog do drugog ostrva, a na kraju su ih naselili na Roatánu. Nakon Američkog građanskog rata na ostrvo se doselilo i nekoliko porodica poraženih snaga Konfederacije. Od otprilike 200 belaca koliko ih je živelo na ostrvu 1840. godine, tokom deset godina njihov broj je narastao na 5-6 hiljada. Takođe su stizali doseljenici iz evropskih zemalja poput Irske, Danske i Italije.

Fantasy Island

Britanski stanovnici zatražili su 1852. godine od kraljice Viktorije da zauzme Roatán i pretvoriti ga u krunsku koloniju, zajedno sa ostalim ostrvima arhipelaga. Tome su se usprotivile SAD, a argument im je bio sporazum za izgradnju Panamskog kanala koji je zabranjivao Ujedinjenom Kraljevstvu i SAD osnivanje novih kolonija na zapadnoj polulopti.

Velika Britanija se 1859. godine zvanično odrekla arhipelaga u korist Hondurasa. Roatán je uređen kao honduraška opština 1872. godine, istovremeno je formiran departman Islas de la Bahía.

Čak i dugi niz godina nakon što su potpali pod hondurašku vlast, ostrvljani britanskog porekla nastavili su sa traženjem britanskog državljanstva, iako oni koji su rođeni nakon 1861. godine zakonski bili državljani Hondurasa. Zbog toga je situacija pomalo paradoksalna, iako je španski službeni jezik dobar deo stanovnika govori engleski jezik. To se posebno odnosi na osobe starije od 80 godina, dok oni od 60 godina i mlađi govore oba jezika.

Stanovništvo

U vezi broja stanovnika na ostrvu, podaci na wikipediji variraju od 30.000 do 110.000!? Prema tabeli iz uvoda ima 59.000 stanovnika, ali podatak se odnosi na 2012. godinu. Stanovnici žive u 9 naselja i 50 zaseoka.

Uopšteno govoreći, stanovništvo ostrva čine ljudi afričkog, engleskog i mešovitog porekla, sa malim brojem stanovništva autohtonog porekla.

Ostrvo je podeljeno na dve opštine: Roatán (obuhvata zapadni deo ostrva) i José Santos Guardiola (obuhvata istočni deo ostrva). Veća naselja su: Roatán (ili Coxen Hole), French Harbor, Oakridge, West End, Sandy Bay i Punta Gorda.

Coxen Hole

Coxen Hole je administrativno sedište departmana Islas de la Bahía. Obično se naziva “El Pueblo” (grad), a u njemu je vidljiv afro-antilski uticaj. Ujedno je glavna luka, tu se nalaze aerodrom i bolnica. U njemu su pristanište za kruzere i međunarodni aerodrom, nekoliko banaka, restorani, carina i prodavnice svih vrsta. To je takođe početna stanica za autobuse koji ga povezuju sa ostalim gradovima na ostrvu. Iz Coxen Hola jasno se vide planine Jutiapa u blizini luke La Ceiba.

West Bay je grad u kome živi viša klasa ostrva, ima najbolje plaže (beli pesak, kristalno čista voda, bez talasa, bez vegetacije), idealne za kupanje i ronjenje. Nalazi na najjužnijoj tački ostrva. Do njega se iz Coxen Hola može doći direktno taksijem ili taksijem do West Enda, a zatim brodom do West Baya.

West End je najkomercijalnije područje na ostrvu, jer se tu nalaze najlepše plaže, kao i najveći broj škola ronjenja i uslužnih objekata za turiste

West End

French Harbor (French Port) je treći po veličini grad na Roatánu, sa približno 3.000 stalnih stanovnika i velikom plutajućom populacijom. Ima živopisnu luku u kojoj je usidrena većina ostrvske ribarske flote, koji su ga učinili vrlo aktivnim gradom u sektoru ribarstva. Takođe ima nekoliko hotela i veliki noćni klub koji posećuju turisti. U blizini je projektovan turistički centar, Parrot Tree, koji uključuje izgradnju hotela sa 5 zvezdica, kondominijuma, rezidencija i marine sa malom uvalom.

Colonia Los Maestros je malo naselje više srednje klase koje se nalazi 1,5 km od Coxen Hola. Ime je dobilo zbog činjenice da su svi prvobitni vlasnici kuća bili učitelji. Okruženo je bujnom šumom. Ima sopstveni vodovod (dva bunara) i kanalizaciju.

Monte Placentero (Los Fuertes) je jedna od najvećih zajednica, čak premašuje French Harbor, u kojoj žive pretežno radnici, uglavnom građevinsko i uslužno osoblje. Od Coxen Hola udaljen je 9 km.

Punta Gorda je jedan od najvećih gradova na Roatánu, onaj sa najčistijom morskom vodom. Nalazi se u istočnom delu ostrva, ali na severnoj obali, oko 26 km od glavnog grada. Stanovnici Punta Gorde su uglavnom obojeni ljudi, sa autohtonim običajima i tradicijom: to je jedini narod Garifuna na ostrvu i najstariji u Centralnoj Americi, budući da su Garifune ovde doveli Englezi nakon pobune na ostrvu Sent Vinsent. Svake godine karnevalom 12. aprila obeležavaju godišnjicu dolaska na Roatán.

Oakridge je naselje koje ima malu ribarsku luku i nekoliko ribarskih brodova. Nalazi se u istočnom delu ostrva, na južnoj obali.

Oakridge

Privreda

Roatán je jedno od najposećenijih turističkih mesta Hondurasa, čiji stanovnici leti preferiraju posetu plažama Islas de la Bahía, posebno Roatánu, zbog kristalno čiste vode i lepote i mira u kojima se može uživati u društvu porodice. Takođe je na maršruti mnogih kompanija za krstarenje, a u sezoni ga poseti do pet brodova nedeljno. Turizam je motor ostrva – kada stignu kruzeri, sve prodavnice se otvore, a van sezone radi samo njih 60%.

Uz turizam, koji je danas najvažnija privredna grana, stanovnici se bave ribarstvom, poljoprivredom i trgovinom.

Saobraćaj

Do Roatána se može doći morskim ili vazdušnim putem.

Ostrvska luka se nalazi na lokaciji Brick Bay i udaljena je oko 15 minuta od glavnog grada Coxen Hola. Polasci katamarana iz luke La Ceiba su u 9:30 i 16:30 h, a sa Roatána su u 7:00 i 14:00 h. Prevoznik je “Galaxy Waves”. Vožnja katamaranom traje 1-1,5 sat u zavisnosti od jačine vetra i visine talasa. U principu teže je voziti sa kopna do ostrva, pošto vetar obično duva prema kopnu. Cena karte je 33 USD u jednom pravcu (nema podatka koliko je to lempira, honduraške valute, trebalo bi da je oko 800 lempira).

Vazdušnim putem Roatán je povezan sa tri grada Hondurasa (Tegucigalpa, San Pedro Sula i La Ceiba), većim brojem gradova u SAD (Miami, Atlanta, Houston, Newark) i Kanadi (Montreal i Toronto, samo u sezoni), kao i sa San Salvadorom.

Flower Bay Road

Na samom ostrvu saobraćaj se odvija na više načina. Glavni put počinje na zapadnom kraju ostrva od naselja West End, prolazi kroz središte ostrva i završava se u istočnom delu ostrva kod Old Port Royala. Odatle ima još 4 km do kraja ostrva, ali puta dalje nema. Sem toga, poslednja deonica puta do Old Port Royala nije asfaltirana, pošto u tom delu ostrva nema naseljenih mesta. Postoji nekoliko autobuskih linija: Coxen Hole – West End (preko mesta Sandy Bay, Colonia Los Maestros, Colonia Balfate), Coxen Hole – Flower Bay (preko mesta Constelation Bight, Gravel Bay) i Coxen Hole – Oak Ridge (preko mesta Los Fuentes,  French Harbor, Punta Gorda). Kolektivna taksi vozila saobraćaju na relacijama Coxen Hole – West End i Coxen Hole – French Harbor. Tu su i klasična taksi vozila, kao i ekspres turistički autobusi. Takođe postoji i brodska veza između pojedinih ostrvskih naselja: Oak Ridge – Pandy Town, Oak Ridge – El Cayo, Oak Ridge – Jones Ville i West End – West Bay.

Znamenitosti

• Plaža West Bay je impresivna kombinacija belog peska i kristalno čiste vode.

• Naselje West End, čija je privlačnost u kombinaciji hotelskih usluga, restorana, barova, dragstora. Može se kupovati, otići na piće, rashladiti se i zaplivati na plaži Half Moon Bay ili jesti u brojnim restoranima. West End ima mnogo mesta za zabavu. Takođe se mogu kupiti jedinstveni suveniri u radnjama Rusti’s ili Waves of Art.

• Roatán se nalazi na drugom najvećem koralnom grebenu na svetu zvanom Mezoamerički greben. Čitavo ostrvo okruženo je neverovatnim koralnim grebenom. Ronjenje je obavezno na ostrvu! Skoro na svakoj ostrvskoj plaži može se početi sa ronjenjem odmah od obale i gledati ribe, korale i okean koji vrvi morskim životom. Za one koji nisu najbolji plivači, riba se nalazi čak i u plićaku. Na primer, na popularnim turističkim plažama kao što je West Bay, ribe plivaju blizu obale, a ponekad čak i grickaju stopala. Prirodni i najbolji pedikir na svetu.

• “Roatan Institute of Marine Sciences” je lokalni naučnoistraživački centar, ima mali pomorski muzej i kamp za proučavanje ponašanja delfina.

• Big French Key je privatni sprud, sa turističkom ponudom, restoranom, mogućnostima za ronjenje i još mnogo toga. Takođe priređuje mnogo predstava koji prikazuju hondurašku kulturu, poput tradicionalnih plesova Garifuna. Nalazi se u blizini French Harbora, oko 350 m od Roatána.

French Cay

• Bavljenje ekstremnim sportovima (dubinsko ronjenje, noćno ronjenje, planinski biciklizam, penjanje, paintball, plivanje sa delfinima).

• Gumbalimba Park je privatni, eko-avanturistički i istorijski park u West Bayu, osnovan 2003. godine. Raspolaže sa 12 ziplineova u ukupnoj dužini od 4 km. Postoji zipline preko lagune i to je pravi doživljaj. Gumbalimba je takođe park prirode koji vredi obići pre ili posle spuštanja ziplineom. Mogu se izbliza videti majmuni. Dakle, dok se većina vremena provodi na plažama, dobro je da se odlože peraja i provede barem jedan dan na suvom kako bi se dobila još jedna perspektiva ostrva. Parkovi prirode, zipline ili lokalni obilasci – sve su to odlične mogućnosti.

• Najpopularnija hrana u Hondurasu i najbolja ponuda za dobar zalogaj na Roatánu su baleade. To su tortilje od brašna napunjene pasuljem i sirom. Mogu se kupiti za samo 1 USD i probati u varijantama sa avokadom, jajima, piletinom ili mesom. Kod “Calelulusa” u West Endu mogu se kupiti baleade sa mesom za samo nekoliko dolara više.

Baleada za 1$ kod “Calelulusa” i dnevni specijalitet za 5$!

Anthony’s Key Resort, Sandy Bay

• Obilazak ostrva brodom u bilo kom smeru ponudiće još jedan pogled na Roatán. Videće se bujna tropska šuma Roatána kako se kaskadno spušta niz brežuljke dok brod plovi. Mnoge brodske ture  vode na ronjenje na jedan od mnogih obalnih grebena, poput Blue Channela (plavi kanal) ili Spooky Channela (sablasni kanal). Za one koji vole morske zvezde, postoje i poznata mesta duž grebena na koja brod može odvesti da se pogledaju.

Ú T I L A

Útila (Isla de Utila) je najmanje od tri najveća ostrva u arhipelagu Islas de la Bahía. U istoriji je dokumentovano od Kolumbovog četvrtog putovanja, a trenutno uživa u rastućem turizmu sa naglaskom na rekreativno ronjenje i poznato je kao jedna od najboljih svetskih lokacija za ronjenje. Žitelji Útile su afričkog (Garifuna), engleskog i holandskog porekla.

Útila se nalazi se oko 35 km severno od kopnenog dela Hondurasa i luke La Ceiba i na vrlo sličnoj udaljenosti (33 km) jugozapadno od ostrva Roatán. Ostrvo je dugačko 13 km, a najveća širina je 4,5 km. U vezi površine podaci se razlikuju, a kako bih ustanovio kom podatku da verujem izvršio sam približno merenje na Google Earthu i došao da bi to mogao biti podatak od 42 km².

Istočni kraj ostrva prekriven je tankim slojem bazaltnih vulkanskih stena, izbijenih iz nekoliko piroklastičnih konusa, uključujući 74 m visoki Pumpkin Hill (bundevino brdo) koje je najviša tačka ostrva. Takođe u istočnom delu ostrva postoji kanal (na karti ostrva obeležen kao The Canal, pronašao sam da se zove i Rock Harbour kanal), koji preseca ostrvo od severne do južne obale. Na južnoj obali je velika laguna Lower Lagoon površine oko 67 ha. Ona razdvaja južnu obalu ostrva i iako je rastojanje na ulazu u lagunu samo 70 m ne postoji most koji bi spajao dva dela ostrva. U sredini ostrva je i Turtle Harbor Pond i taj deo ostrva je zaštićeno područje Turtle Harbor Wildlife Refuge. Sudeći po Google Earthu veći deo ostrva obrastao je mangrovom i kao takav je potpuno je nepogodan za boravak. Kao i u ostatku Kariba postoje dve klimatske sezone: suva od novembra do maja i kišna od juna do oktobra.

Zapadno od Útile postoji mnogo sprudova koji se zajedno zovu Cayos de Útila, od kojih je nekoliko naseljeno i deo su zajednice Los Cayos (na Google Earthu je Los Cayitos). To su Cayo Diamond, Cayo Jewel (Upper), Cayo Pigeon (Lower), Cayo Rock, Cayo Jack O’Neil’s, Cayo Water, Cayo Margan’s, Cayo Michigan, Cayo Sandy itd. Od glavnog ostrva udaljeni su od 400 m do skoro 4 km. Cayo Jewel i Cayo Pigeon su spojeni pešačkim mostom.

Pumpkin Hill

Arheološki, istorijski i etnografski dokazi o Islas de la Bahía ukazuju na to da ih je pre dolaska Evropljana 600. godine n. e. naseljavala predkolumbijska kultura poznata kao Paya. Narod Paya je možda došao u Centralnu Ameriku tokom velike migracije iz Severne u Južnu Ameriku 5000. godine p.n.e, mada je, naprotiv, lingvistička studija pokazala da su Paye možda bili potomci južnoameričkih plemena. Kristifor Kolumbo se na svom četvrtom putovanju u Novi svet iskrcao 30. jula 1502. godine na ostrvo Guanaja, nakon što je naišao na malu flotu kanua koja je krenula sa kopna prema ostrvima. Kanui su bili napunjeni pamučnom tkaninom, kukuruzom, kakaom, pasuljem, bakarnom robom i drvenim mačevima sa oštrim kremenim ivicama, a na ovom sastanku je zarobljen jedan kanu u kome je bilo 25 muškaraca, žena i dece. Na kopnu je Kolumbo naišao na prilično brojno stanovništvo Paje za koje je verovao da su kanibali.

1516. godine slobodni robovi pod vlašću Diega Velasqueza poslati su na ostrva i zarobili su 300, ubivši druge koji su pružili otpor. Robovski brod vratio se u luku Havana, gde ga je preuzela Paya koja je zahtevala repatrijaciju. Čuvši da je Paya vraćena u domovinu, Velasquez je naredio povratak dva broda koji su zatim zauzeli 400 Paya na Útili i na jednom od drugih ostrva, a tokom ove racije je prijavljeno da je 100 Paya ubijeno. Nakon njihovog zarobljavanja, ova i buduće pošiljke robova Paya prisiljene su da rade u rudnicima, na plantažama šećerne trske i uzgajanju stoke na Kubi, a takođe su poslane na rad u rudnike zlata i srebra u Meksiku.

Kasnije su engleski, francuski i holandski gusari osnovali naselja na ostrvima i pljačkali su španske teretne brodove natovarene zlatom i drugim blagom iz Novog sveta. Velški bukanir Henry Morgan osnovao je svoju bazu u Port Royalu na Roatánu sredinom XVII veka; u to vreme na tom ostrvu je živelo čak 5.000 gusara.

Kolonizacija od strane Španaca započela je početkom XVI veka. Tokom narednog veka Španci su opljačkali ostrvo radi trgovine robljem i očistili su ostrvo od domorodaca do početka XVII veka. Britanija je u svom agresivnom pokušaju da izbaci Špance sa Kariba, okupirala i zauzela Islas de la Bahía od 1550.-1700. godine. Tokom tog vremena bukaniri su pronašli pusta, uglavnom nezaštićena ostrva kao utočište za sigurnu luku i transport. Útila je bogata pričama o gusarima, pa čak i danas ronioci traže izgubljeno blago kapetana Morgana, plen iz njegovog napada na Panamu 1671. godine. Britanci su sredinom XIX veka bili primorani da Islas de la Bahía prepuste Hondurasu. U to vreme su se na skoro nenaseljena ostrva doselili Britanci sa Kajmanskih ostrva.

Pristanište na istočnoj strani lagune Lower

Značajan uticaj na kulturnu bazu Útile imali su Crni Karibi, koji su nastali kao Callinagu u delti reke Orinoko u Brazilu. Migracijom na sever ka Malim Antilima, Callinagu je kasnije istrebio muškarce Arahuaco, ali se držao stvarajući novu etičku podgrupu koja je postala poznata pod imenom Kaliponan ili Žuti Karibi. 1635. godine afrički robovi, koji su bili brodolomci, počeli su da se žene ženama Kaliponana, usvajajući njihov jezik i kulturu kako bi se lokalno asimilirali i osujetili pokušaje njihovih vlasnika da ih povrate. Tako je nastalo društvo Garifuna. 12. aprila 1797. godine ukupno 2.248 Garifuna poslato je u Honduras i na Islas de la Bahía u pokušaju Engleza da spreče Garifune da pomognu Francuzima u englesko-francuskom sporu oko ostrva Martinika i Svete Lucije. Raštrkani po severnoj obali Hondurasa i po ostrvima, Garifuna i dalje naseljavaju veći deo ostrva arhipelaga, održavajući sopstveni kulturni identitet i jezik. Neki od njih su došli na Útilu sa obližnjeg spruda Cayo Chachahuate (pripada Cayos Cochinos), koje je bastion Garifuna u arhipelagu.

Útila je najtradicionalnije i najkonzervativnije ostrvo u arhipelagu, uprkos promenama kroz koje je prošlo decenijama od prelaska iz vlasti Britanaca pod vlast Hondurasa u XIX veku, iz zatvorene zajednice posvećene ribolovu u jedno od najkosmopolitskijih mesta u Hondurasu i razvija se kao jedno od najboljih turističkih odredišta na Karibima i može poslužiti kao primer ostatku regiona.

Delegati Ujedinjenih Nacija za životnu sredinu i globalno zagrevanje sastali su se u Ženevi kako bi razgovarali o raznim temama kao što su globalna emisija CO₂, Kjoto protokolu, Útili i novim međunarodni sporazumi za smanjenje nivoa zagađenja u zemljama Trećeg sveta. Po rečima delegata Ramseya za zaštićene vrste i koralne grebene u svetu: “Útila je rangirana kao utočište za morski život i kao najbolje mesto na svetu za ronjenje zbog ekološke ravnoteže koju ostrvo ima”.

Podaci o broju stanovnika ostrva se razlikuju. Prema tabeli iz uvoda 2012. godine bilo je 3.580 stanovnika na samom ostrvu i još 450 na dva spruda, Cayo Jewel (dragulj) i Cayo Pigeon (golub). Prema engleskoj wikipediji 2015. godine bilo je 4.160 stanovnika (ne zna se da li se podatak odnosi samo na ostrvo Útilu ili na celu opštinu), dok wikipedija na španskom jeziku navodi 3.000 stanovnika. Jedini grad na ostrvu je East Harbour ili Utila Town, a ima još 21 zaseok (podaci se odnose na 2013. godinu). Skoro celokupno stanovništvo živi u istočnom delu ostrva, na južnoj obali. Severna obala ostrva je potpuno nenaseljena, kao i unutrašnjost ostrva. Zvanični jezik je kao i u ostalom delu Hondurasa španski, mada se engleski takođe govori, pogotovo u turističkim aktivnostima. 

Jedinstvena lokalna kuhinja sastoji se od belog hleba napravljenog od kokosovog mleka, džema od manga, školjki i rakova.

Tipična gužva u saobraćaju, na čitavom ostrvu postoji samo nekoliko starih pikap vozila

Privredne aktivnosti stanovnika ostrva se odnose na turizam, ribolov i trgovinu. Ostrvo ima hotelske centre koji su za vreme praznika popunjeni zbog prelepih plaža, grebena i tradicionalnog ronjenja, zbog anglo-afričkog kulturnog nasleđa, sa kreolskim engleskim jezikom i zbog karnevala u julu.

Drugi najveći koralni greben na svetu proteže se kroz Islas de la Bahía, sa bogatim morskim životom. Ovo, u kombinaciji sa kristalno čistom vodom i velikom prozirnošću, čini Útilu jednim od najboljih mesta za ronjenje. Pored toga, smatra se jednim od najjeftinijih mesta na svetu za učenje i dobijanje ronilačkih sertifikata. Postoji oko 12 ronilačkih radnji ili škola ronjenja za sticanje sertifikata, u rasponu od početnog do više profesionalnog nivoa. Više od osamdeset ronilačkih lokacija nalazi se oko ostrva među njegovim velikim grebenima koji obiluju morskim životom, uključujući i neuhvatljivu kit ajkulu, najveću vrstu riba. Ostrvo sve više privlači i klasične i bekpeking (opremljene samo rancima) turiste. 

Na Útili se svake godine prve subote u avgustu održava godišnji festivala Sunjam, najveći događaj iz oblasti elektronske muzike u Hondurasu i jedan od najvećih i najvažnijih u Centralnoj Americi. Događaj privlači međunarodne DJ-eve svetske klase i poziva najbolje regionalne talente da nastupe.

Iako je Útila imala minimalni broj slučajeva zaraze COVID-19, uticaj na ostrvsku privredu zavisnu od turizma bio je ogroman, jer je ostrvo bilo zatvoreno od 15. marta do 13. septembra 2020. godine, kada su brodovi i avioni obnovili saobraćaj sa ostrvom. Tokom perioda od šest meseci, mnogi stanovnici su se suočili sa ekonomskim teškoćama uzrokovanim nedostatkom turista. Kao odgovor na to, formirana je neprofitna organizacija Support Útila, koja je stanovnicima Útile obezbedila dodatnu hranu, lekove, vitamine i druge potrebe.

Glavna plaža

                                                                                                Rock Harbour

Kao i na gotovo bilo koje ostrvo, tako se i na Útilu može doći na dva načina, avionom ili brodom.

Katamaran “Utila Dream” povezuje ostrvo sa lukom La Ceiba na matičnom kopnu. Polasci iz luke La Ceiba su u 9:00 i 16:30 h, sa ostrva Útila su u 7:00 i 15:20 h. Vožnja traje 45 min, a cena prevoza je 750 HNL (oko 30 USD). Ovaj katamaran između prepodnevne i popodnevne vožnje saobraća do ostrva Roatán, sa polaskom u 10:15 h i povratkom u 14:00 h. Vožnja traje 1 sat, a cena karte je identična onoj do luke La Ceiba.

Aerodrom se nalazi 1,6 km severoistočno od naselja Útila Town. Samo dva avio prevoznika (Aerolineas Sosa i CM Airlines) saobraćaju do ostrva i to sa aerodroma La Ceiba, Roatán i San Pedro Sula. Postoje još privatni i čarter letovi.

Nije baš jasno kako se odvija saobraćaj unutar ostrva. Nešto putne mreže postoji oko glavnog grada ostrva, a već je rečeno da putna mreža nije povezana duž celog ostrva, odnosno da je prekinuta kod lagune Lower. Izgleda da postoji Main Boat ruta, koja ide od Útila Towna duž južne obale i zaustavlja se kod lagune Lower, zatim kod marine u toj laguni i na sprudovima Jewel, Pigeon i Water.

Cayo Jewel

C A Y O S   C O C H I N O S

Cayos Cochinos (svinjski sprudovi) ili Cochinos Cays je arhipelag koji se sastoji od dva mala ostrva (Cayo Grande i Cayo Menor) metamorfnog porekla nastala očvrsnutim sedimentom i još 14 malih koralnih sprudova. Nalaze se 30 km severoistočno od La Ceibe na severnoj obali Hondurasa, 12,5 km od najbliže tačke na severnoj obali Hondurasa i 35 km južno od ostrva Roatán. Iako su geografski odvojeni, pripadaju departmanu Islas de la Bahía i administrativno pripadaju Opštini Roatán.

Rasuti su na području od oko 40 km², odnosno u dužini od oko 8 km u smeru jugozapad-severoistok (od Cayo Bolaños do Cayo Grande). Cayo Grande je najbrdovitije i najveće ostrvo površine 1,55 km². Cayo Menor ima površinu 64 ha. 14 koralnih sprudova ima ukupnu površinu od svega 11,9 ha:

• Cayo Arena ili Sambor (Sand Cay)
• Cayo Balfate (North East Cay)
• Cayo Bolaños (South West Cay)
• Cayo Borrego (Lamb Cay)
• Cayo Chachahuate (Lower Monitor)
• Cayo Chachahuate II (Chachahuate Dos, Upper Monitor)
• Cayo Culebra (zmijski sprud)
• Cayo Gallo (Chicken Cay)
• Cayo Largo Abajo (Lower Long Cay)
• Cayo Largo Arriba (Upper Long Cay)
• Cayo Paloma (Bubby Cay)
• Cayo Redondo (Round Cay)
• Cayo Timón (North West Cay)
• Cayo Zacate (travnati sprud)

Poznata je jedino površina spruda Cayo Culebra i iznosi 4,85 ha.

Kada se saberu gore navedeni podaci, ukupna površina arhipelaga je 2,3 km², mada se pojavljuju podaci od 2 km² i 2,9 km².

U arhipelagu Cayos Cochinos nema puteva, automobila, pa čak ni bicikala. Postoji pešačka staza koja povezuje kuće i plaže na Cayo Grande. Na najvišoj tački tog ostrva nalazi se svetionik do koga se može stići pešice kroz slikovitu džunglu u kojoj živi jedini ružičasti carski udav (boa constrictor) na svetu. Cayos Cochinos je stanište velikog broja ugroženih životinja, kao što su honduraška šiljata iguana, honduraška talasasta tarantula, žabe sa drveta, crveno-modra ara, lamantini (sisari iz reda morskih krava), belokrunisani golubovi, različite vrste morskih kornjača, honduraški beli slepi miš, salamanderi i tritoni.

Jedina dva stalno naseljena ostrva, Chachahuate i Chachahuate Dos

Ostrva su zaštićeno pomorsko područje i njima upravlja fondacija "Honduraški koralni greben", koja naplaćuje ulaznice za posetioce parka. Koralni greben oko ostrva je deo drugog po veličini koralnog grebena na svetu poznatog kao Mezoamerički koralni greben. Na Cayo Menoru, manjem od dva glavna ostrva, nalazi se naučnoistraživačka stanica i vizitorski centar, gde dolaze turisti da se upoznaju sa pravilima ponašanja. Mere koje su preduzete u očuvanju podvodnog okruženja sačuvale su vode Cayos Cochinos kao najzdraviji i najčistiji morski život na Islas de la Bahía. 

National Geographic piše: “Vode oko ove zbirke korala su san morskog biologa: zaštićene od vlade, zabranjene za komercijalne ronioce i ribare i zauzete bićima koja još možda nemaju imena”.

Jedini stanovnici ostrva su Garifune, koji žive u dva ribarska sela (Chachahuete i East End). Pored toga ima devet privatnih kuća na Cayo Grande i šest kuća na 14 manjih sprudova. Po popisu iz 2001. godine i podacima iz 2012. godine ukupan broj stanovnika je 108 ili 110, mada se čini da ih ima više.

Cayo Cochino Grande

Do Cayos Cochinos se može doći sa ostrva Roatán izletničkim brodićima. Manji brodovi za arhipelag polaze iz luka La Ceiba, Sambo Creek i Nueva Armenia na honduraškom kopnu, a izlete takođe organizuju ronilački centri na ostrvu Útila. Postoje svakodnevni izleti iz La Ceibe koji mogu biti jednodnevni ili sa prenoćištem. U oba sela Garifuna nudi se jeftin smeštaj za turiste koji žele da prenoće u visećim mrežama ili u kolibama nalik hostelima.

Arhipelag je poznat po tome što su na njemu sniman rijaliti "Survivors - Lost in Honduras". Između ostalih, četvrta sezona meksičke verzije "Survivora" snimljena je pod nazivom La Isla, El Reality 2015.

Na sprudu Cayo Culebra 2006. godine italijanska televizija je snimila rijaliti "Ostrvo slavnih".

Cayo Palma

Cayo Redondo

GPS koordinate (Cayo Grande): 15°58′18.99″ N, 86°28′31.34″ W.