Navasa (engleski Navassa Island, francuski l'île de la Navasse) je malo nenaseljeno ostrvo u Karipskom moru.
Navasa je predmet teritorijalnog spora između Haitija i Sjedinjenih Država, koje trenutno upravljaju ostrvom preko američke Službe za ribarstvo i divljač (U.S. Fish and Wildlife Service). SAD polažu pravo na ostrvo od 1857. godine, na osnovu Zakona o ostrvima gvano (izmet od morskih ptica, ptičje đubrivo) koji je usvojio američki Kongres 1856. godine. Po ovom zakonu državljanima SAD omogućeno je da dođu u vlasništvo ostrva, koja su raspolagala naslagama gvana. Predmetna ostrva su mogli biti bilo gde, uz uslov da nisu pod pravnom nadležnošću (jurisdikcijom) drugih država.
Haiti potražuje Navasu na osnovu Ugovora iz Ryswicka iz 1697. godine kojim su uspostavljeni francuski posedi u kopnenoj Hispanioli, koji su sporazumom preuzeti od Španije, kao i druga posebno imenovana obližnja ostrva. Ustav Haitija iz 1801. godine takođe navodi neimenovana "ostala susedna ostrva", a Navasa nije posebno imenovana. Počev od Ustava iz 1874. godine i nakon američke tvrdnje iz 1857. godine, Haiti je izričito imenovao la Navasse kao jednu od teritorija na koje polaže pravo. Član francuskog parlamenta Médéric Louis Élie Moreau de Saint-Méry, koji je bio najpoznatiji po svojim publikacijama o Saint-Domingueu (današnja Republika Haiti), 1798. godine je La Navasse nazvao "malim francuskim ostrvom Saint-Domingue".
Zbog polaganja prava Haitija na ostrvo Navasa (što takođe podržava Kuba) pomorske granice Kuba - Haiti - Jamajka ostaju neodređene.
Zastava Navase
Geografija
Navasa je prilično daleko od okolnih ostrva. Nalazi se u Jamajčanskom kanalu, 56 km zapadno od Haitija, 135 km severoistočno od Jamajke i 166 km južno od vojne baze SAD Guantanamo na Kubi.
Ostrvo je dugačko 3,5 km od severozapada prema jugoistoku, dok je najveća širina od severoistoka prema jugozapadu 2,1 km. U vezi tačne površine ostrva podaci se razlikuju. Navodi se da ima površinu od 5,2 km2 ili 5,4 km2, dok se merenjem na Google Earthu dolazi do površine od 4,7 km2. Ostrvo je okruženo vertikalnim belim liticama visokim od 9,1-15,2 m, izuzetno slabo je razuđeno, bez ijednog zaliva. Koeficijent razuđenosti je samo 1,16.
Najviši vrh Navase je brdo Dunning Hill visine 77 m (po kartama, a po drugim podacima 76 m), 100 m južno od svetionika. Ova tačka je udaljena 400 m od jugozapadne obale, odnosno 600 m je istočno od zaliva Lulu Bay.
Teren Navase sastoji se uglavnom od izloženih korala i krečnjaka, ali sa dovoljno travnjaka za izdržavanje stada koza. Ostrvo je prekriveno šumom od četiri vrste drveća: smokve kratkog lista (ficus populnea var. brevifolia), golubove šljive (coccoloba diversifolia), mastike (siderokilon foetidissimum) i otrovnice (metopium brovnei).
Topografija, ekologija i moderna istorija ostrva Navasa slična je ostrvu Mona, malom krečnjačkom ostrvu koje se nalazi u prolazu Mona između Portorika i Dominikanske Republike, koje je nekada bilo centar vađenja gvana i rezervat prirode Sjedinjenih Država.
Haićanski ribari u prolazu i drugi kampuju na ostrvu Navasa, ali je inače nenaseljeno. Nema luke ili pristaništa, samo priobalna sidrišta, a jedini prirodni resurs ostrva je gvano. Privredna delatnost se sastoji od samostalnog ribolova i komercijalnih aktivnosti koča.
Postojalo je osam vrsta autohtonih gmizavaca, za koje se veruje da su, ili su bile, endemične za ostrvo Navasa: gušteri, gekoni, patuljasti udav i mala zmija. Od ovog broja četiri su opstala, dok su četiri verovatno izumrla. Na ostrvu trenutno žive divlje mačke, psi i svinje.
2012. godine u moru u blizini ostrva pronađena je retka vrsta korala, za koji je utvrđeno da je u dobrom stanju.
BirdLife International je ovo ostrvo, sa okolnim morem, prepoznao kao važno područje za ptice (IBA) jer podržava razmnožavanje kolonija crvenonogih bluna i crnih brzana, kao i stotine golubova sa belim krunama.
Istorija
1504. godine Kristifor Kolumbo, koji se nasukao na Jamajci tokom svog četvrtog putovanja u Novi svet, poslao je neke članove posade kanuom na ostrvo Hispaniolu po pomoć. Usput su naleteli na ostrvo, ali na njemu nije bilo vode. Nazvali su ga Navaza (od nava što znači ravnica ili polje), a pomorci su ga izbegavali narednih 350 godina.
Od 1801. do 1867. godine, uzastopni ustavi Haitija su tvrdili da imaju nacionalni suverenitet nad susednim ostrvima, i imenovanim i neimenovanim, iako Navasa nije bila posebno pobrojana sve do 1874. godine. Na ostrvo je 19. septembra 1857. godine takođe položio pravo američki pomorski kapetan Peter Duncan, za Sjedinjene Države, a na osnovu Zakonu o ostrvima gvano iz 1856. godine. Na ostrvu su pronađena bogata nalazišta gvana, nisu bila pod zakonskom jurisdikcijom bilo koje druge države, niti je na njemu bilo stanovnika, pa je tako zadovoljavalo uslove iz američkog zakona.
Slika nepoznatog autora prikazuje ostrvo Navasa oko 1870. godine, na kojoj su prikazani brig "Romance",
zgrada kompanije u gradu Lulu blizu obale i aktivnosti vađenja gvana na padini brda
Haiti je protestvovao zbog aneksije, ali je 7. jula 1858. godine američki predsednik James Buchanan izdao izvršnu naredbu kojom je podržao američku tvrdnju, koja je takođe pozvala na vojnu akciju kako bi se ona sprovela. Navasu od tada drže Sjedinjene Države kao neinkorporisanu teritoriju (prema ostrvskim slučajevima). Vrhovni sud Sjedinjenih Država 24. novembra 1890. godine u predmetu Jones protiv SAD, utvrdio da se ostrvo Navasa mora smatrati pripadajućim Sjedinjenim Državama, stvarajući pravnu istoriju za ostrvo prema američkom zakonu za razliku od mnogih drugih ostrva na koje se prvobitno polagalo pravo na osnovu Zakona o ostrvima gvano.
Prema Ustavu iz 1987. godine Haiti smatra ostrvo svojom teritorijom.
Gvano fosfat je vrhunsko organsko đubrivo koje je postalo oslonac američke poljoprivrede sredinom XIX veka. Duncan je preneo prava svog otkrića na svog poslodavca, američkog trgovca gvanom na Jamajci, koji ih je prodao novoformiranoj kompaniji "Navassa Phosphate Company" iz Baltimora. Nakon prekida eksploatacije zbog Američkog građanskog rata, kompanija je izgradila veće rudarske objekte na Navasi sa stambenim barakama za 140 crnih radnika po ugovoru iz Merilenda, kućama za bele nadzornike, kovačnicom, magacinima i crkvom.
Iskopavanje gvana počelo je 1865. godine. Radnici su iskopali gvano dinamitom i sekirom i vukli su ga u vagonima do mesta ukrcavanja u zalivu Lulu, gde je stavljan u vreće i ukrcavan na čamce za prebacivanje do "Romance", briga kompanije. Stambeni prostori u zalivu Lulu zvali su se Lulu Town, kao što se vidi na starim mapama. Železničke šine su se na kraju proširile u unutrašnjost ostrva.
Tegljenje gvana snagom mišića po žestokoj tropskoj vrućini, u kombinaciji sa opštim nezadovoljstvom zbog uslova na ostrvu, na kraju je izazvalo pobunu 1889. godiune u kojoj je poginulo pet nadzornika. Američki ratni brod vratio je 18 radnika u Baltimor na suđenje po optužbama za ubistvo. Crno bratsko društvo, Red galilejskih ribara, prikupilo je novac za odbranu rudara na saveznom sudu, a odbrana je svoj argument izgradila na tvrdnji da su muškarci delovali u samoodbrani ili u žaru strasti i da su Sjedinjene Države nisu imale jurisdikciju nad ostrvom. E. J. Waring, prvi crni advokat koji je prošao advokatsku komoru Merilenda, bio je deo advokatskog tima odbrane.
Svetionik na ostrvu Navasa sa kućom svetioničara u prvom planu
Ostrvo Navasa ima strmu i stenovitu obalu koja okružuje ostrvo
Slučajevi, uključujući Jones protiv SAD, otišli su pred Vrhovni sud SAD u oktobru 1890. godine, koji je proglasio Zakon o gvanu ustavnim, a trojici rudara osuđenih na smrt bilo je zakazano izvršenje smrtne kazne za proleće 1891. godine. Crnačke crkve su pokrenule potpisivanje peticije širom zemlje, a nju su takođe potpisali beli porotnici sa suđenja. Peticija je stigla do predsednika Benjamina Harrisona, koji je preinačio smrtne kazne u zatvorske. Iskopavanje gvana je nastavljeno na Navasi na znatno smanjenom nivou. Špansko-američki rat 1898. godine primorao je kompaniju da evakuiše ostrvo i podnese zahtev za bankrot, a novi vlasnici su napustili ostrvo 1901. godine.
Navasa je ponovo postala značajna otvaranjem Panamskog kanala 1914. godine. Plovidba između američke istočne obale i Panamskog kanala ide kroz Privetrinski prolaz između Kube i Haitija. Navasi, opasnoj za plovidbu, bio je potreban svetionik. Američka svetionička služba izgradila je 1917. godine svetionik u obliku tornja visine 49 m, sa svetlšću na 120 m nadmorske visine. Svetioničar sa dva pomoćnika živeli su na ostrvu, sve dok Služba svetionika nije postavila automatski svetionik 1929. godine.
Nakon što je 1939. godine apsorbovala Službu svetionika, američka obalska straža je servisirala svetionik dva puta godišnje. Američka mornarica je na ostrvu imala osmatračnicu tokom Drugog svetskog rata. Ostrvo je od tada nenaseljeno. Ribari, uglavnom sa Haitija, bave se ribolovom u vodama oko Navase.
Naučna ekspedicija sa Univerziteta Harvard proučavala je kopneni i morski život na ostrvu 1930. godine. Posle Drugog svetskog rata radio-amateri su povremeno posećivali teritoriju kojoj je Američka liga radio-releja dodelila status "entiteta" (države). Prefiks pozivnog znaka je KP1. Od 1903-1917. godine Navasa je bila pod upravom američke pomorske baze Guantanamo na Kubi, a od 1917-1996. godine bila je pod upravom Obalske straže Sjedinjenih Država.
1996. godine Obalska straža je demontirala svetionik na Navasi, čime je okončano njeno interesovanje za ostrvo. Shodno tome, Ministarstvo unutrašnjih poslova preuzelo je odgovornost za civilnu upravu u tom području i stavilo ostrvo pod svoju Kancelariju za ostrvska pitanja. Za statističke svrhe, Navasa je grupisana sa sada zastarelim terminom Razna karipska ostrva Sjedinjenih Država i sada je grupisana sa drugim ostrvima na koje SAD polažu pravo prema Zakonu o ostrvima gvano kao Mala udaljena ostrva Sjedinjenih Država.
Istočna obala ostrva
1997. godine kalifornijski biznismen Bill Warren, pozivajući se na zakon o ostrvima gvano, podneo je službeni zahtev da mu se prizna vlasništvo nad ostrvom. Ministarstvo unutrašnjih poslova je 27. marta 1997. godine odbacilo tužbu na osnovu toga da se Zakon o ostrvima gvano primenjuje samo na ostrva koja u vreme podnošenja zahteva nisu "pripadala" Sjedinjenim Državama. U mišljenju odeljenja se navodi da Navasa jeste i ostaje vlasništvo SAD i da nije "dostupno za traženje" prema Zakonu o ostrvima Gvano.
Naučna ekspedicija iz 1998. godine koju je vodio Centar za očuvanje mora u Vašingtonu, opisala je Navasu kao "jedinstveni rezervat karipskog biodiverziteta". Kopneni i priobalni ekosistemi ostrva preživeli su XX vek praktično netaknuti.
U septembru 1999. godine Služba za ribarstvo i divljač Sjedinjenih Država uspostavila je Nacionalni rezervat za divlje životinje na ostrvu Navasa, koji obuhvata 5,44 km2 kopna i područje od 12 nautičkih milja (22,2 km) mora oko ostrva. Kasnije te godine, puna administrativna odgovornost za Navasu je prebačena sa Kancelarije za ostrvska pitanja na Službu za ribarastvo i divljač.
Zbog opasnih priobalnih uslova i zbog očuvanja staništa, utočište je zatvoreno za širu javnost, a posetiocima je potrebna dozvola Službe za ribarastvo i divljač za ulazak u teritorijalne vode ostrva ili na kopno. Radio amaterima je više puta odbijen ulazak. U oktobru 2014. godine data je dozvola za dvonedeljnu radioekspediciju, koja se ostvarila u februaru 2015. godine. Tom prilikom je ostvareno 138.409 kontakata.
GPS koordinate: 18°24′10″ N, 75°00′45″ W.