Ostrva Terks i Kejkos (engleski Turks and Caicos Islands, skraćeno TCI) su britanska prekomorska teritorija koja se sastoji od većih ostrva Kejkos i manjih ostrva Terks, dve grupe tropskih ostrva u Lukajanskom arhipelagu Atlantskog okeana i severne Zapadne Indije. Poznati su prvenstveno po turizmu i kao ofšor finansijski centar.

Iako se ova ostrva i Bahami se ne nalaze u Karipskom moru, već pripadaju Lukajanskom arhipelagu, smatraju se delom Kariba i formiraju Zapadnu Indiju zajedno sa karipskim ostrvima.

Ostrva su jugoistočno od ostrva Mayaguana u sastavu Bahama i severno od ostrva Hispaniola (Haiti i Dominikanska Republika). Cockburn Town je glavni grad od 1766. godine, a nalazi se na ostrvu Grand Turk oko 1.042 km istočno-jugoistočno od Majamija. Ukupna površina teritorije je 616 km2.

Ostrva su vekovima naseljavali autohtoni narodi. Evropljani su ih prvi put ugledali 1512. godine. U narednim vekovima na njih je polagalo pravo nekoliko evropskih sila, a Britansko carstvo je na kraju steklo kontrolu. Dugi niz godina njima se upravljalo indirektno preko Bermuda, Bahama i Jamajke. Kada su Bahami stekli nezavisnost 1973. godine, ostrva su dobila svog guvernera i od tada su postala autonomna teritorija.

Zastava  i grb Terks i Kejkosa

Ime Caico[s] potiče od lukajanskog caya hico, što znači 'niz ostrva'. Veruje se da su ostrva Terks dobila naziv po vrsti kaktusa koji podseća na turban ili crveni fes, Melocactus intortus (prikazan na zastavi i grbu teritorije), što je doseljenike asociralo na Turke.

Geografija

Dve grupe ostrva nalaze se u severnom Atlantskom okeanu oko 160 km severno od Hispaniole i oko 1.000 km od Majamija na Floridi. Teritorija je geografski povezana sa Bahamima, oba čine Lukajanski arhipelag, ali su politički zaseban entitet. Ostrva Kejkos su prolazom Caicos odvojena od najbližih Bahamskih ostrva, Mayaguane i Velike Inague. Najbliže strano kopno ostrvima Terks i Kejkos je bahamsko ostrvo Little Inagua, oko 48 km jugozapadno od West Caicosa.

Osam glavnih ostrva i više od 100 manjih ostrva imaju ukupnu kopnenu površinu od 616,3 km², koja se sastoji uglavnom od niskog, ravnog krečnjaka sa velikim barama i mangrovskim močvarama. Od zapada do istoka teritorije ima 140 km, a u pravcu sever-jug teritorija se prostire na 60 km. Najviši vrhovi na ostrvima su Blue Hills na ostrvu Providencialesu i Flamingo Hill na East Caicosu, oba na skromnih 48 m.

Dve različite ostrvske grupe su odvojene prolazom Turks Island. koji ima dubinu preko 2.200 m.

Administrativno gledano, Terks i Kejkos su podeljeni na šest distrikta (okruga):

BR.	OKRUG	GLAVNI GRAD	POVRŠINA (km2)	STANOVNIŠTVO (popis 2012)
OSTRVA KEJKOS
1.	Providenciales i West Caicos	Blue Hills	163,6	23.769
2.	North Caicos	Bottle Creek	144,9	1.443
3.	Middle Caicos	Conch Bar	144,2	168
4.	South Caicos i East Caicos	Cockburn Harbour	136,8	1.139
OSTRVA TERKS
5.	Grand Turk	Cockburn Town	17,6	4.831
6.	Salt Cay	Balfour Town	9,1	108
	Ostrva Terks i Kejkos	Cockburn Town	616,3	31.458

Ostrva Terks se nalaze 35 km istočno od ostrva Kejkos. Ova grupa ostrva se proteže u pravcu sever-jug u dužini od oko 40 km. Radi se o veoma malim i slabo naseljenim ostrvima, tačnije stanovnika ima samo na dva najveća ostrva, a to su Grand Turk sa površinom od 17,39 km² i Salt Cay sa površinom od 6,74 km². Zajedno sa obližnjim ostrvima, koja se nalaze u plićaku Turks (Turks Bank), ta dva glavna ostrva čine dva administrativna okruga teritorije (od ukupno šest). Plićak Turks, koji je manji od plićaka Caicos (Caicos Bank), ima ukupnu površinu od oko 324 km². Glavna nenaseljena ostrva su Big Sand Cay, Cotton Cay, East Cay, Endymion Rock, Gibbs Cay i Pear Cay.

Plićak Mouchoir (Mouchoir Bank) se nalazi 25 km istočno od ostrva Terks i odvojen je od njih prolazom Mouchoir. Iako nema sprudova, hridi ili ostrvca, neki delovi su veoma plitki i voda se na njima razbija. Plićak Mouchoir je deo ostrva Terks i Kekjos i spada u njenu ekskluzivnu ekonomsku zonu. Ima površinu od 958 km². Dva plićaka istočnije, Silver i Navidad, geografski su nastavak plićaka Mouchoir, ali pripadaju Dominikanskoj Republici.

Ostrva Kejkos su mnogo veća po površini, a najveće od njih je slabo naseljeno ostrvo Middle Caicos, koje ima površinu od 144 km², ali ima samo 168 stanovnika prema popisu iz 2012. godine. Najnaseljenije ostrvo je Providenciales sa površinom od 122 km². North Caicos ima površinu 116 km², South Caicos 21 km², a Parrot Cay 6 km². East Caicos (kojim se upravlja kao delom okruga South Caicos) je nenaseljen, dok je jedino stalno stanovništvo ostrva West Caicos (kojim se upravlja kao delom okruga Providenciales) osoblje odmarališta.

Očigledno da onaj koji je dao nazive ostrvima nije bio mnogo maštovit ili se nije mnogo potrudio, pošto im je pretežno dao nazive po stranama sveta. Oko 20 km južno od South Caicosa nalaze se Big i Little Ambergris Cay, a još vredi istaći Dellis Cay, Pine Cay, Little Water Cay i Mangrove Cay, koji zajedno sa ostrvom Parrot Cay čine lanac ostrva između ostrva Providencialesa i North Caicosa.

Vreme je obično sunčano (uopšteno se smatra da ostrva imaju 350 sunčanih dana godišnje) i relativno suvo, ali teritorija strada od čestih uragana. Klima je topla i ujednačena i pripada klimi tropske savane. Temperature su relativno konstantne tokom cele godine i kreću se od 24-32°C; leti retko prelaze 33°C, a zimske noćne temperature retko padaju ispod 18°C. Godišnja količina padavina iznosi oko 720 mm, što nije dovoljno za redovno snabdevanje vodom za piće. Na ostrvima nema rečnih tokova, pa se za vodosnabdevanje koriste privatne cisterne koje sakupljaju kišnicu.

Terks i Kejkos sadrži tri kopnene ekoregije: Bahamske suve šume, Bahamske borove i Bahamsko-antilske mangrove.

Kanal Parrot Cay: levo na slici je North Caicos, a desno je Parrot Cay

Tlo je peskovito, prekriveno šikarom i kaktusima, a od domaćih kultura najviše se gaje pasulj, kukuruz i brojne vrste tropskog voća.

Ostrva Terks i Kejkos imaju brojne endemske vrste i druge od međunarodnog značaja, zbog uslova stvorenih najstarijim uspostavljenim razvojem solana na Karibima. Raznovrsnost vrsta uključuje brojne endemske vrste guštera, zmija, insekata i biljaka i morskih organizama; pored toga što je važno područje za razmnožavanje morskih ptica.

Vlade Ujedinjenog Kraljevstva i ostrva Terks i Kejkos imaju zajedničku odgovornost u cilju ispunjavanja obaveza prema međunarodnim konvencijama o zaštiti životne sredine. Zbog ovog značaja, ostrva se nalaze na probnoj listi Ujedinjenog Kraljevstva za buduća mesta svetske baštine UNESCO.

Primarni prirodni resursi su jastozi, spiralne i druge školjke.

Istorija

Domorodačko stanovništvo ostrva bio je Taino narod koji je govorio aravakan jezikom, a koji je najverovatnije prešao sa Hispaniole u ​​nekom trenutku od 500. do 800. godine n.e.  Zajedno sa Tainom koji je migrirao sa Kube na južne Bahame otprilike u isto vreme, ovi ljudi su se razvili kao Lukajani. Oko 1200. godine, ostrva Terks i Kejkos su naselili klasični Tainosi sa Hispaniole. Ovi domoroci su istrebljeni bolestima koje su doneli Evropljani i ropstvom sredinom XVI veka.

Postoji više teorija o otkriću ovih ostrva. Neki tvrde da je Kristifor Kolumbo baš ovde stigao 1492. godine, a ne na ostrvo San Salvador. Međutim, po zvaničnoj verziji ostrva je otkrio španski konkvistador Juan Ponce de León 1512. godine. U oba slučaja, od 1512. godine Španci su počeli da hvataju Taino i Lukajane kao radnike u sistemu enkomijenda, da bi zamenili uglavnom osiromašeno domorodačko stanovništvo Hispaniole. Kao rezultat ovoga, i unošenja bolesti na koje starosedeoci nisu imali imunitet, južna Bahamska ostrva i ostrva Terks i Kejkos su potpuno depopulisana oko 1513. godine, i tako su ostala do XVII veka.

Od sredine XVII veka sakupljači soli sa Bermuda počeli su sezonski da posećuju ostrva, a kasnije su se trajnije nastanili sa svojim afričkim robovima. Tokom nekoliko decenija na prelazu u XVIII vek, ostrva su postala popularna gusarska skrovišta. Tokom Anglo-francuskog rata (1778-1783) Francuzi su zauzeli arhipelag 1783. godine, ali je kasnije potvrđen kao britanska kolonija Pariskim ugovorom (1783). Posle američkog rata za nezavisnost (1775-1783), mnogi lojalisti su pobegli u britanske karipske kolonije, dovodeći sa sobom i afričke robove. Razvijeno je gajenje pamuka, ali ga je zamenio razvoj industrije soli, sa radom afričkih robova koji su nasilno uvezeni iz Afrike ili drugih karipskih ostrva i njihovih potomaka, koji su ubrzo postali brojniji od evropskih doseljenika.

1799. godine Terks i Kejkos su pripojeni Britaniji kao deo Bahama. Prerada morske soli je razvijena kao veoma važan izvozni proizvod iz Zapadne Indije i nastavila je da bude glavni izvozni proizvod u XIX veku.

Marina i brodogradilište na Providencialesu

1807. godine Britanija je zabranila trgovinu robljem, a 1833. godine ukinula je ropstvo u svojim kolonijama. Britanski brodovi su ponekad presretali trgovce robljem na Karibima, a neki brodovi su bili razbijeni kod obala ovih ostrva. 1837. godine portugalski brod “Esperança” koji je prevozio robove, doživeo je brodolom kod East Caicosa. Dok su posada i 220 zarobljenih Afrikanaca preživeli brodolom, 18 Afrikanaca je umrlo pre nego što su preživeli odvedeni u Nassau (Bahami). Afrikanci sa ovog broda su možda bili među 189 oslobođenih Afrikanaca koje su britanski kolonisti naselili na Terks i Kejkos od 1833. do 1840. godine.

1841. godine ilegalni španski brod “Trouvadore” koji je prevozio robove, doživeo je brodolom takođe kod obale East Caicosa. Sva posada od 20 ljudi i 192 zarobljena Afrikanca preživeli su potonuće. Zvaničnici su oslobodili Afrikance i dogovorili da 168 osoba budu šegrti kod ostrvskih vlasnika na ostrvu Grand Turk na godinu dana. Povećali su malobrojnu populaciju kolonije za sedam posto. Preostala 24 Afrikanca preseljena su u Nassau na Bahamima. Tamo je odvedena i španska posada, da bi bila predata na čuvanje kubanskom konzulu i odvedena na Kubu radi krivičnog gonjenja. Pismo iz 1878. godine dokumentuje “Afrikance sa Trouvadora” i njihove potomke kao suštinski deo “radničke populacije” na ostrvima. 2004. godine, morski arheolozi povezani sa Nacionalnim muzejom Terks i Kejkosa otkrili su olupinu, nazvanu “Black Rock Ship”, za koju su naknadna istraživanja pokazala da bi mogla biti olupina “Trouvadora”. U novembru 2008. godine pomorska arheološka ekspedicija, koju je finansirala Nacionalna okeanografska i atmosferska uprava Sjedinjenih Država, potvrdila je da olupina ima artefakte čiji stil i datum proizvodnje je povezuju sa brodom “Trouvadore”.

1848. godine Britanija je odredila Terks i Kejkos kao zasebnu koloniju pod predsednikom saveta. 1873-1874, godine ostrva su postala deo kolonije Jamajke; 1894. godine glavni kolonijalni zvaničnik je ponovo postavljen za komesara. 1917. godine kanadski premijer Robert Borden predložio je da se Terks i Kejkos pridruže Kanadi, ali je ovaj predlog odbio britanski premijer David Lloyd George i ostrva su ostala u zavisnosti od Jamajke.

Pejzaž na Grand Turku

4. jula 1959. godine ostrva su ponovo dobila status zasebne kolonije, a poslednji komesar je ponovo zamenjen administratorom. Guverner Jamajke je nastavio da bude i guverner ostrva. Kada je Jamajka u avgustu 1962. godine dobila nezavisnost od Britanije, ostrva Terks i Kejkos su postala krunska kolonija. Počevši od 1965. godine guverner Bahama je takođe bio guverner ostrva Terks i Kejkos i nadgledao je poslove za ostrva.

Kada su Bahami stekli nezavisnost 1973. godine Terks i Kejkos su dobili svog guvernera. 1974. godine poslanik kanadske Nove demokratske partije Max Saltsman predložio je da Kanada formira asocijaciju sa ostrvima Terks i Kejkos, ali njegov “Akt o poštovanju predloženog udruženja između Kanade i karipskih ostrva Terks i Kejkos” nikada nije podnet na glasanje.

Zgrada Skupštine i sedište Premijera

Od avgusta 1976. godine ostrva imaju svoju vladu na čelu sa glavnim ministrom (sada premijerom), od kojih je prvi bio McCartney. Pokret za nezavisnost ranih osamdesetih godina XX veka zaustavljen je pobedom na izborima 1980. godine stranke je bila protiv nezavisnosti. Lokalna uprava je suspendovana od 1986. do 1988. godine, nakon navoda o umešanosti vlade u trgovinu drogom, što je rezultiralo hapšenjem ministra Normana Saundersa.

2002. godine ostrva su ponovo proglašena za Britansku prekomorska teritoriju, a ostrvljani su dobili puno britansko državljanstvo. Novi ustav je proglašen 2006. godine; međutim 2009. godine premijer Michael Misick podneo je ostavku zbog optužbi za korupciju, a Ujedinjeno Kraljevstvo je preuzelo direktnu kontrolu nad vladom. Novi ustav je proglašen u oktobru 2012. godine, a vlada je vraćena u punu lokalnu upravu nakon izbora u novembru 2012. godine.

2010. godine lideri Bahama i ostrva Terks i Kejkos razgovarali su o mogućnosti formiranja federacije.

Septembra 2008. godine ostrva je teško pogodio uragana Hanna.

Stanovništvo

Naseljeno je 7 ili 10 ostrva, kako se uzme. Naime, na tri ostrva stanovništvo čini samo osoblje hotela. Podaci o broju stanovnika teritorije su veoma kontradiktorni. Poslednji popis je obavljen u januaru 2012. godine i tada je popisano 31.458 stanovnika ili 51 stanovnik/km². U odnosu na prethodni popis iz 2001. godine broj stanovnika se povećao za neverovatnih skoro 60%! A od 1911-1970. godine broj stanovnika je stagnirao i vrlo malo se menjao; iznosio je oko 5.500. Da li zbog turističkog buma za narednih 20 godina broj stanovnika se udvostričio na preko 11.000, a potom je za 10 godina skočio na oko 20.000.

Procene trenutnog broja stanovnika se razlikuju. CIA World Factbook navodi 49.000 stanovnika, The World Factbook navodi 58.286 stanovnika, a postoji i procena za juli 2021. godine o 57.196 stanovnika. Po ovim podacima Terks i Kejkos među britanskim prekomorskim teritorijama zauzimaju treće mesto po broju stanovnika. Trećina stanovništva ima manje od 15 godina, a samo 4% stanovništva je starije od 65 godina. Što se tiče etničke pripadnosti 87% su Afrikanci, 8% su evropljani, 2,5% su mešane rase, Indijci čine 1,3%, a ostali čine 0,7%. Takođe postoji mala haićanska i dominikanska zajednica na ostrvima.

Zvanični jezik ostrva je engleski, ali stanovništvo govori i kreolski jezik Terks i Kejkosa, koji je sličan bahamskom kreolskom. Zbog blizine Kube i Hispaniole i legalne i ilegalne imigracije sa tih ostrva, u upotrebi su haićanskih kreolski i španski jezik, kojim se služe imigranti sa Kube i iz Dominikanske Republike.

Narodni muzej na ostrvu Grand Turk

Od važnijih sportova, ostrva Terks i Kejkos su članica međunarodne fudbalske, košarkaške i atletske federacije. Fudbalski savez je osnovan 1996. godine, u FIFA je primljen 1998. godine, a prvu zvaničnu utakmicu reprezentacija je odigrala 1999. godine protiv Bahama u gostima i izgubila je sa 3:0. Trenutan rejting reprezentacije je 206. mesto (od 211), a najbolji je bio u februaru 2008. godine – 158. mesto.

Ipak, kriket je nacionalni sport. Reprezentacija učestvuje na regionalnim turnirima. Postoje dve domaće lige, jedna na Grand Turku sa tri tima i druga na Providencialesu.

Pošto teritoriju ne priznaje Međunarodni olimpijski komitet, sportisti Terks i Kejkosa mogu da se na Olimpijskim igrama takmiče jedino za Veliku Britaniju.

Najpoznatiji sportista koji ima korene sa ovih ostrva je NBA košarkaš Trevor Ariza. Rođen je 1985. godine u Majamiju, a nastipao je za veći broj NBA klubova.

Privreda

Privredom Terksa i Kejkosa dominiraju turizam, ofšor finansije i ribolov.

Istorijski gledano, industrija soli, zajedno sa malim izvozom sunđera i industrijske konoplje, održala je ostrva Terks i Kejkos. Ponajviše zbog malog rasta stanovništva i privreda je stagnirala. Privreda je porasla šezdesetih godina prošlog veka, kada su američki investitori stigli na ostrva i finansirali izgradnju piste na Providencialesu i izgradili prvi hotel na arhipelagu “The Third Turtle” (treća kornjača). Počeo je pristizati mali dotok turista koji je dopunio privredu zasnovanu na soli. “Club Med” je ubrzo potom izgradio odmaralište na plaži Grace Bay. Osamdesetih godina prošlog veka “Club Med” je finansirao nadogradnju piste kako bi se omogućili letovi većih aviona, a od tada je turizam postepeno u porastu.

Žetva soli na poštanskoj marki iz 1938. godine

2009. godine doprinosi BDP-u bili su sledeći: hoteli i restorani 35%, finansijske usluge 13%, građevinarstvo 8%, transport, skladištenje i komunikacije 10% i nekretnine, iznajmljivanje i poslovne aktivnosti 10%. Većina kapitalnih dobara i hrane za domaću potrošnju se uvozi. Bruto domaći proizvod ove teritorije krajem 2009. godine iznosio je približno 24.273 USD po glavi stanovnika, a sličan je i po poslednjim podacima. To je oko 2,5 puta više u odnosu na Srbiju.

Valuta teritorije je američki dolar, sa nekoliko državnih kazni (kao što su prekršaji na aerodromu) koji se plaćaju u funtama sterlinga. Većina izdanja prigodnih kovanica denominirana je u krunama.

Primarni poljoprivredni proizvodi su ograničene količine kukuruza, pasulja, tapioke i agruma. Riba, jastog, sušene i sveže školjke su jedini značajni izvoz, prvenstveno u Ujedinjeno Kraljevstvo i Sjedinjene Države, sa prihodom oko 169,2 miliona dolara. Poslednjih godina, međutim, ulov opada. Teritorija je nekada bila važna tačka za pretovar južnoameričkih narkotika namenjenih Sjedinjenim Državama, ali zbog stalnog pritiska ujedinjenih napora Amerikanaca, Bahama i Terks i Kejkosa, ova trgovina je znatno smanjena.

Ostrva uvoze hranu i piće, duvan, odeću, gotove proizvode i građevinski materijal, prvenstveno iz Sjedinjenih Država i Ujedinjenog Kraljevstva.

Električna energija na ostrvima proizvodi se isključivo iz fosilnih goriva.

Turizam je najveći izvora prihoda za ostrva, a većina posetilaca dolazi iz Amerike kruzerima. 2010. godine ukupno 245 kruzera stiglo je na terminal na ostrvu Grand Turk, dovozeći ukupno 617.863 posetilaca.

Terminal za kruzere na Grand Turku

Vlada sprovodi dvosmernu strategiju za povećanje turizma. Luksuzna odmarališta su namenjena bogatima, dok je novi veliki terminal za kruzere i rekreativni centar izgrađen za potrebe masovnog turizma. Ostrva Terks i Kejkos imaju jedan od najdužih koralnih grebena na svetu i jedinu farmu školjki na svetu. Francuska kompanija “Club Mediterannee” (Club Med) ima na ostrvu Providenciales all-inclusive odmaralište za odrasle “Turkoise”. Među najpoznatija odmarališta spadaju “Grace Bay Club”, “The Somerset on Grace Bay”, “Beaches Resorts – Turks & Caicos”, “Seven Stars Resort”, “Alexandra Resort”, “West Bay Club” itd.

Ostrva su postala popularna među raznim slavnim ličnostima. Nekoliko holivudskih zvezda posedovalo je kuće na ostrvima Terks i Kejkos, kao što je recimo Bruce Willis. Ben Affleck i Jenifer Garner su se venčali na ostrvu Parrot Cay 2005. godine. Glumica Eva Longoria i njen tadašnji muž Tony Parker proveli su na ostrvima medeni mesec u julu 2007. godine. Muzičar Nile Rodgers ima kuću za odmor.

Da bi podstakla turizam tokom niske sezone na Karibima u kasno leto, Turistička zajednica Terks i Kejkosa od 2003. godine organizuje koncerte pod nazivom “Turks & Caicos Music and Cultural Festival”. Ovaj festival se održava se u The Turtle Cove Marini u The Bightu na ostrvu Providenciales, traje oko nedelju dana i na njemu je nastupilo nekoliko zapaženih međunarodnih izvođača, kao što su Lionel Richie, Billy Ocean, Alicia Keys, Kenny Rodgers i mnogi drugi. Svake godine festival ima više od 10.000 posetilaca.

Saobraćaj

Međunarodni aerodrom Providenciales je glavna ulazna tačka za ostrva Terks i Kejkos. Međunarodni aerodrom je još i “J. A. G. S. McCartney” u glavnom gradu Cockburn Town na ostrvu Grand Turk, ali sa njega nema redovnih međunarodnih letova. Ukupno postoji sedam aerodroma, koji se nalaze na svakom od naseljenih ostrva. Pet od njih ima asfaltirane piste.

Po podacima za 2020. godinu međunarodni aerodrom Providenciales je imao oko 330.000 putnika u dolasku. Letovi postoje do velikog broja gradova u SAD (New York, Newark, Washington, Fort Lauderdale, Charlotte, Miami, Atlanta, Orlando, a u sezoni Boston, Chicago, Dallas, Baltimore, Minneapolis i Houston), kao i do Montreala i Toronta u Kanadi. “British Airways” leti do Londona, a trebalo bi od novembra 2023. godine da leti i “Virgin Atlantic”. Letovi postoje do karipskih država, kao što su Bahami, Haiti, Dominikanska Republika i Jamajka. Od domaćih letova povezan je Grand Turk.

Glavne međunarodne luke ove teritorije nalaze se na Grand Turku i Providencialesu.

Postoje brodske veze ostrva Providenciales sa ostrvima North Caicos i South Caicos. Cene karata su izuzetno visoke. Do North Caicosa karta košta 35 USD, a do South Caicosa 75 USD. Takođe brodskom vezom su povezani Grand Turk i Salt Cay. Ne postoji brodska veza između ostrva Providenciales i ostrva Terks. Sve ove linije opslužuju mali putnički brodovi; ne postoje redovni trajekti za prevoz automobila.

Ostrva Terks i Kejkos ne mogu da se pohvale putnom mrežom. Imaju 121 km puteva, od čega je svega 24 km asfaltiranih, a 97 km nije asfaltirano. Poput Američkih i Britanskih Devičanskih ostrva vozi se levom stranom.

Autoput Leeward na ostrvu Providenciales

Na ostrvima nema železnice. Međutim, početkom XX veka na ostrvu East Caicos postojala je železnica sa konjskom vučom za transport sisala (agave) od plantaže do luke. Pruga od 14 km je demontirana nakon što je prestala trgovina sisalom.

Od 1950-1981. godine Sjedinjene Države su imale stanicu za praćenje projektila na Grand Turku. U ranim danima američkog svemirskog programa, koristila ga je NASA. Nakon što je 1962. godine tri puta obleteo zemaljsku kuglu, američki astronaut John Glenn uspešno je sleteo u obližnji okean i vraćen na obalu na ostrvo Grand Turk. U znak uspomene na taj događaj ispred aerodroma na Grand Turku podignut je spomenik sa replikom broda “Friendship 7”.

Pomalo neverovatno zvuči podatak da na ostrvima Terks i Kejkos nema dostave pošte; preuzima se u jednoj od četiri pošte na svakom od većih ostrva! Pošta se prevozi tri ili sedam puta nedeljno, u zavisnosti od destinacije.

SPISAK OSTRVA U SASTAVU OSTRVA TERKS I KEJKOS

Ovo je delimična lista ostrva Terks i Kejkos. Postoji navodno oko 84 imenovana ostrva, međutim ja sam pronašao 105 ostrva, ostrvaca, sprudova i stena koji su niže i opisani:

• Bay Cay
• Bay Cay (Providen.)
• Big Cay
• Big Ambergris Cay
• Big Cameron Cay
• Big Sand Cay
• Big Southern Bush
• Billy Beefer Rock
• Bird Cay
• Bird Rock
• Bird Egg Cays
• Black Rock (East C.)
• Black Rock (Midd. C.)
• Boiler Rock
• Breaker Rock
• Bristol Cay
• Burial Cay
• Bush Cay
• Conch Cay
• Conch Cay (S. Caic.)
• Cooper Jack Rock
• Cotton Cay
• Dellis Cay
• Dick Penn Cays
• Dickish Cay
• Donna Cay
• Dove Cay
• Dragon Cay
• East Bay Cay
• East Caicos
• East Cay
• First Cay
• Fish Cays
• Fort George Cay
• French Cay
• Gibbs Cay
• Grand Turk
• Highas Cay
• Hog Cay
• Hope Cay
• Horse Cay
• Iguana Cay
• Indian Cay
• Inner Cay
• Isaac Cay
• Joe Grant Cay
• Little Ambergris Cay
• Little Sand Cay
• Little Water Cay
• Lizard Cay
• Long Cay (Gr. Turk)
• Long Cay (Providen.)
• Long Cay (South C.)
• Maggot Rock
• Major Hill Cay
• Man O’ War Bush
• Mangrove Cay
• McCartney Cay
• Middle Caicos
• Middle Cay
• Middle Creek Cay
• Middle of Chan. Cay
• Middle Rock
• Middleton Cay
• Moxy Bush
• North Caicos
• Outer Cay
• Papa Cay
• Parrot Cay
• Pear Cay
• Pear Cay (Seal Cay)
• Pelican Cay
• Penniston Cay
• Pine Cay
• Plandon Cay
• Providenciales Island
• Pusey Cay
• Round Cay
• Sail Rock Island
• Salt Cay
• Sand Bore Cay
• Shot Cay
• Silly Cay
• Sim Cay
• Sinking Cays
• Six Hills Cays
• South Caicos
• Stubbs Cay
• Thatch Cay
• The Ambergris Rocks
• The Coral Cays
• The Halfway Cays
• The Seal Pup Cays
• The 3 Brothers Rock
• The 3 Mary’s Rocks
• Three Marys Cays
• Toadstool Cay
• Tony Rock
• Tucker Rock
• Turtle Rock
• Water Cay
• Well Cay
• West Caicos
• White Cay
• William Dean Cay

Opis počinje od najzapadnijeg ostrva teritorije, a to je West Caicos, nastavlja se prema istoku i završava se sa najjužnijom tačkom teritorije The Three Mary’s Rocks.

W E S T   C A I C O S

West Caicos je najzapadnije ostrvo teritorije Terks i Kejkos i najbliže je od svih ostrva teritorije nekom drugom kopnu - bahamsko ostrvo Little Inagua udaljeno je oko 48 km. Nalazi se 9,5 km jugozapadno od ostrva Providenciales. West Caicos je izdužen u smeru sever-zapad oko 10,8 km, najveća širina je 2,8 km i ima površinu od 28 km2. Nenaseljen je više od jednog veka.

Na ostrvu se nalazi jezero Catherine površine 2 km2, zaštićeni rezervat divljih životinja, koga nastanjuju ružičasti flamingosi, kornjače i druge autohtone divlje životinje. Jezero je podzemnim prolazima povezano sa morem. Plima u moru dovodi do porasta nivoa vode u jezeru, koje se manifestuje kao "ključanje" vode iznad pećina na dnu jezera, a najveće je Boiling Hole.

Okean kod zapadne obale ostrva brzo se spušta na preko 2.100 m dubine. U tim dubinama žive različita morska stvorenja, od morskih kornjača, raža, grebenastih ajkula do grbavih kitova.

Krajem XIX veka West Caicos je očišćen za plantaže sisala (agave), koji je bio glavni usev ostrva Terks i Kejkos. Na ostrvu se nalaze ruševine grada Yankeeja, koji je bio centar industrije na ostrvu. Ostaci železničke pruge i dalje postoje.

Marina na ostrvu

Učinjena su bar dva pokušaja da se kupi celo ostrvo: prvi je napravio dominikanski diktator Rafael Leónidas Trujillo čija je namera bila da ga iskoristi kao skrovište; međutim, ubijen je pre kupovine. Drugi se dogodio 1972. godine kada je naftna kompanija pokušala da kupi ostrvo za izgradnju rafinerije; iako dogovor nikada nije postignut, avionska pista koju je kompanija izgradila tokom pokušaja kupovine ostrva postoji i danas, ali je van upotrebe.

Čini se da je uveliko u toku novi napor da se ostrvo razvije u privatno luksuzno odmaralište  kao "West Caicos Reserve". Ovaj pokušaj je očigledno bio usmeren ka pojedincima visoke klase, jer je bio integrisan sa ekskluzivnim "Ritz-Carlton Resort/Spa i marinom" sa 125 soba. Očekivano otvaranje trebalo je da bude sredinom 2008. godine. Međutim, zbog propasti finansijera projekta, svi građevinski radovi su obustavljeni u septembru 2008. godine.

2022. godine ispostavilo se da "Decimus Real Estate", kompanija sa sedištem u Velikoj Britaniji, oživljava projekat vrhunskog odmarališta, koji se sada jednostavno zove "West". Od aprila 2022. godine počela je izgradnja nekoliko velikih zgrada. Investicioni portfelji ruskih milijardera Romana Abramoviča i Aleksandra Frolova vezani su za "Decimus", što daje određenu neizvesnost da li će projekat nastaviti da se odvija, pošto je Abramovič pod međunarodnim sankcijama.

GPS koordinate: 21°40′40″ N, 72°27′20″ W.

F R E N C H   C A Y

French Cay se nalazi u plićaku Caicos Banks 26 km južno od ostrva Providenciales i 29 km jugoistočno od West Caicosa. Sprud je veoma malih dimenzija (dužina 600 m, najveća širina 300 m) i male visine. Površina spruda je oko 8,9 ha. French Cay je jedino ostrvo Terks i Kejkosa sa koga se ne vidi nijedno drugo ostrvo! Najbliža ostrva teritiorije koja se nalaze istočno od French Caya udaljena su od njega oko 55 km. Administrativno pripada okrugu Providenciales and West Caicos.

Iako samo tačkica u okeanu, French Cay ima nešto istorije. Za čuvenog bukanira Françoise L’Olonnoisa (poznatog kao Jean-David Nau), jednog od mnogih gusara koji su delovali na ostrvima Kejkos, priča se da je u XVII veku koristio French Cay kao osmatračnicu za pretraživanje dubokih voda južno od Caicos Banksa.

Još jedan zanimljiv događaj je da je French Cay bio razmatran kao lokacija za svetionik. Tokom perioda kada su Francuzi kontrolisali Haiti, pomorski inženjer Blondel (koji je u to vreme bio stacioniran na Haitiju) pregledao je sprud da vidi da li je to pogodno mesto za svetionik i da li je korist isplativa u odnosu na troškove izgradnje i održavanja. Jedno vreme se po njemu sprud zvao Cay Blondel.

U blizini French Caya nalazi se nekoliko najboljih lokacija teritorije za ronjenje. Nekoliko olupina može se videti u oblasti French Caya. Ima dosta ajkula, različitih vrsta. Tokom sezone parenja u junu i julu, veliki broj sivih tigar ajkula se skuplja u plićaku na zavetrinskoj strani ostrva.

French Cay je Zaštićeno stanište. Smeđi nodi, čigre i galebovi mogu se videti u velikom broju.

Potrebna je dozvola za iskrcavanje na obalu. Protivzakonito je uznemiravati životinje ili uzimati bilo koji prirodni ili istorijski artefakt.

GPS koordinate: 21°30′24″ N, 72°12′03″ W.

PROVIDENCIALES

Providenciales je najrazvijenije i najnaseljenije ostrvo teritorije Terks i Kejkos na kome se nalaze spektakularne plaže, luksuzni hoteli i odmarališta, vile za odmor i fini restorani. Ovo ostrvo je ulazna tačka na teritoriju, pošto se na njemu nalazi međunarodni aerodrom.

Providenciales (lokalno stanovništvo ga skraćeno zove Provo) je krajnje severozapadno ostrvo teritorije i četvrto je po površini sa 98 km². Ostrvo ima oblik slova “U”, dugačko je 23 km, najveća širina je na zapadu i iznosi 13 km, ali se na sredini ostrva smanjuje do svega 1,2 km. U poređenju sa drugim ostrvima teritorije, Providenciales ima najveću prosečnu nadmorsku visinu, sa centralnom Blue Mountain (Plava planina) koja deli titulu najviše tačke teritorije sa Flamingo Hillom na East Caicosu sa 48 m visine. Unutrašnjost ostrva sastoji se od tipične tropske suve vegetacije otporne na sušu koja je uobičajena za ostrva Kejkos.

Iako danas postoji malo dokaza, na Providencialesu je verovatno bila značajnu populacija domorodaca Taino.

Nakon što su Grand Turk i Salt Cay zabeležili povećanje proizvodnje i izvoza morske soli, na Providencialesu su se nastanili stanovnici koji nisu želeli da se bave teškim poslovima u solanama. Ovi rani doseljenici su se izdržavali baveći se poljoprivredom, ribolovom i spašavanjem brodolomnika.

Krajem XVIII veka na ostrvima Kejkos počela je era lojalističkih plantaža. Nakon početnog uspeha plantaža pamuka na North i Middle Caicosu, sličan pokušaj je bio i na Providencialesu. Najpoznatiji primer je plantaža Cheshire Hall, ali plantaže su takođe postojale i na drugim lokacijama. Pamuk je bio glavna početna kultura uzgajana na ostrvu, ali je sisal (agava) kasnije postao primarni izvoz. Kao što je bio slučaj širom teritorije, izvozna poljoprivreda je uglavnom izumrla sredinom XIX veka zbog štetočina, suše i štete od uragana.

Top u ruševinama plantaže Cheshire Hall

Nakon što su se dani plantažne proizvodnje završili, Providenciales je doživeo mračna vremena i veliki deo stanovništva je migrirao ili na ostrva koja proizvode so ili na Bahame. Tri mala naselja Blue Hills, Five Cays i The Bight imala su male lokalne zajednice koje su se bavile ribolovom i poljoprivredom, ali većina prihoda na ostrvo dolazila je od oskudnih operacija spašavanja brodova.

Prelaskom u XX vek izvoz morskih plodova je počeo da raste, uglavnom su to bili morski sunđeri, konzervirane kornjače i sušene školjke. Područja Chalk Sound i Five Cays bili su centri ovih aktivnosti. Malo je poznata činjenica da se uzgoj sunđera odvijao na Providencialesu. Uporedo sa radom fabrike konzervi, irski preduzetnik George Silly nadgledao je kalemljenje delova sunđera na stene u današnjem Nacionalnom parku Chalk Sound. Izgledi i prinosi su u početku bili obećavajući, međutim, kao što se desilo sa plantažama pamuka, suša je uništila industriju.

1964. godine na Providencialesu nije bio nijedan automobil. Nedostajali su putevi, voda, telefoni, struja. Postojali su samo šatl letovi sa Floride (za program kupovine nekretnina) dva puta nedeljno avionom DC-3 iz Drugog svetskog rata. Prvi hotel izgrađen 1967. godine bio je “Third Turtle Inn”.

Nakon velike investicije “Club Meda” na izgradnji plaže Grace Bay, prvi veliki hotelski i kazino kompleks na ostrvu otvoren je 1984. godine i podstakao je razvojni procvat.

Od 2000. godine, Provo je turistički najrazvijenije ostrvo teritorije, sa mnogo odmarališta i golf terena sa 18 rupa. Ostrvo je nedavno postalo popularno među penzionerima iz celog sveta, što je izazvalo bum u stambenoj izgradnji, pogotovo u Grace Bayu.

Po poslednjem popisu stanovništva (2012) na ostrvu je bilo 23.769 stanovnika, što je predstavljalo povećanje od preko 80% u odnosu na popis obavljen 2001. godine. Ne zna se koliko trenutno ima stanovnika.

Pre nego što je Provo postao popularna turistička destinacija, postojala su tri mala naselja: Blue Hills, The Bight (u zalivu Grace Bay) i Five Cays. Sada je izgrađeno mnogo kuća, pretežno na jugu i istoku ostrva, najviše na lokacijama Leeward, Long Bay i Chalk Sound, dok su tri prvobitna naselja proširena. Tu su i “džepovi” improvizovanih koliba raspoređenih među luksuznijim rezidencijama.

Glavni ostrvski put je Autoput Leeward, koji se pruža u pravcu istok-zapad od područja Downtown do područja Leeward na krajnjem istoku ostrva. Većina potreba se nalazi u neposrednoj blizini autoputa, kao što su šoping centri.

Na ostrvu ne postoji javni prevoz.

Providenciales nema mnogo istorijskih atrakcija. Cheshire Hall, plantaža pamuka iz lojalističke ere, najvažnija je takva lokacija.

Nacionalni park Chalk Sound je još jedna jedinstvena prirodna karakteristika Providencialesa. To je zaliv dužine 4,8 km jugozapadno od Downtowna. Ova laguna pruža neverovatnu sliku: stotine sićušnih i delikatno oblikovanih krečnjačkih ostrva nalik na pečurke u kontrastu sa briljantno tirkiznom vodom. Nalazi se u zapadnom delu ostrva koji je uglavnom neplodna divljina. Takođe u zapadnom delu ostrva nalazi se Nacionalni park “Northwest Point Marine”, koji se proteže do obližnjih grebena i nekoliko slanih jezera koja privlače vodene ptice koje se tu razmnožavaju i ptice selice.

Chalk Sound

Neke od najlepših plaža teritorije nalazi se na Providencialesu, među njima su hvaljena plaža Grace Bay i prelepe plaže Leeward, Bight, Long Bay, Malcolm’s Road, Sapodilla Bay i Taylor Bay.

Svetski poznata plaža Grace Bay često se rangira kao najbolja plaža na svetu. Smeštena je na severnoj obali Providencialesa, a na njoj se nalazi mnoštvo luksuznih odmarališta i deo je Nacionalnog parka “Princess Alexandra”. Zaliv je zaštićen prelepim sistemom koralnih grebena, koji krije sjajna mesta za ronjenje. Sitan beli pesak i bistra voda plaže Grace Bay moraju da se dožive, jer fotografije to ne mogu da prikažu.

Grace Bay

Zapadno od plaže Grace Bay nalazi se takođe neverovatna plaža Bight, kao i mesta za ronjenje na grebenima Bight i Smith’s.

Istočno od plaže Grace Bay nalazi se mirna plaža Leeward. Tu je savršen beli pesak i neverovatno tirkizna voda. Ovo područje nema velikih luksuznih odmarališta, tako da je atmosfera veoma tiha i povučena. Za boravak na ovoj izvrsnoj plaži, može se izabrati dosta ekspanzivnih luksuznih objekata za iznajmljivanje. Zaklonjeni kanali sa istočne strane Leewarda su idealni za vožnju kajakom, paddlebording (veslanje u stojećem položaju) i wakeboarding. Plaža Leeward takođe može biti odlično mesto za sakupljanje školjki. Ima nekoliko načina da se dođe do ove plaže, ali se može desiti da ju je malo teže pronaći.

Na teritoriji postoji više zaliva koji se zovu Long Bay, međutim u ovom slučaju misli se na mesto bez premca za kiteboarding – plažu Long Bay na Providencialesu. Long Bay ima sitan beli pesak i plitku savršeno tirkiznu vodu koja se nastavlja miljama preko plićaka Caicos Banks. Stalni istočni pasati stvaraju savršene uslove za kiteboarding, a plitko more omogućava zmajevima da stoje kada ne špartaju po vodi, što je odlično i za početnike i za profesionalce. Plaža Long Bay je takođe najbolja obala za jahanje. Na moru na horizontu je olupina sovjetskog servisnog broda za naftnu platformu koji je postao dominikanski teretnjak “La Famille Express”, a nasukao se tokom uragana Frances 2004. godine. Ova olupina je veoma popularna stanica za izletničke brodove. Za boravak u prelepom zalivu Long Bay može se odsesti u luksuznom odmaralištu “Shore Club”, a ima i mnogo vila za najam.

Mala plaža Sapodilla Bay na jugozapadnoj obali Providencialesa ima izuzetno mirno more, pošto je smeštena između brda, koji je štite od vetrova. Sapodilla Bay je odlična polazna tačka za obilazak neverovatnog područja Chalk Sound. Pored plaže nalazi se i istorijsko brdo Sapodilla, na kome se mogu videti vekovima stari natpisi na stenama i odakle se pruža sjajan pogled. Za boravak se može naći smeštaj u samom zalivu, kao i u susednom zalivu Taylor. Ove prelepe vile imaju puno prostora i privatnosti, kao i bazene i potpuno opremljene kuhinje.

Karta plaža ostrva Providenciales

H O P E   C A Y

Sisal i kaktusi na sprudu Hope Cay

Smešten na zapadnom kraju Nacionalnog parka "Chalk Sound", Hope Cay (sprud nade) je najveći sprud unutar zaštićene unutrašnje lagune. Dužina spruda je oko 1 km, najveća širina je 130 m, a površina merena na Google Earthu je oko 9 ha.

Slično okolnom zemljištu u Chalk Soundu, gusta vegetacija niske visine pokriva ostrvo. Veliki deo je otporan na so, a otrovnog koralnog sumaka ima u izobilju. Ova biljka može izazvati osip ukoliko se dodirne. Sisal agava takođe raste na sprudu. Kaktus opuncija (bodljikava kruška) je takođe uobičajen za sprud. Iako se na drugim sprudovima veliki broj ovih kaktusa obično poklapa sa populacijom lokalne iguane, koji im je hrana, danas na Hope Cayu nema dokaza o živim iguanama.

Crvene mangrove se mogu naći u područjima na zapadnoj obali spruda, i u malim zaštićenim uvalama. 

Kao što je prilično uobičajeno za veći deo Chalk Sounda i na Hope Cayu se vide kraške vrtače i pećine.

Nastao kraškim procesom i tipičnom erozijom talasa i vode, veći deo obale Hope Caya ima složenu krečnjačku površinu.

GPS koordinate: 21°46′53″ N, 72°18′56″ W.

I S S A C   C A Y

Isaac Cay je jedan od većih sprudova u Chalk Soundu. Nalazi se u istočnom delu lagune. Ovaj sprud je u neposrednoj blizini Long Caya. Kao i svi sprudovi u Chalk Soundu, tako i Isaac Caa ima krečnjačku obalu oštru kao žilet.

GPS koordinate: 21°46′04″ N, 72°17′28″ W.

L O N G   C A Y (Providenciales)

Jedan od tri spruda teritorije Terks i Kejkos koji se zovu Long Cay, a koji je najmanje poznat, je ovaj stenoviti sprud u Chalk Soundu. Veoma uski sprud, Long Cay je dugačak samo oko 180 m i odvojen je od Isaac Caya plitkim kanalom koji je širok samo nekoliko metara. Kao i skoro svi sprudovi u Chalk Soundu, Long Cay ima uglavnom oštru krečnjačku obalu i prekriven je niskim rastinjem.

GPS koordinate: 21°46′00″ N, 72°17′25″ W.

S I L L Y   C A Y

Plitka laguna na južnoj obali Silly Caya

Silly Cay se nalazi u kanalu koji povezuje unutrašnju lagunu Chalk Sound i lagunu Silly Creek sa okeanom i plićakom Caicos Banks. Kanali i vodeni putevi su izuzetno slikovito okruženje za vožnju kajakom i veslanje, a male plaže na Silly Cayu su odlično mesto za predah.

Silly Cay ima oblik blago savijenog luka. Dužina spruda je oko 1,1 km, najveća širina je 250 m, a površina je oko 16 ha. Veći deo severne obale spruda sastoji se od močvara mangrova, a ostatak je uglavnom na veoma maloj nadmorskoj visini, tako da je suvog tla izuzetno malo.

Silly Cay je dobio ime po irskom preduzetniku sa početka XX veka Georgeu Sillyju, biznismenu koji je pokrenuo niz preduzeća, koja su se bavila uzgojem kornjača i morskog sunđera i imao je pogon za preradu morskih plodova. Obližnje područje Silly Creek takođe je nazvano po njemu i tu su izgrađene luksuzne vile.

Najviša uzvišenja na sprudu nalaze se na severnoj obali i dostižu visinu od oko 4,5 m. Močvare mangrova čine većinu ovog spruda, od kojih veliki procenat postaje potopljen tokom neuobičajeno visokih prolećnih plima. Kanali koji okružuju Silly Cay su raj za ptice i morske životinje. Razne vrste čaplji mogu se videti u mangrovama, a mlade ajkule i barakude često se kriju u dubljim delovima kanala zbog obilnog plena.

Kao što je slučaj i sa okolnim područjima Chalk Sound i Silly Creek, obalna suva šuma spruda ima prilično visoku gustinu otrovnog koralnog sumaka, koji može izazvati ozbiljne osip na koži ako se dodirne.

Nekoliko malih i slikovitih plaža nalazi se između niskih krečnjačkih litica južne obale spruda. Zbog njihove zaštićene lokacije, okean na ovim plažama obično je veoma plitak, ali izuzetna providnost i tirkizna boja vode održavaju kvalitet koji je prisutan i na drugim popularnim plažama.

Karakteristika ovog područja je jedinstvena krečnjačka obala. Na engleskom se zove ironshore (gvozdena obala), ali za razliku od onoga što ime sugeriše, ne sadrži gvožđe, već je ime dobilo po čelično sivoj boji i nazubljenim ivicama. Ove morske krečnjačke stene su veoma retke u svetu, a Chalk Sound je jedan od najboljih primera.

Mala ostrva u ovoj oblasti su prilično slikovita. Neverovatno je kako biljni svet otporan na so napreduje na neprijateljskim delovima stena.

Silly Cay je deo Nacionalnog parka “Chalk Sound”, međutim, vlada je predložila da se ukloni zaštićeni status spruda.

Prilaz sprudu je jedno od potencijalnih ograničenja razvoja. Direktno na istoku nalazi se prostrani luksuzni kompleks vila “Emerald Cay”, tako da je prirodni prilaz iz Silly Creeka zabranjen. Ovo ostavlja dve druge opcije: dugački nasip ili most preko zaštićenog moreuza i plovnog puta, ili kraći most na zapadnoj strani zaliva preko West Moutha, koji bi zahtevao opsežnu izgradnju puteva u rezervatu prirode “Frenchman’s Creek”.

GPS koordinate: 21°45′42″ N, 72°18′41″ W.

T U R T L E   R O C K

Uski kanal kojim je Turtle Rock podeljen na dva dela

Turtle Rock (kornjačina stena) se nalazi 1,6 km južno od jugozapadne obale ostrva Providenciales, u rezervatu prirode “Frenchman’s Creek and Pigeon Pond”. Stena je dugačka samo 65 m, a većim delom se sastoji od otkrivenih i istrošenih krečnjačkih stena. Male količine priobalne vegetacije niske visine i otporne na so mogu se pronaći iznad domašaja okeana na severnoj strani.

Turtle Rock ima dosta zanimljivih geoloških karakteristika. Samo ostrvce je podeljeno na pola, sa malim kanalom između dva dela. Južni deo, zbog toga što je više izložen uticaju okeana, ima malo više krečnjaka, a veća, severna polovina, ima malo vegetacije. Kao što se vidi po vrtači i drugim karakteristikama kraškog reljefa koje su još uvek preostale, kraška pećina je verovatno doprinela razdvajanju stene. Još jedan element krečnjačkih litica na Terks i Kejkosu su zarezi nastali delovanjem talasa, koji u nekim slučajevima mogu biti duboki i do 6-9 m. U kombinaciji sa pucanjem izazvanim kraškim obeležjima, rascep stene je bio prirodan ishod.

Turtle Rock i njeni brojni okolni odlomljeni delovi stvorili su fascinantno geološko okruženje za istraživanje ronjenjem na dah i pružaju zaštićeno stanište za morski svet. Zbog toga što se nalazi na obalama plićaka Caicos Banks, Turtle Rock je direktno izložen tipičnim istočnim pasatima, pa stoga uslovi u okeanu često mogu biti nestabilni. Međutim, po mirnom danu, to je jedinstveno i zanimljivo mesto za ronjenje. Zbog urušavanja, južna strana stene stvorila je mnogo podvodnih propusta i “pećina”, a ove karakteristike skrivaju nekoliko vrsta riba, ljuskare i korale. Zapadnoindijski rakovi paukovi, koji se retko viđaju na drugim grebenima teritorije, uobičajeni su oko ove stene.

Mali potpljeni brod je još jedan prizor i nalazi se manje od 90 m severoistočno od Turtle Rocka.

Morska trava južno od stene, uključujući oblast koja se nastavlja do obale Providencialesa, stanište je jedne od najvećih populacija zapadnoindijskih morskih zvezda.

Nema redovnih izleta do Turtle Rocka. Neki od izleta koji posećuju West Harbour Bluff povremeno se zaustavljaju na mestu za ronjenje, ali to nije garancija.

Do Turtle Rocka moguće je doći kajakom sa plaže Taylor Bay ili oblasti Chalk Sound udaljenih 3 km, ali je savet da samo iskusni i dobro spremni kajakaši idu ovom rutom. Ključno je da kajakaši prate uslove vetra. Tipičan smer vetra je istočni-jugoistočni, i može biti teško veslati uz vetar i vratiti se do tačke polaska po vetrovitom danu.

GPS koordinate: 21°44′39″ N, 72°19′23″ W.

M A G G O T   R O C K

Ovaj nesrećno nazvan komad zemlje (maggot=crv, larva) nalazi se u neposrednoj blizini područja Silly Creek, 15 m od obale ostrva Providenciales. Stena dužine 15 m sastoji se uglavnom od krečnjačke obale sa nešto priobalne vegetacije.

GPS koordinate: 21°45′04″ N, 72°18′11″ W.

WILLIAM DEAN CAY

Ovaj sprud je nešto više od velike krečnjačke stene sa obalnim biljnim svetom

William Dean Cay je nenaseljeni sprud površine 0,7 ha koji se nalazi u području South Dock. Ima trouglasti oblik, a najveća dužina je 120 m. Nalazi se 300 m južno od ostrva Providenciales. Ovaj sprud je najzapadniji u grupi od pet sprudova, po kojima je dobilo ime podrčuje Five Cays (pet sprudova). Preostala četiri spruda grupe su Pusey Cay, Sim Cay, Bay Cay i Middle Cay. Obala spruda sastoji se od krečnjačkih litica, a niske obalne biljke pokrivaju njegov veći deo.

GPS koordinate: 21°44′14″ N, 72°16′16″ W.

P U S E Y   C A Y

Sprud je poznat i pod nazivom Pussey Cay. Nalazi se 200 m istočno od William Dean Caya i 160 m južno od ostrva Providenciales. Ovaj nenaseljeni sprud dugačak je 150 m, najveća širina je 60 m, a površina je 0,75 ha. Kao što je slučaj sa mnogim sprudovima u regionu, Pusey Cay ima krečnjačku obalu morskih litica i slabu vegetaciju.

GPS koordinate: 21°44′12″ N, 72°16′04″ W.

S I M   C A Y

Sim Cay se nalazi 125 m istočno od prethodno opisanog Pusey Caya i 270 m južno od ostrva Providenciales. Dugačak je 190 m, najveća širina je 65 m, dok je površina oko 0,9 ha. Obala ovog spruda uglavnom se sastoji od niskih krečnjačkih morskih litica i prekrivena je niskim obalnim rastinjem.

GPS koordinate: 21°44′10″ N, 72°15′54″ W.

B A Y   C A Y (Providenciales)

Mala plaža na Bay Cayu

Bay Cay je mali nenaseljeni krečnjački sprud 1 km južno od ostrva Providenciales i 700 m istočno od spruda Sim Cay. On je najveći i najistočniji sprud u grupi od pet sprudova; dugačak je 530 m, najveća širina je 145 m, a površina je nešto malo manja od 4 ha.

Danas je ostrvo atrakcija i stajalište za izletničke brodove koji plove pored južne obale Providencialesa.

Bay Cay je izgrađen od krečnjaka sa obalom od nazubljenog krečnjaka (ironshore) i ima nisku priobalnu vegetaciju. Na severozapadnoj obali spruda nalazi se veoma mala plaža.

Teritorija Terks i Kejkos ima još jedan Bay Cay, a veći i poznatiji Bay Cay je u blizini North Caicosa.

Zavetrinska strana Bay Caya nudi zaštićeno mesto za sidrenje i popularna je lokacija za vez za kruzere. Tokom zimskih i prolećnih meseci često je u tom području usidrena jedna ili više malih jedrilica.

Stenovita iguana ostrva Terks i Kejkos na sprudu Bay Cay

Bay Cay je zabavno istražiti. Tu je mala i zaštićena plaža, litice, iguane i zanimljiv ambijent. Male ajkule i raže se takođe mogu videti kako plivaju u plićaku pored severne obale spruda.

Pitoma stenovita iguana ostrva Terks i Kejkos je najpoznatija endemska kopnena životinja teritorije. Ovaj veliki gušter živi na mnogim nenaseljenim sprudovima. Na Bay Cayu je velika populacija iguana, i odlično je mesto za posmatranje i fotografisanje ugrožene vrste, jer su iguane na sprudu veoma pristupačne.

GPS koordinate: 21°44′10″ N, 72°15′17″ W.

M I D D L E   C A Y

Middle Cay (srednji sprud) je mali nenaseljeni sprud koji se nalazi u blizini područja South Dock i Five Cays i poslednji je u nizu sprudova grupe Five Cays, po kome je nazvana stara ribarska zajednica. To je najseverniji sprud grupe, nalazi se 700 m severno od spruda Bay Cay i 800 m od obale ostrva Providenciales. Middle Cay je položen u pravcu severozad-jugoistok u dužini od 350 m, najveća širina je samo 70 m i ima površinu oko 1,3 ha. Obala je od niskih krečnjačkih litica. Middle Cay je stanište za relativno veliki broj iguana ostrva Terks i Kejkos.

GPS koordinate: 21°44′36″ N, 72°15′20″ W.

P A P A   C A Y

Ovaj mali sprud se nalazi veoma blizu plaže u području Five Cays na Providencialesu i povezan je sa njim tokom oseke peščanom prevlakom. Površina spruda je oko 0,4 ha. Okružuje ga veoma mekani mulj, nudeći varljivu percepciju plaže. Crvene mangrove čine većinu oskudne vegetacije. Mala dubina vode ne dozvoljava većini plovila da se približe sprudu.

GPS koordinate: 21°45′58″ N, 72°15′08″ W.

COOPER JACK ROCK

Ova stena se nalazi 150 m od južne obale središnjeg dela Providencialesa i blizu zaliva Cooper Jack.

Na samo nekih 35 m dužine, na ovoj steni se ne dešava mnogo toga.

GPS koordinate: 21°45′13″ N, 72°14′06″ W.

B R I S T O L   C A Y

Smešten 620 m južno od područja Turtle Tail na Providencialesu, Bristol Cay je jedan od nekoliko veoma malih sprudova u tom području. Dugačak je svega 80 m i zahvata površinu od oko 0,17 ha. Sprud ima uglavnom krečnjačku obalu sa niskim priobalnim rastinjem.

GPS koordinate: 21°45′24″ N, 72°12′00″ W.

BIRD EGG CAYS

Bird Egg Cays (sprudovi ptičje jaje) su tek nešto više od stena. Sastoje se od dva spruda udaljena 660 m od područja Turtle Tail u južnom delu Providencialesa i 330 m istočno od Bristol Caya.

Položeni su u smeru severoistok-jugozapad, međusobno udaljeni svega desetak metara. Severoistočni sprud je veći i ima dužinu od 100 m, dok jugozapadni sprud ima dužinu 40 m. Ukupna površina oba spruda je oko 0,2 ha. Bird Egg Cays su pokriveni niskom obalnom vegetacijom otpornom na so.

Na Google Earthu ovi sprudovi su označeni kao Rush Island.

GPS koordinate: 21°45′20″ N, 72°11′46″ W.

DICK PENN CAYS

Dick Penn Cays se poput Bird Egg Caysa takođe sastoje od dva manja spruda, međusobno udaljena 35 m. Do obale Providencialesa ima 145 m, a u odnosu na Bird Egg Cays su 335 m severoistočno. Položeni su u smeru zapad-istok, pri čemu je zapadni sprud mnogo veći i ima dužinu 120 m, dok istočni sprud, bliži obali Providencialesa, ima dužinu od samo 20 m. Veći od dva spruda zahvata površinu od oko 0,2 ha i ima tipičnu nisku vegetaciju otpornu na so uobičajenu za lokalna priobalna područja. Manji Dick Penn Cay je u osnovi stena.

Na Google Earthu ovi sprudovi su označeni kao Clark Island.

GPS koordinate: 21°45′26″ N, 72°11′31″ W.

B I R D   R O C K

Bird Rock (ptičja stena) je mali sprud dužine 45 m, nalazi se 80 m od krajnje severoistočne tačke ostrva Providenciales.

Obala Bird Rocka je uglavnom niska stenovita litica. Na sprudu se nalazi svetionik.

GPS koordinate: 21°48′36″ N, 72°07′42″ W.

M A N G R O V E   C A Y

Mangrove Cay je nenaseljeno ostrvo površine 1,16 km2 koje je kanalom širine 250 m odvojeno od severoistočnog kraja ostrva Providenciales. Zajedno sa ostrvima Donna Cay i Little Water Cay čini Zaštićeno stanište "Princess Alexandra" unutar istoimenog Nacionalnog parka. Mangrove Cay ima oblik gotovo pravilnog pravougaonika, dužine 1,4 km i širine 900 m.

Kao što ime ostrva sugeriše, skoro ceo Mangrove Cay se sastoji od crvenih mangrova. Male i uske dine okružuju veći deo obale zaliva.

Pošto je Zaštićeno stanište, zabranjeno je pecanje, sakupljanje školjki ili jastoga, kao i uzimanje bilo kog prirodnog ili istorijskog objekat sa ostrva. Takođe je zabranjeno uznemiravanje divljih životinja.

Mangrove Cay, prvenstveno zbog neposredne blizine ostrvu Providencialesu, jedna je od najpopularnijih lokacija za kajak i paddleboarding (daske za veslanje na kojima se stoji) na Terks i Kejkosu. Plitki i slikoviti plimni kanali ulaze u ostrvo na nekoliko mesta i vijugaju stotinama metara. Čak je i potopljeni brod skriven u jednom od kanala! Kompanija za eko ture "Big Blue Collective" nalazi se u neposrednoj blizini Mangrove Caya i nudi obilaske sa vodičem, kao i iznajmljivanje pojedinačnih i tandem kajaka i dasaka za veslanje.

Mangrove Cay je raj za ptice i morske životinje. U kanalima i plićacima koji okružuju ostrvo uobičajeno je videti mlade ajkule, male kornjače, školjke, raže, morske zvezde i mnoge vrste riba. Korenje većih stabala mangrova često skriva jata sitnih riba. Za posmatrače ptica Mangrove Cay daje priliku da se posmatraju smeđi pelikani, više vrsta čaplji i američke bukovače, koje se hrane ostrigama. Manja područja sa peskom nalaze se na severnoj i jugoistočnoj obali Mangrove Caya, a na tim dinama žive male populacije autohtonih iguana.

GPS koordinate: 21°49′24″ N, 72°08′29″ W.

D O N N A   C A Y

Donna Cay je nenaseljen sprud male nadmorske visine koje se nalazi 170 m severoistočno od ostrva Mangrove Cay, a 1,1 km severoistočno od ostrva Providencialesa. Ima oblik trougla, sa stranama 1,16 km, 900 m i 700 m. Površina spruda iznosi oko 38 ha.

Najveći deo spruda se sastoji od morske obalne vegetacije, niskih krečnjačkih dina i slamnatih palminih šuma koje rastu u peskovitom suvom tlu. Mala područja sa crvenim mangrovama obrubljuju zapadnu i severnu obalu ostrva.

Već je rečeno kod opisa Mangrove Caya da je i Donna Cay deo Zaštićenog staništa “Princess Alexandra” unutar istoimenog Nacionalnog parka.

Iako Donna Cay nema zaštićene unutrašnje močvarne kanale kao susedni Mangrove Cay, sprud je i dalje odlično mesto za istraživanje kajakom ili daskom za veslanje.

Kao što je slučaj sa mnogim malim nenaseljenim ostrvima u ovoj oblasti, lokalna vrsta iguane se može videti kako se krije u niskim stenovitim liticama i juri kroz šiblje Donna Caya.

GPS koordinate: 21°49′55″ N, 72°08′04″ W.

L I Z A R D   C A Y

Lizard Cay se nalazi 80 m severoistočno od Donna Caya. Ovaj mali sprud ima dužinu tek nešto preko 100 m i površinu od oko 0,4 ha. Ima krečnjačku obalu i unutrašnjost sa niskom primorskom vegetacijom. U sastavu je Nacionalnog parka “Princess Alexandra”.

GPS koordinate: 21°50′04″ N, 72°07′46″ W.

B I R D   C A Y

Još jedan mali sprud u istočnom delu Nacionalnog parka “Princess Alexandra” je Bird Cay. Nalazi se 140 m severoistočno od Lizard Caya, a oko 2,6 km severoistočno od ostrva Providenciales. Slične je površine kao Lizard Cay (0,4 ha), a takođe ima krečnjačku obalu. Iako je većina Bird Caya prekrivena obalnom vegetacijom otpornom na so koja je uobičajena za ovu teritoriju, na zapadnoj obali ostrva ima nekoliko stabala mangrova.

Terks i Kejkos imaju jedinstvenu atrakciju za posetioce. To su plutajući barovi – ili barovi koji se nalaze usred mora. Postoje dva takva bara, jedan je “Captain Oak’s Floating Tiki Bar”, dok je drugi “Noah’s Ark”. Oba objekta su dostupna kratkim izletom brodom ili jet-skijem i sigurno će pružiti zabavan i nezaboravan dan na vodi.

“Captain Oak’s Floating Tiki Bar” se nalazi u zalivu Long Bay na ostrvu Providenciales i do njega se može doći hodajući kroz vodu, budući da nije dublja od 1,5 m.

Plutajući bar “Noah’s Ark”; u pozadini se vidi ceo sprud Bird Cay

“Noah’s Ark” (nojeva barka) se nalazi pored zapadne obale Bird Caya. Nalazi se u dubljem delu vode od “Captain Oak’s Floating Tiki Bar”, i to može zahtevati da se prelazi iz čamca u čamac da bi se stiglo do bara – ali konačno odredište je vredno putovanja. Ovaj plutajući bar ima veliki plesni podijum, kao i mesta za sedenje duž perimetra prostora. “Noah’s Ark” nudi flaširana pića, sve od piva do popularnih koktela i najbolji šampanjac koji se može nabaviti na teritoriji. “Noah’s Ark” takođe služi raznovrsnu hranu, kao što je salata od školjki – popularnu opciju u baru. Na brodu je i roštilj, koji redovno služi toplu i svežu hranu. Ali veliki razlog za popularnost bara su njegovi DJ-evi uživo vikendom, a gostima se pušta muzika svih žanrova. Za posetioce koji traže jedinstveno (i prostrano) mesto za rođendansku zabavu, venčanje ili drugi događaj, “Noah’s Ark” je takođe dostupna za najam.

Radno vreme je 10 h do zalaska sunca. Bar nudi uslugu taksi brodića, koji pokupi goste u marini Blue Haven na ostrvu Providenciales, a goste čeka piće dobrodošlice. Rezervacije za ovaj prevoz potrebno izvršiti unapred, međutim, za posetioce koji koriste sopstveni prevoz, rezervacije nisu neophodne.

GPS koordinate: 21°50′10″ N, 72°07′42″ W.

S I N K I N G   C A Y S

Najmanji sprudovi koji se nalaze u istočnom delu Nacionalnog parka “Princess Alexandra”, Sinking Cays (tonući sprudovi), su tri male krečnjačke stene. Prvi sprud je 120 m severoistočno od Bird Caya, drugi je 35 m dalje, a treći je od drugog udaljen 120 m. Najveći je srednji sprud, međutim i on je veoma malih dimenzija i površine od svega 0,1 ha. Ima malo obalske vegetacije oštećene vremenskim (ne)prilikama.

GPS koordinate (odnose se na srednji, ujedno i najveći sprud): 21°50′18″ N, 72°07′36″ W.

LITTLE WATER CAY

Little Water Cay, poznato i pod nazivom Iguana Island, je ostrvo koji se nalazi 350 m od područja Leeward na ostrvu Providenciales. Najpoznatije je kao utočište lokalne endemske vrste iguane. Ostrvo ima malo pristanište za turističke brodiće, vizitorski centar i staze u prirodi, i popularna je stanica za turističke brodove koji plove istočnom obalom Providencialesa. Nisam pronašao podatak o površini ostrva, a sa Google Eartha nemoguće je ustanoviti tačne granice ostrva. Razlog leži u tome da Little Water Cay, Half Moon Bay, Water Cay i Pine Cay međusobno povezuje plaža i da oni predstavljaju jedinstveno kopno ukupne dužine oko 9,7 km.

Little Water Cay je u sastavu Zaštićenog staništa “Princess Alexandra” unutar istoimenog Nacionalnog parka. Njime i susednom lagunom Half Moon Bay upravlja Nacionalni fond Terksa i Kejkosa, a vodiči su obično na licu mesta na obali da obaveštavaju posetioce i štite iguane i životnu sredinu.

Ostrvo je zabavna i zanimljiva atrakcija za sve uzraste. 

Iguana je pitoma i obično ima mnogo ovih fascinantnih guštera koji se mogu videti kako se izležavaju u priobalnoj vegetaciji na ostrvu. Nažalost, ove životinje su klasifikovane kao ugrožene. Ovi gušteri su nekada živeli na svim ostrvima Terks i Kejkos, ali je dovođenje mačaka i pasa od strane ljudi dovelo je do brzog opadanja njihove populacije i izumiranja na drugim ostrvima.

Posetiocima je zabranjeno da hrane iguane i moraju se kretati isključivo šetalištem. Kućni ljubimci su zabranjeni, kao i bacanje smeća. Little Water Cay ima instalirana dva seta šetališta, jedno na severnom i jedno na južnom delu ostrva. 

Oni koji se voze kajakom stićiće do južnog šetališta, dok oni koji dolaze čamcem zavise od operatera i veličine čamca. Oba šetališta nude slično iskustvo, iako u severnom delu ostrva ima nekoliko slanih močvarnih jezera.

Ulaz na Little Water Cay i obilazak stazama na šetalištu se naplaćuje. Karte se mogu kupiti u vizitorskom centru na samom ostrvu, preko većine provajdera koji organizuju obilazak i krstarenja brodom i u kancelariji Nacionalnog fonda na Providencialesu.

Postoje tri vrste ulaznica:

• Ulaz u centar za posetioce i obilazak sa vodičem košta 10 USD.

• Ulaz u centar za posetioce, obilazak sa vodičem i obilazak po produženoj stazi košta 15 USD.

• Ulaznica za Half Moon Bay košta 5 USD.

Half Moon Bay (zaliv polumeseca) se nalazi između Little Water Caya i Water Caya i predstavlja plažu i lagunu peščanog spruda koja se vremenom popunjavala u kanalu između ova dva ostrva.

Half Moon Bay

Ovo parče raja je najbolja destinacija za izlete brodom na Terks i Kejkosu. Tu će se pronaći odlična plaža, jedinstvene iguane koje se šepure po dinama i slikovita plitka laguna na južnoj strani plaže.

Half Moon Bay je zaista prelepo područje i odlično mesto za ljubitelje prirode. Pored iguana, u laguni se mogu videti i male ajkule, a zaliv uokviruju šumice male slamnate palme.

GPS koordinate: 21°50′10″ N, 72°08′56″ W.

W A T E R   C A Y

Water Cay je privatno ostrvo, ali je nenaseljeno i potpuno nerazvijeno, znatno veće od susednog Little Water Caya. Ostrvo je usko i dugačko (3,2 km) i nalazi se u nizu ostrva između ostrva Providencialesa i North Caicosa. Neka približno izmerena površina Water Caya sa Google Eartha je 2,7 km².

Water Cay se smatra samostalnim ostrvom, mada to odavno nije. Zapravo je na jugozapadu spojen sa ostrvom Little Water Cay, a na severoistoku sa ostrvom Pine Cay. Pesak koji se pomera preko plićaka Caicos Banksa i veliki uragani popunili su kanale koji su nekada razdvajali ostrva. Peščani sprudovi sada podržavaju obalnu vegetaciju, morsku zob (uniola paniculata) i stabla presličnjaka (latinsko ime roda casuarina dolazi po izgledu grana sa ljuskastim lišćem koje nalikuje na perje kazuara).

Na mestu nekadašnjeg kanala Donna Cut koji je postojao između Water Caya i Little Water Caya sada se nalazi popularna plaža Half Moon Bay i njene lagune.

Krečnjačke litice koje se prostiru na većem delu severne obale prilično su zanimljive. One su veoma meke, tako da postoji veoma visoka stopa njihovog propadanja. Pećine, prerasti i lukovi su isklesani okeanom i imaju tendenciju da se redovno pojavljuju i nestaju. Posetioci ostrva bi trebalo da se čuvaju od mekih i trošnih litica, jer se lako mogu urušiti. Ne bi trebalo ulaziti u bilo koju od malih okeanskih pećina, prolaziti ispod prerasti, niti pokušavati sa penjanjem po stenama.

Kao što je slučaj sa većinom malih sprudova između ostrva Providencialesa i North Caicosa, južna obala Water Caya, koju zapljuskuju vode plićaka Caicos Banksa, uglavnom se sastoji od močvara mangrova, koje predstavljaju raj za ptice. Na jugozapadnoj i jugoistočnoj obali ostrva močvare formiraju male plimne potoke koji se neznatno probijaju u unutrašnjost ostrva.

Pošto nema aktivnih prirodnih kanala u blizini Water Caya gde može doći do kretanja vode tokom plime i oseke, obično nema jakih morskih struja.

Posetioci moraju da vode računa da ne naruše ekologiju Water Caya. Zabranjeno je hraniti iguane i potrebno je izbegavati oštećenje osetljive vegetaciju morske zobi, jer ova gruba obalna trava pomaže u sprečavanju erozije plaža. Naravno, zabranjeno je bacanje smeća.

Na severnoj obali Water Caya nalazi se spektakularna plaža, koja se rangira kao jedna od najboljih plaža teritorije. Okean je generalno prilično miran, a voda okeana je živopisne tirkizne boje. Veći deo obale je uokviren niskim belim krečnjačkim liticama, koje doprinose živopisnom ambijentu. Kao i sve plaže teritorije ona je javna do tačke plime. Zbog blizine Water Caya Providencialesu, plaža na ostrvu je veoma popularna destinacija za turističke brodiće.

Ekološki prihvatljiv način da se dođe na Water Cay je vožnja kajakom ili paddleboardom iz područja Leewarda na Providencialesu (rastojanje je oko 5 km). Ukoliko se pristane na južnu obalu Half Moon Baya, nakon toga je moguće prošetati do okoline i Little Water Caya i Water Caya.

GPS koordinate: 21°51′07″ N, 72°07′10″ W.

THE HALFWAY CAYS

The Halfway Cays (sprudovi na pola puta) je grupa od nekoliko sprudova koji su močvarni ili sa mangrovama. Nalaze se istočno od severne obale Water Caya i blizu jugoistočne obale Pine Caya. Najveći od ovih sprudova zahvata površinu od oko 50 ha. Nijedan nije naseljen i postoji veoma malo suvog tla na bilo kom od ovih sprudova.

GPS koordinate (najvećeg spruda): 21°51′13″ N, 72°05′06″ W.

P I N E   C A Y

Smešten u nizu ostrva između Providencialesa i North Caicosa, Pine Cay (sprud bora) je u privatnom vlasništvu i ima 35 kuća. Glavna karakteristika spruda je spektakularna plaža na severnoj obali duga tri kilometra, koja se smatra jednom od najboljih plaža teritorije. Pine Cay nudi veoma tihu i opuštenu atmosferu.

Ostrvo je dugačko 3,2 km. Širina južnog dela ostrva je 500 m, a prema severu se povećava do 1,8 km. Površina Pine Caya je oko 3,2 km2, mada bih rekao da je nešto veća.

Pine Cay je dobio ime po maloj šumi autohtonog bora (podvrsta karipskog bora) koja okružuje unutrašnje jezerce sa slatkom vodom. Populacija ovog retkog drveta je u opadanju.

Teren Pine Caya je prilično ravan, sa vegetacijom male gustine otporne na so, uobičajenom za priobalna područja teritorije. 

Pine Cay je u ovom trenutku povezan na jugu sa Water Cayom pojasom peska širine 150 m. Kako je Water Cay na sličan način povezan sa Little Water Cayom, moguće je prošetati plažom dužine 9,7 km do Little Water Caya. Istorijski gledano, ovi kanali su otvarani i zatvarani nakon pojave uragana, kao što je bio Veliki uragan Nassau 1866. godine.

Zbog povezanosti tri ostrva, mere koje se preduzimaju za očuvanje lokalne iguane obuhvataju sva tri ostrva.

Pine Cay ima nekoliko bočatih jezera, neobičan prizor u suvoj teritoriji Terks i Kejkosa. Ova jezera su utočište za raznoliki ptičji svet. U severnom delu ostrvo ima slatkovodna jezera sa nekoliko vrsta morskih riba - nasleđe uragana Donna iz 1960. godine.

Grupa malih ostrva između Providencialesa i North Caicosa bila je poznata kao utočište gusara u prethodnim vekovima, a Pine Cay je vrlo verovatno bio baza zbog polusvežih jezera u inače suvom arhipelagu.

Danas se na ostrvu nalazi zabačeno odmaralište "Meridian Club" i četrdesetak privatnih rezidencija i vila za odmor. Još pedesetih godina XX veka bila je planirana izgradnja turističkog kompleksa, ali je ušao u komercijalnu upotrebu tek dvadesetak godina kasnije. Ovo privatno odmaralište nudi atmosferu nekadašnjih Kariba - opuštenu ekskluzivnost. Postoji ponuda soba na plaži, vikendica, apartmana i privatnih vila. "Meridian Club" nije glomazan, ali nudi savršenu paletu pogodnosti za one koji traže miran tropski odmor. Na licu mesta je restoran "Meridian Club Bistro", koji služi jela internacionalne kuhinje. Tu je i spa centar "Sand Dollar", koji nudi masaže, tretmane lica, pilinge i obloge.

Pored spektakularne plaže ispred odmarališta, gostima se nudi besplatno korišćenje kajaka, paddleboardsa, jedrilica, bicikala, a ronjenje, ribolov i krstarenje čamcem može se lako organizovati sa obližnjeg ostrva Providenciales. Tu su i teniski objekti, pešačke staze i čitavo ostrvo za istraživanje.

"Meridian Club" takođe organizuje iznajmljivanje vila i kuća na Pine Cayu za vlasnike koji su odsutni.

Zbog osamljene prirode i male veličine "Meridian Cluba" i Pine Caya, ostrvo može biti odlična lokacija za venčanja i korporativne odmore.

Glavna saobraćajnica na ostrvu

Do ostrva se moguće prevesti malim privatnim avionom ili helikopterom, pošto raspolaže kraćom asfaltiranom pistom. Plaža na ostrvu je najbolja lokacija na teritoriji da se naprave fotografije na kojima avion sleće iznad plaže, jer se pista nalazi odmah iznad dina. Naravno, neće doći do sletanja velikih mlaznjaka i možda  će morati da sačekate neko vreme da naiđe avion!

Na ostrvu nisu dozvoljeni automobili, pa su električna kolica za golf i bicikli glavno prevozno sredstvo.

GPS koordinate: 21°52′23″ N, 72°05′35″ W.

S T U B B S   C A Y

Suva tropska šuma i vegetacija mangrova na sprudu Stubbs Cay

Stubbs Cay je malo nenaseljeno ostrvo, koje se nalazi 220 m severno od Pine Caya, a 630 m južno od Dellis Caya, pored Fort George Caya. Sprud ima površinu od oko 38 ha, sa dodatnim sistemom močvarnih područja crvenih mangrova prema zapadu i u suštini se spaja sa susednim sprudom Fort George Cayom, nagoveštavajući da su dva spruda jedna kopnena masa. Sprud je u sastavu Nacionalnog parka "Fort George Land and Sea".

Do Stubbs Caya je relativno lako doći brodom iz Providencialesa, pošto glavni kanal Pine Caya prolazi pored ostrva, i njime se mogu kretati plovila srednje i male veličine tokom većine plima. Pristanište na Pine Cayu se nalazi u blizini Stubbs Caya - preko puta kanala.

Za razliku od mnogih poznatijih okolnih sprudova, Stubbs Cay nema nijednu plažu merljive veličine, a skoro cela njegova obala se sastoji od niske krečnjačke litice. Duž spruda se proteže nizak greben. Počevši od južne strane spruda koju zapljuskuje plićak Caicos Banks, mogu se naći obalne biljke otporne na so, koje brzo prelaze u tropsku suvu šumu, a zatim u crvene mangrove na zavetrinskoj severozapadnoj obali.

Nacionalni fond Terks i Kejkosa izvršio je na sprudu kontrolu populacije pacova i miševa, što bi možda omogućilo ponovno uvođenje lokalne iguane u nekom trenutku u budućnosti.

Na Stubbs Cayu i oko njega može se videti široka lepeza ptičjeg sveta, sa više vrsta čaplji i pelikanima u močvarama, i pticama pevačicama i kukavicama u šumama na kopnu.

GPS koordinate: 21°52′57″ N, 72°04′40″ W.

FORT GEORGE CAY

Fort George Cay (raniji naziv Fort St. George Cay) je malo slikovito ostrvo koje se nalazi između ostrva Pine Cay i Dellis Cay, a zapadno u odnosu na Stubbs Cay. U odnosu na Pine Cay je samo 150 m severno, a u odnosu na Dellis Cay je 220 m južno. Ostrvo je nenaseljeno i popularno je među lokalnim stanovništvom i posetiocima kao destinacija za krstarenje brodom iz Providencialesa.

1795. godine lojalistički plantažeri su izgradili bateriju topova na severnom kraju ostrva za odbranu od gusara, privatnika, francuskih i haićanskih revolucionara. Posle nekoliko godina Britanci su preuzeli tvrđavu. Danas se topovi sa ovih odbrambenih položaja mogu videti u plitkoj vodi odmah pored plaže. Arheološka iskopavanja i istraživanja koja su obavljena na Fort George Cayu otkrila su neke fascinantne činjenice o tvrđavi i sprudu. Čini se da je sprud pretrpeo ozbiljnu eroziju, izgubivši oko 46 m u poslednjih dvesta godina, i da su utvrđenja zapravo nekada stajala tamo gde se danas nalaze topovske cevi u okeanu. 

Fort George Cay je zaštićeno istorijsko mesto i nacionalni park i nezakonito je uzimati ili oštetiti bilo koje artefakte.

Spektakularne plaže nalaze se na obe strane ostrva. Na zapadnoj obali u blizini Pine Caya, peščana kosa i peščani sprud stvaraju neverovatno lepo okruženje. Na istočnoj obali i prema Dellis Cayu može se naći manja, ali jednako lepa plaža, zajedno sa stablima presličnjaka koje pružaju hlad.

GPS koordinate: 21°53′32″ N, 72°05′36″ W.

D E L L I S   C A Y

Iz daljine izgleda kao lepo hotelsko naselje, ali su objekti nezavršeni

Dellis Cay je privatno nenaseljeno ostrvo površine 2,3 km2. Ostrvo je dugačko 1,5 km (u pravcu zapad-istok), a široko 1,1 km. Približno je pravougaonog oblika. Nalazi se 180 m južno od Parrot Caya i severno od Pine Caya i lako se može primetiti u lancu ostrva Kejkos. Južno od Dellis Caya nalaze se Fort George Cay i Stubbs Cay. Dellis Cay je udaljen desetak kilometara od Providencialesa i do njega se stiže nakon 20 minuta vožnje brodom. Dobilo je ime po porodici Dellis koja je živela na ostrvu i zarađivala za život proizvodnjom sunđera sredinom XX veka. Pored toga Dellis Cay je poznat i po velikom broju školjki koje se mogu naći duž njegove obale, pa ga posećuju i skupljači školjki. Izgled ostrva je narušen nedovršenim građevinama na njegovoj zapadnoj plaži. Očekivalo se da će odmaralište "The Residences at Mandarin Oriental Dellis Cay" biti otvoreno sredinom 2010. godine, ali su investitori bankrotirali početkom te godine i izgradnja je zaustavljena. Početkom 2011. godine projekat je definitivno otkazan zbog finansijskih problema.

Dellis Cay sastoji se uglavnom od peščanog tla male nadmorske visine i niskih kamenih litica, formiranih od mekog morskog krečnjaka. Obalna vegetacija srednje gustine otporna na so pokriva svu čvrstu zemlju koja nije bila uništena izgradnjom odmarališta.

Kao što je slučaj sa mnogim ostrvima u ovoj oblasti, cela južna strana Dellis Caya sastoji se od močvara. Veliki deo močvara ima mangrove, ali neka od unutrašnjih jezera su bočata, što je neobično okruženje na Terks i Kejkosu.

Ostrvo je dobilo ime krajem XIX veka po Grku Johnu Dellisu. 1879. godine ovaj stručnjak za ronjenje na dah preselio se na Terks i Kejkos sa grčkog ostrva Hidra da bi započeo industriju sunđera na ostrvima. Njegova baza operacija bila je Dellis Cay i ostrva između Providencialesa i North Caicosa.

U početku su sunđeri sakupljani direktno sa grebena koji okružuju ostrva Kejkos, ali su bili previše izlovljeni tokom decenija. Nakon toga, sunđeri su uzgajani u zaštićenim lagunama. Proces je bio jednostavan: mali komadi morskih sunđera su sakupljeni sa grebena, isečeni na manje komade, a zatim pričvršćeni za stene i podloge od betona. Za 2-3 godine sunđeri bi bili dovoljno veliki za berbu, nakon čega bi se sekli, osušili i izvezli.

Dve pojave brzo su stavile tačku na ovu industriju: bolest gljivica i uvođenje modernih sintetičkih sunđera. Zanimljivo je da je još jedno značajno sredstvo prihoda teritorije istovremeno nestalo iz sličnih razloga. Sisal, vlaknasta agava koja se izvozila za pravljenje užeta i koja se uzgajala na skoro svakom većem ostrvu teritorije, postala je neodrživa za uzgoj zbog pronalaska plastičnih vlakana.

Do Dellis Caya ne postoje redovne brodske linije ili bilo koji drugi način prevoza, budući da je nenaseljen. Međutim, zbog blizine ostrva Fort George Cay, Pine Cay i Water Cay, ostrvo je uobičajena stanica iznajmljenih čamaca. Mnogi privatni izletnički brodići će posetiti Dellis Cay ako se to zatraži.

GPS koordinate: 21°53′57″ N, 72°04′25″ W.

P A R R O T   C A Y

Parrot Cay (papagaj sprud) je najveće od malih ostrva između Providencialesa i North Caicosa. Na ovom privatnom ostrvu nalazi se spektakularna plaža, luksuzno odmaralište “COMO Parrot Cay Resort” i ekskluzivne vile i rezidencije za najam. Parrot Cay i Pine Cay bili su prva ekskluzivna privatna odmarališta na Terks i Kejkosu. Danas postoji nekoliko takvih butik hotela.

Parrot Cay od North Caicosa razdvaja kanal Parrot Cay širine 82 m. Ostrvo je dugačko 4,3 km, najveća širina je 2,2 km, površina je približno 4 km². Skoro cela severna obala je prelepa plaža, sa savršenim belim peskom i kristalno čistom okeanskom vodom. Kao što je slučaj i sa mnogim okolnim sprudovima, veći deo južne strane ostrva su morske močvare koje sa gustom mrežom crvenih mangrova. Na nekoliko mesta se nalazi i niska krečnjačka obala.

Veći deo unutrašnjeg terena ostrva sastoji se od peskovitog tla male nadmorske visin i litica, sa tropskom suvom šumom male gustine. Istočnom stranom spruda (gde se nalazi odmaralište) pruža se greben koji dostiže visinu od oko 12 m.

Zbog prirodnih bočatih jezeraca i močvara, posetioci Parrot Cay ponekad mogu imati ozbiljan problem sa komarcima i mušicama koje grizu (lokalno se nazivaju no-see-ums ili peščane buve), posebno nakon zalaska sunca, pa je potrebno da ponesu sredstvo protiv insekata i imaju odgovarajuću odeću.

Naziv Parrot Cay nastao je kroz istoriju ostrva sa gusarima. Ranije se zvao Pirate Cay, vremenom je ovo promenjeno u manje zastrašujuće ime koje ovaj sprud danas nosi. U periodu od sredine XVII veka do XVIII veka mali sprudovi između Providencialesa i North Caicosa predstavljali su utočište za gusare. Nekoliko razloga to objašnjava: izvori “sveže” vode u barama, prirodne zaštićene luke i kontrola nad važnim kanalima i brodskim rutama. Uvek je teško dobiti tačnu sliku o takvoj istoriji, ali izveštaji sugerišu da su poznati bukaniri kao što su žene Anne Bonny, Mary Read i drugi operisali sa spruda. Na kraju, Britanci su izgradili ispostavu i topovsku bateriju na obližnjem sprudu Fort George Cay (“tvrđava” je povučena početkom XIX veka) i od tada je ovo područje postalo relativno mirno bez kriminala.

Prema popisu iz 2001. godine na ostrvu je bilo 58 stanovnika, a popis 2012. godine zabeležio je 131 stanovnika, što je povećanje od 125%.

Iako je ostrvo peščano, dešavali su se različiti pokušaji poljoprivrede, kao što je sadnja pamuka, citrusa, povrća i možda sisala. U novije vreme, Parrot Cay je imao zanimljivo vlasništvo, prelazeći u ruke vlasnika plantaža, grčkog izvoznika sunđera, austrijskog grofa i drugih. Izgradnju na Parrot Cayu pokrenula je kuvajtska porodica 1988. godine, koja je izgradila veliki objekat koji sada funkcioniše kao glavna zgrada odmarališta. Zalivski rat je uticao na finansije ove porodice i ostala je napuštena sve dok je 1998. godine nije kupila i preuredila u odmaralište singapurska hotelijerka Christina Ong za svoju grupaciju “COMO Hotels and Resorts”. Priča se da je njena ćerka Melissa Ong otkrila ostrvo tokom svog putovanja.

Glavno odmaralište raspolaže sa 61 sobom, uključujući kuće na plaži i vile. Postoje dva restorana: “Lotus” sa kuhinjom iz jugoistočne Azije, a “Terrace” ima italijansko-mediteransku kuhinju. Aktivnosti za goste su ronjenje, wellness program (joga i pilates), tenis, jedrenje, izleti brodom, ribolov, vožnja kajaka i paddleboarding. Istraživanje izuzetnog prirodnog okruženja ostrva je odličan način da se provede neko vreme. Ljubitelji prirode će uživati u osamljenim stazama i obalama Parrot Caya, sa kojih se mogu posmatrati razne vrste ptica. Sa vodičem je moguće obići susedna ostrva. Ipak, većina gostiju nije raspoložena ni za kakvu aktivnost.

Pored soba u odmaralištu, postoji niz privatnih vila i kuća na plaži koje se nalaze na maloj udaljenosti od odmarališta na lokaciji koja se zove Rocky Point. Vile se mogu kupiti po početnoj ceni od 10 miliona dolara, dok cena kuća na plaži počinje od 5 miliona dolara. Vlasnici privatnih kuća na Parrot Cayu su Keith Richards, Donna Karan i Bruce Willis, koji je svoju kuću prodao 2019. godine.

Parrot Cay se može pohvaliti zaista impresivnom listom slavnih i poznatih posetilaca iz celog sveta: Paul McCartney, Justin Timberlake, Barbra Streisand, Penélope Cruz, Julia Roberts i Phil Collins, a Ben Affleck i Jennifer Garner su se venčali na ostrvu 2005. godine.

Parrot Cay se često pojavljuje kao lokacija pogibije slavnih ličnosti na sajtu lažnih vesti Global Associated News. Lažne vesti tvrde da je slavna ličnost umrla nakon što je zadobila povrede u nesreći na jet-skiju na Parrot Cayu, iako na njemu nema skutera.

Od Providencialesa do Parrot Caya stiže se nakon 35 minuta vožnje brodom. Obično nema mnogo potrebe za kretanjem po sprudu, ali električna kolica za golf su dostupna kada se to zatraži. Automobili, kamioni i mašine postoje na ostrvu i potrebni su za upravljanje i održavanje ostrva i odmarališta.

GPS koordinate: 21°55′11″ N, 72°03′42″ W.

N O R T H   C A I C O S

North Caicos je drugo po veličini ostrvo teritorije Terks i Kejkos (posle Middle Caicosa). Zapadno su Caicos Cays (najbliži je Parrot Cay) koji ga povezuju sa Providencialesom. Na istoku ga od Middle Caicosa deli Juniper Hole, uski moreuz širine 200 m koji može da primi samo male čamce. Nasip dužine 1600 m povezuje North Caicos sa Middle Caicosom.

Ostrvo je dugačko 22 km, a najveća širina je 9 km. North Caicos ima površinu od 116,4 km² unutar granice visoke vode i 207,1 km² unutar obale. Razlika između ove dve vrednosti se ne računa kao površina zemljišta. Najviša tačka ostrva je Monkey Hill sa svega 30 m. Znamenitosti na ostrvu ili blizu njega su Cottage Pond, Wade’s Green Plantation, Flamingo Pond Overlook i maleni Three Marys Cays (0,64 ha) otprilike 20 m od severozapadne obale. North Caicos je 19 km od Providencialesa, sa kojim je povezan brodskom linijom.

Zajedno sa Parrot Cayom i Bay Cayom na istočnoj obali i još nekoliko nenaseljenih priobalnih sprudova, čini okrug North Caicos, površine 144,9 km².

Po popisu iz 2012. godine broj stanovnika je bio 1.312 i u opadanju je, jer je po popisu 2001. godine bilo 1.347 stanovnika (pad od 2,5%).

Naselja

Sa populacijom od 907 stanovnika, Bottle Creek je glavno naselje ostrva. To je takođe glavni grad okruga i lokacija raznih vladinih kancelarija, njegovih komunalnih preduzeća i srednje škole. Postoji niz starih plantaža koje se nalaze duž King’s Roada između Bottle Creeka i nasipa za Middle Caicos.

Smešten između zaštićenog područja za ronjenje sa maskom i disalicom Three Mary Cays i plaže Horsestable, Whitby je malo primorsko naselje na severnoj obali North Caicosa.

Kew se nalazi u unutrašnjosti ostrva i jedno je od najstarijih naselja na Terks i Kejkosu. Poznat je po tome što je centar poljoprivredne zajednice arhipelaga. Kew je takođe dom zelene plantaže Wades, istorijskog turističkog mesta. U naselju je živelo 234 stanovnika.

Sandy Point je malo selo (23 stanovnika) u severozapadnom delu ostrva okrenuto prema Parrot Cayu. U njemu se nalazi jaht klub North Caicos. To je lokacija marine Sandy Point, gde stižu brodske linije iz Providencialesa.

Saobraćaj

North Caicos poseduje aerodrom, ali nema redovnih letova do ostrva. Od uvođenja brodske linije i izgradnje nasipa koji povezuje North Caicos i Middle Caicos, potražnja za letovima je značajno opala i ruta više nije bila isplativa za lokalne avio-kompanije.

Aerodrom North Caicos je i dalje otvoren za čarter letove i posebne prilike. Vreme leta sa međunarodnog aerodroma Providenciales je oko 10-15 minuta. Čarter letovi mogu imati smisla za grupe od oko 6 ljudi ili više.

Brodar “Caribbean Cruisin” između ostrva Providenciales i North Caicosa ima od ponedeljka do subote pet polazaka dnevno. Polasci sa ostrva Providenciales su u 7:30, 9:30, 12:30, 14:30 i 16 h, a sa ostrva North Caicos su u 8, 10, 13, 15 i 16:30 h. Nedeljom i praznikom postoje tri polaska dnevno, sa ostrva Providenciales u 8, 14 i 16 h, a sa ostrva North Caicos u 8:30, 14:30 i 16:30 h. Vožnja traje 25 minuta, a karta košta 35 USD (povratna je 65 USD).

Brodar “MV My Girl Ferry Service” ima od ponedeljka do subote četiri polaska dnevno. Polasci sa ostrva Providenciales su u 9:30, 12:30, 14 i 16 h, a sa ostrva North Caicos su u 7, 10, 13 i 15 h. Nedeljom i praznikom postoje dva polaska dnevno, sa ostrva Providenciales u 8 i 16:30 h, a sa ostrva North Caicos u 7 i 16 h.

Znamenitosti

Cottage Pond je prirodno formirana potopljena vrtača, prečnika 45 m i dubine 76 m. Nalazi se u blizini Sandy Point Roada. Tehnički se naziva plavom rupom, a geološki proces koji ju je stvorio naziva se kraški proces. Nivo mora u velikoj meri utiče na formiranje plave rupe, što je verovatno razlog zašto okeanska rupa na Middle Caicosu (verovatno najšira plava rupa na svetu), udaljena 31 km, ima sličnu dubinu. Cottage Pond je povezan sa okeanom, verovatno kroz niz sićušnih pukotina i tunela. Prvih šest metara od površine voda je relativno slatka. Ispod njega je sloj bočate vode, a na dnu je voda slična po salinitetu okeanu. Za većinu posetilaca Cottage Pond zaista ne nudi ništa drugo osim prizora malog slikovitog jezerca. Međutim, lokacija je savršena prilika da se vidi tropska plava rupa.

Flamingo Pond Overlook se nalazi između naselja Whitby i plaže Horsestable i predstavlja mesto sa koga se pruža odličan pogled na jug preko prostrane močvare.

Kao što naziv lokacije sugeriše, ovo područje obično naseljava zapadnoindijski flamingo (poznat i kao američki flamingo ili karipski flamingo), koga u jatima ponekad ima više hiljada. Pored flamingosa, mogu se videti patke i čaplje. Glavni vidikovac se nalazi oko 90 m od jezera, a flamingosi mogu biti i dalje, tako da će biti neophodan dvogled da bi se dobio odličan pogled na ptice. Ovo mesto je apsolutno vredno posete u slučaju da je prisutan veliki broj flamingosa, ali nije baš sjajno mesto za ozbiljno fotografisanje ptica zbog poteškoća u prilaženju ribnjaku kroz gustu vegetaciju. Flamingo Pond je deo Ramsarskog zaštićenog staništa i prema zakonu teritorije, svako ko bude uhvaćen da povređuje flamingose ili njihova jaja može se suočiti sa velikom novčanom kaznom ili zatvorom do šest meseci.

Ulaznice za Flamingo Pond Overlook se ne naplaćuju.

Plaže

Neverovatne plaže su glavna karakteristika turizma na Terks i Kejkosu, a kao što je slučaj sa svim ostrvima arhipelaga, tako se i na North Caicosu nalazi nekoliko prelepih plaža.

Plaža Pumpkin Bluff

Područje Pumpkin Bluff nudi nekoliko malih slikovitih plaža isprepletenih između krečnjačkih litica. Spektakularna voda i čist pesak čine verovatno najbolju plažu za kupanje na North Caicosu.

Plaža Sandy Point, koja se nalazi na krajnjem severozapadu North Caicosa, smatra se za najbolju na  ostrvu. Ova plaža se nalazi u kanalu koji razdvaja North Caicos od ekskluzivnog Parrot Caya i nudi izuzetne plićake, peščane sprudove i tirkizne kanale.

Plaža Whitby je još jedna sjajna atrakcija, sa stablima presličnjaka koja štiti od sunca, belim peskom i tirkiznom vodom. Morska trava koja se nalazi dalje od obale skriva interesantan spektar života, sa morskim zvezdama, školjkama, ražama i kornjačama.

Three Marys Cays je prelepa obala koja ima centralnu lokaciju, ali nudi odličan osećaj usamljenosti. Tri sićušna i slikovita krečnjačka ostrva nalaze se u blizini plaže.

GPS koordinate: 21°55′ N, 72°00′ W.

THREE MARYS CAYS

Three Marys Cays su tri male krečnjačke stene koje se nalaze blizu severoistočne obale North Caicosa i to je najsevernija tačka teritorije Terks i Kejkos. Ovo područje se graniči sa prelepom plažom Hollywood na istoku i plažom Sandy Point na zapadu. Od obale North Caicosa ostrvca su udaljena od 35-260 m. Ostrvce najbliže North Caicosu ima pedesetak metara dužine, naredno 30 m, a najudaljenije je i najveće sa 120 m dužine. Ukupna površina sva tri ostrvca je 0,64 ha.

Celo područje je prilično živopisno i nenaseljeno, što ga čini popularnim mestom za jednodnevne izlete, piknike i kupanje. Kao i veći deo obale North Caicosa, uslovi za kupanje su obično pogodni, iako često sa malo vetra. Ponekad može biti malo morskih algi, ali retko smetaju.

Ostrvca Three Marys Cays su Zaštićeno stanište i krivično je delo uklanjanje bilo čega, ostavljanje smeća ili na drugi način njihovo oštećenje.

Do nedavno, do Three Marys Cays se moglo najlakše doći putem iz naselja Whitbyja, ali zbog poboljšanja puteva, sada je najlakše doći iz Sandy Point Marine. Odatle se vozi 1 km, a zatim se skrene levo na neasfaltirani put. Ovaj put trenutno nema ni naziv ni putokaz, ali je nedavno obnovljen.

Ne propustiti mali putokaz za Three Marys Cays!

Posle 3 km trebalo bi da se sa leve strane ugleda mali putokaz za Three Marys Cays. Ovim putem se vozi 600 m. Put će zatim naglo skrenuti levo, a zatim desno pre nego što stigne na odredište.

Put koji vodi do Three Marys Cays nije u najboljem stanju, ali nije potrebno terensko vozilo, s tim da se vozi umerenom brzinom. Three Marys Cays je možda malo teže pronaći, zato se ne sme propustiti mali putokaz. Nije objašnjeno kako se dalje prebaciti na ostrvca.

GPS koordinate: 21°57′44″ N, 72°01′20″ W.

MAJOR HILL CAY

Major Hill Cay je malo nisko nenaseljeno ostrvce u blizini North Caicosa i u sastavu je Nacionalnog parka “East Bay Islands”. Cela severna i zapadna obala ostrvca je udaljena manje od 100 m od North Caicosa, dok je istočna obala pak veoma blizu ostrva Bay Cay. Ostrvo je dugačko 2,5 km, najveća širina je 750 m, a površina je oko 97 ha. Sastoji se uglavnom od močvara i tokom plime nije celo suvo. Na ostrvcu nema plaža koje bi valjalo pomenuti. Zaklonjeni kanal koji razdvaja Major Hill Cay od North Caicosa nudi sjajnu vožnju kajakom, jer je zaštićen od stalnih istočnih i jugoistočnih pasata.

Kao i u svim zaštićenim oblastima teritorije, nezakonito je uzimati ili povrediti bilo koju životinju, biljku, prirodni predmet ili istorijski artefakt. Ovo uključuje školjke, životinje, biljke i cveće, korale i pesak. Bacanje smeća i vandalizam je protivzakonit i kažnjava se novčano i/ili zatvorom.

GPS koordinate: 21°56′06″ N, 71°54′39″ W.

B A Y   C A Y (North Caicos)

Bay Cay je prelepo nenaseljeno ostrvo površine 3,5 km² i deo je Nacionalnog parka “East Bay Islands”. Severozapadni kraj ostrva udaljen je od North Caicosa samo 200 m. Ostrvo je dugačko blizu 5 km.

Postoji istoimeno ostrvo kod Providencialesa, ali je znatno manje površine.

Pandan ostrvu je susedno ostrvo East Bay Cay, koje je takođe deo nacionalnog parka. Postoje tri imenovane tačke na ostrvu: Bernald’s Point u blizini North Caicosa, Sand Bar Point kod sredine severne strane i Spanish Point na krajnjem jugu u blizini East Bay Caya.

Nacionalni park “East Bay Islands” je veoma važan za životnu sredinu teritorije. Skoro sva ostrva u nacionalnom parku, uključujući Bay Cay, imaju populaciju kritično ugroženih lokalnih iguana. Zbog svoje veličine, i Bay Cay i East Bay Cay, imaju značajnu populaciju iguane.

Ostrva su takođe utočišta za mnoge vrste ptica, a takođe ima veliki broj plavih kopnenih rakova. Plićaci u blizini ostrva imaju jedno od najgušćih ležišta morske trave teritorije, a samim tim i školjke, raže, morske zvezde i manje mekušce. Plaže se nižu duž severnih obala Bay Caya i East Bay Caya, a većina njih ima visoka stabla presličnjaka, koja pružaju hladovinu i zaklon.

Najlakši način da se dođe na Bay Cay je da se jednostavno prepliva uski kanal koji ga razdvaja od North Caicosa, a koji se nalazi na istočnom kraju slikovite plaže Horsestable. Mali vodeni put (Greenwich Creek) širok je oko 120 m, a veći deo je plitak sa peščanim sprudovima. Na Google Earthu je naznačeno mesto odakle polaze brodići za ostrvo (Major Hill Boat Launch). Pristup čamcem većem delu Bay Caya i East Bay Caya je težak zbog velikog broja plićaka i grebena.

Pravila ponašanja na Bay Cayu su identična onim prikazanim kod ostrva Major Hill Cay.

GPS koordinate: 21°55′39″ N, 71°53′17″ W.

B U R I A L   C A Y

Burial Cay (burial=sahrana) je mali močvarni sprud sa mangrovama koji se nalazi u laguni Bottle Creek i blizu naselja Bottle Creek. Od obale North Caicosa udaljen je 200 m. Sprud je dugačak 500 m, najveća širina je 190 m, a površina je oko 5,6 ha. Pošto je veliki deo spruda na veoma maloj nadmorskoj visini, biva potopljen tokom abnormalno visokih plima. Vegetaciju na sprudu predstavljaju prvenstveno crvene mangrove, ali se može naći i manji broj drugih biljaka otpornih na so.

Nije dato objašnjenje neobičnog naziva spruda.

GPS koordinate: 21°54′25″ N, 71°55′02″ W.

E A S T   B A Y   C A Y

Plitko more na južnoj obali East Bay Caya

East Bay Cay je prelepo i osamljeno nenaseljeno ostrvo koje je deo Nacionalnog parka “East Bay Islands”. Ovo nisko ostrvo površine 6 km² nalazi se pored severoistočne obale North Caicosa i pandan je Bay Cayu, koji je 80 m severnije.

East Bay Cay ima na istočnoj obali prelepu plažu sa belim peskom dužine 5,4 km, koja je skoro u potpunosti obrubljena stablima presličnjaka. Na zapadnoj i južnoj obali je ekstenzivna močvara sa mangrovama. Oblik ostrva je teško opisati (vidi kartu kod North Caicosa).

East Bay Cay i veće područje Nacionalnog parka “East Bay Islands” su nenaseljeni i retko posećeni, iako se nalaze blizu North Caicosa. Ostrva su idealna za aktivnosti kao što je vožnja kajakom, veslanje, ronjenje i posmatranje ptica, kao i izlete brodom. Zbog vetrovitih plaža na East Bay Cayu, ovo područje je odlično za sakupljanje školjki i materijala koji nanosi more.

Nacionalni park “East Bay Islands” je jedan od najboljih područja regiona za posmatranje ptica na Terks i Kejkosu. Uz malo sreće mogu se ugledati zapadnoindijska patka zviždaljka, karipski flamingo, kubanska vrana, više vrsta čaplji (trobojna, crvenkasta, velika plava), smeđi pelikan, orao ribar i mnoge druge.

Plitko more koje okružuje East Bay Cay vrvi od ribe belokost.

Pravila ponašanja posetilaca East Bay Caya su identična onim prikazanim kod ostrva Major Hill Cay.

GPS koordinate: 21°53′20″ N, 71°52′50″ W.

F I R S T   C A Y

First Cay (prvi sprud) je malo parče vegetacije udaljeno 120 m od jugoistočnog kraja North Caicosa. Sprud je dugačak blizu 300 m i ima površinu od 1,8 ha.

First Cay je uglavnom močvarno područje sa mangrovama, ali jedna strana spruda ima uski pojas krečnjačke obale.

GPS koordinate: 21°50′48″ N, 71°52′59″ W.

CONCH CAY (North Caicos)

Conch Cay (conch=naziv za veći broj od srednjih do velikih morskih puževa) se nalazi u kanalu između North Caicosa i Middle Caicosa. Sa 112 ha površine, Conch Cay je nenaseljeno i nerazvijeno močvarno ostrvo.

Sastoji se uglavnom od mangrove i ravne unutrašnjosti koju može potopiti plima. Niske dine okružuju zapadnu, severnu i istočnu obalu Conch Caya. Zbog značajnog prirodnog protoka vode, zbog kretanja plime između plićaka Caicos Banks na jugu i duboke atlantske vode na severu, na ostrvu boravi dosta morskih životinja, a samim tim i ptica.

Zbog zaštićenih okolnih vodenih puteva i obilja divljih životinja, region oko Conch Caya je zaista spektakularno mesto za vožnju kajaka i paddleboarding.

Bezbroj malih, ali zanimljivih karakteristika može se pronaći na udaljenosti dostupnoj veslanjem, kao što su male pećine, lojalističke ruševine, podvodni pećinski sistemi i, naravno, neverovatni pejzaži. Ove karakteristike su obično skrivene vrlo dobro i lako ih je prevideti.

Kao destinacija za kajak kampovanje, ovo područje je bez premca na Terks i Kejkosu. Plaže okružene presličnjakom su savršene za kampovanje. Da bi se izvukao maksimum iz takve avanture, preporuka je da se angažuje kvalifikovani vodič.

Zbog plitke i prostrane lagune, vode u blizini Conch Caya su spektakularne za mušičarenje i lov na ribu belokost. Moguć je ribolov sa motornog čamca ili kajaka, ali zbog malog broja turista na North i Middle Caicosu, ture sa ribolovom nisu česte, i preporuka je da se rezerviše tura mnogo pre dolaska.

GPS koordinate nisam dao, a objašnjenje se nalazi kod opisa narednog spruda Well Caya.

Sprud istog imena postoji i u blizini South Caicosa.

W E L L   C A Y

Well Cay je nisko nenaseljeno močvarno ostrvo, koje se nalazi između North Caicosa i Middle Caicosa. Well Cay se nalazi u neposrednoj blizini Conch Caya, i u stvari može biti gotovo nemoguće razlikovati gde se jedno završava, a drugo počinje. I na Google Earthu je nemoguće uočiti da postoje dva ostrva. Iz tog razloga kod Conch Caya nisam dao GPS koordinate.

Well Cay ima približnu površinu od 55 ha, od čega je veći deo potopljen tokom plime.

U zalivu između Well Caya, Highas Caya i Middle Caicosa su bujna korita morske trave i privlače mnoštvo morskih stvorenja. Uobičajeno je uočiti kornjače, mlade ajkule, raže, barakude, morske zvezde, a ponekad i veliku ajkulu. Ronjenje je prilično dobro na grebenima na spoljnim rubovima zaliva.

Iako nije velikih dimenzija, Well Cay može biti odličan za češljanje na plaži (flotsam beachcombing), odnosno sakupljanje materijala koje je more izbacilo na obalu. Male peščane plaže nalaze se na istočnoj i severnoj obali spruda, a crvene mangrove okružuju ostatak obale.

Jedan od najboljih načina za istraživanje u blizini Well Caya je kajak, zbog velikog plićaka u tom području. Moguće je krenuti iz Bottle Creeka ili u blizini nasipa koji povezuje North i Middle Caicos, ali je najbolje izdvojiti ceo dan za tu aktivnost. Turistički i čarterski čamci obično ne posećuju ovo područje, jer plitko more na tom mestu i u velikom delu Nacionalnog parka “East Bay Islands” omogućava plovidbu samo najmanjim plovilima.

Well Cay, Conch Cay, Highas Cay i Nacionalni park “East Bay Islands” zajedno su jedno od najboljih lokacija za posmatranje ptica na Terksu i Kejkosu. Ovo verovatno objašnjava nekoliko faktora, kao što je opšta izolovanost područja i prostrani plićaci koji su glavna hranilišta za niz ptica. Viđenja ptica u blizini Well Caya, Conch Caya i Highas Caya obično su bolja nego na mnogim drugim mestima za posmatranje ptice. Prilično redovno se vide flamingosi, zapadnoindijske patke zviždaljke, kubanske vrane, nekoliko vrsta čaplji, smeđi pelikani i čitav niz manjih obalnih ptica.

GPS koordinate (odnose se i na Conch Cay i na Well Cay): 21°51′22″ N, 71°51′36″ W.

H I G H A S   C A Y

Mala i skrivena plaža na sprudu Highas Cay

Highas Cay je udaljen 900 m od severozapadnog kraja Middle Caicosa (Juniper Hole), 370 m severno od Conch Caya i 1400 m od jugoistočnog kraja East Bay Caya. Sprud je dugačak 1 km, najveća širina je 750 m, a površina je 45 ha. Highas Cay je nenaseljen, slikovit, a ipak retko posećen sprud.

Raznovrstan teren ovog spruda je prilično lep. Severna obala je sa valovitim krečnjačkim stenama, sa pregradnim grebenom, koji ga razdvaja od duboke vode Atlantskog okeana, a na maloj je udaljenosti od obale. Nekoliko malih plaža, okruženih niskim liticama, nalazi se i na ovoj obali ostrva.

Unutrašnjost se sastoji od tipičnog suvog žbunja, uobičajenog za Terks i Kejkos i Bahamska ostrva.

Južna obala je oivičena jedinstvenim i prilično gustim pojasom močvara i šume crvenih mangrova.

Zbog lokacije Highas Caya na severnom kraju kanala Crossing Place, plovnog puta koji razdvaja North Caicos od Middle Caicosa, na južnoj močvarnoj strani ostrva je prirodno sabirna tačka za naplavine. Iz tog razloga, kokosovi orasi i drugo seme su isplivali na obalu.

Na sprudu se nalazi mali šumarak prirodno uspostavljenih kokosovih palmi, kao i stabla nonija (poznata i kao voće sira).

Iako nema dokaza o ruševinama ili postojanju naselja na Highas Cayu, sprud je preplavljen invazivnim pacovima. Nepoznato je kako su se pacovi pojavili na sprudu, a pretpostavlja se da je to posledica brodoloma ili da su preplivali sa Middle Caicosa. Ova štetočina je promenila faunu ostrva. Jedna vrsta guštera i mnoge vrste ptica su skoro potpuno nestale, a lokalna iguana bi vrlo verovatno bila prisutna na sprudu da nije prisustva pacova.

Nedavna akcija na iskorenjivanju invazivnih glodara na Little Water Cayu pokazala je da ih je moguće istrebiti. Ukoliko bi se ista akcija preduzela na Highas Cayu, sprud bi mogao da posluži kao utočište za nekoliko autohtonih vrsta životinja.

GPS koordinate: 21°52′00″ N, 71°50′53″ W.

M I D D L E   C A I C O S

Middle Caicos (srednji Kejkos) je najveće ostrvo teritorije Terks i Kejkos. Na zapadu ga od North Caicosa deli Juniper Hole, a na istoku od East Caicosa Lorimer Creek. To su dva uska prolaza ili moreuza kojima mogu da prođu samo mali brodovi i čamci. Ostrvo je poznato po razgranatom sistemu pećina i značajnim arheološkim nalazištima Lukajan indijanaca. Middle Caicos se ranije zvao Grand Caicos, iako se ovo ime danas ne koristi.

Ostrvo ima površinu 144,2 km2 u okviru visoke vode, a 294,1 km2 u okviru obale. Razlika između ove dve vrednosti se ne računa kao površina zemljišta. Ostrvo je dugačko oko 23 km, a najveća širina (u okviru visoke vode) je oko 12 km. U istočnom delu ostrva, kod naselja Lorimers, je veliki zaliv dužine 8,5 km. Middle Caicos administrativno pripada okrugu North Caicos and Middle Caicos.

Značajne prirodne oblasti su živopisni Mudjin Harbour, koji se nalazi na severnoj obali, i pećine Conch Bar. U istočnom delu ostrva nalaze se ruševine plantaže Haulover. Na Middle Caicosu postoji najmanje 38 lokacija Lukajan indijanaca. Nedavna iskopavanja su otkrila da je Middle Caicos verovatno bio glavno naselje tih Indijanaca u suptropskim krajevima. Dokazi o naseljima Lukajan indijanaca datiraju iz 750. godine n.e, a arheolozi veruju da je na ostrvu nekada živelo čak 4.000 Indijanaca.

Danas na ostrvu živi veoma mali broj stanovnika. Popis 2001. godine zabeležio je 301 stanovnika, da bi naredni popis 2012. godine zabeležio svega 168 stanovnika, što je pad od čak 45%. Loša tendencija se nastavila, pa se procenjuje da broj stanovnika Middle Caicosa 2022. godine iznosi samo 118. To znači da je gustina naseljenosti sada manja od jednog stanovnika/km2.

Middle Caicos poseti samo mali broj turista koji posete Providenciales, a većina njih dođe na jednodnevni izlet. "Dragon Cay Resort" je jedini hotel na ostrvu, iako postoji nekoliko vila za odmor u naseljima Bambara i Conch Bar.

                                              Hotel "Dragon Cay Resort"

Na ostrvu postoji aerodrom, koji više nije pogodan za komercijalne letove. Nema ni redovnih brodskih linija do ostrva Middle Caicos, a razlog je što je povezan sa North Caicosom nasipom dužine 1,6 km. Time je omogućeno lako putovanje između dva ostrva, koja uglavnom i funkcionišu kao jedno ostrvo. Iako je teško oštećen tokom dva uragana 2008. godine, nasip je potpuno popravljen i sada je bezbedan i pogodan za svako vozilo. Prilično je slikovita vožnja nasipom.

Nasip kojim su spojeni North Caicos i Middle Caicos

Udaljenost od Bellefield Landinga (krajnji zapad North Caicosa i pristanište za brodove) do Lorimersa (najistočnijeg naselja na Middle Caicosu) je 51,6 km, od čega je na Middle Caicosu oko 20 km. Jednodnevni izleti i ture na oba ostrva počinju na North Caicosu.

Naselja

Najveći od tri naselja na Middle Caicosu je Conch Bar, u kome se nalazi osnovna škola i vladine kancelarije. U obližnjem Nacionalnom parku "Conch Bar Caves" nalazi se jedan od najvećih pećinskih sistema u karipskom regionu. Krečnjačke pećine korišćene su kao rudnik guana tokom osamdesetih godina XIX veka. Iskopavanjem su navodno otkriveni indijanski artefakti i skeletni ostaci životinja, ali nisu sačuvani.

8 km istočno od Conch Bara smeštena je Bambarra, drugo najveće naselje na Middle Caicosu. Značajan je kao jedini grad na teritorije Terks i Kejkos koji ima ime afričkog porekla. Selo su navodno prvi naselili preživeli sa španskog broda za prevoz robova "Trouvadore", a koji je potonuo kod Middle Caicosa 1842. godine.

Smešteno na sredini severoistočnog dela ostrva, Lorimers se nalazi na obali unutrašnje lagune i najmanji je od tri naselja na Middle Caicosu.

Znamenitosti

Dve najpoznatije pećine na Terks i Kejkosu nalaze se na Middle Caicosu.

Pećine “Conch Bar” predstavljaju najveći pećinski sistem u lancu ostrva Bahami-Terks i Kejkos i kriju kilometre hodnika. Ovaj složeni sistem koristio je prekolumbijski narod Taino za ceremonije i sklonište od uragana, a kasnije je iz pećina vađen guano slepih miševa krajem XIX veka.

Manja, ali isto tako impresivna Indijanska pećina (Indian Cave) je otvoreni galerijski sistem. Ova pećina sadrži prirodne krovne prozore, stabla papaje i korenje fikusa, i jednostavna je za posetu, ali i fascinantan prirodni prizor.

Pećine “Conch Bar” su nazvane po istoimenom obližnjem naselju. To je krečnjački pećinski sistem, formiran tokom izuzetno dugog vremenskog perioda rastvaranjem mekog krečnjaka blago kiselom vodom koja sadrži ugljenu kiselinu. Pećine “Conch Bar” imaju uobičajeni pećinski nakit – stalaktite, stalagmite i stubove, zajedno sa bazenima u kojima nivo vode varira u zavisnosti od plime.

Zabeležena istorija pećine počela je kada je osamdesetih godina XIX veka počelo iskopavanje guana slepih miševa. Guano je u to vreme bio veoma tražen kao đubrivo, a guano iz pećina “Conch Bar” se izvozio. Tokom ovih početnih iskopavanja, pronađeni su skeletni ostaci životinja i indijanski artefakti, ali, nažalost, nisu sačuvani. U pećini se i danas mogu videti urezana imena i datumi iz tog perioda. U pećinama “Conch Bar” trenutno žive četiri vrste slepih miševa, zajedno sa nekoliko autohtonih vrsta rakova. Uglavnom zbog grafita, oštećenja osetljivih pećinskih obeležja i uznemiravanja populacije slepih miševa, svi posetioci pećina “Conch Bar” moraju biti u pratnji vodiča. Pećine “Conch Bar” nemaju uređene turističke staze, stepenice i osvetljenje koje imaju, recimo, naše pećine, tako da je obilazak mala avantura. Ručne baterijske lampe obezbeđuju osvetljenje, a turistički vodiči obično ih imaju i za posetioce. Pećinski sistem je generalno na jednom nivou bez većih uspona ili spuštanja, ali neka područja mogu biti klizava i teška za obilazak, tako da detaljni obilazak možda nije za svakoga. Preporučljivo je nositi cipele ili čizme.

Middle Caicos ne poseti veliki broj turista, tako da pećine “Conch Bar” nemaju redovno radno vreme ili vodiče na licu mesta. Ulaz u pećinu je zatvoren. Uobičajena naknada za ulaz i obilazak sa vodičem je 20 $. Obilazak traje nešto više od sat vremena.

Iidijanska pećina se nalazi blizu popularne plaže i atrakcije Mudjin Harbour. To je velika i lepa pećina sa jednom galerijom sa mnogo otvora i krovnih prozora. Nastala je onim što se naziva kraškim procesom: sporim delovanjem blago kisele kišnice koja je rastvarala meki krečnjak dok je oticala do podzemnih voda. Indijanska pećina će oduševiti ljubitelje prirode. Sove ušare, slepi miševi, kubanske vrane, čaplje i anis često posećuju ovu oblast, a džinovski plavi kopneni rakovi nastanjuju se na mekom vlažnom podu pećine. Pored mnogih autohtonih biljaka, rastu stabla papaje i kratkolisne smokve. Zbog lakog pristupa i besplatnog ulaza, Indijanska pećina je vredna posete.

Middle Caicos Ocean Hole je jedno od najimpresivnijih pećinskih obeležja kraškog procesa na planeti. Kolosalna rupa je najšira plava rupa na planeti! Nažalost, retko se posećuje zbog udaljene lokacije u plitkom Caicos Banksu. Nalazi se oko 5 km južno od Middle Caicosa i predstavlja 76 m duboko geološko obeležje koje se jasno može videti iz vazduha kada leti pored Middle Caicosa. Sa prečnikom od skoro 600 m, Okeanska rupa je daleko najveća od drugih plavih rupa na Terks i Kejkosu, i ima skoro duplo veći prečnik od Velike plave rupe u Belizeu i tri puta veći prečnika od Dean’s Blue Hole na Bahamima. Stoga je Middle Caicos Ocean Hole verovatno najveća plava rupa na svetu.

Kao i skoro sve pećine i vrtače teritorije, i Okeanska rupa je nastala kraškim procesom. U prethodnim vremenima kada je nivo mora bio niži, blago kisela kišnica bi polako rastvarala meki krečnjak visoravni Terks i Kejkosa dok je dolazio do nivoa vode. Iako se o Okeanskoj rupi ne zna mnogo, nekoliko ekspedicija je poslato na lokaciju tokom poslednjih nekoliko decenija radi sondiranja i ronjenja. Kažu da je vidljivost prilično loša i da ima mnogo ajkula čekićara! Zbog lokacije rupe pristup joj je otežan. Čitavu južnu obalu Middle Caicosa zauzimaju mangrove i močvare bez puteva koji se probijaju do južne obale. Okean u blizini Okeanske rupe je prilično plitak. Pristup je izvodljiv samo zaobilaznim putem dugom vožnjom čamcem sa malim gazom.

Mala bela mrlja na plavoj rupi je brodić

Plaže

Veći deo severne obale ostrva nalazi se prilično blizu duboke vode Atlantskog okeana. Kao što je takođe slučaj sa susednim North Caicosom, veći deo zapadne, južne i istočne obale Middle Caicosa su močvare i plićaci sa mangrovama, koji obrubljuju plitki Caicos Banks. Zbog toga se sve plaže ostrva nalaze na 27 km njegove severne i severoistočne obale.

Pored strmih i veličanstvenih severnih obala, Middle Caicos krije i nekoliko neverovatnih plaža u kanalima, gde bistra voda teče između nenaseljenih sprudova, stvarajući živopisne plićake, peščane sprudove i lagune.

Živopisni Mudjin Harbour i plaža Bambarra su najbolje plaže na Middle Caicosu. I pored opšte popularnosti ove dve plaže, broj posetilaca Middle Caicosa je toliko mali, da se verovatno plaža neće morati deliti sa bilo kim. Na drugim, manje poznatim, ali takođe prelepim plažama na ostrvu, mogu proći nedelje ili meseci, a da ne bude nijednog kupača.

Kao što je slučaj širom Terks i Kejkosa, sve plaže su javne do tačke plime, sa besplatnim pristupom.

Mudjin Harbour, lokacija koja oduzima dah, glavna je atrakcija ostrva Middle Caicos. Visoke krečnjačke litice, plaža sa belim peskom, Dragon Cay, pećine i talasi koji se lome na grebenu spajaju se kako bi stvorili vrhunski pejzaž. Naziv Mudjin Harbour je lokalna evolucija naziva Bermudian Harbour, jer obala podseća na litice na plažama Horseshoe Bay i Stonehole Bay na Bermudima. Bermuđani koji su došli na Terks i Kejkos u XVII i XVIII veku da bi sakupljali prirodnu morsku so dali su naziv ovoj obali.

U blizini Mudjin Harboura nalaze se pećine “Conch Bar”, kao i zaštićena i slikovita plaža Bambarra.

Karta na kojoj je prikazano devet plaža Middle Caicosa

Mudjin Harbour

Samo se avanturistima preporučuje poseta udaljenim lokacijama na krajnjem istoku Middle Caicosa, a to su spektakularni Cedar Point i Wild Cow Run. Na tom mestu peščani sprudovi koji se pomeraju i plitki kanali stvaraju neverovatne pejzaže, a kristalno čista voda proteže se kilometrima. Nekoliko nenaseljenih sprudova upotpunjuje okruženje. Put do Cedar Pointa je u lošem stanju, pa je najbolje rentirati terensko vozilo, poneti dosta vode za piće i planirati da se provede nekoliko sati.

Mudjin Harbour

GPS koordinate: 21°48′20″ N, 71°45′25″ W.

BLACK ROCK (Middle Caicos)

Black Rock (crna stena) je izolovani sprud u plitkim vodama Caicos Banksa. Sprud se nalazi južno od Middle Caicosa i 9 km jugoistočno od Middle Caicos Ocean Hole (ovo rastojanje uzeti sa rezervom). Kanal za prolaz manjih plovila u plitkim vodama, koji se obično koristi prilikom tranzita između Providencialesa i South Caicosa, nalazi se zapadno od Black Rocka.

Veliki deo Black Rocka male nadmorske visine sastoji se od mekog krečnjaka, koji je poprimio crnu patinu od algi i vremenskih prilika. Usamljeni položaj spruda na pola puta između Providencialesa i South Caicosa, čini da se često koristi kao referentna tačka kada se putuje preko Caicos Banksa.

Black Rock je prilično mali. U vreme plime, zaliv je uski pojas zemlje dužine oko 150 m. Na njemu nema mnogo vegetacije, ali je ovo područje raj za ptice.

Caicos Banks se ističe kao ribolovačka destinacija za belokost, a vode koje okružuju Black Rock nisu izuzetak. Nekoliko dubljih kanala je u blizini Black Rocka, a u području ima mnogo belokosti, tarpona i barakude.

Black Rock je odlična lokacija i za posmatranje ptica zbog svoje izolovane lokacije i okolnih plićaka koji vrve morskim životom. Viđenja u zalivu uveliko variraju zbog migracija ili dolaska grabljivica kao što je sivi soko, ali obično postoji nekoliko velikih ptica močvarica, kao što su plave ili crvenkaste čaplje i jata malih priobalnih ptica.

GPS koordinate (nisam siguran u tačnost podatka): 21°38′46″ N, 71°46′30″ W.

MAN O’ WAR BUSH

Smešten nedaleko od ogromne Okeanske rupe na južnim obalama Middle Caicosa, Man O’ War Bush je zaštićena gomila močvara mangrova u plitkom Caicos Banksu. Ovo mesto je poznato po tome što je mesto gnežđenja ptica fregata. Man O’ War Bush je deo Zaštićenog staništa “Vine Point and Ocean Hole”.

Nisam uspeo tačno da lociram ovaj sprud, tako da nedostaju GPS koordinate.

D R A G O N   C A Y

Dragon Cay (sprud zmaja) je mali krečnjački greben na poznatoj plaži Mudjin Harbor. Ovaj greben i Mudjin Harbour jedno je od najživopisnijih mesta na Terks i Kejkosu, i omiljena lokacija za pejzažne i turističke fotografije, kao i prelepa destinacija za istraživanje na jednodnevnim izletima. Spada među deset najboljih plaža teritorije.

Dragon Cay se nalazi oko 70 m od plaže Mudjin Harbour, sa kojom je povezan peščanim sprudom, kojim je moguće proći tokom većine plima. Na grebenu nema nikakve vegetacije, ali je odlično mesto da se vidi zamršena i oštra krečnjačka obala, lokalno poznata kao gvozdena obala (ironshore).

Dragon Cay je centralni deo većine fotografija Mudjin Harboura, a kada se gleda sa plaže, obris ovog grebena podseća na zmaja, sa glavom okrenutom prema istoku (kao na priloženoj fotografiji). Mala plaža se nalazi u unutrašnjoj strani grebena.

Mudjin Harbour i Dragon Cay se nalaze sasvim blizu ivice podvodne visoravni ostrva Kaikos. Na tom mestu se dubina okeana naglo povećava sa oko 12 m na preko hiljadu metara. Promena dubine i živopisna plava voda podržavaju korale, ribe i veća morska stvorenja.

Mudjin Harbour i Dragon Cay su izuzetan priobalni region, ali postoji dosta opasnosti i rizika kojih bi trebalo biti svestan. Veliki deo grebena je krečnjak oštar kao žilet. Trebalo bi biti veoma oprezan prilikom penjanja, jer klizanje ili pad mogu dovesti do ozbiljnih povreda. Savet je da se ne penje na greben. 

Jedan od retkih zabeleženih napada ajkula na Terks i Kejkosu dogodio se kod Dragon Caya 2011. godine. U toj situaciji, plivač je severno od grebena dobio udarac u rame u uslovima slabe vidljivosti. Dobio je lokalnu medicinsku negu i 18 šavova.

GPS koordinate: 21°50′15″ N, 71°48′43″ W.

P E L I C A N   C A Y

Pelican Cay je malo krečnjačko ostrvce, koje se nalazi 670 m od plaže Bambarra. Sprud ima površinu od oko 0,24 ha i nisku obalnu vegetaciju otpornu na so. Na Pelican Cay često sleću priobalne ptice, kao što su galebovi, čigre, smeđi pelikani i orao ribar.

Vode koje okružuju Pelikan Cay su prilično plitke, posebno pored južne obale, gde se povremeno pojavljuju mala plaža i peščani sprud. Zanimljivo ronjenje može biti kod severne obale.

Pelican Cay nije jedino stenovito ostrvo koje se nalazi ispred plaže Bambarra, jer malo dalje na istoku postoje i manji Inner Cay i Outer Cay. Zaliv u kome se nalaze plaža Bambarra i Pelican Cay je zaštićeniji od mnogih drugih na severnoj obali  Middle Caicosa, i shodno tome ovo područje je centar veoma ograničene ribarske industrije. Mali ribarski čamci često se mogu videti usidreni u zalivu ili na plaži. Plaža Bambarra obično je najmirnija u odnosu na druge plaža na ostrvu. Voda je prilično plitka i na većoj udaljenosti od obale i često je tirkizne boje koja oduzima dah. Plaža Bambarra je postala popularno mesto poslednjih godina, a sada postoje šarene kolibe, a ponegde i prodavci. Visoka stabla presličnjaka nižu se uz plažu i pružaju dovoljno hlada.

Kupači ne bi trebalo da pokušaju da dođu do Pelican Caya sa plaže Bambarra. Ostrvo je mnogo dalje nego što se čini gledajući sa plaže. Sa tipičnim pravcima vetra, obično je mnogo lakše otplivati do Pelican Caya nego se vratiti nazad. Nema dežurnih spasilaca, a često ni nikog drugog u okolini.

GPS koordinate: 21°50′05″ N, 71°42′56″ W.

I N N E R   C A Y

Najmanji od tri spruda u regionu Bambarra je Inner Cay (unutrašnji sprud). To je je sićušna stena prečnika 18 m, 400 m od obale Middle Caicosa.

Jedina vegetacija koja se na njemu nalazi je obalna loza otporna na so.

GPS koordinate: 21°50′01″ N, 71°42′37″ W.

O U T E R   C A Y

Outer Cay (spoljni sprud) je jedan od tri spruda kod Bambarre, koji se nalazi 740 m od rta Gamble Point na Middle Caicosu. Sa samo nešto više od 40 m dužine, Outer Cay je tek nešto više od stene.

GPS koordinate: 21°50′23″ N, 71°42′33″ W.

T O N Y   R O C K

Tony Rock je sićušna krečnjačka stena dužine oko 50 m koja se nalazi 65 m od rta koji razdvaja plaže  Haulover Point i Long Bay. To je veoma slikovito područje Middle Caicosa sa bogatim morskim životom. Često je moguće u vodi videti ajkule, velike ribe i jata papalina. Biljni svet otporan na so pokriva vrh stene, ima i kaktusa.

GPS koordinate: 21°49′06″ N, 71°39′28″ W.

T O A D S T O O L   C A Y

Toadstool Cay (sprud žabokrečina) se nalazi 950 m jugoistočno od Tony Rocka, a 530 m od udaljene plaže Long Bay na Middle Caicosu. To je stena oštra kao žilet, bez vegetacije, a okružena je čistom plitkom vodom ispresecanom grebenima. Površina Toadstool Caya je oko 0,04 ha ili 4 ara. Zbog toga što se nalazi u unutar barijernog grebena, obično je zaštićena od talasa otvorenog okeana. Okolne vode su interesantne za ronioce.

GPS koordinate: 21°48′38″ N, 71°39′10″ W.

D I C K I S H   C A Y

Dickish Cay je izuzetno slikovit nenaseljeni sprud, koje se nalazi 100 m od istočno od Middle Caicosa, a 140 m zapadno od Joe Grant Caya. Sprud se može videti sa plaža Wild Cow Run i Cedar Point na Middle Caicosu, a neki od onih koji prevale dug put do tih plaža pregaze preko plitkog kanala da bi posetili Dickish Cay.

Dickish Cay ima dužinu 1,2 km, najveća širina je 820 m, a površina je oko 71 ha. Na plaži na severnoj obali spruda postoji uski pojas stabala presličnjaka, a unutrašnjost varira od močvara i crvenih mangrova do tropske suve šume i malih šumica slamnatih palmi. U severnoj polovini spruda nalaze se male bare različitog saliniteta.

Jedan aspekt koji čini područje između Middle Caicosa i East Caicosa tako lepim su peščani sprudovi, kanali i plićaci koji stalno menjaju oblik i položaj. Beli pesak na njima je u kontrastu sa živopisnim tirkiznim i plavim bojama vode, stvarajući nezaboravan doživljaj.

Dickish Cay i okolina stanište su brojnih kopnenih i morskih životinjskih vrsta. Na samom sprudu živi lokalna ugrožena iguana, ali ne postoje pouzdane procene o njihovoj ukupnoj populaciji. Na sprudu i oko njega česte su crvenkaste, zelene, trobojne i noćne čaplje sa žutom krunom i flamingosi. U vodama oko spruda ima kornjača, raža i ajkula različitih veličina, a povremeno i velike tigraste ajkule.

GPS koordinate: 21°45′50″ N, 71°38′04″ W.

J O E   G R A N T   C A Y

Joe Grant Cay je nerazvijeno i nenaseljeno ostrvo, koje se nalazi samo 100 m zapadno od East Caicosa, 140 m istočno od Dickish Caya i 1,15 km istočno od Middle Caicosa. Ostrvo ima oblik obrnutog ćirilićnog slova G (˥). Dužina ostrva je 3,3 km, a najveća širina je 1,9 km. Pronašao sam podatak da je površina ostrva oko 94 ha, a ja sam merenjem na Google Earthu došao da iznosi oko 3,3 km². Veći deo južnog dela ostrva sastoji se od mangrova i močvara.

Najvažnija karakteristika Joe Grant Caya je spektakularna plaža koja se nalazi na severnoj obali. Ova plaža nije tako prostrana u poređenju sa nekim plažama na okolnim ostrvima, ali spektakularna tirkizna voda i sitan pesak ostavljaju da se malo toga još može poželeti.

Još jedna neverovatna plaža sa malo drugačijom atmosferom nalazi se na zapadnoj obali Joe Grant Caya, u kanalu koji ovo ostrvo razdvaja od susednog Dickish Caya. Kao i mnogi sprudovi koji su locirani u kanalima između većih ostrva Kejkosa, slikoviti peščani sprudovi i plitka voda ovde su u kontrastu sa plavetnilom i smaragdnom bojom dubljih vodenih puteva, stvarajući prizor koji oduzima dah.

Male krečnjačke stene koje dostižu visinu od 7,5 m gledaju na severnu plažu, a na grebenu centralnog brda, Joe Grant Cay Point, nalaze se ruševine male kuće. Čini se da ova struktura datira iz druge polovine XIX veka. Takođe postoje dokazi da su ljudi naseljavali i unutrašnjost ostrva, verovatno i tokom viktorijanskog doba.

Pejzaž Joe Grant Caya sličan je mnogim kanalskim sprudovima ostrva Kejkos. Teren je uglavnom na veoma maloj nadmorskoj visini, a niska gusta tropska suva šuma pokriva veći deo suvog tla.

Na istočnom poluostrvu ostrva nalazi se jedna od najgušćih šuma presličnjaka teritorije Terks i Kejkos. Ova invazivna stabla se uzdižu iznad autohtone vegetacije i često zamenjuju postojeću floru dina.

Zanimljiva prirodna karakteristika su male vrtače koje se mogu naći u unutrašnjosti tropske suve šume. Nekoliko rupa na Joe Grant Cayu popunjeno je vodom, i iako je salinitet približno jednak salinitetu okeana koji ga okružuje, voda je kristalno čista – prilično neobično za ovu teritoriju. Mali pećinski rakovi žive u nekoliko ovih rupa, verovatno i kritično ugroženi Sterrerov pećinski škamp koji se nalazi u nekoliko podvodnih pećina na East Caicosu i Providencialesu.

Na istočnoj strani ostrva među šumom presličnjaka može se izvršiti sjajno pretraživanje peska. Tu su boce svih godišta, plovci, naplavljeno drvo i drugo “blago”.

Joe Grant Cay je veoma retko posećen i nije lako doći do njega. Najjednostavniji način je da se kolima dođe do Cedar Pointa na Middle Caicosu (mada je put težak), pregaze i preplivaju kanali i prošeta se plažama, što zajedno iznosi oko 1,5 km. Takođe je moguće voziti kajak istom rutom. Druga opcija je da se dogovori prevoz sa lokalnim ribarom ili agencijom koja organizuje izlete brodom.

GPS koordinate: 21°45′20″ N, 71°36′37″ W.

I G U A N A   C A Y

Iguana Cay se nalazi u prelepom i plitkom zalivu 750 m istočno od ostrva Joe Grant Cay, a 850 m zapadno od East Caicosa. Ima oblik trougla, dugačak je 370 m i zahvata površinu od 6 ha. Veliki deo spruda ima nisku krečnjačku obalu, ali postoje male plaže na njegovoj i južnoj i severnoj obali.

GPS koordinate: 21°45′44″ N, 71°36′00″ W.

MIDLLE OF CHANNEL CAY

Kao što naziv spruda sugeriše (sprud u sredini kanala) nalazi se između prostranih močvarnih ravnica na južnim obalama Middle Caicosa i East Caicosa. U odnosu na Joe Grant Cay je 3,1 km jugozapadno. Močvarni Middle Channel Cay je tek nešto više od gomile mangrova. Iako nema stvarnog čvrstog tla, vegetacija spruda pokriva oko 27 ha.

GPS koordinate: 21°42′59″ N, 71°37′49″ W.

E A S T   C A I C O S

East Caicos je četvrto po veličini ostrvo teritorije Terks i Kejkos, ujedno njegovo najveće nenaseljeno ostrvo. 4,3 km zapadno je Middle Caicos, a dva ostrva deli Lorimer Creek, uski i plitak prolaz plovan samo za čamce. 8,4 km južno je South Caicos. Ostrvo je dugačko 16 km (u pravcu zapad-istok). Širina centralnog dela ostrva je 2,5 km, a krajnjeg istoka ostrva je 8 km.

Površina East Caicosa je 90,6 km² (po drugim podacima 83 km²) u okviru visoke vode, a 182 km² u okviru obale. Razlika između ove dve vrednosti se ne računa kao površina zemljišta. East Caicos administrativno pripada okrugu South Caicos and East Caicos.

Najviša tačka ostrva, ujedno i teritorije Terks i Kejkos je Flamingo Hill visine 48 m. Sa njegovog vrha pruža se prekrasan pogled na nerazvijeno ostrvo, a mogu se videti mnogi različiti pejzaži koji se nalaze širom teritorije, zajedno sa skoro 24 km dugog koralnog grebena koji okružuje Middle Caicos i East Caicos. Savane zauzimaju  severni deo ostrva. Južna polovina ostrva je pretežno močvarno područje, gola krečnjačka tundra i crvene mangrove. Ostrvo je prekriveno barama, jezerima, močvarama i mangrovama u kojima žive flamingosi, divlje patke i golubovi. Severna i istočna obala ostrva je gotovo u potpunosti plaža, ukupne dužine preko 15 km.

Nekoliko obimnih i slikovitih pećinskih sistema nalazi se na severozapadu East Caicosa, i iako nisu tako veliki kao sistem pećina “Conch Bar” na Middle Caicosu, vizuelno su impresivni i složeniji. U pećinama žive slepi miševi i sove, a još uvek se mogu videti predmeti koje su ostavili sakupljači guana iz XIX veka. U pećinama su pronađeni petroglifi kao dokaz o boravku najranijih naseljenika na ostrvu.

Na East Caicosu ima više plavih rupa nego bilo kom drugom ostrvu teritorije. Plave rupe se prilično razlikuju po veličini, a postoji jedna prečnika 60 m, koji se nalazi skoro 1,5 km od obale, ima barakude i druge ribe iz otvorenog mora!

Ostrvo je pre 500 godina bilo naseljeno narodom Lukajan i Indijancima Taino, koji su ga nazvali Wana ili ‘Mala zemlja’. Nema mnogo zabeležene istorije o East Caicosu pre XIX veka, ali je poznato da su starosedeoci Taino indijanci (takođe poznati kao Lukajanci) živeli na ostrvu, a prema istraživanju poznatog istraživača i antropologa sa početka XX veka Theodore de Booya, Middle Caicos i East Caicos je imao najveću populaciju Taino indijanaca u celom arhipelagu Bahami – Terks i Kejkos. Tokom poseta ostrvu Theodore de Booy je napravio zapise o petroglifima Taino indijanaca pronađenim u nekim od pećina na ostrvu. Njihova lokacija je kasnije izgubljena, sve do nedavno, kada je neke ponovo otkrio lokalni fotograf i pisac Kim Mortimer, a kasnije i tim koga je sponzorisao Nacionalni muzej Terksa i Kejkosa.

Ove petroglife nedavno je ponovo otkrio lokalni pisac i fotograf Kim Mortimer

Jedan važan incident koji se dogodio na obali East Caicosa je brodolom španskog broda za prevoz robova “Trouvadore”, koji je 1841. godine udario u greben u blizini Black Rocka kod severne obale ostrva. Jedina poznata žrtva bio je jedan Afrikanac koga je ubila posada broda. Nakon što se pročulo o brodolomu, 18 britanskih vojnika iz snaga stacioniranih na ostrvima otputovalo je do olupine, oslobodilo afričke robove i odvelo špansku posadu u pritvor. 192 zarobljena Afrikanca preživelo je potonuće “Trouvadorea”. Britanski kolonisti su im pomogli da se nasele kao slobodne osobe, uglavnom na ostrvo Grand Turk, a 24 su odvedena u Nassau na Bahame.

“Trouvadore” je značajan za istoriju Terksa i Kejkosa, jer se veruje da su neki stanovnici Middle Caicosa i drugih ostrva potomci afričkih robova iz potonule brigantine.

Brod “Esperanza” je doživeo brodolom u blizini East Caicosa 1837. godine i imao je sličnu sudbinu kao “Trouvadore”. Takođe je prevozio robove i krenuo je ka Kubi i udario je u greben kod Terks i Kejkosa. Nažalost, mnogi životi su izgubljeni.

2004. godine ekspedicija pomorske arheologije pronašla je olupine dva broda u blizini ostrva.

J. N. Reynolds iz Irske bavio se vađenjem guana na East Caicosu. Ovaj materijal je bio odlično đubrivo i koristio se na plantažama šećerne trske na Jamajci i za proizvodnju hemikalija. Zbog određenog uspeha vađenja guana u pećinama “Conch Bar” na Middle Caicosu, on je optimistički izgradio impresivan nasip po kome su bile položene šine sa kolicima koje su vukli magarci. Takođe je izgrađeno pristanište na zapadnoj obali East Caicosa radi bržeg transporta guana. Nažalost, količina guana iz pećina nikada nije dostigla očekivani nivo, pa se preorijentisao na uzgoj sisala i stočarstvo.

Nekadašnje šine

Krajem osamdesetih godina XIX veka pokušano je uzgajanje sisala i brzo je postao najveći izvozni artikal sa East Caicosa. Sisal (u prošlosti se nazivao i pita) je biljka agave koja se uzgaja zbog veoma jakih vlakana, koja su korišćena za proizvodnju užadi i kanapa. Na vrhuncu proizvodnje bio je zasađen veliki deo ostrva, ali ne zadugo. Zbog slabe globalne potražnje, konkurencije plantaža iz južne Azije i pojave sintetičkih vlakana, proizvodnja na ostrvu je obustavljena početkom XX veka. Krajem XIX veka J. N. Reynolds se takođe bavio stočarstvom i godinama je bio relativno uspešan. Govedina se smatrala prilično dobrom, a posebno je bila cenjena na Grand Turku s obzirom na to da se alternativa obično sastojala od konzerviranog i/ili usoljenog mesa. Nakon što je Reynolds napustio ostrvo, preostalo stado postojalo je decenijama, ali je na kraju izlovljeno do izumiranja. Danas se na ostrvu u divljini još uvek mogu naći samo magarci.

Smešten na zapadnom kraju ostrva, Jacksonville je bio društveni i ekonomski centar East Caicosa. Stanice za preradu sisala, kuće, prodavnica preduzeća i barake koje su mogle da prime do 400 ljudi bile su deo Jacksonvillea. Od ovog malog naselja ostalo je samo nekoliko zaraslih ruševina. Sisalom su bile zasađene značajne površine, ali ne onoliko koliko je bilo površina pod pamukom na North Caicosu, Middle Caicosu i Providencialesu. Na različitim tačkama širom East Caicosa (Flamingo Hill, Breezy Point, Goods Hill) i susednog Hog Caya bile su izgrađene male stanice i rezidencije da bi se olakšao rad na gajenju sisala, vađenju guana i stočarstvu. Neke od ovih usamljenih kamenih ruševina još uvek stoje u gustom grmlju. Zbog sezonskih komaraca, uobičajen izbor za lokaciju plantaže bio je na uzvišenju, gde su istočni pasati pružali kakvu-takvu zaštitu od dosadnih insekata.

Ruševine Jacksonvillea

Ostrvo je u poslednjih 100 godina uglavnom nenaseljeno, osim dva relativno kratka boravka doseljenika sredinom XX veka, koji su pokušavali da stvore novu utopiju.

East Caicos je prilično izolovan i dostupan je samo čamcem. Samo jedna agencija organizuje izlete na ostrvo, a zbog malog broja zainteresovanih i specifičnosti izleta, cena može biti prilično visoka. Topla preporuka je da se angažuje iskusni vodič, jer je veoma teško ploviti vodama oko ostrva, a mnoge od zanimljivih tačaka teško je pronaći.

Severna obala East Caicosa

East Caicos je neverovatna destinacija za posmatranje ptica. Postoji divna raznolikost ptica močvarica, pataka i vrsta koje žive u tropskim suvim šumama. Zbog brojnih plavih rupa sa slatkom vodom i jezeraca, na ostrvu ponekad ima ogroman broj komaraca, pa bi se trebalo za to adekvatno pripremiti.

GPS koordinate: 21°42′50″ N, 71°32′22″ W.

BIG SOUTHERN BUSH

Big Southern Bush (veliki južni grm) je zanimljivo močvarno ostrvo u Caicos Banksu, a nalazi se južno od Middle Caicosa i East Caicosa. Ostrvo je okruženo veoma plitkom vodom, nenaseljeno je i ima površinu od oko 55,5 ha. Dužina ostrva je 1,2 km.

Big Southern Bush se nalazi blizu južne strane kanala (Windward Going Through) koji razdvaja Middle Caicos od East Caicosa, i predstavlja važnu navigacionu tačku. Tawka Point, privetrinska istočna obala Big Southern Busha, ima usku i muljevitu plažu. Ostatak obale čine crvene mangrove. Plaža i odgovarajuća mala dina su u suštini jedino suvo zemljište spruda.

Big Southern Bush posećuje veoma mali broj ljudi, a izuzetak su retki ribolovci u potrazi za ribom belokost.

Vode koje okružuju Big Southern Bush su prilično plitke što omogućava korišćenje isključivo plovila sa najmanjim gazom. Plima i kašnjenje plime takođe mogu biti prilično izazovni, sa kašnjenjima koja mogu biti nekoliko sati u odnosu na otvoreni okean.

Iako se čini da se teren na Big Southern Bushu ne razlikuje od kilometarskih močvara crvenih mangrova u tom području, sprud privlači jedinstveni spektar ptica, uključujući impresivan broj pevačica, golubova i drugih ptica tropskih suvih šuma. Nije jasno zašto je to tako.

GPS koordinate: 21°39′45″ N, 71°39′34″ W.

BLACK ROCK (East Caicos)

Pored opisanog Black Rocka kod Middle Caicosa, istoimena stena se nalazi i pored peščane severne obale East Caicosa. To je niska krečnjačka stena, na kojoj se sakupila najveća količina ribarskih mreža na Terks i Kejkosu. Lokacija stene nije tačno poznata, pa iz tog razloga nedostaju GPS koordinate.

T H A T C H   C A Y

Thatch Cay je veoma mali krečnjački sprud, koji se nalazi oko 215 m od severne obale East Caicosa, između rtova Breezy Point i Drum Point. Od East Caicosa razdvaja ga pojas veoma plitke vode i moguće je lako pregaziti do spruda. Dužina spruda je 170 m, a površina je oko 1 ha (mereno na Google Earthu).

Thatch Cay služi za gnežđenje braon pelikana, pa na sprudu ima dosta njihovih gnezda. Može se ugledati i poneki orao ribar. Kao što je slučaj sa mnogim udaljenim obalama i sprudovima na severnoj obali, i na ovom sprudu ima dosta izbačenih školjki i različitog materijala.

Nepoznato je poreklo imena Thatch Cay, ali je gotovo sigurno izvedeno iz gustih šuma slamnatih palmi (thatch palm) koje se mogu naći u unutrašnjosti East Caicosa u blizini Thatch Caya i Breezy Pointa.

Zanimljiv suhozid deli sprud, ali nije jasno koja je bila njegova namena, jer sprud nije pogodna lokacija za uzgoj stoke, a nema drugih značajnih znakova prethodnog naseljenja. Čini se da se zid ne nastavlja na East Caicosa. Zid je lako uočljiv i na Google Earthu.

Severna obala East Caicosa je prilično lepa i divlja, a ptica i životinja u moru ima u izobilju. Uobičajeno je videti velika jata flamingosa kako lete iznad plićaka ili se hrane na njima, fregate kako polako klize, a orao ribar lovi u plićaku. Još jedan spektakularan prizor su grbavi kitovi, koji se mogu videti sa spruda tokom zimskih meseci dok plivaju oko Drum Pointa.

Vode kod severne obale East Caicosa, a posebno oko Thatch Caya, su prilično opasne. Ovo područje retko ko posećuje, osim ribara sa South Caicosa.

GPS koordinate: 21°43′26″ N, 71°29′36″ W.

H O G   C A Y

Hog Cay se nalazi u nizu sprudova i ostrva između East Caicosa i South Caicosa. Za ovo nenaseljeno ostrvo teško je ustanoviti makar približnu površinu. Po jednim podacima ona iznosi 7,9 km², dok je po drugim podacima ostrvo skoro tri puta veće i ima površinu 22,25 km². Dilemu nisam mogao da rešim, pošto je na Google Earthu nemoguće utvrditi makar približne granice ostrva.

Hog Cay se sastoji od nekoliko zanimljivih i lepih terena. Južna polovina ostrva ima složena brdašca, koja dosežu do oko 30 m visine. Netaknuti kanali obrubljeni mangrovama vrve od ptica i morskog sveta, vijugajući duž severne i istočne obale ostrva. Sa zapadne strane Hog Cay je okružen prostranim plićakom White Salina Bank, jednim od najvećih plimskih polja teritorije. Iako je tipično suvo, abnormalne prolećne plime i manji olujni udari mogu potopiti široka prostranstva White Salina Banke.

Važnost Hog Caya iz perspektive životne sredine ne može se preceniti. Gotovo svaki tip pejzaža koji je uobičajen za ovu teritoriju može se naći na ostrvu, kao što su bočata jezera i kraške karakteristike. Hog Cay je izolovana lokacija, pa životinje niko ne ometa.

Zbog stalnog kretanja plime kroz kanale, u ovom području su guste šume mangrova, koje zauzvrat skrivaju riblju mlađ i školjke neophodne za zdrav morski ekosistem.

Hog Cay je danas nenaseljeno ostrvo, ali nije uvek bilo tako. Na njemu je u lojalističkoj eri bila plantaža, koja je u početku gajila pamuk. Kasnije, nakon neuspeha sa uzgojem pamuka, nakratko se početkom XX veka gajio sisal. Od ovih poljoprivrednih pokušaja ostalo je danas nekoliko ruševnih zgrada i kamenih zidova u polju.

Kao što je takođe slučaj sa Grand Turkom i Salt Cayom, magarci su nekada bili osnovno prevozno sredstvo i dovedeni su na susedni i trenutno nenaseljeni East Caicos. Tokom vremena, životinje su podivljale, a neke su migrirale preko plimskih ravnica sa East Caicosa na Hog Cay.

Magarci su menjali okruženje ostrva na kojima su se nalazili. Kao što se može videti na snimcima iz vazduha, magarci su formirali uske staze od pašnjaka do izvora vode.

Magarci Hog Caya i East Caicosa imaju veoma težak život! Tokom kišne sezone broj komaraca može da oduzme dah, što primorava magarce da potraže utočište ili na dinama na istočnoj obali ili u otvorenoj slanoj tundri, gde vetar malo zadržava komarce. Voda za piće je još jedna teškoća, jer je ima veoma malo. Pojedini unutrašnji bazeni su podmukli i okruženi otrovnim drvećem, što potvrđuju skeleti magaraca.

Razgovaralo se i sprovedeno je istraživanje o seobi magaraca sa ostrva, kako radi očuvanja endemskih i autohtonih vrsta, tako i radi sprečavanja patnje životinja, ali nema odgovarajućeg mesta za njihovo preseljenje, pa je eutanazija bila jedina održiva opcija.

Mangrove koje dele istočnu stranu Hog Caya od McCartney Caya jedna je od najboljih lokacija za posmatranje ptica na Terksu i Kejkosu, posebno za trobojne i crvenkaste čaplje. Nije neuobičajeno uočiti jata od 15-20 ovih veličanstvenih ptica močvarica odjednom.

Orao ribar se takođe često vidi, a najviše ih ima na dinama na istočnoj obali Hog Caya.

Povremeno se mogu videti i ptice fregate, jer ove privlačne morske ptice imaju leglo na malom sprudu sa mangrovama u blizini South Caicosa i Hog Caya.

Iako se retko posećuje, Hog Cay je spektakularna lokacija za vožnju kajaka, paddleboarding i kampovanje.

GPS koordinate: 21°39′31″ N, 71°31′02″ W.

BIG CAMERON CAY

Big Cameron Cay je nenaseljeni močvarni sprud koji se nalazi u veoma plitkom moreuzu između East Caicosa i Hog Caya. Kao i susedni Little Cameron Cay, i ovaj sprud se veoma malo uzdiže iznad okolne vode, a veći deo vegetacije su crvena i crna mangrova i druge primorske biljke otporne na so. Nekoliko veoma malih plaža sa sitnim peskom nalazi se na zavetrinskoj strani spruda.

Sprud je dugačak 500 m, najveća širina je 200 m, a površina oko 5 ha. Nema mnogo toga da se vidi na sprudu, osim zanimljive mešavine priobalnih ptica i ptica suvih tropskih šuma. Mogu se primetiti ptice pevačice, golubovi i zelene čaplje.

Zbog velikog plićaka koji se nalazi na južnim obalama East Caicosa i Hog Caya, pristup Big Cameron Cayu čamcem je težak ili gotovo nemoguć, sem za plovila sa najplićim gazom.

Plićaci i moreuzi u blizini East Caicosa i South Caicosa su primarna destinacija za organizovane ture ribolova na belokost koji se organizuje na South Caicosu. Povremeni gumenjaci i ribarski čamci su obično jedini posetioci ovog područja.

GPS koordinate: 21°37′31″ N, 71°35′17″ W.

SAIL ROCK ISLAND

Sail Rock Island je mali močvarni sprud, koji se nalazi u blizini plićaka Stake Bank i moreuza Bell Sound između South Caicosa i Hog Caya. Sprud nema nikakve veze sa odmaralištem “Sailrock” ili razvojnim projektom na South Caicosu, osim istog imena, koje je možda nastalo zbog belih litica na malim sprudovima u tom području.

Sail Rock Island je sprud na veoma maloj nadmorskoj visini, a skoro ceo se sastoji od močvara crvenih mangrova. Uski niski greben morskog krečnjaka oivičava delove zavetrinske istočne obale, povremeno isprekidan sa nekoliko malih plaža. Parče južnog kraja spruda, Nuisance Point, ima mali deo suve zemlje, sa malom tropskom suvom šumom.

Prema Google Earthu dužina spruda je 2 km, najveća širina je 800 m, a površina je 1,2 km².

Ostrva, močvare i plićaci između South Caicosa i East Caicosa, uključujući i Sail Rock Island, jedna su od najboljih lokacija za prirodu i divlje životinje na Terks i Kejkosu, a može se videti bogatstvo morskog i ptičjeg sveta. Ajkule i raže su veoma česte u kanalima, a orao ribar, fregate, smeđi pelikani i mnogih vrsta malih priobalnih ptica ima u izobilju.

Sail Rock Islandu je prilično teško pristupiti, posebno za bilo koja plovila osim gumenjaka i drugih plovila sa plitkim gazom. Stake Bank, koje je veoma plitko peščano područje između South Caicosa, Hog Caya i East Caicosa, onemogućava skoro svim plovilima lak pristup sa južne strane sprudu Sail Rock Island. Sa severa je nešto veća dubina u plimnim kanalima koji vode ka sprudu između McCartney Caya, Middle Creek Caya i Plandon Caya. Međutim, grebeni na istočnoj strani South Caicosa mogu biti teški i podmukli za navigaciju za one koji nisu upoznati sa ovim područjem.

Na sprud je moguće doći kajakom od 2,5 km udaljene polazne tačke Jerry Camp na South Caicosu, što je prilično slikovito putovanje. Direktna ruta možda neće biti izvodljiva tokom niže plime i možda bi bilo bolje da se krene od Jerry Campa prema severu dok se ne zaobiđu Big Cay i Sand Bore Cay, a zatim se skrene na zapad prema Sail Rock Islandu.

GPS koordinate: 21°35′05″ N, 71°31′30″ W.

M C C A R T N E Y   C A Y

McCartney Cay je nenaseljeni sprud koji se nalazi u nizu od tri spruda između ostrva South Caicos i East Caicos (preostala dva su Plandon Cay i Middle Creek Cay). Sprud je veoma dugačak (5 km) i uzak i ima površinu oko 2,43 km² (po drugim podacima 3,5 km²).

Na severu McCartney Cay od East Caicosa razdvaja kanal širine svega 50 m, a na jugu ga od Middle Creek Caya deli kanal širine 110 m. McCartney Cay ima plažu oivičenom strmim dinama i krečnjačkim liticama koje se protežu skoro celom njegovom istočnom obalom. U unutrašnjosti je niska i suva obalna šuma, koja prelazi u močvare crvene mangrove na zapadnoj obali spruda.

Sprud je imao prilično nesrećno ime (nisam pronašao koje) i preimenovano je krajem XX veka po McCartneyu, prvom premijeru i prvom nacionalnom heroju teritorije.

Kanali koji okružuju McCartney Cay i Middle Creek Cay nemaju zadivljujuće tirkizne i plave nijanse boje poznate širom Terksa i Kejkosa, ali ipak vrve životom, posebno ajkulama i velikim barakudama.

Vode u blizini McCartney Caya su neverovatna destinacija za sportove na vodi, posebno vožnju kajaka, paddleboarding i kiteboarding, a takođe je i jedna od najboljih lokacija za posmatranje ptica. Uobičajeno je videti fregate, orla ribara, smeđe pelikane, zapadnoindijske patke zviždače i mnoge vrste malih obalnih ptica.

Budući da se nalazi na krajnjem istočnom obodu ostrva Kejkos, na McCartney Cayu može da dođe do značajnog nagomilavanja sargasuma (rod smeđih makroalgi) i morske trave, koje ponekad čak mogu da oboje okeansku vodu u neprivlačnu braon i zelenu boju.

Na McCartney Cayu živi manji broj kritično ugrožene lokalne iguane, čija populacija možda i opada. Na drugim sprudovima to je bilo zbog invazivnih sisara kao što su mačke i pacovi, kojih možda ima sve više i na ovom sprudu.

GPS koordinate: 21°37′53″ N, 71°29′08″ W.

MIDDLE CREEK CAY

Middle Creek Cay je mali nenaseljen sprud koji se nalazi na zavetrinskoj ivici arhipelaga Kejkos između Plandon Caya (330 m južno) i McCartney Caya (110 m severno). Sprud je dugak 1.650 m, najveća širina je 400 m, a površina je oko 42,5 ha. Izdiže se visinu od oko 9-11 m na severnoj strmini.

Iako je malo pogođen vremenskim prilikama zbog izloženosti istočnim pasatima i prolazu Turks Islands, Middle Creek Cay je prilično slikovit, sa prilično raznolikom obalom. Veći deo istočne obale spruda je plaža, a južni i severni krajevi prelaze u trošne krečnjačke litice. Istočnu plažu prati greben, na kome raste gusta vegetacija otporna na so. Veći deo zaštićene zapadne strane spruda ima crvene mangrove, sa nekoliko skrivenih plaža sa muljevitim peskom.

Kao i na mnogim nenarušenim ostrvima teritorije, i na Middle Creek Cayu još uvek se mogu videti dokazi o boravku pretkolumbovskog Lukajanskog naroda, kao što je keramika, a sprud je možda korišćen za ribolov i sakupljanje hrane.

Jedna od najfascinantnijih karakteristika Middle Creek Caya je raznolikost i brojnost morskog sveta u kanalima i vodi koja okružuje sprud, posebno u pogledu ajkula i riba predatora. Još jedna izvanredna karakteristika su korita morske trave koja obrubljuju kanal između Middle Creek Caya i McCartney Caya, koji je jedan od najbujnijih primera teritorije.

Posmatranje ptica u blizini Middle Creek Caya takođe može biti izuzetno, a uobičajeno je videti brojne orlove ribare, smeđe pelikane, fregate i široku lepezu manjih obalnih i tropskih ptica suvih šuma, čaplji i pataka.

Kao i McCartney Cay, tako i Middle Creek Cay ponekad može imati značajne naslage morskih algi sargasuma, posebno tokom kasnijih letnjih meseci. Nije tačno poznato kako sargasum utiče na životnu sredinu. Čini se da su neke vrste više pogođene od drugih, kao što su jegulje.

GPS koordinate: 21°35′49″ N, 71°29′37″ W.

P L A N D O N   C A Y

Plandon Cay je u sredini slike, levo dole je South Caicos, a gore desno je Middle Creek Cay

Izolovan i nenaseljen, živopisni Plandon Cay nalazi se 250 m severno od severnog kraja South Caicosa, koji se zove Plandon Cay Cut. Ima oblik čizme (slično Apeninskom poluostrvu), dužine 1,12 km, širine južnog dela (đon čizme) 580 m i površine oko 20 ha. Najviše tačke spruda dostižu oko 8 m nadmorske visine.

Prelepe plaže, ispresecane između niskih belih litica, nalaze se na istočnoj i južnoj obali spruda.

Moreuzi, kanali i plićaci u području Plandon Caya nude jedan od najlepših pejzaža teritorije. Promene u dubini vode i suspendovane čestice krečnjaka u vodi stvaraju neverovatnu paletu plavih, tirkiznih i smaragdnih boja.

Urušene morske krečnjačke stene čine većinu suvog tla na Plandon Cayu. Skoro sve stene teritorije su krečnjak, ali postoji ogromna razlika u površinskoj tvrdoći od ostrva do ostrva. Stene na Plandon Cayu su mnogo mekše i u stvari često zamagljuju liniju između tvrdih peščanih dina i krečnjaka.

Sprudovi između South i East Caicoisa kriju izuzetna mesta za vožnju kajaka. Prepuni ptica i morskih životinja, ovi vodeni putevi obrubljeni mangrovama su zaštićeni i savršeni za veslanje. Najlakša polazna tačka za pristup malim čamcima ili kajakom do Plandon Caya je već gore pomenuti Jerry Camp na South Caicosu, udaljen od Plandon Caya manje od 1 km.

Kao što je uobičajena pojava koja se vidi na svim ostrvima, isto mesto pristupa vodi i mesta za ribolov često su prepoznata i korišćena od strane raznih naroda tokom istorije, jer odlične lokacije trajno opstaju. Postoje dokazi da je lokaciju Jerry Camp koristio domorodački lukajanski narod, pre dolaska Evropljana i Afrikanaca na Terks i Kejkos.

GPS koordinate: 21°34′50″ N, 71°29′40″ W.

S A N D   B O R E   C A Y

Sand Bore Cay je močvarni sprud mangrova koji se nalazi 400 m zapadno od severnog kraja South Caicosa i lokacije Plandon Cay Cut. Sprud je dugačak preko 500 m, a najveća širina je ispod 300 m. Iako ima više od 10 ha površine, ima vrlo malo stvarnog čvrstog tla. Muljevita plaža se nalazi duž cele severne i istočne obale spruda.

GPS koordinate: 21°34′28″ N, 71°30′05″ W.

B I G   C A Y

Pretenciozno nazvan Big Cay (veliki sprud), ovaj nenaseljeni sprud ima dužinu 570 m, najveću širinu 200 m i površinu manju od 7 ha. Nalazi se 140 m zapadno od severnog poluostrva South Caicosa.

Sastoji se u potpunosti od močvara mangrova. Odličan pogled na sprud je sa napuštene stanice LORAN (objašnjenje je dato kod South Caicosa) na South Caicosu.

GPS koordinate: 21°34′15″ N, 71°29′57″ W.

S O U T H   C A I C O S

South Caicos je sa površinom od 21,2 km² sedmo po veličini ostrvo arhipelaga Terks i Kejkos. Geografski je najistočnije ostrvo u grupi ostrva Kejkos. Nalazi se 8,5 km južno od East Caicosa i 35 km zapadno od Grand Turka. South Caicos ima oblik (po meni) štapa za golf! Severni deo South Caicosa je poluostrvo dužine 6,5 km i najveće širine 1,3 km. Južni deo South Caicosa ima oblik pravougaonika dimenzija 5,5×4,6 km. Najviša tačka ostrva je Valley Bay Hill (46 m).

Ostrvo se uglavnom sastoji od niskih brežuljaka i vegetacije od suve šikare, sa centralnim slanim močvarama i solanama. Ostrvom još lutaju magarci i konji, još jedan ostatak vremena proizvodnje soli.

South Caicos je po jednoj teoriji možda bio drugo ostrvo koje je ugledao Kristifor Kolumbo. Prvobitni stanovnici ostrva bili su Indijanci Taino i Lukajani. Lukajani su nestali otprilike 30 godina nakon dolaska Kolumba, ostavljajući ostrvo retko naseljenim i industriju soli u procvatu.

Francuzi i Španci su nakratko zauzeli ostrvo 1706. godine i tokom tog vremena postalo je raj za gusare. Na ostrvu je nakratko cvetao uzgoj morskog sunđera tokom tridesetih godina XX veka, sve dok ih nije uništila epidemija gljivica. SAD su 1944. godine izgradile protivpodmorničku bazu na ostrvu, zajedno sa prvom avionskom pistom u arhipelagu. Sredinom XX veka jedan kanadski biznismen je pokušao da pokrene izvoz školjki sa ostrva. 1959. godine SAD su se vratile na South Caicos kada je obalska straža izgradila stanicu LORAN (niskofrekventna radio signalna navigacija) na severnom kraju ostrva. Danas ostrvo privlači turiste svojim netaknutim koralnim grebenima.

Ruševine stanice LORAN

South Caicos je po popisu iz 2012. godine imao 1.312 stanovnika, što predstavlja povećanje od 7% u odnosu na popis iz 2001. godine. Zajedno sa nenaseljenim East Caicosom i brojnim manjim ostrvima formira okrug South Caicos and East Caicos površine 136,8 km2. Sva ostrva na istoku i jugu Caicos Banks pripadaju ovom okrugu, osim French Caya, koji pripada okrugu Providenciales and West Caicos. Veća od ovih ostrva su Hog Cay, McCartney Cay, Little Ambergris Cay, Big Ambergris Cay i Long Cay (neposredno južno od South Caicosa). Između South Caciosa i dva Amgergris Caya su Six Hill Cays i Fish Cays. Južno od dva Ambergris Caya su Bush Cay, Pear Cay, Shot Cay, White Cay, South Rock (potopljen na dubinu manju od 1,8 m), Whale Breaker i Swimmer Rock (potopljen), a jugozapadno je West Sand Spit (potopljen). Sprudovi od Bush Caya do White Caya zovu se Seal Cays. 

Naselja na South Caicosu su Out North, The Flat, Highlands i glavni grad Cockburn Harbour. 

                                                    Cockburn Harbour

Cockburn Harbour je nazvan 1840. godine posle zvanične posete guvernera Bahama Francisa Cockburna. To je najveće naselje na ostrvu sa oko 900 stanovnika koji tu žive tokom cele godine. Cockburn Harbour je poznat po tome što ima najbolju prirodnu luku na ostrvima Terks i Kejkos. Do šezdesetih godina XX veka bio je važan centar regionalne trgovine i veliki izvoznik soli. Trenutno, glavni ekonomski prihod za South Caicos dolazi od ribarske industrije. Školjke, jastozi i riba se hvataju, prerađuju, pakuju i otpremaju na međunarodno tržište. U gradu se mogu naći razne istorijske građevine, kao što su Queen’s Parade Grounds (kraljica Elizabeta je posetila South Caicos 1966. godine), staru crkvu Wesleyan, Komesarovu kuću iz XVIII veka, stare solane i ključalu rupu koja ih je napajala. Napuštene solane nedaleko od grada postale su stanište brojnih vrsta ptica, uključujući velika jata flamingosa. South Caicos je poznat po ronjenu i odličnom ribolovu, kako u dubokom moru tako i na ribu belokost. Zapadno od ostrva nalazi se Bell Sound koji predstavlja važno ribolovno područje. Na ostrvu se svake godine održava regata, velika proslava koja uključuje zabavu, trke čamcima i druge igre. Iako postoji određeni razvoj nekretnina, turizam je tek nedavno krenuo da se razvija otvaranjem odmarališta “East Bay”.

Na ostrvu se nalazi aerodrom sa pistom dužine 2 km. Letovi za South Caicos su sa Providencialesa i Grand Turka. Besplatni letovi sa Providencialesa se obično organizuju za goste odmarališta “Sailrock”, ako se rezervacija smeštaja izvrši direktno preko odmaralištu. Kada se sleti na South Caicos, veća odmarališta obično obezbeđuju besplatan prevoz do svojih objekata.

Morskim putem, tj brodom, prevoz organizuje brodar “Caribbean Cruisin” od ostrva Providenciales do South Caicosa. Obavlja se samo petkom sa polaskom u 13 h sa ostrva Providenciales, dok je povratak u 14:30 h. Vožnja traje 75 minuta, a cena karte je 75 USD u jednom pravcu, odnosno 120 USD za povratnu kartu.

Na South Caicosu se može iznajmiti automobil.

Plaže

Zbog slabo razvijenog turizma na South Caucosu nedostaju putokazi i uređeni prilazi plažama.

Osim East Baya, ostale plaže na ostrvu obično je teško pronaći, a do mnogih postoje samo zemljani (i teško uočljivi!) putevi i staze.

• Da bi se stiglo do većine plaža potreban je terenac.

• Svi pristupi plažama su besplatni.

• Sve plaže su javne, uključujući plaže ispred odmarališta i privatnih rezidencija.

• Ribolov bez dozvole ili u nacionalnim parkovima je ilegalan i nosi velike novčane kazne i moguću zatvorsku kaznu. U ovo spada sakupljanje školjki i jastoga.

• Skrivene plaže nose povećan rizik od kriminala. Ne bi trebalo ostavljati dragocenosti u automobilu ili na plaži bez nadzora.

• Neke plaže su veoma udaljene i možda neće biti drugih ljudi u blizini koji bi pružili pomoć u hitnim slučajevima. Trebalo bi biti oprezan zbog morskih struja, uslova surfovanja i skrivenih opasnosti.

Najpoznatija plaža na South Caicosu je East Bay, a pored nje tu su i plaže Cove, Long, Plandon Cay Cut, Bell Sound, Shark Bay (Gannaway Bay), Valley Bay i Highlands Bay.

Novootvoreno odmaralište “East Bay”

East Bay je prilično lepa i lako dostupna plaža na južnoj obali South Caicosa. To je glavna plaža do koje se može doći pešice iz Cockburn Harboura. Luksuzni “East Bay Resort” nalazi se na odličnom delu obale. Područje East Baya je prilično slikovito. Na severu su prostrane slane bare (bivša solana), a na zapadu su prelepi sprudovi Dove Cay i Long Cay.

Za one koji su na jednodnevnom izletu na South Caicos, ova plaža je odlična stanica pre nego što se produži do Highlands Baya i plaže Valley Bay.

Pošto je plaža izložena pasatima, pesak i voda često su imali akumulacije morskih algi i raznih naplavina. Odmaralište vrši redovno čišćenje područja, a čisti pesak se sada može naći na plaži i dnu okeana na većem delu obale.

Mogućnosti ronjenja na plaži su malo ograničene, ali su zanimljive. Nekoliko malih grebena nalazi se na istočnom kraju plaže, ali se oni ne mogu porediti sa mnogim drugim podvodnim lokacijama na ostrvu. Polja morske trave kriju i dosta morskog života.

East Bay se smatra najboljim mestom za kiteboarding na South Caicosu. Razlog leži u tome da vetar obično duva prema obali, dok na drugim plažama na South Caicosu obično duva prema moru ili na bočnu obalu.

GPS koordinate: 21°30′13″ N, 71°30′53″ W.

H O R S E   C A Y

Horse Cay (konj) je nenaseljeno ostrvce površine 1,2 ha, koje se nalazi u rezervatu prirode “Bell Sound”. Bell Sound je veoma živopisna zaštićena laguna, i u kombinaciji sa nenaseljenim sprudovima između South Caicosa i East Caicosa jedna je od najlepših prirodnih lokacija teritorije Terks i Kejkos. Horse Cay je udaljen 500 m od zapadne obale South Caicosa i ima dužinu od 240 m i on je jedino ostrvo značajne veličine u rezervatu prirode “Bell Sound”. Na sprudu rastu slamnate palme, obalna vegetaciju otporna na so i mala tropska suva šuma u unutrašnjosti. Veći deo obale ostrva je niska krečnjačka “gvozdena obala”, a mala muljevita plaža nalazi se na njegovoj zapadnoj obali. Nekoliko nakupina crvene mangrove takođe prekida obalu.

Na Horse Cayu su pronađeni dokazi da su ga koristili pretkolumbijski Taino indijanci, ali nije sigurno u koju svrhu. Moguće da je Horse Cay korišćen za ribolov i sakupljanje plodova, ali je možda služio nekoj društvenoj upotrebi ili je bio utočište kada su komarci bili posebno dosadni.

Horse Cay nije popularna atrakcija teritorije i retko ko ga posećuje. Zbog plićaka Bell Sounda, čamci obično ne saobraćaju u širem području.

Najlakši način da se poseti Horse Cay je vožnja kajakom ili paddleboardom sa South Caicosa. Bell Sound je izuzetna lokacija za veslanje i moguće je krenuti sa nekoliko lokacija u okolini. Plaža Cove u odmaralištu “Sailrock” obično ima kajake i paddleboarde, a odatle do Horse Caya ima oko 1,3 km. Jerry Camp je znatno dalje (oko 4,5 km). Moguće je pregaziti kroz vodu do Horse Caya sa South Caicosa (ali ne sa severnog poluostrva). Međutim, ovo nije preporučljivo, jer plima i vetar mogu otežati povratak na početnu tačku.

GPS koordinate: 21°31′54″ N, 71°30′51″ W.

M O X Y   B U S H

Moxy Bush je udaljen 650 m od jugozapadne obale South Caicosa. To je mali sprud crvene mangrove, dužine 150 m, sa ukupnom ‘kopnenom masom’ vegetacije od oko 1 ha. Na sprudu se nalazi veliki broj ptica, posebno smeđih pelikana. Plitka voda i složeni korenski sistemi mangrova koji okružuju Moxy Bush, služe kao uzgajalište za menažeriju morskog života.

GPS koordinate: 21°30′25″ N, 71°33′05″ W.

D O V E   C A Y

Dove Cay (golubica) je mali nenaseljeni kameni sprud u blizini Cockburn Harboura. Sprud je u sastavu Nacionalnog parka “Admiral Cockburn Land and Sea”. Dove Cay je dugačak 190 m i ima površinu od oko 1 ha i nadmorsku visinu nešto ispod 9 m. Slično susednim zavetrinskim ostrvima, teren na sprudu su polu-litifikovane meke krečnjačke dine, ima krečnjačku obalu i nisku obalnu vegetaciju.

Atrakcija Dove Caya je njegova jednostavna lepota osamljenog tropskog ostrva, sa tirkiznom okeanskom vodom i netaknutom belom peščanom plažom. Još jedna sjajna karakteristika Dove Caya je mala peščana plaža koja obično postoji na severnoj obali spruda. Ova plaža je odlična tačka za pristajanje kada se do spruda dolazi čamcem ili kajakom, i omogućava lak pristup sprudu.

Dove Cay je prelepa lokacija za ronjenje. Tokom tipičnih vremenskih uslova, najbolje je ostati na zaštićenoj zapadnoj strani spruda, ali istočna strana moreuza Columbus Passage (ili moreuz Turks Island) može biti neverovatna kada je vreme nenormalno mirno. Mogu se posmatrati ajkule čekićari, više vrsta raža, kornjače, grebenske ajkule i još mnogo toga. Kako je Dove Cay deo Nacionalnog parka “Admiral Cockburn Land and Sea”, zabranjen je ribolov i uzimanje bilo kakvih prirodnih ili istorijskih objekata. Mirno ostrvo South Caicos nema u ponudi mnogo organizovanih izleta. Skoro svaki izlet je privatna i prilagođena avantura, gde gost bira maršrutu. Dove Cay je udaljen samo nekoliko minuta vožnje brodom od Cockburn Harboura.

Udaljen 250 m od South Caicosa, Dove Cay je malo predaleko da bi se do njega moglo plivati, posebno kada može doći do ubrzanog kretanja plimne vode u i iz Caicos Banksa u kanalima sa obe strane Dove Caya. Do Dove Caya moguće je doći vozeći kajak ili paddleboard, ali je njihovo iznajmljivanje i obilazak sa vodičem u ovom trenutku ograničena.

Huey, Dewey, Louie, tri stene sa istočne strane Dove Caya, su još jedan divan prizor i zanimljivo mesto za ronjenje.

GPS koordinate: 21°29′06″ N, 71°31′49″ W.

L O N G   C A Y (South Caicos)

Izuzetni Long Cay se takođe nalazi u blizini South Caicosa i Dove Caya, i nudi tirkiznu vodu okeana koja oduzima dah, kritično ugroženu iguanu i neverovatne plaže.

Long Cay je nenaseljeno ostrvo koje je udaljeno 750 m od Cockburn Harboura. Kao što mu ime sugeriše, ostrvo je usko i veoma dugo, u kontinuitetu od 4,8 km. Na mnogim mestima širina ostrva je manja od 30 m, a najveća je 650 m. Površina Long Caya je oko 1 km². Ovo je jedno od tri ostrva teritorije istog naziva. Terks i Kejkos imaju više od 100 ostrva i sprudova, a Long Cay se svakako svrstava među najslikovitije. Istočno od ostrva je tamno plavi prolaz Turks Island, koji ima dubine preko 1,5 km, a na zapadnoj obali ostrva, i u potpunom kontrastu, je plitak i pastelni Caicos Banks, sa dubinom od samo nekoliko metara. Moreuz Turks Island donosi čistu i bistru vodu, tako da je vidljivost neverovatna sa obe strane ostrva.

Teško je pronaći savršenije mesto da se provede nekoliko sati. Istočna obala ostrva sastoji se od belih trošnih litica, a zaštićena zapadna obala su uglavnom male netaknute i mirne plaže ispresecane između niskih litica. Voda koja okružuje Long Cay je često kristalno čista i uobičajeno je uočiti barakude, male ajkule, kornjače i raže u neverovatnim plićacima pored spruda. Ronjenje je fascinantno; zapadna obala skriva niz malih stvorenja u brojnim uvalama, a kada je okean miran privetrinska istočna obala nudi dublje i složenije sisteme grebena za ronioce.

Veći deo ostrva se sastoji od polu-litifikovanih mekih krečnjačkih dina, a skoro sve litice su meke i trošne. Važno je držati bezbednu udaljenost od strmih ivica, jer se kamenje može odroniti bez ikakvog upozorenja.

Long Cay je u sastavu Nacionalnog parka “Admiral Cockburn Land and Sea”, obimnog zaštićenog područja u čijem sastavu su i susedni sprudovi Middleton Cay i Six Hills Cays, kao i okean koji ih okružuje. I ptičji svet je u izobilju, tu su orao ribar, smeđi pelikani, ptice fregate, dugorepe tropske ptice, čaplje i nekoliko vrsta čigri. Long Cay takođe ima značajnu populaciju lokalnih iguana, koje se mogu videti kako jure kroz šiprag.

South Caicos nema veliki broj turističkih agencija. Izleti na Long Cay nisu redovni, ali je lako dogovoriti prevoz sa lokalnim ribarom. Odličan je signal mobilnog telefona, tako da je uvek moguće uputiti poziv ukoliko se ukaže potreba.

Prilikom posete Long Cayu savet je da se ponese suncobran, kao i dosta vode za piće.

GPS koordinate: 21°28′00″ N, 71°33′30″ W.

M I D D L E T O N   C A Y

Nenaseljeni sprud Middleton Cay nalazi se oko 4,5 km jugozapadno od South Caicosa, a 2,6 km zapadno od Long Caya. Sprud je dugačak 360 m i zahvata površinu od 5 ha. Teren spruda je mešavina niskog obalnog grmlja i močvara mangrova. Middleton Cay je u sastavu Nacionalnog parka “Admiral Cockburn Land and Sea”.

GPS koordinate: 21°29′03″ N, 71°34′54″ W.

C O N C H   C A Y (South Caicos)

Ne treba ga brkati sa većim imenjakom koji se nalazi između North Caicosa i Middle Caicosa. Ovaj mali i nenaseljeni sprud nalazi se u blizini South Caicosa između Middleton Caya (1,2 km južno od njega) i Long Caya (1,9 km zapadno od njega). Površina Conch Caya je svega oko 20 ari. Conch Cay  je uglavnom građen od krečnjaka, ali se na njegovoj severozapadnoj obali nalazi mala plaža, a na vrhu spruda raste vegetacija otporna na so.

GPS koordinate: 21°28′19″ N, 71°34′52″ W.

S I X   H I L L S   C A Y S

The Six Hills Cays su dva mala, jedinstvena i izolovana krečnjačka spruda, koja se nalaze u istočnom delu Caicos Banks. Sprudovi predstavljaju uski pojas krečnjaka, sa šest različitih brežuljaka, i kanalom  koji ih razdvaja.

Six Hills Cays se nalaze 5,6 km zapadno od krajnje južne tačke Long Caya i 9,5 km jugozapadno od South Caicosa. Severni sprud je dugačak 630 m, a južni ima dužinu 870 m. Sprudovi su uski; najveća širina je 110 m. Razdvojeni su kanalom širine 190 m. Oba spruda imaju po tri brežuljka – ukupno šest, po čemu su i dobili ime. Površina Six Hills Caysa je 9,14 ha.

Ribari sa South Caicosa posećuju ih samo povremeno, jer je zavetrinska strana sprudova zaštićena tokom tipičnih istočnih pasata.

Najupečatljivija karakteristika Six Hills Caysa je velika gustina jedne vrste kaktusa koji raste na gornjoj ivici litice. U kombinaciji sa istrošenim i oštrim krečnjačkim šiljcima to čini sprud teško prohodnim. Zaklonjena severozapadna strana spruda sastoji se od litica.

Ronjenje u vodama oko spruda je prelepo i zanimljivo.

Providnost vode je obično odlična u ovom području, a zbog blizine prolaza Turks Island i njegove duboke vode, povremeno se mogu uočiti neka prilično velika i impozantna morska stvorenja u vodi u blizini Six Hills Caysa, kao što su raže i ajkule.

U kombinaciji sa isto tako slikovitim Long Cayom i Fish Cayom, Six Hills Cays je odlično mesto za posetu brodom sa Providencialesa ili South Caicosa. Putovanje sa Providencialesa može biti relativno dugo, ali destinacija je vredna putovanja, posebno u danima sa slabim vetrom. Nijedna turistička agencija ne organizuje redovne izlete do ovog spruda, a nisu ni sve agencije voljne da na zahtev obave putovanje.

GPS koordinate: 21°27′39″ N, 71°37′51″ W.

F I S H   C A Y

Fish Cay (sprud riba) je prelep i udaljen nenaseljeni sprud koji se nalazi između South Caicosa i Ambergris Caya. Pored većeg spruda nalazi se nekoliko manjih stena, od kojih se najveća nalazi 600 m jugoistočno, pa se često zajedno nazivaju Fish Cays (u množini). U odnosu na Big Ambregris Cay nalazi se 4,35 km severno. Dužina spruda je 750 m, a površina je po jednom izvoru 10,44 ha, a po drugom 9,3 ha. Merenjem na Google Earthu dolazi se da je drugi podatak tačniji.

Sprud je u sastavu Zaštićenog staništa “Little Ambergris Cay and Fish Cays”.

Fish Cays su prilično slikoviti i jedinstveni u poređenju sa drugim ostrvima teritorije.

Na zavetrinskoj zapadnoj strani spruda nalaze se tri spektakularne i zaštićene plaže međusobno razdvojene krečnjačkim liticama, sa belim peskom i kristalno čistom tirkiznom okeanskom vodom. Istočna privetrinska obala nudi potpuno drugačiju atmosferu, sa duboko plavom vodom prolaza Turks Island. Jedna upečatljiva karakteristika Fish Caya je broj kaktusa na krečnjačkim stenama. Po sprudu su raštrkani kaktusi turske glave, a kaktusi opuncija (engleski prickly pear=bodljikava kruška) gusto prekrivaju nekoliko stena. Fish Cay je takođe fascinantan iz perspektive geologa, sa malim kraškim formacijama koje ga pokrivaju. Kritično ugrožena lokalna iguana takođe se nalazi na Fish Cayu.

Kao veoma udaljeno ostrvo (16 km od South Caicosa), nijedna turistička agencija nema redovne izlete. Neki eko-turoperatori, kao što je “Big Blue Collective”, ipak posećuju sprud na naručenim izletima.

Fish Cay je takođe popularna destinacija za izlete brodom sa privatnog ostrva Ambergris Cay, odakle se stiže posle samo 20 minuta vožnje brodom.

GPS koordinate: 21°22′00″ N, 71°36′57″ W.

BIG AMBERGRIS CAY

Big Ambergris Cay je privatno ostrvo na kome se nalazi privatno odmaralište “Ambergris Cay”. Big Ambergris Cay se nalazi jugoistočno od glavnog lanca ostrva Kejkos, a 20 km južno od South Caicosa. Big Ambergris Cay je dugačak oko 5,3 km, širok 2 km i ima površinu 4,5 km². Najviši vrh ostrva je na 29 m nadmorske visine. U blizini Big Ambergris Caya je Little Ambergris Cay, koji je nenaseljeni prirodni rezervat. Prilično nelogično zvuči, ali onaj ko je dao nazive ostrvima grdno je pogrešio: Little Ambergris Cay je po površini VEĆI od Big Ambergris Caya!?

Ostrvo je dobilo ime po ambri, voštanom proizvodu nekada prisutnom u digestivnom sistema kita ulješure, cenjenom kao sredstvo za fiksiranje parfema i kozmetičkih proizvoda. Ambra se nekada pronalazila duž 13 km obale ostrva, ali se danas retko može naći.

Big Ambergris Cay je poznat po plitkoj, tirkiznoj vodi. Okružen je peščanim sprudovima i koralnim grebenima. Na istoku ostrva, voda se produbljuje kao deo moreuza Turks Island.

Kao što je slučaj sa mnogim ostrvima teritorije, i na Big Ambergris Cayu postoje dokazi da ga je naseljavao predkolumbijski narod Taino.

Krajem XVIII i početkom XIX veka lojalisti su se naselili na Big Ambergris Cayu, gajili su krave, pravili grnčariju i gradili kuće, štale i cisterne. Ruševine ovih ranih kolonijalnih naselja mogu se i danas videti na ostrvu. Pošto je ostrvo u privatnom vlasništvu potrebna je prethodna dozvola za posetu.

John Lightbourne je bio prvi vlasnik ostrva, a kupio ga je od administracije Bahama 1811. godine. Zatim je 1826. godine Horatio Stubbs sa South Caicosa kupio ostrvo, stambenu zgradu i robinju za  6.000 bušela soli. Krajem XIX veka na ostrvu je počeo da se gaji sisal. Nakon hvatanja prvog kita na ostrvima Terks i Kejkos 4. februara 1846. godine na East Ambergris Cayu (tako se valjda ranije zvao Big Ambergris Cay) je uspostavljena kitolovna stanica. Čak i danas grbavi kitovi redovno prolaze kroz Kolumbov prolaz od kraja januara do početka aprila.

Ostrvo je tokom većeg dela XX veka bilo napušteno. 1978. godine konzorcijum investitora iz Arizone ponudio je 50 miliona dolara (danas bi to bilo oko 200 miliona dolara) za ostrvo, ako bi bilo dozvoljeno da se otcepi od Terks i Kejkosa i Ujedinjenog Kraljevstva, sa pravom da izdaje sopstvenu valutu i ​​pasoše, nadgleda kontrolu imigracije i formira bezbednosne snage. Izgledalo je da će se ponuda prihvatiti, sve dok Ujedinjeno Kraljevstvo nije stavilo tačku na predlog.

Kanadski biznismen Henry Mensen kupio je Big Ambergris Cay 1995. godine. Mensen je započeo razvoj ostrva kako bi izgradio luksuzni i ekskluzivni hotelski kompleks. Ostrvo danas ima restoran i bar “Calico” (po čuvenom gusaru iz XVII veka), klupsku kuću i robusnu infrastrukturu za samoodržavanje ostrva.

"Turks and Caicos Sporting Club" je imao planove da razvije Big Ambergris Cay u ekskluzivno privatno luksuzno odmaralište. Planovi započeti 1995. godine su previđali 600 hotelskih objekata, pistu, morsku luku, restoran i spa centar. Veliki deo infrastrukture je izgrađen u narednih 10 godina, ali su nažalost glavne kompanije uključene u projekat otušle u stečaj 2010. godine, tako da je budućnost odmarališta neko vreme bila ugrožena.

Od kraja 2017. godine ovim i susednim ostrvom Little Ambergris Cay upravlja “Turks and Caicos Collection”. Na ostrvu je izgrađeno 20 vila, 10 apartmana sa bazenom na plaži, centar za vodene sportove u spa centru, najduža privatna pista na Karibima koja može da primi većinu privatnih aviona (1.737 m), uređaj za desalinizaciju morske vode pomoću reverzne osmoze, nezavisne sisteme za proizvodnju električne energije i toranj koji obezbeđuje telefon i pristup internetu velike brzine. Prvi gosti su stigli krajem 2018. godine.

Vreme leta od međunarodnog aerodroma Providenciales do Big Ambergris Caya je približno 18 minuta. Veličina aerodroma omogućava gostima da dolete na ostrvo privatnim avionima. “Turks and Caicos Collection” raspolaže sa dva mala aviona isključivo za prevoz gostiju odmarališta.

Na samom ostrvu postoje mali putevi, a nečujna kolica za golf su glavno prevozno sredstvo.

Grebeni su stanište delfina, tarpona, belokosti, morskih kornjača, školjki i karipskog jastoga. Izveštaji lokalnih ribara pokazuju da na ostrvu polažu jaja dve vrste morskih kornjača. Na ostrvu živi i lokalna iguana. Zoološki vrt San Dijega trenutno istražuje faunu ostrva. Ostrvo je stanište anola, i lokalnih vrsta gekona i guštera.

Tri biljne vrste endemične za ostrva Terks i Kejkos, srebrni grm, ostrvski vres i orhideja rastu na Big Ambergrisu Cayu. Ono što je najvažnije, ostrvo je značajno stanište za kaktus melocactus po kome je arhipelag nazvan.

GPS koordinate: 21°18′02″ N, 71°37′51″ W.

LITTLE AMBERGRIS CAY

Plaža na jugoistočnoj obali

Pandan Big Ambergris Cayu je obližnje močvarno ostrvo Little Ambergris Cay, koje je deo Zaštićenog staništa "Little Ambergris Cay and Fish Cays". Nenaseljeni sprud nalazi se 2,2 km zapadno od svog naseljenog imenjaka i najveće je potpuno zaštićeno ostrvo ili sprud teritorije. Little Ambergris Cay je dugačak 5,2 km, najveća širina je 1,9 km, a površina je 6,6 km2, što će reći da je po površini veći od Big Ambergris Caya! Little Ambergris Cay ima veoma malu nadmorsku visinu, a najviša tačka je dina od 8 m na severoistočnoj obali.

Sprud se  sastoji od peščanih dina veoma male nadmorske visine, plaža i područja sa mangrovama. Little Ambergris Cay se nalazi u zavetrini susednog ostrva i okružen je veoma plitkom vodom, čije neverovatne tirkizne nijanse zaista oduzimaju dah. Peščane dine obrubljuju veći deo zavetrinske jugoistočne obale, što stvara izuzetnu plažu. Zapadno od spruda nalazi se jedinstven i slikovit peščani plićak, koji se sa malim dubinama produžava na više od 19 km do West Sand Spita na ivici platoa ostrva Kejkos.

Little Ambergris Cay je jedinstveno i važno stanište za čitav spektar ptica i morske faune. Na sprudu se javlja lokalni gekon. Ptice, lokalna iguana, riba belokost, ajkule, raže, kornjače, školjke i još mnogo toga može se naći na i oko spruda.

Zanimljivo je primetiti da je 1879. godine, kada je ostrvo ispitivano u vezi sa kupovinom susednog Big Ambergris Caya, opisano kao "sastavljeno od rastresitog peska koji je izbacilo more, a unutrašnjost je močvara prekrivena plimom i ne vredna za kupovinu". Danas se mnogo više ceni jedinstveno močvarno okruženje spruda!

Sprud se takođe ističe kao destinacija za kajak, paddleboarding, ekoturizam i kao stanica za izlete brodom. Zbog izolovane lokacije, teško da će ga posetiti neko, a da nije gost na Big Ambergris Cayu.

GPS koordinate: 21°17′49″ N, 71°41′32″ W.

THE AMBERGRIS ROCKS

The Ambergris Rocks su u prvom planu, iza je Big Ambergris Cay, u daljini je Little Ambergris Cay

The Ambergris Rocks su osam malih stena, pre nego ostrva, rasutih na rastojanju od 2,3 km. Nalaze se na udaljenosti od 600 m do 1,5 km od istočne obale Big Ambergris Caya. Iako uglavnom imaju krečnjačku "gvozdenu" obalu, najveće od ovih ostrva ima peščane litice i delove sa malo priobalne vegetacije.

GPS koordinate: 21°17′55″ N, 71°36′57″ W.

M I D D L E   R O C K

Middle Rock je mala stena koja se nalazi na pola puta između Big Ambergris Caya i Zaštićenog staništa "Seal Cays". U odnosu na Big Ambergris Cay je 4,3 km južno. Dužina Middle Rocka je 125 m, a površina je 60 ari. Ova krečnjačka stena ima na samo par mesta obalnu vegetaciju otpornu na so.

GPS koordinate: 21°14′41″ N, 71°37′08″ W.

B R E A K E R   R O C K

Breaker Rock je jedva uočljiva stena na Google Earthu, jer je dugačka samo 35 m. Nalazi se 1,4 km južno od Middle Rocka, odnosno 5,7 km južno od Big Ambergris Caya. Breaker Rock je, kako mu ime kaže (breaker=razbijač, prekidač, onaj koji lomi ili ruši), jednostavno nazubljena krhotina u okeanu.

GPS koordinate: 21°13′53″ N, 71°37′02″ W.

BILLY BEEFER ROCK

Jedno od nekoliko ostrva teritorije Terks i Kejkos koje su nazvane po nekoj ličnosti je Billy Beefer Rock, mada nije objašnjeno koja ličnost je u pitanju. Ova krečnjačka stena se nalazi 8 km južno od Big Ambergris Caya, a 740 m severoistočno od Bush Caya. Dužina ove stene je 200 m (mereći njenom sredinom), najveća širina je 70 m, a površina oko 70 ari. Billy Beefer Rock je u sastavu Zaštićenog staništa (Wildlife Sanctuary) “Seal Cays”. Da se ne bih ponavljao u sastavu ovog Zaštićenog staništa su svi ostali niže pobrojani sprudovi do Grand Turka.

GPS koordinate: 21°12′26″ N, 71°37′31″ W.

B U S H   C A Y

Bush Cay (bush=grm, žbun) je jedinstven i udaljeni sprud na jugoistočnoj ivici Caicos Banksa, a nalazi se oko 10 km južno od Big Ambergris Caya. Ostrvo je čudnog oblika, od sredine se u četiri pravca pružaju poluostrva, od kojih severozapadno i jugoistočno imaju oko 200 m dužine. Površina Bush Caya je 8,14 ha. Veliki deo spruda je izgrađen od krečnjaka, od koga je zavetrinska obala sa oštrim šiljcima. Iako malih dimenzija, sprud ima zanimljiv, raznovrstan i lep teren. Na zavetrinskoj zapadnoj obali spruda je kamenita plaža, a na vrhu je veoma gusto polje kaktusa, što je izuzetan prizor. Bush Cay je nekada imao jedinstvenu šumu značajnih stabala mangrove u svojoj zaštićenoj laguni, ali ju je nažalost  uništio uragan Irma i druge oluje.

Ostrvo često pokazuje negativne strane društva, pa je ponekad na njemu velika količina otpada koje ostavljaju krijumčari ljudi, ilegalni migranti i krivolovci.

Pored pejzaža, Bush Cay je takođe odlična lokacija za posmatranje grbavih kitova tokom zimskih meseci, okolne vode su odlične za ribolov, a prelepih grebena za ronjenje ima u izobilju. Takođe predstavlja odlično mesto za posmatranje ptica. Viđenja se razlikuju u zavisnosti od migracija ptica, godišnjeg doba ili prisustva sivog sokola, koji rastera ptice.

Bush Cay je prilično izolovan sprud, a turističke agencije ga ne posećuju redovno. Svi izleti na sprud se moraju naručiti, što donosi mnogo veće troškove od izleta do drugih destinacija. Zbog velike udaljenosti brži brodovi su optimalan izbor, dok mala plovila nisu prikladna. Plovidba u tom području može biti otežana, posebno u blizini spruda, zbog opasnih grebena. Većina grebena je na bezbednoj dubini za srednja i manja plovila. Međutim, mnogi grebeni se izdižu prilično blizu površine vode, tako da se u suštini svi grebeni moraju preći sa oprezom, jer im je teško odrediti visinu dok se plovi.

GPS koordinate: 21°11′57″ N, 71°37′47″ W.

THE CORAL CAYS

Coral Cays je nekoliko malih krečnjačkih stena koje se nalaze oko 10,7 km jugozapadno od Big Ambergris Caya. Ribolov u staništu je zabranjen.

GPS koordinate: 21°11′24″ N, 71°40′19″ W.

THE SEAL PUP CAYS

The Seal Pup Cays su četiri krečnjačke stene koje se nalaze oko 12 km jugozapadno od Big Ambergris Caya i 1,3 km severoistočno od Pear Caya. Najveća od ovih stena, ujedno i najistočnija, dugačka je oko 40 m.

GPS koordinate (najveće stene): 21°11′11″ N, 71°41′36″ W.

P E A R   C A Y   (SEAL CAY)

Ne treba ga brkati sa većim Pear Cayom koji se nalazi u blizini Grand Turka, ovaj mali Pear Cay je tek nešto više od krečnjačke “gvozdene” stene.

Nalazi se oko 13,5 km jugozapadno od Big Ambergris Caya. Površina Pear Caya je 1,38 ha.

Nije mi poznato da li je po drugom nazivu za ovo ostrvce nazvano Zaštićeno stanište.

GPS koordinate: 21°10′44″ N, 71°42′20″ W.

S H O T   C A Y

Shot Cay je sićušna i udaljena stena, jedna u nizu malih sprudova i stena koje čine najjužnije kopno u grupi ostrva Kejkos.

Nalazi se neposredno jugozapadno od spruda Pear Cay (rastojanje oko 35 m) i ima površinu od svega četiri ara.

Zajedno sa devet drugih sprudova i stena, Shot Cay je deo Zaštićenog staništa “Seal Cays”.

GPS koordinate: 21°10′40″ N, 71°42′22″ W.

B O I L E R   R O C K

Boiler Rock je malo i nenaseljeno ostrvo koje se nalazi 15,4 km jugozapadno od Big Ambergris Caya i 2,7 km zapadno od Pear Caya.

Boiler Rock je najjužnije ostrvo arhipelaga Kejkos, ali ne i teritorije Terks i Kejkos (to su The Three Mary’s Rocks u arhipelagu Terks).

Ovo je jedna usamljena uska stena dužine 35 m.

GPS koordinate: 21°10′35″ N, 71°43′56″ W.

THE THREE BROTHERS ROCKS

The Three Brothers Rocks (stene tri brata) su tri male krečnjačke stene koje se nalaze 18,1 km jugozapadno od Big Ambergris Caya. Rastojanje dve krajnje stene, istočne i zapadne, iznosi 520 m. Zapadna stena se nalazi 540 m severoistočno od Indian Caya, ujedno je sa 70 m dužine i najveća među tri brata.

GPS koordinate (srednjeg grebena): 21°11′15″ N, 71°46′42″ W.

I N D I A N   C A Y

Indian Cay je nenaseljeno ostrvce površine 5,2 ha koje se nalazi 18,9 km jugozapadno od Big Ambergris Caya. To je jedno od većih ostrva u nizu sićušnih sprudova i stena koje čine najjužnije kopno u grupi ostrva Kejkos. Južno od Indian Caya na Google Earthu vide se četiri stene.

GPS koordinate: 21°11′17″ N, 71°47′15″ W.

W H I T E   C A Y

20,1 km jugozapadno od Big Ambergris Caya, smestio se White Cay (beli sprud). U odnosu na Indian Cay je oko 1 km jugozapadno. Ovaj najudaljeniji sprud okruga South Caicos and East Caicos ima litice i sporadičnu obalnu vegetaciju. Dužina spruda je 350 m, najveća širina je 230 m, a površina je nešto više od 4,8 ha (po drugim podacima 3,43 ha, koliko sam i ja dobio približnim merenjem na Google Earthu). Na severnoj obali ima prelepu peščanu plažu, kao jedini od sprudova južno i jugozapadno od Big Ambergris Caya.

GPS koordinate: 21°11′05″ N, 71°47′58″ W.

G R A N D   T U R K

Grand Turk je najveće ostrvo u grupi ostrva Terks. Od ostrva Kejkos razdvojen je prolazom Turks Island, a iz te grupe ostrva najbliži mu je South Caicos koji se nalazi 35 km zapadno. Grand Turk je dugačak u smeru sever-jug 10,1 km, najveća širina je 2,6 km, a površina je 18 km2. U severnom delu ostrva uočljiv je veliki zaliv koji se zove North Creek (severni potok).

                                                         North Creek

Domorodački lukajanski narod ostrvo je zvao Abawana, što znači "prva mala zemlja". Španci su ga kasnije nazvali Amuana. Grand Turk su prvi put kolonizovali Bermuđani 1681. godine, koji su se na njemu bavili prikupljanjem soli. 1766. godine postao je glavni grad države. Neko vreme, barem do početka XIX veka, Grand Turk se često nazivao Grand Cay.

Svetionik Grand Turk podignut je 1852. godine blizu severnog kraja ostrva. Svetionik visine 18 m izgrađen je u Engleskoj, isporučen je u delovima i sastavljen na Grand Turku.

Grand Turk se pominje kao moguća lokacija prvog kopna koje je igledao Kristifor Kolumbo tokom svog prvog putovanja u Novi svet 1492. godine. Ostrvo San Salvador ili Samana Cay na Bahamima se tradicionalno poistovećuje sa ostrvom Gvanahani, mestom gde se Kolumbo prvi put iskrcao na američko kopno. Pojedinci smatraju da njegovi opisi Gvanahanija mnogo više odgovaraju Grand Turku. Magnetne varijacije koje su izazvale pogrešna očitavanja Kolumbovih kompasa pokazuju da nekoliko zabeleženih sidrenja na čistom peščanom dnu ne bi bilo moguće da je Kolumbo isplovio sa ostrva Bahama. Pored toga, geografske širine zabeležene u Kolumbovom dnevniku postavljaju ostrvo na 170 km od Hispaniole, preblizu za Bahame, ali skoro tačno na udaljenosti od Grand Turka. Suprotno, istoričar Gregory McIntosh je zaključio da Grand Turk nije Guanahani već Babueca, ostrvo koje je u novembru ili decembru 1492. godine nezavisno otkrio Martín Alonso Pinzón, koji je plovio pod Kolumbom.

Američko pomorsko postrojenje (NAVFAC) je naziv za obalnu liniju sistema za nadzor zvuka (SOSUS), pušteno je u rad na Grand Turku 1954. godine i bilo je aktivno do 1980. godine. NAVFAC se nalazio u blizini svetionika Grand Turk.

Na Grand Turku, koji se nalazi oko 1.300 km od Cape Canaverala, izgrađeno je prvo postrojenje za detekciju lokacije pada probnih svemirskih raketa. Od 1957. do 1959. godine izgrađena je stanica LORAN na ostrvu. 1962. godine eksperimentalni svemirski brod Mercury na misiji "Friendship 7" sa astronautom John Glennom sleteo je u blizini jugoistočne obale Grand Turka. John Glenn je postao prvi Amerikanac koji je obleteo Zemlju i peta osoba u svemiru. Replika "Friendshipa 7" je postavljena je na Grand Turku na ulazu u aerodrom.

Spomenik sa replikom broda “Friendship 7”

1966. godine SAD su lansirale najmanje pet sondažnih raketa "Arcas" (višenamenska raketa za prikupljanje meteoroloških podataka) sa ostrva Grand Turk.

Ostrvo je administrativni, istorijski, kulturni i finansijski centar teritorije, a i glavni grad teritorije, Cockburn Town, nalazi se na ostrvu Grand Turk. Ostrvo je imalo po popisu iz 2012. godine 4.831 stanovnika, što je povećanje za preko 20% u odnosu na popis iz 2001. godine, kada ih je bilo nešto manje od 4.000. Stanovništvo ostrva je podeljeno u 10 naselja, od kojih je najveće Back Salina (1.265), slede Breezy Brae (751), Palm Grove (664), Over Back (648), West Road (510) itd, dok Cockburn Town & Hawks Net ima samo 133 stanovnika.

Crvenkasto područje je bivša solana

Cockburn Town duž obale okeana ima veliki deo britansko-bermudske arhitekture teritorije. Duž priobalne ulice Front Street, i u ulicama Queen Street i Duke Street su stare zgrade od krečnjačkih blokova i vile za najam, mnoge sa zanimljivom istorijom. Tu je stara biblioteka “Victoria”, pošta i atrakcija iz kolonijalne ere Zatvor Njenog Veličanstva. U istočnom delu grada nalazi se Nacionalni muzej. Ova čudna kuća, jedna od najstarijih zgrada teritorije koja se još uvek koristi, najbolje je mesto da se stekne uvid u istoriju Terksa i Kejkosa. Među blagom tu su 1000 godina stari Lukajanski artefakti i predmeti iz istorijske olupine na grebenu Melasses iz 1513. godine, koji je najstariji pronađeni evropski brod u Americi. Cockburn Tovn takođe ima pijacu na kojoj se mogu kupiti ručno rađeni pokloni i suveniri sa Terksa i Kejkosa i susednih karipskih zemalja.

Na Grand Turku nalazi se međunarodni aerodrom “J. A. G. Smith McCartney”. Sada sa ovog aerodroma nema redovnih međunarodnih letova, a ranije je bilo letova do Majamija i susednih karipskih ostrva, tako da su ostali samo domaći letovi, prvenstveno do Međunarodnog aerodroma “Providenciales”. Let do Providencialesa traje samo 20 minuta. Međutim, međunarodni i drugi čarter letovi na Grand Turk su popularni u špicu sezone.

Na samom ostrvu moguće je rentirati vozilo ili koristiti taksi uslugu. Ne postoji javni saobraćaj. Na ostrvu vlada opuštena atmosfera i vožnja je uglavnom bez stresa. Većina puteva je asfaltirana. Putevima koji nisu asfaltirani uglavnom se može voziti (iako malo sporije) bilo kojim vozilom. Ograničenje brzine na celom ostrvu je 32 km/h, ali se može očekivati da će vozači premašiti 64 km/h na pravcima.

Popularni Centar za krstarenje dočekuje skoro milion gostiju svake godine i služi nekoliko kruzera nedeljno. Tu se nalazi bazen nalik laguni i bescarinska prodavnica. Centar za krstarenje takođe služi kao polazna tačka za mnoge aktivnosti i ekskurzije, uključujući obilaske ostrva, krstarenja sa ronjenjem, džip safari i još mnogo toga. Za one koji žele da iskuse tamnoplavi Atlantski okean, ribolov ili avantura posmatranja kitova je odličan izlet. Porodice sa decom će uživati u atrakciji za veštačko surfovanje FlowRider, eksponatima povezanim sa John Glennom, eksperimentalnim svemirskim brodom Mercury i istraživanju svemira, kao i na prelepoj Guvernerovoj plaži.

Na ostrvima Terks i Kejkos su neke od najlepših plaža na svetu, a Grand Turk sigurno ne krši to pravilo. Plaže Grand Turka nisu na glasu kao plaža Grace Bay na Providencialesu, ali postoji nekoliko neverovatnih i mirnih belih peščanih plaža koje bi trebalo otkriti.

Prelepa Guvernerova plaža ima izuzetno čistu okeansku vodu i beli pesak. U tipičnom mirnom i sunčanom danu, providnost vode je neverovatna. Zaklonjena i plitka voda je savršena za celu porodicu. Nazvana po Waterloou, guvernerovoj vili koja je skrivena na plaži. Plaža se nalazi severno od Centra za krstarenje i plaže koja se tu nalazi. Ova plaža je bila značajna po impozantnoj olupini teretnog broda Mega One Triton iz Dominikanske Republike, koga je uragan Sandy 2012. godine izbacio na plažu. Konačno je uklonjen početkom 2020. godine, što je koštalo 3,7 miliona USD.

Plaže kod Centra za krstarenje i Cockburn Towna su takođe prelepe i netaknute. Plaža Pillory severno od Cockburn Towna je još jedno mirno mesto, sa mirnom vodom i prelepim mestima za ronjenje.

Za one koji traže malo usamljenosti na odmoru, divlje plaže East Side i plaža White Sands su odlične za prikupljanje naplavina na plaži.

Grand Turk ima konstantno odlično vreme za odmor. Cela zapadna obala, gde se nalaze sve glavne plaže i Centar za krstarenje, obično je zaštićena od pasata i omogućava savršene uslove za odmor na plaži.

GPS koordinate: 21°27′25″ N, 71°08′23″ W.

G I B B S   C A Y

Gibbs Cay, takođe poznat kao Stingray City, je malo ostrvo koje je udaljeno 1,5 km od istočne obale Grand Turka. Ovo je zaista prelepo ostrvo dugačko je 550 m, najveća širina je 200 m i ima površinu od 7 ha. Na zapadnoj obali ima odličnu plažu, a na istočnoj obali je živopisna “gvozdena” obala. U centru spruda je brdo sa morskom zobi.

Netaknuti Gibbs Cay je vrhunska atrakcija. Na ovom malom ostrvu pitome i prijateljske raže svih veličina hrle prema čamcima koji posećuju ostrvo i slobodno komuniciraju sa ljudima. Raže su prirodno bile u tom području, ali njihovo prisustvo podstiču ribe i lignje kojima ih hrane turistički vodiči. Sa čistom vodom i belim peskom Gibbs Cay je savršeno malo tropsko ostrvo.

Moguće je ronjenje u plitkoj čistoj vodi sa ražama – izuzetno retka prilika da se izbliza iskusi morski život u njihovom prirodnom okruženju. Grebeni koji okružuju Gibbs Cay takođe su zabavni za otkrivanje. Videće se školjke u njihovom prirodnom staništu morske trave, šarene ribe, koralne formacije i poneka morska kornjača.

Gibbs Cay je verovatno dobio ime po George Judson Gibbsu koji je živeo na Grand Turku tokom XIX veka. Takođe je poznat po doniranju istorijskog Lukajanskog duho (svečana stolica), koji se trenutno nalazi u Nacionalnom muzeju Terks i Kejkos.

Nekoliko lokalnih agencija ima organizovane izlete do Gibbs Caya. Ture za goste sa kruzera polaze u blizini Centra za krstarenje, a za ostale obično polaze iz Cockburn Towna. Ručak je uključen u većinu izleta (ponekad uz dodatnu naknadu), zajedno sa opremom za ronjenje, bezalkoholnim pićima i vodom. Ručak se sprema na plaži na Gibbs Cayu, dok turisti plivaju i rone sa ražama.

Mnogi ljudi su u početku oprezni pri pomisli na plivanje sa ražama. Međutim, raže na Gibbs Cayu su odrasle sa ljudima, navikle su se na njih i izuzetno su prijateljski nastrojene. Turistički vodiči vade ih iz vode i hrane (gosti se podstiču da ih takođe hrane). Centar za krstarenje Grand Turk otvoren je 2006. godine i poznata je samo jedna povredu posetioca (nije smrtonosna). Posetilac je hranio veliku grupu raža, okliznuo se i pao, a zatim nagazio na bodlju raže i nekoliko dana je bio na štakama.

GPS koordinate: 21°26′31″ N, 71°06′44″ W.

Round Cay se nalazi 1,9 km istočno od Grand Turka i 480 m jugoistočno od Gibbs Caya. Radi se o malom sprudu dužine 140 m i površine oko 1 ha. Teren spruda sastoji se od morske zobi i tvrdih peščanih litica, sa nekoliko malih delova niskih krečnjačkih obalnih stena.

U plitkoj vodi između Grand Turka i Salt Caya nalaze se prelepi grebeni i stoga se oko i blizu Round Caya nalaze odlične lokacije za ronjenje. Međutim, vrlo malo ljudi ga poseti.

GPS koordinate: 21°26′13″ N, 71°06′29″ W.

LONG CAY (Grand Turk)

Ovaj sprud je jedan od tri Long Caysa Terks i Kejkosa. Nalazi se 2,7 km jugoistočno od Grand Turka i 2,2 km južno od Gibbs Caya. Sprud je dugačak 1,8 km, ali i veoma uzak (do 150 m) i ima površinu od 18 ha. Sastoji se uglavnom od peščanih litica i krečnjačke obale. Većina vegetacije na sprudu je morska zob.

GPS koordinate: 21°24′51″ N, 71°05′54″ W.

LITTLE SAND CAY

Ovo parčence kopna je mali okrugli peščani sprud. Nalazi se 3 km jugozapadno od Grand Turka. Little Sand Cay vremenom menja veličinu i lokaciju i može biti potpuno potopljen tokom prolećne plime.

GPS koordinate: 21°24′01″ N, 71°09′31″ W.

P E N N I S T O N   C A Y

Penniston Cay je jedan od nekoliko malih sprudova između Grand Turka i Salt Caya. Nalazi se 5,3 km jugoistočno od Grand Turka, a 2,3 km istočno od Cotton Caya. Iako je dugačak 640 m, zbog širine do 80 m, površina mu je manja od 3 ha. Sprud je stenovit i nema plažu. Penniston Cay je deo Nacionalnog parka “Grand Turk Cay Land and Sea”.

GPS koordinate: 21°22′33″ N, 71°07′17″ W.

P E A R   C A Y

Ovaj mali nenaseljeni sprud nalazi se 7,6 km jugoistočno od Grand Turka, 10 km severoistočno od Salt Caya i 5,5 km istočno od Cotton Caya. Pear Cay ima dužinu 670 m, najveća širina je 270 m, a površina je 11 ha. Sastoji se uglavnom od mekih krečnjačkih litica. Na njemu nema pristojne plaže. Pear Cay je deo Nacionalnog parka “Grand Turk Cays Land and Sea”.

GPS koordinate: 21°22′24″ N, 71°05′21″ W.

E A S T   C A Y

East Cay, takođe poznat kao Martin Alonzo Pinzon Cay, je ostrvce koje se nalazi 8,7 km jugoistočno od Grand Turka, a 9,5 km istočno od Salt Caya. Najbliži mu je Pear Cay, 1,2 km severno. East Cay ima dužinu 1,42 km, najveća širina je 780 m, a površina je 43 ha. Stanište je velike populacije ptica selica i kaktusa melocactus intortus. Na zapadnoj obali ostrvca nalazi se prelepa plaža. East Cay je deo Nacionalnog parka “Grand Turk Cay Land and Sea”. Ovo ostrvce mi oblikom liči na mnogo veći Krf!

GPS koordinate: 21°21′25″ N, 71°05′18″ W.

C O T T O N   C A Y

Cotton Cay (sprud pamuk) se nalazi 2,6 km severoistočno od Salt Caya i 5,8 km južno od Grand Turka. To je najveće ostrvo ova dva ostrva. Ima dužinu 2,3 km, najveća širina je 800 m, a površina 1,12 km², tako da je Cotton Cay ostrvo. Ostrvo je uglavnom niske nadmorske visine i ima retku priobalnu vegetaciju tipičnu za Terks i Kejkos. Veliki deo obale Cotton Caya je stenovit, iako se na zapadnoj obali ostrva nalazi mala slikovita plaža dužine 180 m. Lokacije za ronjenje se mogu pronaći u vodama oko ostrva.

Na ostrvu su uzgajani pamuk (po tome je verovatno nazvan), a kasnije i sisal, a na zapadnoj polovini ostrva ima ruševina plantaža i poljskih zidova. Kaktusi, po kojima je arhipelag nazvan, neuobičajeni na glavnim ostrvima teritorije, rastu na Cotton Cayu.

GPS koordinate: 21°21′49″ N, 71°09′18″ W.

S A L T   C A Y

Salt Cay je (sprud so) je drugo po veličini ostrvo arhipelaga Terks. Nalazi se 9,5 km jugozapadno od Grand Turka. Ostrvo ima oblik gotovo pravilnog trougla, sa stranicama 6 km, 4,5 km i 3,2 km. Površina Salt Caya je 6,74 km2, a okruga, koji uključuje i neka nenaseljena ostrva poput obližnjeg Cotton Caya, iznosi 9,1 km2. 

Salt Cay je nisko ostrvo, uglavnom pod solanama. Nekada je na njemu živelo nekoliko stotina ljudi, koji su se svi bavili proizvodnjom soli.

Kada je španski konkvistador-istraživač Juan Ponce de León došao na ostrva 1512. godine, ona su još uvek bila naseljena Indijancima Arawak, koji su nakon toga nestali zbog bolesti koje su im preneli Evropljani i nametnutog prisilnog rada.

Kao što ime ostrva sugeriše, morska so je odigrala važnu ulogu u istoriji Salt Caya. Bermuđani su bežeći od ropstva došli na ostrvo 1673. godine i osnovali su grad Balfour Town. Pokrenuli su ono što je postalo glavna industrija u narednih skoro 300 godina - proizvodnju morske soli. So je bila u prvom trenutku namenjena Georgeu Washingtonu za čuvanje hrane za vojsku tokom američkog rata za nezavisnost i za kanadsku i američku ribarsku flotu koje su koristile so za soljenje ribe.

Kombinacija konkurencije, troškova, lošeg upravljanja i nedostatka duboke luke dovela je do prestanka proizvodnje soli na ostrvima Terks i Kejkos. Još dvadesetih i tridesetih godina XX veka veći broj jedrenjaka istovremeno je bio usidren kod Salt Caya čekajući utovar. So im je morala biti dovezena preko plitke vode. Film iz 1941. godine "Bahama Passage", prikazao je poslednje dane proizvodnje soli. Na Salt Cayu su ostale ruševine iz tog razdoblja. 

Ostrva su došla pod britansku kolonijalnu vlast 1766. godine.

Ostrvo je sada popularno među turistima koji traže nenatrpane plaže i aktivnosti poput posmatranja kitova. Ronjenje i drugi sportovi na vodi takođe privlače posetioce. Magarci i goveda, potomci onih koji su radili za vreme proizvodnje soli, sada slobodno lutaju.

Uragan Irma je 7. septembra 2017. godine pogodio Terks i Kejkos, oštetivši sve stambene objekte na Salt Cayu.

Broj stanovnikaostrva je po popisu 2012. godine bio 108, sve u glavnom gradu okruga Balfour Townu na zapadnoj obali ostrva. Po prethodnom popisu 2001. godine broj stanovnika iznosio je 120, što znači da se između dva popisa broj stanovnika smanjio za 10%.

Na ostrvu postoje tri mala restorana specijalizovana za sveže morske plodove. "Coral Reef Bar and Grill" i "Porter's Island Thime" služe internacionalnu kuhinju, a "Pat's Place" u South Districtu je specijalizovan za autentičnu domaću kuhinju. Postoje tri prodavnice mešovite robe i tri suvenirnice.

Na Salt Cay se može doći avionom. "Caicos Express Airways" leti na Salt Cay i sa ostrva Providenciales i sa ostrva Grand Turk. Sa Grand Turka postoji i "okružni trajekt", koji saobraća tri puta nedeljno i treba mu oko sat vremena da pređe 13 km.

Brod za Salt Cay obično saobraća utorkom, sredom i petkom. Polazi sa Salt Caya u 8 h, tako da nije pogodan za jednodnevni izlet sa Grand Turka do Salt Caya. Međutim, pogodan je za izlet sa Salt Caya na Grand Turk. Povratak je u 14:30 h (sredom u 13 h). Povratna karta košta 15 $.

Salt Cay ima potpuno drugačiji karakter od Providencialesa i ostalih ostrva teritorije. Smešten na jugoistočnom kraju Terks i Kejkosa, Salt Cay je direktno izložen stalnim pasatima i nosi jedinstven krajolik pogođen vremenskim prilikama.

Salt Cay je pravi primer ostrva zaboravljenog u vremenu. Jednostavno nema razvoja turizma, all-inclusive odmarališta, luksuznih hotela, spa centara ili golf terena koji definišu toliko drugih karipskih destinacija. U skladu sa opuštenom atmosferom, svi smeštajni kapaciteti na ostrvu su butik vile ili kuće za goste. Postoji širok izbor smeštaja za odmor - moderne vile, mali bungalovi na plaži ili stare kolonijalne kuće. Iz dana u dan život je tih, nema asfaltiranih puteva i vrlo je malo automobila. Nema taksija, autobusa ili automobila za najam. Prevoz se uglavnom obavlja kolicima za golf, biciklima, čamcima ili se pešači. Bicikli mogu biti dobar izbor za razgledanje znamenitosti, a dostupni su i za najam. Od sletanja na mali i neobični aerodrom (savršen odraz ostrva) do kolonijalnih zgrada od krečnjačkih blokova u Balfour Townu, celokupan doživljaj Salt Caya je jedinstven. Mir je sam po sebi atrakcija na Salt Cayu, koji je teško pronaći na nekom drugom mestu. Posetioci vole Salt Cay zbog posmatranja ptica, kilometarski praznih plaža i kao odličnu lokaciju na kojoj ne rade ništa. Za posmatrače ptica, mangrove i vodeni putevi South Creeka su raj sa čapljama i orlom ribarom.

Salt Cay se nalazi usred godišnje migratorne rute grbavih kitova ka oblasti za parenje severno od Dominikanske Republike u Karipskom moru. Prema nekim procenama 3.000-5.000 grbavih kitova prolazi pored ostrva od decembra do sredine aprila svake godine. Grbavi kitovi se često vide i sa obala Salt Caya.

Danas postoje istorijska mesta koja se nalaze širom Salt Caya. Niski kameni zidovi solana, kanali, kapije i ostaci vetrenjača i dalje pričaju priču o nekadašnjoj industriji. Harriot White House, kultno zdanje Salt Caya iz vremena proizvodnje soli, najbolji je primer britansko-bermudske kolonijalne arhitekture. Dokazi o proizvodnji soli i ekološka vrednost Salt Caya doveli su do toga da je ostrvo proglašeno za Svetsku baštinu UNESCO. Tu su i druge vekovima stare zgrade, kao The Halfway House i The Brown House, renovirane za smeštaj turista.

Plaža North Bay na mirnom ostrvu Salt Cay, se često zanemaruje, a jedna je od najlepših na Terks i Kejkosu. Objedinjuje sve, savršeni beli pesak i pesak boje breskve, kristalno čistu vodu, male talase za surfovanje i savršenu osamu. I pod vodom je lepo na ovoj plaži. Mali i šareni grebeni za ronjenje u kontrastu su sa čistim peščanim dnom. Vrlo malo ljudi posećuje ovu plažu, tako da će posetilac imati celu plažu za sebe.

Istočna obala je nešto krševitija. Niske litice, gromade koje su nanele prethodne oluje i plaža Long Bay prekrivena naplavinama nude drugačiji aspekt. Kada se okean uzburka, mogu se videti impresivni talasi kako se kotrljaju.

GPS koordinate: 21°19′48″ N, 71°12′20″ W.

T U C K E R   R O C K

Tucker Rock je krečnjački sprud, koji se nalazi 900 m severno od slikovitog Big Sand Caya. On je najveći u nizu sićušnih stena kod Big Sand Caya i nudi odlično i jedinstveno ronjenje kada su mirni vremenski uslovi. Tucker Rock je deo zaštićenog utočišta "Big Sand Cay Sanctuary", u kome je ribolov zabranjen.

GPS koordinate: 21°12′43″ N, 71°14′46″ W.

B I G   S A N D   C A Y

Od severa prema jugu spruda

Udaljeni Big Sand Cay (veliki peščani sprud, poznat i kao Great Sand Cay, što ima isto značenje) koji se nalazi 11,4 km južno od Salt Caya, jedno je od najslikovitijih mesta Terkse i Kejkosa. Međutim, prilično je nezgodno putovanje do Big Sand Caya, posebno sa ostrva Providenciales, jer je od njega udaljen preko 100 km. Oni srećnici koji stignu do ovog udaljenog spruda otkriće zaštićenu i zaista spektakularnu plažu. Big Sand Cay ima dužinu 2,5 km, širinu samo 350 m i površinu od oko 51 ha.

Big Sand Cay je izuzetna lokacija za posmatranje ptica, posebno čigre. Sprud takođe privlači brojne ajkule tokom letnjih meseci.

Zapadna obala Big Sand Caya ima jednu od najboljih plaža teritorije. Zbog toga što se nalazi na zavetrinskoj strani spruda, ima vrlo malo morskih algi ili naplavina, a neposredna blizina otvorenog okeana omogućava zadivljujuću čistu i plavu okeansku vodu. Kako je sprud prilično dugačak, zavetrinska (zapadna) strana je prilično zaklonjena i omiljeno je mesto za vez jahti za krstarenje. Istočna obala Big Sand Caya je razuđena, sa malim uvalama, liticama od dina i nekoliko stena pored obale. Tokom mirnog vremena na ovoj obali je ronjenje izvanredno i raznovrsno. Vidljivost pod vodom je odlična, a uvale sa ispresecanim peščanim slojevima fascinantne.

Teren Big Sand Caya je prilično slikovit. Sprud ima polu-litifikovane dine, koje se sastoje od mekog krečnjaka. Ova valovita brda podržavaju morsku zob i obalnu vegetaciju otpornu na so.

Iako danas manje-više nepoznato, ostrva Terks i Kejkos su imala dosta aktivnosti tokom slavnih dana lova na blago sedamdesetih i osamdesetih godina XX veka. Sa pojavom ronjenja sa bocama i tehnologije za detekciju metala, profesionalni lovci na blago češljali su Karibe u potrazi za bogatstvom, često prelazeći granicu u ilegalne radnje.

Najpoznatiji primer je bila zloglasna saga o olupini na grebenu Molasses. Mali jedrenjak karavelu otkrili su sredinom sedamdesetih godina XX veka lovci na blago, koji su prepoznali da je verovatno prethodio periodu španskih galija i njihovog transporta zlata i srebra u Evropu, a možda je bio i Kolumbova Pinta. Vlada je nastojala da zaštiti ovo neprocenjivo istorijsko mesto, ali su, nažalost, beskrupulozni razbojnici uništili lokaciju tražeći bilo šta od vrednosti. Ono što je ostalo od olupine kasnije je osamdesetih godina XX veka iskopao teksaški A&M univerzitet, a artefakti se danas mogu videti u Nacionalnom muzeju Terks i Kejkosa. Smatra se da se brod potonuo negde između 1510. i 1515. godine. Poreklo broda uglavnom ostaje misterija, ali se veruje se da je to najranija evropska olupina pronađena na zapadnoj hemisferi.

Big Sand Cay je takođe doživeo sličnu i neuobičajenu pojavu, a u dve odvojene prilike, nepoznati tragači su očigledno iskopavali i pretraživali sprud, jednom sredinom XIX veka i ponovo krajem XX veka, kada je na sprudu pronađena napuštena teška oprema.

Jedna od poznatijih olupina na Terks i Kejkosu takođe se nalazi u blizini Big Sand Caya. Endymion je bio britanski ratni brod sa 44 topa koji je potonuo 1790. godine nasukavši se na onome što se sada zove greben Endymion, koji se nalazi 8 km jugozapadno od Big Sand Caya. Lokacija se povremeno posećuje sa Salt Caya kao mesto za ronjenje.

Big Sand Cay je prilično udaljen i nema organizovanih izleta do spruda. Da bi se posetio, potrebno je dogovoriti izlet u nekoj turističkoj agenciji na Salt Cayu ili Grand Turka (udaljen skoro 30 km). “Salt Cay Divers” ima najviše iskustva sa južnim regionom ostrva Terks.

GPS koordinate: 21°11′29″ N, 71°14′55″ W.

THE THREE MARY’S ROCKS

Ima sličan naziv sa ostrvcima pored severne obale North Caicosa (Three Marys Cays). Ove tri udaljene i puste stene su najjužnija kopnena masa teritorije Terks i Kejkos (nešto severnije je Boiler Rock u arhipelagu Kejkos). Nalaze se 1,15 km južno od Big Sand Caya. Na ovim stenama se malo šta može videti osim krečnjačke "gvozdene" obale i oskudne obalne vegetacije.

GPS koordinate: 21°10′19″ N, 71°14′36″ W.