Jonsko more (italijanski Mare Ionio, grčki: Ιόνιο Πέλαγος, latinski Mare Ionium,  albanski Deti Jon) je deo Sredozemnog mora koji se nalazi između Albanije i Grčke na istoku, Sicilije na jugozapadu i Italije na zapadu i severozapadu. Iako su ga stariji autori smatrali delom Jadranskog mora, Jonsko more se sada smatra posebnom morskom površinom. U Jonskom moru, južno od Grčke, u tzv. Bezdanu Kalipso, izmerena je najveća dubina u Sredozemlju (5267 m). Bezdan Kalipso je seizmički vrlo aktivno područje.

Naziv Jonsko more potiče od latinskog Mare Ionium, ranije od starogrčkog Ἰόνιος θάλασσα (Iónios thálassa) i verojatno nije povezano sa drevnom Jonijom, niti sa tradicionalnim grčkim plemenom Jonima čije se ime piše sa slovom omega (ω), a ne sa slovom omikron (o). Prema legendi more nazvano po starogrčkoj mitološkoj ljepotici Iji (Ἰώ, Iṓ), kćerki rečnog božanstva Inaha i Herinoj sveštenici, u koju se Zevs zaljubio i pretvorio je u junicu da bi je sakrio od ljubomorne Here. Hera je prozrela prevaru i progonila Iju, koja je preplivala Jonsko more kako bi pobegla od Herinog gneva.

Prema drugoj legendi, more je dobilo ime po liku iz grčke mitologije Joniju, sinu Dura i unuku Epidamna, koji je bio sin Posejdona, boga mora i zemljotresa.

Jonsko more je povezano sa Tirenskim morem Mesinskim vratima, a sa Jadranskim morem Otrantskim vratima. Međunarodna hidrografska organizacija definiše granice Jonskog mora na sledeći način:

Na severu. Linija koja ide od ušća reke Butrinto (39°44′ N) u Albaniji, do rta Karagol na Krfu (39°45′ N), duž severne obale Krfa do rta Kefali (39°45′ N) i odatle do rta Santa Maria di Leuca u Italiji.

Na istoku. Od ušća rijeke Butrinto u Albaniji duž obale do rta Matapan (najjužnija tačka Peloponeza).

Na jugu. Linija od rta Matapan do rta Passero, krajnje južne točke Sicilije.

Na zapadu. Istočna obala Sicilije i jugoistočna obala Italije do rta Santa Maria di Leuca.

Najveća ostrva u ovom moru smeštena su duž njegovog istočnog ruba i teritorijalno pripadaju Grčkoj. To su Krf, Zakintos, Kefalonija, Itaka i Lefkada.

Najvažnije trajektne veze su između Patrasa u Grčkoj i Brindisija i Ancone u Italiji, koje prelaze istočnim i severnim delom Jonskoga mora, te veze iz Pireja prema zapadu. Najvažnije luke od juga prema severu na zapadu, zatim od severa prema jugu na istoku su Siracusa, Catania, Messina, Taranto (Italija), Himarë (Albanija), Krf, Igumenica, Preveza, Argostoli, Patras (Grčka).

Što se italijanskih ostrva u Jonskom moru nema ih mnogo i sva su male veličine. Jedino je ostrvo Isola delle Palme sa 1,23 km² pravo ostrvo, ali je i ono jedva prešlo granicu od 1 km².

U poglavlju Ostrva oko Sicilije opisano je ukupno 18 ostrva, ostrvaca i hridi u Jonskom moru lociranih pored istočne obale Sicilije. Opis je išao od juga prema severu, pa se u ovom poglavlju nastavlja u tom smeru, ali ovoga puta duž južne obale Italije do rta Santa Maria di Leuca, kroz regione Kalabrija (Calabria) i Pulja (Puglia). Ukupno je u ovom poglavlju opisano 10 ostrvskih grupa, ostrva, ostrvaca i hridi, tako da je sa ostrvcima opisanim u poglavlju Ostrva oko Sicilije ukupno opisano 28 italijanskih ostrvskih grupa, ostrva, ostrvaca i hridi u Jonskom moru. Jedino ostrvo (površine veće od 1 km²) je San Pietro u grupi Cheradi sa površinom od 1,16 km².

Rt Santa Maria di Leuca – tačka razdvajanja Jonskog i Jadranskog mora

I S O L E   C H E R A D I

Ostrva Cheradi (na grčkom Χοιράδες, Choiràdes), čine mali arhipelag koji štiti pristanište Mar Grande grada Taranta na jugozapadu istoimenog zaliva.

Arhipelag čine dva ostrva San Pietro i San Paolo (6,3 km odnosno 6,1 km udaljena od plovnog kanala Taranto), koja su u vlasništvu vojske; iskrcavanje i plovidba su zabranjeni za ostrvo San Paolo, dok je ostrvo San Pietro nedavno delimično otvoreno za javnost. Dostupna je veoma velika plaža, do koje se može doći iz grada prevozom koje organizuje opštinsko transportno preduzeće. Ranije je severnije, bilo je i malo ostrvo San Nicolicchio, koje je sada nestalo. Površina ostrva San Pietro je 1,1587 km2, površina ostrvca San Paolo je 5,865 ha, pa je ukupna  površina grupe 1,2174 km2.

Tukidid je prvi preneo ime Cheradi (od grčkog Choiràdes što znači rt ili rogovi). U antičko doba Grci su ostrva zvali Elektrides (Ηλεκτρίδες), u čast Elektre, kćerke boga Posejdona poštovanog u Tarantu (i sam legendarni osnivač polisa, Taras, bio je Posejdonov sin). Ipak su ovo ime dobili verovatno zato što je na njima raskošno raslo bitumensko drveće koje je davalo elektrum ili ćilibar. To dokazuje otkriće nakita od ćilibara na okolnoj teritoriji. Veliko ostrvo je zbog gustog žbunja nazvano Phoebea (Φοίβεα) u čast boginje Artemide, dok je malo ostrvo bilo jednostavno Elektra (Ηλέκτρα). Postoji i predanje da se Dedal, bežeći sa Krita, sklonio na ova ostrva, ostavljajući tamo dve statue, jednu od kalaja, a drugu od bronze.

U srednjem veku, sa pojavom hrišćanstva, dva ostrva San Pietro i San Paolo su dobila imena Santa Pelagia i Sant'Andrea, respektivno, zbog crkava koje su tamo podignute u čast dva sveca. U IV veku veće ostrvo naseljava sveta Sofronija, mučenica iz Taranta. Na velćem ostrvu se nalazio čuveni manastir San Pietro Imperiale, koji je proširio svoj uticaj unutar regiona i šire, sa ciljem afirmacije vizantijske hegemonije. Ostrva su nekada pripadala kaptolu i tarantskom sveštenstvu i, prema dokumentima tog vremena, bio je poznat ribolov na srdele i druge vrste riba. 1594. godine  ostrva su okupirali Turci. Predvodio ih je Ali Sinam Bassà, koji je sa 100 brodova ušao u luku Taranta. Ostrva su korišćena kao ispostava za njihove napade na unutrašnjost: nekoliko puta su pokušali da unište i osvoje Taranto. 19. septembra iste godine, bitkom na reci Tari, hrišćanske snage predvođene biskupima Mottole i Taranta pobedile su Turke, oteravši ih definitivno sa jonskih obala.

Krajem XVIII veka Napoleon Bonaparta je naredio izgradnju tvrđave de Laclos na ostrvu San Paolo, nazvanu po generalu artiljerije de Laklosu, koji je na tom mestu sahranjen 1803. godine. Ujedinjenjem Italije, ostrva su postala imovina Kraljevine, a na ostrvu San Paolo je izgrađen svetionik. Krajem XIX veka, nakon izgradnje pomorske baze Taranto, ostrva su postala kamen temeljac odbrambenih radova jonske pomorske baze. Naime, na ostrvu San Pietro je izgrađena Batteria di San Pietro, ​​pri čemu je srušen deo Napoleonove tvrđave i premešten je svetionik, dok su na ostrvu San Paolo od 1883-1901. godine sagrađeni Batteria Ammiraglio Aubry  i oklopna kula Torre Corazzata Umberto I. Na ostrvima Cheradi još uvek postoje vojne instalacije koje su korišćene tokom odbrane grada Taranta u Drugom svetskom ratu, ali su sada napuštene.

Glavno ostrvo San Pietro može se smatrati pravim naturalističkim područjem. Ako je sa jedne strane zabrana pristupa lišila građane područja od velikog turističkog interesa, sa druge strane očuvan je bogat ekosistem ostrva. Mnoge vrste ptica nalaze utočište na ostrvu San Pietro, ​​kao što su kukuvija, prepelica, vodomar, grlica, galeb i veliki vranac, gmizavci poput guštera, gekona i tarantula, među glodarima miševi i voluharice. U različitim vremenima kroz istoriju, velike površine glavnog ostrva bile su kultivisane. Za vreme kolonizacije monaha posađene su masline. Nakon što su napustili ostrvo je ponovo je počela da raste spontana vegetacija. Početkom XVIII veka na ostrvu San Pietro je izgrađena farma Kapitol, a nove oblasti ostrva su kultivisane. Nakon još jednog napuštanja ostrva 1842. godine, farma je iznajmljena farmeru koji je posadio stabla maslina i smokava i sejao pšenicu. Pojavom vojne mornarice, svaka vrsta poljoprivredne delatnosti je napuštena, zasađena je ogromna borova šuma i ponovo je zavladala spontana vegetacija. Danas je vegetacija ostrva tipično mediteranska, sa prostranom borovom šumom, crnikom, hrastovima, platanima i palmama, brojnim cvećem, šparglom, detelinom, makom, narcisom, slezom, žalfijom, vreskom, čičkom, kaparom, ovsom i belim lukom.

Deo mora unutar luke karakteriše plitko morsko dno sa sitnim peskom i prostrane livade sviline i porosta. Konkretno, u ovoj oblasti postoji masovno prisustvo algi, koje pružaju utočište jatama mlađi, mekušaca i sunđera, žarnjaka, crva, plaštača, ježinaca, morskih zvezda i riba raznih vrsta. Često je primećeno prisustvo sisara kao što je delfin, toliko da je ovo područje predloženo kao prirodna oaza i morski park. Južni deo mora je raznovrsniji, karakteriše ga detritno morsko dno i gole stene, koje nude zaklon velikom broju riba od struja punih hranljivih materija koje dolaze sa otvorenog mora, kao i od porosta i koralne livade. Oko ostrva su prisutni ukusni mekušci poput morskih tartufa i dagnji, koji su danas veoma blizu izumiranja. Postoje i sunđeri i plaštaši (ili plaštenjaci).

Vetrovi koji dolaze sa severa uglavnom traju nekoliko dana, smanjujući intenzitet ili se smirujući tokom noći i u ranim jutarnjim satima, pre nego što duvaju snažno u ostalom delu dana. Jugozapadni vetar izaziva uzburkano more. Široko je nasilan posebno zimi, a tokom maja i juna donosi maglu i kišu. U proleće vetar koji dolazi sa zapada (iz Kalabrije) je kratkotrajan iako prilično jak i često se smiruje sa zalaskom sunca. Vetar sa juga i istoka donosi maglu. Spoljašnje struje su prilično slabe, pod uticajem vetrova, pravca istok-zapad. Plima oko ostrva nije mnogo izražena i iznosi oko 30-40 cm.

Tradicionalno se kaže da se Sveti Petar iskrcao na ostrvo San Pelagia. U stvari, priča se da je, dok je klečao, ostavio otisak stopala na kamenu na kome je stajao. Kamen je dobio ime "apodonia" i venecijanski mornari su ga preneli u Veneciju.

OPIS OSTRVA

San Nicolicchio

Nekada davno postojalo je i ostrvo San Nicolicchio, koje je sedamdesetih godina XX veka uništeno prilikom širenja teretne luke. Ostrvo su ribari nazvali dijalektom u' skuegghie (stena) i nalazi se u blizini rta Punta Rondinelle. U davna vremena stanovnici Taranta su na ostrvu izgradili opatiju grčkog obreda, posvećenu Svetom Nikoli Mirlikijskom. Ostrvo nije bilo veće od jednog hektara i svojim ukupnim potonućem u vodu, iz bezbednosnih razloga, ograđeno je kamenom, spajajući ga sa molom.

San Paolo

Bogato je posebnom morskom faunom i florom, među kojima možemo razlikovati morske sunđere, neke u opasnosti od izumiranja.

San Pietro

Ostrvo San Pietro je trouglastog oblika i ima tri krajnje tačke koje se zovu Punta La Forca na zapadu, Punta Lo Scanno na severu i Punta Il Posto na istoku. Dužina obale je 7 km. Dužina ostrva od Punta La Force do Punta Lo Scanna je nešto više od 2 km, najveća širina je 1,6 km, a najveća visina je 10 m (Punta La Forca).

GPS koordinate (ostrva San Pietro): 40°27′00″ N, 17°09′15″ E.

ISOLOTTI DI PORTO CESAREO

Porto Cesareo je opština u sastavu provincije Lecce, odnosno regiona Pulja (Puglia). Nalazi se na jonskoj obali “pete italijanske čizme”. To poluostrvo zvanično se zove Salentino.

Porto Cesareo je mala opština sa 6.357 stanovnika (31.12.2022. godine).

Duga obala, uglavnom peščana, čuva obalne dine, močvare, stene i ostrvca. Među njima posebno je važno Isola Grande ili Isola dei Conigli (Veliko ili Zečje ostrvo), prekriveno alepskim borom i bagremom.Ostrvo je dugačko preko 700 m i zahvata površinu od oko 1 km². Ima oblik obrnutog slova “J”.

1,3 km severozapadno nalazi se ostrvce Malva.

400 m istočno od njega nalazi se sićušna hrid Isola Cuore (srce), koja je dobila naziv zbog karakterističnog oblika.

Isola dei Conigli (Isola Grande)

Možda je najznačajnije Isola della Scogliera ili jednostavno Lo Scoglio. Nalazi se pored same obale Italije sa kojom je spojeno mostićem dužine 70 m dovoljno širokim da njime mogu proći jedna kola. Na ovom ostrvcu se nalazi hotel “Lo Scoglio”.

Pored navedenih postoje i Isola della Chianca, Scoglio Mogliuso (ili Mujusu, na Google Earthu Mojusu), Isola di Mezzo i Isola del Caparrone (ili Isola della Testa ili Isola del Capparone).

Izvanredan biološki interes doprineo je uspostavljanju zaštićenog morskog prirodnog područja Porto Cesareo 1997. godine.

Isola Cuore i Isola Lo Scoglio

GPS koordinate (Isola Grande): 40°15′31″ N, 17°53′07″ E.

I S O L A   D I   G A L L I P O L I

Gallipoli (na lokalnom dijalektu Caddipuli) je italijanska opština sa 19.256 stanovnika u provinciji Lecce, region Pulja.

Grad, koji je episkopsko sedište od VI veka, nalazi se na zapadnoj obali poluostrva Salenta, koju zapljuskuje Jonsko more. Podeljen je na dve različite oblasti: istorijski centar, koji se nalazi na krečnjačkom ostrvu koje ima obim od oko 1,5 km, i novo naselje, povezano sa ostrvom kamenim zidanim mostom iz XVII veka. Nakon izgradnje mosta progresivno se formiralo novo naselje koje se danas prostire na površini većoj od celog ostrva. Zapadno od Gallipolija nalaze se ostrvo Campo, ostrvo zvano Li picciuni ili Piccioni i ostrvo Sant’Andrea.

Prosečna godišnja temperatura je 17,9°C. Najtopliji mesec je avgust sa prosečnih 26,3°C, a najhladniji je januar sa 10,5°C. Padavina ima tokom cele godine (ukupno 676 mm), najviše u novembru (109 mm, jedini mesec sa više od 100 mm padavina), a najmanje u julu (14 mm).

Gallipoli je bio glavni grad okruga od 1860. do 1927. godine. Grad je 2015. predsedavao Stalnom konferencijom istorijskih gradova Mediterana.

Dakle, Gallipoli je sličan ostrvu Ortigia koji je istorijski centra grada Siracusa i ostrvu Isola della Palme koje je istorijski centar grada Auguste.

Od brojnih znamenitosti na ostrvu Gallipoli opisaću dve.

Basilica Concattedrale di Sant'Agata je barokna građevina iz XVII veka u obliku latinskog krsta, podignuta na mestu male rimske crkve posvećene Jovanu Zlatoustom (italijanski San Giovanni Crisostomo). Smeštena je u centru i na najvišoj tački ostrva, mesto verovatno zamišljeno kao sveto područje od davnina, predstavlja jedan od glavnih spomenika baroknog izraza Salentine. Ima fasadu od krečnjačkog tufa podeljenu na dva bogato ukrašena reda. Odlikuju ga niše u kojima se nalaze kamene statue Sant'Agate, San Fausta, San Sebastiana, Santa Marine, Santa Terese d'Avila i biste Svetih Augustina i Jovana Zlatoustog postavljene na uvojcima spojnih voluta. U unutrašnjosti, sa tri broda, nalaze se vredni barokni oltari i brojne slike koje čine kokatedralu istinskom umetničkom galerijom. U prezbiteriju, omeđenom mermernom balustradom, stoji veličanstveni visoki oltar od polihromnog mermera. Oko nje su drvena vladičanska stolica i velika pevnica od oraha sa četrdeset jednom tezgom. Papa Pije XII ju je 1949. godine uzdigao na rang male pontifikalne bazilike.

Plaža Purità, u pozadini se vidi ostrvo Isola del Campo, a na kraju ostrvo Isola di Sant’Andrea

Aragonska tvrđava, gotovo potpuno okružena morem, izgrađena je u svom prvom i embrionalnom obliku u rimsko doba. Verovatno više puta rušena i obnavljana u periodu najezdi varvara, a obnavljana je najmanje dva puta u vizantijsko doba, u VI i X veku.

Renovirana je i u normanskom periodu. Pretrpela je veoma ozbiljna oštećenja tokom opsade 1268. godine i ponovo je renovirana u kasno anžujsko doba. Korenite promene pretrpela je u aragonskom periodu kada je izgrađena ograda poligonalne osnove, utvrđena cilindričnim kulama i poprimila današnji izgled. Mogla je da primi do 500 naoružanih vojnika.

1522. godine izgrađen je dodatak na istočnoj strani pod nazivom Rivellino, odvojena od perimetra tvrđave i izolovan u moru. U gornjem delu kule su se još uvek nalazili originalni katapulti i topovi za odbranu grada. Pristup Rivellinu je bio omogućen preko pokretnog drvenog mosta koji još uvek postoji.

Tvrđava ima velike prostorije sa bačvastim i poprečnim svodovima, raznim tunelima i stazama. Oblik tvrđave ostao je nepromenjen sve do druge polovine XIX veka; od 1870-1879. godine rov je napunjen i fasada je pokrivena izgradnjom ribarnice.

GPS koordinate: 40°03′20″ N, 17°58′35″ E.

I S O L A   D I   S A N T’ A N D R E A

Isola di Sant’Andrea je malo ostrvo u Jonskom moru koje administrativno pripada opštini Gallipoli, u provinciji Lecce regiona Pulja (Puglia).

Ostrvo Sant’Andrea ima oblik slova “U” zatvorenog sa gornje strane.

Dugačko je 800 m, najveća širina je 640 m i prostire se na oko 50 ha. Udaljeno je oko 1,5 km od ostrva Gallipoli. Potpuno je ravno i njegova visina ne prelazi tri metra. Ova karakteristika uzrokuje da ostrvo zapljuskuju morski talasi u slučaju jakih vetrova i čini ga nepogodnim za rast vegetacije.

Ostrvo predstavlja jedinstveno nasleđe sa naturalističke tačke gledišta: to je, zapravo, jedino gnezdilište na jonskoj i jadranskoj strani Italije sredozemnog galeba. Ostrvo je ujedno i usputna stanica na migratornim putevima ptica i botaničko mesto visoke naučne vrednosti, jer je domaćin endemskih vrsta kao što je mrižica (drugi nazivi mrežica, travulja, morska lavanda). Ostrvo je priznato direktivom EEZ pod nazivom “Rete natura 2000” kao prirodno stanište od značaja za zajednicu, a identifikovano je kao prirodno područje zaštićeno regionalnim zakonom Pulje od 1997. godine. Na severnoj strani se nalazi močvarno područje bogato sitom, koje da ne bi postalo izvor malarije, spojeno je sa morem otvaranjem dva kratka kanala.

U antičko doba ostrvo se zvalo Achtotus (suva zemlja), ponela je ime Sant’Andrea kada su Vizantinci podigli kapelu posvećenu tom svecu. Ranije su ostrvo koristili stanovnici Gallipolija za ispašu stada, koja su se do ostrva prevozila čamcima. Ovo je bilo moguće zbog prisustva izvora sveže vode na severu ostrva. Na ostrvu se nalaze dva pristaništa, jedno na severoistoku i jedno na jugoistoku, i veliki svetionik izgrađen 1866. godine. Svetionik je oduvek bio u funkciji, opremljen uređajem sa šest trepćućih svetala, a svetlosni snop je dostizao dve nautičke milje. Krajem 2005. godine počeli su radovi na njegovom renoviranju. Novi sistem je pušten u rad 26. marta 2006. godine sa lampom od 1.000 W koju napajaju fotonaponski paneli. Danas je domet svetionika skoro 20 nautičkih milja. 1997. godine, dekretom tadašnjeg predsednika Saveta ministara Romana Prodija, shodno finansijskom zakonu, ostrvo Sant’Andrea je uvršteno na spisak imovine, čija je prodaja moguća privatnim licima. Međutim, u decembru 2000. godine predstavnici političkih partija i raznih udruženja zatražili su i dobili od suda u Lecceu suspenziju prodaje ostrva Sant’Andrea. Ostrvo je takođe klasifikovano od posebnog istorijskog i umetničkog interesa.

GPS koordinate: 40°02′57″ N, 17°57′02″ E.

ISOLA DELLA FANCIULLA

Oko 100 m od plaže Torre Pali nalazi se izolovana stena, koja se zove Isola della Fanciulla. Ime je dobila po jednoj od najtužnijih lokalnih legendi.

Priča se da se tokom jednog od brojnih gusarskih upada (možda oko 1547. godine) gusar Dracut, poznat po svojoj žestini, iskrcao na obalu Sant’Antonija (to je bilo ime marine Torre Pali) i krenuo je ka zaleđu da pljačka gradove. Stigavši blizu Salvea, zatekao je stanovništvo, već uzbunjeno i spremno za otpor, zabarikadirano u tvrđavi. Gusari su bili primorani da odustanu i krenu prema susednim gradovima, koji su opljačkani. U povratku su, međutim, iznenadili porodicu doseljenika sa farme, pretukli su oca i majku porodice i kidnapovali kćerku.

Stigavši u uvalu Sant’Antonio, odvukli su mladu ženu prema čamcu za spasavanje, usidrenom u blizini ostrva. Devojka, ugledavši turske galije kako se spremaju da razviju jedra na moru, poče da vrišti, očajavajući samo pri pomisli da će sebe videti kao roba u dalekoj zemlji. Čak je uspela da pobegne otmičarima, ali ne zadugo. Odvedena od strane gusara, mlada žena je silovana i pretučena.

Kada je dovedena na brod, sam Dracut je želeo da razgovara sa njom, zaintrigiran devojčinom upornošću. Gusar joj je rekao da se odrekne hrišćanske vere, inače će strašno umreti; mlada žena se opirala. Dracut, zaslepljen gnevom, naredio je da mladu ženu probodu mačem, a njeno telo ostave na tom ostrvu, da ga progutaju ptice i rakovi.

Prema legendi, Gospod se smilovao posmrtnim ostacima mlade žene i, nakon što je izazvao jak vetar, zasuo je telo peskom i kamenjem. Posle sedam dana, telo su pronašli ribari sa očima okrenutim ka nebu i osmehom na licu. Kažu da se u zornoj magli, u mirnim danima, može nazreti sićušna figura devojke koja nemirno luta obalom.

Tvrđava je završena 1563. godine.

Administrativno pripada Opštini Salve, provinciji Lecce u regiji Pulja (Puglia).

GPS koordinate: 39°50′20″ N, 18°12′36″ E