Topografska karta Monserata koja prikazuje “isključenu zonu” (“exclusion zone”) zbog vulkanskih aktivnosti i novi aerodrom
u severnom delu ostrva. Putevi i naselja u isključenoj zoni većinom su uništeni.
Monserat (engleski Montserrat) je deo lanca ostrva Mali Antili. Ime ostrvu dao je Kristifor Kolumbo tokom svog drugog putovanja u Novi Svet 1493. godine. Monserat se često naziva i “smaragdnim” ostrvom u Karibima, zbog sličnosti sa irskom vegetacijom, kao i zbog irskog porekla većine stanovnika ostrva koji su bili prvi evropski doseljenici.
Monserat ima status prekomorske teritorije Ujedinjenog Kraljevstva. Službeno ime je Krunska kolonija Monserat (The Crown Colony of Montserrat). Usled erupcije vulkana Soufrière 18. jula 1995. godine glavni grad Plimut je uništen, a dve trećine stanovnika je moralo da napusti ostrvo. Erupcije ovog vulkana se javljaju i danas, ali u manjim razmerama.
Geografija
Ostrvo Monserat nalazi se približno 40 km jugozapadno od Antigve, 21 km jugoistočno od Redonde (malo ostrvo u sastavu Antigve i Barbude) i 56 km severozapadno od francuskog prekomorskog departmana Gvadelupe. Iza Redonde nalazi se ostrvo Nevis (deo države Sent Kits i Nevis) oko 48 km severozapadno.
Površina Monserata je 104 km2 (postoji i podatak o 102 km2). Teren se postepeno uzdiže kako se kreće od severa ostrva, zbog nagomilavanja vulkanskih naslaga na jugoistočnoj obali. Po površini je Monserat sličan jadranskom ostrvu Mljetu, a grčkom ostrvu Iosu pored površine sličan je i oblikom.
Ostrvo je dugačko 16 km i široko 11 km. Sastoji se od brdovite unutrašnjosti okružene nižim primorskim regionom, sa stenovitim liticama koje se uzdižu 15 do 30 m iznad mora i brojnim peščanim plažama raštrkanim između uvala na zapadnoj obali ostrva (Karipsko more). Glavne planine ili bolje reći brda su (od severa prema jugu) Silver Hill, Katy Hill u području Centre Hills (centralna brda), Soufrière Hills i South Soufrière Hills. Vulkan Soufrière Hills je najviša tačka ostrva; njegova visina pre erupcije 1995. godine bila je 915 m, međutim sada je porasla usled post-eruptivnog stvaranja kupole lave, a trenutna visina procenjena je na 1.050 m.
Procena CIA iz 2011. godine ukazuje da je 30% ostrvskog zemljišta klasifikovano kao poljoprivredno, 20% kao obradivo, 25% je šumsko i 25% je podvedeno pod “ostalo”.
Montserrat ima nekoliko sićušnih priobalnih ostrva, poput Little Redonde pored severne obale i Pinnacle Rock i Statue Rock pored istočne obale.
U julu 1995. godine ostrvski vulkan Soufrière Hills, koji je vekovima mirovao, proradio je i ubrzo je sahranio glavni grad ostrva, Plymouth, sa preko 12 m blata. Uništio je aerodrom i pristaništa, a južni deo ostrva, koji se sada zove “isključena zona”, evakuisan je i posete su strogo ograničene. U “isključenoj zoni” su takođe i dva područja mora u blizini kopnenih oblasti sa najviše vulkanskih aktivnosti.
Soufrière Hills
Nakon uništenja Plymoutha i poremećaja privrede, više od polovine stanovništva napustilo je ostrvo, na kome takođe nije bilo dovoljno stambenog prostora. Tokom kasnih devedesetih godina XX veka došlo je do dodatnih erupcija. 25. juna 1997. godine piroklastični tok krenuo je niz Mosquito Ghaut. Ovaj piroklastični nalet nije mogao da se zadrži u procepu (ghaut) i izlio se iz njega, usmrtivši 19 ljudi koji su se nalazili u (zvanično evakuisanom) području sela Streatham. Nekoliko ljudi u tom području zadobilo je ozbiljne opekotine.
Kao posledica katastrofe, stanovnici Monserata dobili su pravo punog boravka u Ujedinjenom Kraljevstvu 1998. godine i omogućena im je migracija ukoliko se za nju odluče. Britansko državljanstvo dobili su 2002. godine.
U prvim godinama XXI veka aktivnost vulkana uglavnom se sastojala od povremenog izbacivanja pepela u nenaseljena područja na jugu. Pepeo povremeno pada na severni i zapadni deo ostrva. U poslednjem periodu pojačane aktivnosti vulkana Soufrière Hills, od novembra 2009. godine do februara 2010. godine, došlo je do vulkanske eksplozije koja je prouzrokovala piroklastične tokove niz nekoliko strana planine.
Putovanje u delove “isključene zone” povremeno je moguće, uz dozvolu Policije Monserata. Od 2014. godine “isključena zona” je podeljena na više podzona sa različitim ograničenjima ulaska, u zavisnosti od vulkanske aktivnosti: neka područja su čak (2020. godine) otvorena 24 sata i naseljena su. Najopasnija zona, kojoj pripada i bivša prestonica, i dalje je zabranjena za slučajne posetioce zbog vulkanskih i drugih opasnosti, posebno što se razorene oblasti ne održavaju. Ovo područje je ipak moguće posetiti u pratnji ovlašćenog vodiča.
Ono što je ostalo od nekadašnjeg glavnog grada Plymoutha
Vulkanske aktivnosti uglavnom nisu uticale na severni deo Monserata, koji je i dalje bujan i zelene boje. Pristanište je postavljena u Little Bayu, gde se gradi novi glavni grad; novi vladin centar trenutno je u naselju Brades, udaljenom od Little Baya tek nešto više od 1 km.
Monserat ima tropsku klimu, vruću i vlažnu tokom cele godine, sa relativno hladnom i suvom sezonom od januara do sredine aprila i vrućom, vlažnom i kišnom sezonom od sredine juna do sredine novembra. U prvom periodu severoistočni pasati, stalni vetrovi tipični za tropsku klimu, duvaju ravnomerno i umerenog su intenziteta, dok su u drugom periodu ti vetrovi neredovniji i mogu imati određene pauze, što dovodi do povećanja osećaja sparine. Između ova dva perioda postoje dva prelazna perioda: od sredine novembra do početka januara (kada počnu da duvaju severoistočni pasati, temperatura opada i vreme se poboljšava) i od sredine aprila do sredine juna (kada i temperatura i učestalost pljuskova postepeno rastu).
Temperaturne razlike između najhladnijeg i najtoplijeg perioda su veoma male. Mesečne minimalne temperature se kreću od 21-24°C, a maksimalne od 28-32°C. Najtopliji mesec je septembar.
Padavine na Monseratu su obilne, iznose 1.600 mm godišnje u bivšoj prestonici Plymouthu, pri čemui više od 150 mm mesečno ima od jula do novembra. Najsušniji mesec je februar, sa prosekom padavina od 85 mm, što znači da su i u ovom periodu mogući pljuskovi. Nakon vrućeg i vlažnog perioda, more je još uvek dovoljno toplo da obezbedi energiju i vlagu za stvaranje grmljavinskih oblaka, pa su kiše i dalje prilično česte u prvim mesecima severoistočnih pasata. Kiše na ostrvu uglavnom ne traju dugo, pa ne smanjuju previše broj sunčanih sati; ponekad, međutim, može doći do pojačanog talasa lošeg vremena.
Pristanište u Little Bayu
More je prijatno toplo tokom cele godine i njegova temperatura se kreće od 26-29°C, pri čemu je nešto hladnije u februaru i martu, a najtoplije je u septembru i oktobru.
Najveću opasnost za Monserat predstavljaju tropske oluje i cikloni, nazvani uragani na području Kariba, koji mogu preći preko ostrva od juna do novembra, mada je najverovatnije vreme njihove pojave od avgusta do oktobra. Veoma silovit uragan koji je pogodio Monserat bio je Okeechobee u septembru 1928. godine, a drugi je bio Hugo, koji je pogodio ostrvo 17. septembra 1989. godine.
Najbolje vreme za posetu Monseratu je od februara do aprila, jer je to najsušniji period u godini. U decembru i januaru ima još povremenih pljuskova, ali to je još uvek najmanje topao period godine, pa su, sve u svemu, i ti meseci prihvatljivi za posetu.
Montserrat je, kao i mnoga izolovana ostrva, stanište retkih, endemskih biljnih i životinjskih vrsta. Rad koji je preduzelo Nacionalno udruženje Monserata u saradnji sa Kraljevskim botaničkim vrtovima iz Velike Britanije usredsredio se na očuvanje cvetnog grma pribby u području Center Hills. Do 2006. godine ova vrsta je bila poznata samo iz jedne knjige o vegetaciji Monserata. 2006. godine konzervatori su takođe spasili nekoliko primeraka ugrožene orhideje i preneli su ih u ostrvsku botaničku baštu.
Na Monseratu se takođe nalazi kritično ugrožena džinovska žaba, lokalno poznata kao planinsko pile, koje ima još samo na Monseratu i Dominiki. Vrsta je pretrpela katastrofalan pad zbog jedne bolesti kod vodozemaca i vulkanske erupcije 1997. godine. Odeljenje za životnu sredinu Monserata sa stručnjacima iz Velike Britanije radi na očuvanju žabe u prirodi u projektu pod nazivom “Spasimo planinsko pile”. Pored toga, na uzgoju žabe sarađuju Zoološko društvo iz Londona, Zoološko društvo severne Engleske, Zoološki vrt Parken i vlade Monserata i Dominike. Realizacija ovog programa trebalo bi da poveća brojnost žaba i smanji rizik od izumiranja od pomenute bolesti vodozemaca.
Nacionalna ptica Monserata je endemska vrsta Montserrat oriole. Klasifikovana je kao ranjiva vrsta, nakon što se ranije vodila kao kritično ugrožena. Može se videti u nekoliko zooloških vrtova u Velikoj Britaniji (Chester, London, Edinburgh i Jersey na Kanalskim ostrvima).
Mužjak nacionalne ptice Montserrat oriole
Vrsta guštera Montserrat galliwasp takođe je endem Monserata i navedena je kao kritično ugrožena. Za ovu vrstu razvijen je akcioni plan zaštite.
2005. godine sprovedena je procena biodiverziteta za Center Hills. Da bi podržao rad lokalnih konzervatora, tim međunarodnih partnera, sproveo je opsežna istraživanja i prikupio biološke podatke. Istraživači sa državnog univerziteta u Montani otkrili su da je posebno bogata fauna beskičmenjaka na ostrvu, utvrđena je 1241 vrsta, od čega je 120 endemskih. Broj poznatih insekata je 718 vrsta iz 63 porodice. Monserat je poznat po koralnim grebenima i pećinama duž obale. U tim pećinama se nalazi mnoštvo vrsta slepih miševa, a u toku su napori za nadgledanje i zaštitu od izumiranja deset vrsta slepih miševa.
Tarantula Montserrat jedina je vrsta tarantule koja je poreklom sa ostrva. Prvi put je uzgojena u zatočeništvu u zoološkom vrtu Chester u avgustu 2016. godine.
Istorija
Arheološki terenski radovi 2012. godine na Monseratovom Center Hills pokazali su da je postojala arhaična (pre Arawaka) naseljenost između 2000-500. godine p.n.e. Kasnija obalna nalazišta pokazuju prisustvo saladoidne kulture (do 550. godine n.e.). Smatra se da su domorodački Karibi ostrvo zvali Alliouagana, što znači Zemlja bodljikavog grma.
U novembru 1493. godine Kristifor Kolumbo je u svom drugom putovanju plovio pored Monserata.
Određeni broj Iraca nastanio se na Monseratu 1632. godine. Većina ih je došla sa obližnjeg Sent Kitsa na podsticaj guvernera ostrva Thomasa Warnera, a više doseljenika stiglo je kasnije iz Virdžinije. Irci, koji su bili istorijski saveznici Francuza, posebno u neprijateljstvu protiv Engleza, pozvali su Francuze da polože pravo na ostrvo, ali Francuska nije poslala trupe da održe kontrolu. Međutim, Francuzi su 1666. godine napali i na kratko zauzeli ostrvo; ubrzo nakon toga zauzeli su ga Englezi i engleska vlast nad ostrvom potvrđena je Sporazumom iz Brede 1667. godine. Uprkos tome što su Englezi na silu zauzeli ostrvo, pravni status ostrva je status “kolonije stečene naseljavanjem”.
Neo-feudalna kolonija razvila se među takozvanim “crvenim nogama” (redlegs, naziv za siromašne belce). Kolonisti su počeli da prevoze podsaharske afričke robove, kao što je to bilo uobičajeno za većinu karipskih ostrva. Kolonisti su podigli privredu zasnovanu na proizvodnji šećera, ruma, i jedne vrste pamuka, uzgajanog na velikim plantažama u kojima su radili robovi. Krajem XVIII veka na ostrvu su razvijene brojne plantaže.
Kratak francuski napad na Monserat dogodio se 1712. godine.
17. marta 1768. godine robovi su se pobunili, ali nisu uspeli da izbore slobodu. Narod Monserata slavi Dan svetog Patrika kao državni praznik zbog pobune robova. Svečanosti koje se održavaju u toj nedelji podsećaju na kulturu Monserata u pesmi, plesu, hrani i tradicionalnim nošnjama.
1782. godine, tokom Američkog rata za nezavisnost, Francuska je, kao prvi saveznik Amerike, zauzela Monserat u znak podrške Amerikancima. Francuzi, koji nisu imali ozbiljnu nameru da kolonizuju ostrvo, vratili su ga Velikoj Britaniji prema Pariskom miru 1783. godine.
Irci su činili najveći deo bele populacije od osnivanja kolonije 1628. godine.Mnogi su bili dovedene sluge; drugi su bili trgovci ili vlasnici plantaža. Geograf Thomas Jeffrey tvrdio je u The West India Atlasu (1780) da je većina stanovnika Monserata bila ili Irci ili irskog porekla, “tako da je upotreba irskog jezika očuvana na ostrvu, čak i među crncima”.
Afrički i irski robovi svih klasa bili su u stalnom kontaktu, a seksualni odnosi su bili uobičajeni i kao posledica se pojavila populacija mešovitog porekla. Irci su takođe bili istaknuti u karipskoj trgovini, jer su njihovi trgovci uvozili irsku robu kao što su govedina, svinjetina, puter i haringa, a uvozili su i robove.
Carr’s Bay
Postoje indirektni dokazi da se upotreba irskog jezika nastavila na Monseratu najmanje do sredine XIX veka. Jedan irski naučnik primetio je 1831. godine da na Monseratu i dalje i crni i beli stanovnici govore irski. 1852. godine Henry H. Breen je napisao da se irski jezik govori na zapadnoindijskim ostrvima, a da se za neka od njih može reći da je to gotovo narodni jezik, “posebno se to odnosi na malo ostrvo Monserat”. Za istu godinu postoji i podatak iz drugog izvora kako crnci međusobno razgovaraju na irskom jeziku.
1902. godine nove The Irish Times je citirao Montreal Family Herald u opisu Monserata, napominjući da “crnci do danas govore stari irski galski jezik”.
Britanski fonetičar John C. Wells sproveo je istraživanje govora na Monseratu 1977-78. godine (u koje su bili uključeni i ljudi poreklom sa Monserata sa prebivalištem u Londonu). Otkrio je da su medijske tvrdnje da je uticaj irskog govora, bilo anglo-irski ili irski galski, na savremeni govor na ostrvu u velikoj meri preuveličan. U fonologiji, morfologiji ili sintaksi pronašao je malo toga što bi se moglo pripisati irskom uticaju, a u Wellsovom izveštaju, u upotrebi je samo mali broj irskih reči, jedan primer je minseach za koji sugeriše da je imenica jarac.
Britanija je ukinula ropstvo na Monseratu i na drugim svojim teritorijama u avgustu 1834. godine.
Tokom XIX veka pad cena šećera negativno je uticao na privredu ostrva.
1857. godine britanski filantrop Joseph Sturge kupio je plantažu šećerne trske da bi dokazao da je ekonomski isplativo zapošljavanje radne snage umesto robova. Brojni članovi porodice Sturge kupili su dodatno zemljište. 1869. godine porodica je osnovala “Montserrat Company Limited” i zasadila limetu, pokrenula komercijalnu proizvodnju soka od limete, osnovala školu i prodala parcele zemljišta stanovnicima ostrva. Veliki deo Monserata došao je u posed malih vlasnika.
Od 1871. do 1958. godine Monserat je bio deo savezne krunske kolonije Britanskih zavetrinskih ostrva. Kraće vreme bio je provincija kratkotrajne Federacije Zapadne Indije od 1958. do 1962. godine. Prvi premijer Monserata bio je William Henry Bramble iz Laburističke stranke od 1960. do 1970. godine; radio je na promociji radničkih prava i jačanju turizma na ostrvu, a originalni aerodrom Monserata nazvan je u njegovu čast. Međutim, njegov sin Percival Austin Bramble bio je kritičan prema načinu na koji se grade turistički objekti. Potom je osnovao sopstvenu stranku (Progresivna demokratska stranka) koja je pobedila na opštim izborima 1970. godine, a on je bio premijer od 1970. do 1978. godine. U periodu od 1978. do 1991. godine politički su dominirali premijer John Osborne i njegov Narodnooslobodilački pokret; njegovo kratko koketiranje sa mogućim proglašenjem nezavisnosti Monserata nikada se nije ostvarilo.
Zastava Monserata
1979. godine producent slavnih “The Beatles” (Bitlsi) George Martin otvorio je AIR Studios Montserrat, što je imalo za posledicu da muzički umetnici i grupe kao što su “Dire Straits”, Paul McCartney, “Duran Duran”, “The Police”, Elton John, Jimmy Buffett i “The Rolling Stones” dođu na ostrvo radi snimanja albuma.
U ranim satima 17. septembra 1989. godine uragan Hugo prešao je preko ostrva kao uragan kategorije 4, oštetivši više od 90% strukture na ostrvu. AIR Studios Montserrat je zatvoren, a turistička privreda ostrva je praktično zbrisana.
1995. godine Monserat je bio razoren katastrofalnom erupcijom vulkana Soufrière Hillsa, koji je uništili glavni grad Plymouth, a veliki deo ostrva je evakuisan. Mnogi stanovnici su emigrirali u inostranstvo, uglavnom u Ujedinjeno Kraljevstvo, mada su poslednjih godina neki počeli da se vraćaju. Erupcije su učinile da je cela južna polovina ostrva nenaseljena, a trenutno je određena kao “isključena zona” sa ograničenim pristupom.
U jesen 2017. godine Monserat nije pogodio uragan Irma i pretrpeo je samo manju štetu od uragana Maria.
Stanovništvo
Prvi podaci o broju stanovnika Monserata se odnose na 1901. godinu, kada ih je bilo 12.215. Taj broj se u narednih 60 godina vrlo malo menjao, a 1960. godine zabeleženo je najviše stanovnika – 13.378. Od tada je broj stanovnika počeo da pada i 1991. godine na ostrvu je bilo 11.314 stanovnika, odnosno oko 15% manje. Erupcija vulkana je doprinela da 10 godina kasnije na ostrvu ostane samo 40% stanovnika, oko 4.500. Te godine je u Velikoj Britaniji živelo blizu 8.000 ljudi rođenih na Monseratu, odnosno skoro duplo više u odnosu na broj stanovnika Monserata. Poslednji podaci se odnose na 2018. godinu, kada je na ostrvu bilo 4.649 stanovnika ili 44 stanovnika/km2. U poređenju sa 2011. godinom, kada je bilo 4.922 stanovnika, to je smanjenje za 5,5%. Od ukupnog broja stanovnika 2.564 (56,2%) je rođeno na Monseratu, a zatim slede Gvajana (10,7%), Jamajka (8,3%) i Velika Britanija (3,6%).
Po popisu iz 2011. godine 88,4% stanovništva su potomci porobljenih Afrikanaca, a 3,7% je iz mešovitih brakova. Belaca, pretežno potomaka irskih, britanskih i španskih kolonista, ima 5,7%. Od 403 osobe koje su se u popisu 1980. godine izjasnile kao potomci prastanovnika ostrva, 2001. godine ostale u samo tri osobe.
Od sportova na Monseratu postoji jedriličarski savez, dok se atletičari takmiče na Igrama Komonvelta od 1994. godine. Popularnost košarke raste, postoji i liga od šest klubova. Izgradnja novog sportskog kompleksa sa dvoranom za 800 gledalaca koštala je 1,5 milion US$.
Košarkaška dvorana MABA
Kao i na mnogim drugim karipskim ostrvima, kriket je veoma popularan sport na Monseratu. Igrači sa Monserata nastupaju za kriket reprezentaciju Zapadne Indije. Jim Allen, najbolji sportista u istoriji Monserata (rođen 1951. godine), prvi je zaigrao za Zapadnu Indiju. Tek 30 godina kasnije pojavio se drugi igrač sa Monserata u reprezentaciji Zapadne Indije, a to je 2008. godine bio Lionel Baker.
Iako je kriket tim Monserata deo kriket tima Zavetrinskih ostrva (ovaj kriket tim deo kriket reprezentacije Zapadne Indije) u regionalnom takmičenju, igra kao zaseban entitet u manjim regionalnim utakmicama. Postojala su dva terene za kriket na ostrvu. Još od dvadesetih godina XX veka u upotrebi je bio Sturge Park u Plymouthu, ali je uništen u erupciji vulkana 1997. godine. Novo igralište, Salem Oval, izgrađeno je i otvoreno 2000. godine. Izgrađeno je i drugo igralište u Little Bayu.
Fudbalski savez Monserata priznat je od FIFA i pet puta se takmičio u kvalifikacijama za Svetsko prvenstvo. Uz pomoć FIFA izgrađen je novi stadion “Blakes Estate” udaljen 1 km od aerodroma, ali daleko od naselja na ostrvu i bez pristupnog asfaltnog puta. Trenutno se reprezentacija oslanja uglavnom na igrače iz dijaspore sa prebivalištem u Engleskoj. Na poslednjoj utakmici u kvalifikacijama za Svetsko prvenstvo skoro svi reprezentativci Monserata su živeli i igrali u Engleskoj. Monserat je 2002. godine odigrao jednu istorijsku utakmicu. Na dan finala Svetskog prvenstva odigrao je prijateljsku utakmicu sa Butanom. Utakmicu su zamislili Holanđani i nazvana je The Other Final (drugačije finale). Naime, na FIFA rang-listi u tom trenutku su Butan i Monserat zauzimali dva poslednja mesta. Butan, koji je bio domaćin, pobedio je sa 4:0, a snimljeni dokumentarni film osvojio je nagradu na jednom filmskom festivalu. Stvari su se od tada promenile na bolje za reprezentaciju Monserata, napredovala je, pa je sada iza nje na rang-listi FIFA oko 25 reprezentacija, od tog broja čak osam je iz Karipskog regiona (Dominika, Bahami, Aruba itd).
Carrll Robilotta, čiji su se roditelji 1980. godine preselili iz Sjedinjenih Država na Monserat, zaslužan je za razvoj jedrenja na dasci na ostrvu. On i njegov brat Gary su istraživali, otkrivali i obeležavali mesta za jedrenje na dasci na ostrvu tokom osamdesetih i ranih devedesetih godina XX veka.
Braća surferi Carrll i Gary Robilotta u zalivu Isle’s, Monserat
Privreda
Privreda Monserata bila je uništena erupcijom vulkana 1995. godine i njenim posledicama; trenutno operativni budžet ostrva u velikoj meri obezbeđuje britanska vlada i njime se upravlja preko Odeljenja za međunarodni razvoj (DFID) u iznosu od približno 25 miliona £ godišnje. Dodatni prihodi su osigurani porezom na dohodak i imovinu, licencama i drugim naknadama, kao i carinama koje se naplaćuju na uvezenu robu.
Plaža Woodlands
Skromna privreda Monserata, sa populacijom manjom od 5.000, troši 2,5 MW električne energije, koju proizvodi pet dizel generatora. Dva eksperimentalna geotermalna bunara pronašla su dobre resurse, a treći geotermalni bunar pripremljen je 2016. godine. Očekuje se da geotermalni bunari zajedno proizvedu više energije nego što je ostrvu neophodno. Solarna fotonaponska elektrana snage 250 kW puštena je u rad 2019. godine, sa planovima za novih 750 kW.
Prema izveštaju koji je objavila CIA, vrednost izvoza Monserata iznosila je 5,7 miliona $ (procena za 2017. godinu), a sastojala se prvenstveno od elektronskih komponenti, plastičnih kesa, odeće, ljute paprike, limete, živih biljaka i goveda. Vrednost uvoza iznosila je 31 milion $ (procena za 2016. godinu), a sastojala se uglavnom od mašina i transportne opreme, prehrambenih proizvoda, industrijske robe, goriva i maziva. Dakle, pokrivenost uvoza izvozom bila je tek 18%.
Od 1979. do 1989. godine na Monseratu se nalazila filijala studija AIR Georgea Martina, pa je ostrvo bilo popularno među muzičarima koji su često dolazili da snimaju, koristeći povoljnu klimu i prelepo okruženje na ostrvu; studio je zatvoren nakon prolaska uragana Hugo.
BDP po glavi stanovnika iznosi 12.384 $ (2014. godine). Valuta Monserata je istočnokaripski dolar (XCD ili EC$), koja se koristi u šest nezavisnih karipskih država, a takođe i na Angvili. Kurs je 1 $=2,70 XCD.
Najveći poslodavac na ostrvu je lokalna uprava, u kojoj radi 24% zaposlenih, a kada se tome dodaju zaposleni u obrazovanju, zdravstvu i socijalnoj zaštiti onda to naraste na 44%. U hotelima i restoranima radi samo 6% zaposlenih. Nezaposlenih osoba je manje od 200 (6,5%).
Saobraćaj
Ne postoji prečica da se dođe na Monserat. I avionom i brodom se na Monserat dolazi preko susedne Antigve, udaljene oko 40 km.
Brod Caribe Queen sa Nevisa prevozi putnike između Antigve i Monserata nekoliko puta nedeljno
Brodska veza postoji pet puta nedeljno (prevoznik “Jaden Sun” ne saobraća ponedeljkom i sredom). Utorkom i petkom postoje po dva polaska, sa Monserata (luka Little Bay) u 6:00 i 17:00 h, a sa Antigve (luka Heritage Quay u glavnom gradu St. John’su) u 8:30 i 19:30 h. Četvrtkom i subotom polazak sa Monserata je u 6:00 h, a sa Antigve je u 19:00 h. Nedeljom je sa Monserata polazak u 17:00 h, a sa Antigve je u 19:30 h. Prevoz traje 1,5 sat. Cena prevoza u jednom pravcu je 150 EC$, a to je oko 55 US$.
1997. godine erupcijom obližnjeg vulkana Soufrière Hills uništen je tadašnji ostrvski aerodrom “W. H. Bramble”. Od 1997-2005. godine na Monserat se moglo doći samo helikopterom, brodom i hidroavionom. Izabrana je lokacija za izgradnju novog aerodroma u blizini sela Gerald’s.
Putnički terminal “Gerald’s” u februaru 2005. godine otvorila je princeza Ana, a objekat je formalno otvoren 11. jula 2005. godine. Ima pistu dužine 600 m, restoran, modernu tehnologiju kontrole letenja i imigracione objekte. To je jedini aerodrom na Karibima sa javnim tunelom ispod piste. Ukupni troškovi izgradnje iznosili su približno 18,5 miliona US$. Završetak aerodroma “Gerald’s” omogućio je obnavljanje redovnog komercijalnog avionskog saobraćaja do Monserata prvi put od 1997. godine. Ime aerodroma promenjeno je u julu 2008. godine u čast Johna Osborna, dugogodišnjeg glavnog ministra Monserata. Sa aerodroma postoje redovni letovi samo do Antigve, koje održavaju dve avio kompanije. Čarter letovi postoje do praktično svih susednih ostrva.
Aerodrom “John A. Osborne”
Zamislite mesto gde se pet automobila u koloni smatra saobraćajem i gde se jedna glavna saobraćajnica proteže od severa do juga. Semafori nisu potrebni, pa ih ni nema. Inače, na Monseratu se vozi levom stranom.
Šta da se radi kada nema ni reda vožnje, ni autobuskih stajališta? Potrebno je samo ispružiti ruku kada se ugleda autobus! Autobusi, zapravo šareni kombiji, zaustavljaju se bilo gde da putnici požele duž glavnog puta, i čak će skrenuti sa rute uz dodatnu naknadu na cenu karte od 3 US$.
Taksi vozila čekaju putnike na pristaništu i aerodromu. Moguće je unapred rezervisati taksi vozilo kada se rezerviše smeštaj ili preko nekog lokalnog turoperatora. Službeni taksisti se prepoznaju po tome što nose uniforme i imaju istaknute iskaznice u svojim vozilima.
Ukoliko se ponese važeća vozačka dozvola, može se u bilo kojoj policijskoj stanici za 18 US$ ili 50 EC$ dobiti dozvola za upravljanjem vozilom na ostrvu i istražiti ostrvo po sopstvenoj želji.
Znamenitosti
Soufrière Hills
Vulkan Soufrière Hills je složeni vulkan koji karakteriše erupcija na kupoli. Smatra se da je njegova poslednja velika erupcija, pre sadašnje, bila pre oko 400 godina. Trenutna erupcija počela je 1995. godine i traje do današnjih dana. Za to vreme postojalo je pet odvojenih razdoblja sa izbacivanjem lave i povećanjem kupole i pet razdoblja pauze između tih aktivnosti vulkana. Period rasta kupole praćen je eksplozivnim aktivnostima i pojavom piroklastičnih tokova (brzi tok toplog gasa i stene, oko 1000°C, koji može dostići brzinu i veću od 700 km/h; ovaj tok se obično kreće niz padinu ili se širi lateralno, pod dejstvom gravitacije).
Plymouth
Napušteni grad Plymouth je glavna atrakcija Monserata – to je jedini grad u Americi koga je sahranio vulkan. Posetilac stiče utisak da se nalazi u gradu duhova, što se pripisuje njegovoj zanosnoj tišini, odsustvu životinja i ptica, grad koji je prekriven finim slojem vulkanskog pepela. Najdirljivije su stvari koje su ostale: u poslovnim prostorijama pisaće mašine, fakture i dopisi; u kućama zastarele igračke, kolevke, knjige, odeća.
Plymouth, bivši glavni grad i najvažnija luka Monserata, 12. jula 1997. godine, nakon piroklastičnog toka koji je spalio veći deo onoga što nije bilo pokriveno pepelom
Montserrat Volcano Observatory
Opservatorija vulkana Monserat (MVO) odgovorna je za naučno nadgledanje vulkana Soufrière Hills. Nastala je kao odgovor na aktuelnu erupciju vulkana koja je počela u julu 1995. godine. Tim iskusnih naučnika i tehničara kontinuirano prati vulkan koristeći različite tehnike, uključujući seizmologiju, deformaciju tla i emisiju gasova. Posetiocima se prikazuje dvadesetominutni film o erupciji vulkana Soufrière Hills. Postoje edukativni kiosci i suvenirnica.
Jack Boy Hill
Brdo Jack Boy Hill služi kao vidikovac za panoramski pogled na vulkan, skriveni grad Trants, ruševine starog ostrvskog aerodroma i Atlantski okean. Teleskop na licu mesta omogućava da se željeni objekti približe. Sedenje u parku sa obilnom bugenvilijom pruža romantičan ugođaj.
Centre Hills
Šuma Centre Hills (centralna brda) stanište je nekoliko globalno ugroženih vrsta ptica, gmizavaca i biljaka. U nekim se slučajevima celokupna populacija može naći samo u ovom malom ekološkom sistemu. Vrste blizu izumiranja su ptičica Montserrat oriole, gmizavac Montserrat galliwasp, džinovska žaba koju zovu planinsko pile, još jedna ptica latinskog naziva turdus iherminieri i dve vrste šišmiša. Osam od devet planinarskih staza nalazi se na Centre Hillsu.
Nova plaža
Plaža Bottomless Ghaut na severoistočnoj obali ostrva liči na nama dobro poznate grčke plaže
Nova plaža Bottomless Ghaut (bottomless=bez dna, ghaut=u Karibima se tako naziva mali procep u brdu kroz koji se reka spušta do mora) čudesna je kreacija, koja pokazuje snagu prirode. Prvo ju je potrebno pronaći, a zatim se spustiti do mora najmanje strmim delom stenovitog obronka (očigledno samo za avanturiste). Na licu mesta oduševiće duboki crni pesak. Geolozi će ceniti stenske formacije i različite vrste stena koje se ocrtavaju na liticama. Ljubitelji ptica mogu da posmatraju gnežđenje tropskih ptica.
Botanička i biljna bašta
Botanička bašta Nacionalnog fonda Monserata posvećena je očuvanju autohtonih biljaka i drveća. Tu spada nacionalni cvet heliconia, ugrožena orhideja epidendrum montserratense i cvetni grm pribby. Poslednja dva imaju poreklo sa Monserata.
Izleti brodom i helikopterom
Savršena ravnoteža avanture i opuštanja može se osetiti dok se plovi morem oko Monserata. Sa polascima iz luke Little Bay, posada Jedriličarskog saveza Monserata nudi izlete jedrilicama do Plymoutha (oko 4 sata) i ostrva Redonda (oko 8 sati). Na putu će očarati prekrasni dvostruki zeleni i peščani pejzaži ostrva ili se mogu gledati delfini. Cena izleta je 100 US$ po osobi (minimum dve osobe; maksimalno četiri osobe). Potrebno je poneti laganu užinu (npr. sendviče, čips ili flaširano piće).
Neki od najneverovatnijih pogleda na Monserat pružaju se iz vazduha. Helikopter firme “Emerald Isle” omoguća da se vide ova spektakularna čuda u kratkom letu. Pogled na veličanstveni vulkan Soufriere Hills iz ptičje perspektive je uzbudljivo iskustvo ili se vinuti iznad obale Monserata i Redonde. Obilasci traju najviše 20 minuta sa maksimalnim kapacitetom od šest putnika (zavisno od njihove težine) ili najmanje četiri putnika.
Bat Cave (Pećina slepih miševa)
Od Little Baya dobri plivači mogu preplivati do susednog zaliva Rendezvous udaljenog oko 700 m u kome se nalazi jedina plaža sa belim peskom na ostrvu. Drugi način dolaska na plažu je strma staza kojom je od Little Baya potrebno pešačiti 30-50 minuta (ima oko 1,1 km). Na plaži je bogat koralni i morski život, koji omogućava dobro ronjenje. Sa plaže, uz turističkog vodiča, može se pristupiti koloniji antilskih slepih miševa. Ima ih na hiljade, a podeljeni su u dve pećine: u jednoj su ženke sa mladuncima, a u drugoj su mužjaci. Zvuči kao romantični sastanak.
Rendezvous Bay