Sunčane plaže, beli pesak, čisto, plavo more. Tirkizno, zapravo. Ovaj rajski kutak nije deo nekih tropskih predela već Elafonisos, malo ostrvo koje su bogovi mora uzdigli iz talasa Mediterana i smestili ga između slavnog i velikog Peloponeza i manje Kitere.
Geografija
Elafonisos je u turističkoj ponudi prepoznatljiv po nežnom lokalnom koloritu tradicije i prelepim peščanim plažama. U prospektima turističkih agencija najčešće je opisan kao “grčki Maldivi”, što potvrđuje i svaka fotografija napravljena na ovom parčetu kopna u plitkom Egeju. Iako je svako poređenje različitih krajeva sveta dosta nezahvalno, činjenica je da Elafonisos pored prekrasne prirode ima i druge sadržaje, vrlo primamljive i dovoljno raznovrsne da se odmor na njemu pretvori u svojevrsnu “odiseju”. Za potpuni doživljaj potrebno je posetiti Elafonisos, jer slike ne mogu da dočaraju njegovu lepotu.
Elafonisos pripada prefekturi Lakonija, koja obuhvata krajnji jug Peloponeza. Ostrvo Elafonisos se nalazi između poluostrva Malea na Peloponezu i ostrva Kitera i u žarištu morskih putem od severa prema zapadu (istočna obala Peloponeza, Italija) i od severa prema jugu ili istoku (Krit, Egipat itd). Iz tog razloga ima veliki strateški značaj u širem morskom području.
Pre mnogo vekova današnje ostrvo Elafonisos bilo je deo kopna, ali nakon jednog zemljotresa odvojilo se od kopna i pretvorilo se u ostrvo.
Površina ostrva je oko 18 km2, dužina obale je 31,2 km, a koeficijent razuđenosti je 2,1. Pounta na Peloponezu je udaljena samo 550 m, a kanal koji razdvaja ostrvo od Peloponeza dubok je samo tri metra. Kitera je udaljena oko 8,5 km prema jugu.
Opštini Elafonisos pripada i Pounta na Peloponezu, tačnije područje površine 4 km2, tako da je ukupna površina opštine 22 km2. Na kopnu je većina poljoprivrednih kultura stanovnika Elafonisosa, ali i izuzetno važna močvara, jezero Stroggili (okruglo jezero).
Logotip Opštine
Elafonisos ima oblik zvezde sa tri kraka koji se prostiru od severoistoka (naselja Elefonissos), prema jugozapadu do rta Agia Maria i to preko brega Vardia (najviša tačka ostrva visine 278 m). Na jugu, rtovi Agia Marina i Helena formiraju zaliv Sarakiniko, poznat u istoriji i kao boravište gusara. Na istoimenu plažu pristajali su pirati Saraceni. I Viktor Igo u poemi o Kiteri spominje gusarsko ostrvo. U XVI veku u mapama je ucrtano kao luka Porto di Cervi.
Elafonisos je okružen sa sedam manjih ostrva: Pavlopetri, Stavros, Kseropoules, Lepto Nisi, Prasonisi, Kasela i Agliftis.
Istorija
Kroz vekove ostrvo su zvali Onou Guathos, Tsevri, Cervi ili Servi (enejsko ili slovensko ime), Lafounisia, Lafonisia, Elafonisia, Alafonisi, Lafonision, Elafonisi i Elafonisos. Arapi ga pominju pod nazivom Ashab al Baqar (ostrvo na kome su jeleni). Hroničari kažu da je to prvo pominjanje jelena uz ime ovog ostrva u istoriji. Današnje ime ostrvo je dobilo po nekadašnjim lovištima srndaća, koja su bila pod zaštitom bogine Artemide.
Arheološka nalazišta na tlu, ali i u moru, govore o tome da bogata istorija ovog kutka tla među morskim talasima seže vekovima pre Hrista. Prvi stanovnici Elafonisosa potiču još iz doba neolita oko 8000 godina p.n.e, a između 6000. i 3500. godine p.n.e. nikla su i prve stalne naseobine Agios Andreas i Agias Trias. U periodu od 3000. do 1900. godine p.n.e. osnovana su još 83 naselja, a jedno od njih je otkriveno u oblasti Vatika.
Prvi stanovnici su bili Ahajci i Dorci. Uska povezanost sa kikladskom i minojskom kulturom ne isključuje delimičnu kolonizaciju ovih naroda. Stalni stanovnici ostrva su bili Kitirani i iz oblasti Vatika i Mani. Kroz vekove menjali su se osvajači pa i bogovi koji su štitili stanovnike i vladare Elafonisosa.
I samo ime ostrva, zapravo nekada poluostrva, priča je za sebe. Foskolos pominje da je boginja Afrodita odvojila Elafonisos od Kitere da bi zaštitila Hariete. Prema istorijskim izvorima, ime ostrva se pojavljuje i u hramovima posvećenim Atini, Neptunu i Apolonu, baš kao i na grobnici Kinada, kapetana Menelajevog broda za vreme Trojanskog rata 413. godine p.n.e. U vreme Peloponeskog rata, 375. godine p.n.e, ostrvo su osvojili i utvrdili Atinjani.
Prvi začeci helenske civilizacije i njenog širenja na Peloponez dolazi sa Krita preko Elafonisosa. U oblasti Pavlopetri postojalo je naselje u periodu od 1900.-1600. godine p.n.e, a iz najvažnijeg perioda za Peloponez (između 1600.-1100. godine p.n.e) u oblasti Panagija otkrivena je mikenska naseobina – Kato Nisi.
Veliki istoričar Pausanije posetio je ostrvo u periodu između 155. i 160. godine, kada je zabeležio da je postojalo svetilište posvećenog boginji Atini, koje je podigao Agamemnon u X veku p.n.e. Stanovnici Elafonisosa su verovali da je njihova Atina uzvišenija čak i od hramova kakav je bio Erehteon u Atini ili Lindos na Rodosu. Po predanju, u tom hramu se krio i Paris sa Jelenom, nakon bekstva iz Kranaia na putu za Troju.
Drugi istoričar Tukidid pominje hram posvećen bogu Apolonu koji se nalazio naspram ostrva Kitera. Podignut je između V i VI veka p.n.e. u oblasti Lefki. Postojao je, prema Tukididu, i hram posvećen bogu Posejdonu koji se nalazio na rtu Malea. Monumentalni spomenik je na mestu današnje Panagije podigao i spartanski kralj Menelaj, u čast kapetana svog broda Kinadisa. Zapisi govore da su tokom Peloponeskih ratova, koji su vođeni od 431. do 404. godine p.n.e, kanalom ispred Elafonisosa prolazile velike atinske vojskovođe Fornion, Demosten i Proklis.
Elafonisos je vezan i za sudbinu Odiseja. Naime, kada se Odisej vraćao na Itaku posle pohoda na Troju, prošao je pored rta Malea. Tu ga je zahvatilo nevreme, a kako nije uspeo da uđe u kanal Elafonisos, brod mu se razbio o hridi pa ga je more sa sledbenicima izbacilo u zemlju Kiklopa – Kato Nissi (Donje ostrvo). Ostrvo Panagija nosi naziv Kiklopetre ili kamenje Kiklopa, a prednja pećina nosi naziv pećina Polifema.
Stanovništvo
Na pojedinim sajtovima piše da na ostrvu postoji samo jedno naselje, što nije tačno. Poslednji popis iz 2011. godine zabeležio je 1.024 stanovnika u četiri naselja: Elafonissos 816, Kato Nissi 156, Kapari 37 i Lefki 15. Pored toga, u naselju Pounta popisano je 17 stanovnika, tako da je broj stanovnika opštine 1.041.
Broj stanovnika opštine u naglom je porastu između dva poslednja popisa od 745 na 1.041, što iznosi čak 40%. Navodno je broj stalnih stanovnika ostrva između 300 i 350, dok ih je tokom leta, kada dolaze brojni turisti mnogo više. Naselje Elafonissos, tipično ribarsko mesto na severnoj obali ostrva, upisano je u registar gradova na zahtev bogate familije Grigorakis iz Manija, a podignuto je na mestu gde se nalazilo naselje još u praistoriji.
Malo selo odlikuje tipična arhitektura grčkog ostrva, sa malim belim kućama, krovovima sa crvenim crepom i uskim uličicama. Naselje su osnovali sredinom XIX veka doseljenici sa Peloponeza iz naselja Mani.
Elafonissos ima sve osnovne sadržaje koji turistima mogu zatrebati tokom odmora. Ponuda smeštajnih kapaciteta i taverne su na raspolaganju, kao i kafići na obali mora.
Privreda
Elafonisos ima jedan od najveći broj ribara u odnosu na ukupan broj stanovnika. Oko 60% meštana su ribari i svako iz starije generacije ima bar jedan ribarski brod.
Turizam uzima sve više maha, pošto tokom jula i avgusta ostrvo posećuje i više od 3.000 ljudi sa oko 1.200 automobila u toku jednog dana.
Saobraćaj
Na Elafonisos se dolazi trajektom iz mesta Pounta na Peloponezu. Trajekt polazi na svakih pola sata od 7 h ujutru do 1 sat posle ponoći. Vožnja traje samo devet minuta! Po poslednjim informacijama za prevoz automobila se plaća 11,50 €, dok je za putnike cena karte samo 1 €. Kada se dođe na ostrvo postoji veliki parking koji se naplaćuje i kamp.
Spominje se i trajekt na relaciji Neapolis – Elafonisos. Nisam pronašao tačne podatke, ono što sam zaključio (ne mora da je tačno) da u sezoni postoji brod na toj relaciji, ali ne i trajekt, i da vožnja traje oko 30 minuta. Takođe postoji autobuska linija koja povezuje Neapoli i Pountu.
Itinerer od atinskog aerodroma do Elafonisosa
Za one koji se usude kolima iz Srbije da krenu na Elafonisos, trebalo bi imati u vidu da je razdaljina od Beograda oko 1450 km i da je potrebno oko 20 sati vožnje. Od atinskog aerodroma ima oko 387 km i predviđeno je da se vozi pet sati.
Na samom ostrvu ima oko 17 km asfaltnih puteva, a kao izgledaju ostrvski putevi ilustrovano je na slikama na narednoj strani.
Raskrsnica puteva za plaže Simos i Sarakiniko
Znamenitosti
Na ulazu u luku turisti danas nailaze na oba simbola Elafonisosa: statuu srne i crkvu Agios Spiridona. Crkva je na kraju severne strane ostrva, na sprudu koji je sa ostrvom povezan nasipom. Nalazi se na mestu stare vetrenjače, a podigli su je 1852. godine Pashalis Gerakaris, vođa ustanika protiv Turaka i njegova žena Florou.
A kada se već dođe na Elafonisos greh je ne prošetati ostrvom Device Marije, koje ima predivnu plažu Panagia ili izgubljenim gradom iz bakarnog doba na obližnjem ostrvcetu Pavlopetri.
Ne treba propustiti ni šetnju peščanim brežuljcima pokrivenim kedrovom šumom, a posetioce ovo ostrvce na svakom koraku iznenađuje autentičnošću – dok razgledaju živopisnu ribarsku luku, kada stignu do malene crkve ili dok jednostavno uživaju u ribljim specijalitetima u lokalnim tavernama.
Jedna od znamenitosti ostrva je i crkva Panagija. Zapisi na ulazu u crkvu potiču iz 1825. godine, a ikona Teotokosa po kojoj je poznata naslikana je 1855. godine, dok je bronzano zvono (koje je van crkve) podignuto 1878. godine. Crkva je podignuta na mestu stare vizantijske crkve.
Na 200 m od crkve nalaze se ostaci mikenskih grobnica iz perioda 1600.-1100. godine p.n.e.
PLAŽE
Simos (Fragos):
Lokacija: 4 km južno od Elafonissosa.
Opis: Ova netaknuta plaža je najpopularnija na Elafonisosu. Beli pesak, kristalna voda i neverovatan pejzaž učinili su da Simos izgleda kao tropska plaža.
Nije ni čudo da se Simos smatra jednom od najboljih plaža na Elafonisosu. Štaviše, plaža se smatra jednom od najboljih u Grčkoj.
Do plaže Simos lako je doći automobilom, premda bi put trebalo malo popraviti. Postoji veliki parking koji se prostire skroz do plaže.
Simos se sastoji od dve plaže, Megalos (veliki) Simos i Mikros (mali) Simos. Postoje i drugi nazivi za ta dva dela plaže. Veća plaža se naziva Sarakiniko, dok se manja plaža naziva Fragos.
Megalos Simos je najduža plaža na ostrvu, dok je Mikros Simos odmah pored. Ove dve veličanstvene plaže razdvaja uski pojas belog peska.
Plaža Fragos dugačka je oko 400 m i poseduje sprud sa koga se pruža neverovatan pogled. Prelep beli pesak i tirkizno more je pogled koji je veoma upečatljiv prilikom stupanja na ovu plažu. Voda je izuzetno mirna, topla, plitka sa postepenim ulaskom u dubinu. Zbog ovih karakteristika preporučuje se kako neplivačima, tako i deci. O čistoći vode govori i činjenica da je more prepuno različitih ribica, školjki, a mogu se pronaći i morske zvezde i hobotnice. Kada je vreme vetrovito, Simos je idealan za surfovanje. Brojni brodići i jahte se usidre u blizini kako bi uživali u vodi. U špicu sezone na plaži može biti gužva.
Postoje ležaljke na tri mesta na plaži. Cene su i više nego pristupačne, 6 € za dve ležaljke i suncobran. Kafići pored pića nude i tradicionalnu grčku hranu. Giros staje 3 € ukoliko se poruči na plaži, što je opet prihvatljivo za svačiji džep. Usluga je veoma brza i efikasna.
Sarakiniko:
Lokacija: 5 km južno od Elafonissosa.
Opis: Sarakiniko je veliki zaliv sa mekim peskom i kristalnom vodom. Nalazi se pored popularne plaže Simos.
Ako je divan pejzaž ono za čime se žudi, tada će se zavoleti plaža Sarakiniko. To je najduža plaža na ostrvu (dugačka preko 1 km), sa prelepom plavom vodom i belim peskom. Na plaži postoji niz dobrih sadržaja, kao što su hoteli, restorani, barovi i kampovi.
Do plaže je lako doći automobilom, iako je asfaltni put do plaže nije u najboljem stanju, pošto je strm, vijugav i mestimično uzak. I pored toga, pogled sa glavnog puta je prilično dobar, a ako se vozi malo dalje prema plaži Karavostasi, postaje bolji.
Lefki:
Lokacija: 4 km južno od Elafonissosa.
Opis: Zaliv Lefki nalazi se na putu za plažu Simos, na južnoj obali ostrva.
Zbog nepostojanja autobuske linije na ostrvu Elafonisos, do plaže Lefki moguće je doći iz glavnog naselja samo automobilom ili pešice.
Malena plaža Lefki nalazi se na južnoj obali ostrva, blizu plaže Simos. Turisti je obično zanemaruju na putu ka plaži Simos, jer je suviše mala i ima stene u pesku, ali more ima istu neverovatnu plavu boju. Nakon što se prođe raskrsnica odakle putevi vode do dva suprotna kraja plaže Simos, posle 400 m sa leve strane je plaža Lefki.
Svake godine plaža postaje sve popularnija, ali ne gubi mirnu atmosferu. Velika prednost ove plaže je kada duvaju zapadni, jugozapadni i južni vetrovi, pošto je zaštićena od njih.
Kontogoni:
Lokacija: U naselju Elafonissos, 500 m zapadno od luke.
Opis: Kontogoni je lepa dugačka plaža na severnoj obali ostrva u blizini luke.
Kontogoni je glavna plaža u naselju Elafonissos. To je velika peščana plaža koju su na pojedinim mestima zauzeli kafići postavljenjem stolova.
Nažalost, ova plaža je pretrpela neke izmene zbog izgradnje istočnog priobalnog puta (ovo nije baš jasno, budući da se plaža nalazi u zapadnom delu grada). Uzimajući u obzir otežan pristup do mnogih okolnih plaža, novi put je obezbedio lakši način da se stigne do njih.
Srećom, ova plaža je blizu glavnog naselja Elafonissos, pa je lako dostupna. U blizini postoje mogućnosti za smeštaj, kao što su vile i studija za najam. Stotinak metara dalje je mini market za svakodnevnu nabavku, kao i restorani.
Kalogeras:
Lokacija: 1 km zapadno od Elafonissosa.
Opis: Kalogeras je lepa plaža sa kristalnom vodom blizu rta Kontogoni na severnoj obali ostrva. U blizini plaže nalazi se deo potopljenog antičkog grada.
Nakon što se prođe plaža Kontogoni, zapadno od naselja, dolazi se do rta Kalogirou ili Kalogeras (pored fudbalskog igrališta). Na morskom dnu na nekoliko mesta su kamene ploče, dok je izgradnja betonskog zida (verovatno zbog sportskih objekata, pošto je tu i teren za košarku) promenila karakter plaže.
Plaža Kalogeras usko je povezana sa drevnim gradom Elafonissosom prema nekim zanimljivim arheološkim otkrićima u tom području. Elafonisos je nekada bio poznat kao Onou Gnathos, a prema istoričaru Pausaniju, njegov glavni grad je bio na području koje danas poznajemo kao ostrvce Petri ili Pavlopetri. Ovo ostrvce je bilo deo Elafonisosa do prvog veka nove ere, kada je došlo do razdvajanja zemljišta.
Danas je plaža Kalogeras uglavnom poznata kao prirodni nastavak plaže Kontogoni. Veoma je dugačka i zadržala je živopisan izgled, jer ima mnogo kedrovog drveća i lepe peščane dine. Do plaže je veoma lako doći iz Elafonissosa, pa je stoga blizu turističkih sadržaja.
Nisia Panagias (Panagia, Panagitsa):
Lokacija: 4 km jugozapadno od Elafonissosa.
Opis: Prelepa uređena plaža u selu Kato Nisi, na zapadnom delu ostrva. Peščane dine, kao na plaži Simos i kristalno čista voda svetlo azurne boje su karakteristike ove predivne plaže.
Aglyftis:
Lokacija: Na jugozapadnoj obali ostrva.
Opis: Plaža Aglyftis nalazi se 1600 m jugozapadno od plaže Nisia tis Panagias.
Aglyftis je najmanje poznata plaža na ostrvu, divlja, usamljena i udaljena. Društvo joj prave jata galebova i crkva Agios Patapios.
Do plaže se dolazi pešice, stazom koja polazi sa plaže Nisia tis Panagias i prolazi pored mora. Na pojedinim mestima staza je zahtevna i potrebno je oko 40 minuta hoda da se savlada rastojanje između dve plaže.