Egadska ili Egadijska ostrva (italijanski Isole Egadi; sicilijanski Ìsuli Ègadi; latinski Aegates Insulae; grčki Aἰγάται Νῆσοι – doslovno “kozija ostrva”) su grupa od pet malih planinskih ostrva u Tirenskom moru (severo)zapadno od Sicilije, u blizini gradova Trapani i Marsala, sa ukupnom površinom od 38,32 km2.Sa geološke tačke gledišta, ostrva Egadi su usko povezana sa Sicilijom.
Favignana (Aegusa), najveće ostrvo, smešteno je 16 km jugozapadno od Trapanija, dok je Levanzo (Phorbantia) 13 km zapadno. I Maretttimo, drevna Hiera Nesos, 24 km zapadno od Trapanija, sada se smatra delom grupe. Dva manja ostrva, Formica i Maraone, smeštena su između Levanza i Sicilije. Ovoj grupi ostrva geografski pripada i grupa ostrva Isole dello Stagnone, koja se nalaze neposredno uz obalu Sicilije, ali nisu u sastavu Opštine Favignana.
Klima je izuzetno blaga u zimskim mesecima, dok su leta duga, topla i sunčana. Prosečna minimalna zimska temperatura, u januaru i februaru, iznosi 5°C, dok je maksimalna u julu-avgustu 45°C. Padavina ima malo.
Aviofauna je izuzetno bogata, a zastupljeni su zmijar, sivi soko, sup, prugasti orao, crkavica, pelikan, plamenac, bluna, kaukal, mali zovoj, galeb klaukavac, morski vranac, bela čiopa, kukuvija, modrokos, ćubasta ševa, gavran i još neke vrste za koje nisam pronašao naziv na našem jeziku.
Postoje dokazi o neolitskim, pa čak i paleolitskim slikama u pećinama na ostrvu Levanzo i u manjoj meri na ostrvu Favignana.
Ostrva su bila poprište bitke 241. godine p.n.e, u kojoj je flota Kartagine poražena od rimske flote, koju je predvodio Gaj Lutacije Katul, čime je okončan Prvi punski rat. Nakon prestanka moći Zapadnog rimskog carstva u I mileniju n.e, ostrva su, u meri u kojoj se njima uopšte moglo upravljati, bila deo teritorija Gota, Vandala, Saracena pre nego što su Normani 1081. godine utvrdili Favignanu. Ostrva su pripadala porodici Pallavicini-Rusconi iz Đenove do 1874. godine, kada ih je kupila porodica Florio iz Palerma.
Ukupna populacija po proceni na dan 1. januar 2023. godine iznosila je 4.506 stanovnika. Glavno zanimanje ostrvljana je ribolov, a tu je i najveći pogon za preradu tune na Siciliji. Administrativno, arhipelag čini Opštinu Favignana u Slobodnom konzorcijumu opština Trapani.
Karakteristična jela Egada su ona tipična za kuhinju Trapanija, a posebno uključuju jela na bazi kus-kusa i specijalitete vezane za ribe, kao što su marinirana tunjevina, pečena sabljarka i prženi mleč od tune. Konzervira se crvena tunjevina u maslinovom ulju, ikra i slana tunjevina.
F A V I G N A N A
Favignana (sicilijanski Faugnana) je najveće i glavno ostrvo arhipelaga Egadi.
Ime Favignana (ranije Favognana) potiče od latinskog favonius (fovonius), termina kojim su Rimljani označavali vreli vetar koji je dolazio sa zapada i određuje veoma blagu klimu ostrva. U antičko doba Favignana se zvala Egusa (Aegusa na latinskom), od grčkog Aigousa (Αἰγοῦσα), odnosno “koja ima koze”, s obzirom na njihovo obilje na ostrvu. Bio je poznat i pod drugim imenima kao što su Aponiana, Katria, Gilia i pominju ga brojni pisci kao što su Plinije, Polibije, Nepoziano. Arapski geografi su ga poznavali pod imenom Djazirat ‘ar Rahib (“ostrvo monaha” ili “isposnika”), jer se na ostrvu nalazi tvrđava Svete Katarine iz normanskog doba, gde su živeli monasi.
Slikar Salvatore Fiume definisao ga je kao “leptir na moru” zbog karakterističnog oblika.
Geografija
Favignana je udaljena oko 7,8 km od zapadne obale Sicilije, između gradova Trapani i Marsala. Ostrvo je dugačko 9 km, najveća širina je 4,8 km, a površina je 19,8 km2. Dužina obale je 33 km, a koeficijent razuđenosti je 2,09. Obala je nazubljena i puna šupljina i pećina. Pored južne obale ostrva nalazi se ostrvce Preveto, i dve hridi Galera i Galeotta.
Ostrvo sa severa na jug preseca planinski greben čiji je najveći vrh Monte Santa Caterina visok 314 m. Dva druga vrha su Punta della Campana (296 m) i Punta Grosa (252 m).
Iako je u davna vremena Favignana bila bogata vegetacijom, danas je ogoljena zbog krčenja šuma.
Favignana je deo prirodnog rezervata ostrva Egadi osnovanog 1991. godine.
Ostrvo je prilično neplodno i na njemu preovlađuje tipično mediteransko šipražje i gariga. Vegetaciju stoga čine maslina, tršlja (ili mala smrdljika), rogač, drvenasta mlečika i grozdasti ruj (ili mirisavi ruj). Postoje neki zanimljivi endemi. Studija iz šezdesetih godina XX veka o vegetaciji arhipelaga izveštava o oko 570 vrsta na Favignani.
Jedno je od retkih manjih sicilijanskih ostrva na kojima postoji populacija sicilijanske zelene krastače.
Dva dela ostrva doživela su različitu sudbinu zbog odluke Saracena da osnuju prvo jezgro grada u blizini istočnih padina Monte Santa Caterine, i zbog različitog mineraloškog sastava stena prisutnih u oba; ova razlika u sastavu skrenula je pažnju ostrvljana na istočnu stranu, što je dovelo do dugotrajne aktivnosti vađenja kamena.
Kamenolomi tufa (ili pršinca) su stoga raštrkani po teritoriji Piana, postajući tokom vekova element koji najviše karakteriše pejzaž ostrva. Kamen prisutan na ostrvu je kalkarenit, sedimentna stena sastavljena uglavnom od peska i fosilnih školjki, koja je podeljena u dve kategorije: slabijeg kvaliteta, žute boje, prisutna u gornjem sloju zemljišta i kvalitetnijeg, obojena belo, ispod prethodnog. Beli kalkarenit sa Favignane se tokom vekova koristio kao odličan građevinski materijal koji se i danas nalazi u kućama i crkvi Bezgrešnog začeća Favignane, u vili Florio, u vili Igiea u Palermu, u Messini u zgradama obnovljenim posle zemljotresa 1908. godine i u Tunisu.
Otvoreni kamenolom u oblasti Settemine
Eksploatacija kamena dostigla je svoj maksimalni razvoj u periodu od XVII veka do početka XX veka, tokom koga je, kroz unapređenje tehnika i alata korisnih za rezanje kamena, došlo do do toga da su kamenolomci Favignana postali su stručnjaci.
Postoje dve vrste kamenoloma na Favignani: otvoreni (jama) ili pokriveni (tuneli i stubovi); određivanje načina iskopavanja zavisilo je isključivo od orografskog stanja zemljišta.
Metoda na otvorenom podrazumevala je pravljenje kamenoloma kroz kvadriranje horizontalne površine, dimenzija približno 10×10 m, i naknadno uklanjanje vegetacije, površinskog sloja stene debljine od 1-2 m, dok se ne dođe do najdubljeg kamena. Kamenolom je stoga građen sloj po sloj, omogućavajući kamenolomcima da izvlače kamen od vrha do dna, spuštajući se u dubinu zemlje, vodeći računa da ostave kamenolome pričvršćene za zemlju kako bi formirali stepenište, jedini način pristup unutrašnjem. Metoda u zatvorenom je umesto toga podrazumevala pristup kamenolomu ili kroz prirodne pećine, koje se nalaze uglavnom duž obale, ili kroz otvor tunela na vertikalnom zidu kamenoloma na otvorenom. Izgradnja tunela podrazumevala je da su neki delovi stene ostali netaknuti da bi koristili kao vertikalni oslonac.
Duga rudarska aktivnost, naročito prisutna u istočnom delu ostrva, dovela je do stvaranja posebnih rovova, jaruga i pećina, danas pretvorenih, posebno od strane građana, u posebne i evokativne povrtnjake, bašte i kuće.
Avgust je najtopliji, a januar najhladniji mesec na Favignani. Prosečna najniža temperatura je 10,5°C u januaru i februaru, a najviša je u avgustu sa 30,6°C. Padavina ima veoma malo, samo 266 mm godišnje, pri čemu u julu i avgustu ne padne ni kap kiše. Najkišovitiji meseci su od novembra do januara, ali i tada ima tek do pet dana mesečno sa kišom.
Istorija
Ljudsko prisustvo na Favignani datira još iz gornjeg paleolita; tragovi veoma drevnih ljudskih naselja nalaze se uglavnom u pećinama Faraglione i Pozzo u oblasti San Nicola. Feničani su se naselili na ostrvo počev od VIII veka p.n.e. do 241. godine p.n.e, kada je rimska vojska koju je predvodio Gaio Lutazio Catulo, pobedila kartaginjansku flotu u poslednjoj bici Prvog punskog rata nakon čega je Sicilija definitivno pripojena Rimu. Nakon raspada Rimskog carstva, ostrva su pala u ruke Vandala i Gota, koje je kasnije ponovo osvojila Istočno rimsko carstvo 535. godine i konačno pala u ruke Saracena između 827. i 902. godine.
1081. godine Normani su pod vladom Ruđera I Sicilijanskog podigli naselje i moćno utvrđenje: tvrđavu San Giacomo (unutar bivšeg zatvora, u gradu) i tvrđavu Santa Caterina (na vrhu brda). Pratila je sudbinu Sicilije sve do XVI veka, pripadajući kao baronstvo porodicama Carissima i Riccio; 1568. godine feud je prodat Francescu Ferdinandu d'Avalosu; sredinom XVII veka, zajedno sa celim arhipelagom, postaje vlasništvo porodice Pallavicini-Rusconi iz Đenove, a potom, 1874. godine porodice Florio, koja je proširila tehniku za ulov tune.
Nekadašnji pogon za preradu tune i tvrđava na vrhu brda Santa Caterina
Od burbonskog perioda (burbonci Dve Sicilije, 1734-1861) do fašizma ostrvo je korišćeno pre svega kao zatvor i mesto zatočeništva za političke protivnike. Tokom burbonskog perioda, Giovanni Nicotera je bio zatvoren u tvrđavi Santa Caterina, koga je Garibaldi potom oslobodio nakon Pohoda hiljade 1861. godine.
Tokom Drugog svetskog rata ostrvo je imalo utvrđenu obalu, s obzirom na njegov strateški položaj, impresivnu mrežu kazamata i vojnih utvrđenja, uglavnom očuvanih i danas.
Stanovništvo
Po popisu iz 2011. godine na Favignani je živelo 3.407 stanovnika, što znači da je gustina naseljenosti 172 stanovnika/km2.
Na slici je dijagram kretanja broja stanovnika opštine. Po proceni na dan 1. januar 2023. godine opština je imala 4.506 stanovnika, što znači najviše u poslednjih 40 godina. Rekordan broj stanovnika zabeležen je 1951. godine (6.714), a najmanji još 1861. godine (3.913). U poslednjih 50 godina nema većih oscilacija u broju stanovnika.
Tradicionalna mediteranska arhitektura ostrva, koju karakteriše beli malter i plavi ili zeleni prozori, su, posebno poslednjih godina, predmet ponovnog otkrivanja i valorizacije; predeo je zaštićen nadzorom kulturnog nasleđa.
Naselje se nalazi oko prirodnog zaliva gde je i luka, a na čijim obalama se nalaze zgrade starog pogona za preradu tune.
Privreda
Privreda, nekada zasnovan na izlovu tune i eksploataciji tufa, sada se skoro u potpunosti oslanja na turizam. Tako je došlo do razvoja hotelskog, a posebno nehotelskog smeštaja u naselju i okolini, sa rađanjem turističkih naselja, hotela, seoskih kuća i vikendica.
Sektor restorana je takođe zabeležio rast zahvaljujući turizmu, kako po broju mesta tako i po kvalitetu ponude.
Favignana ima niz plaža, od kojih su najpoznatije della Praia, Burrone (peščana), Cala Azzurra (plaža sa stenama), Cala Rossa (stenovita), Bue Marino (stenovita), Cala Grande, Cala Ritunna (okrugla uvala), Grotta Perciata (stenovita), Calamoni (mala stenovita plaža), Scivolo (stenovita), Punta longa, Preveto (šljunkovita) i Marasolo (mala plaža sa stenama).
Plažu Cala Rossa je 2015. godine je sajt SkyScanner proglasio za najlepšu u Italiji. Gledajući slike, ja plažu i ne ne nalazim! A u opisu piše da prozirno more i ravne stene stvaraju zaista evokativan scenario. Do plaže se može doći brodom ili kopnom, u drugom slučaju mora se pešačiti. Dug spust vodi do stenovite obale uvale, da bi se došlo do mora prolazi se pored kamenog zida. Nije preporučljivo pešačiti sa decom mlađom od pet godina, starijim osobama, trudnicama i osobama sa invaliditetom. Da bi se potpuno bezbedno stiglo do plaže, najbolje je osloniti se na čamac i usidriti se u uvali.
Saobraćaj
Tokom glavne sezone dnevno postoji najmanje 15 polazaka trajekta i hidroglisera na relaciji Trapani – Favignana. Vožnja hidrogliserima traje 30-40 minuta u zavisnosti od brodara, a trajektu je potrebno 1:20 h. Polasci su od 7-21 h, a cena karte se kreće od 9-16 €.
Ostrvo je dobro pokriveno mrežom asfaltnih puteva, kojih ima oko 30 km, jer nema većih prepreka. To se pogotovo odnosi na istočni deo ostrva.
Znamenitosti
- Crkva Madrice iz XVIII veka nalazi se u centru naselja Favignana i posvećena je Bogorodici Bezgrešnog začeća. Unutar nje se nalazi dragoceno drveno raspeće iz XVIII veka i mermerna statua koja prikazuje Svetog Antonija iz XVII veka.
- Vila Florio je neogotička građevina, koju je izgradio Ignacio Florio od 1876. do 1878. po projektu arhitekte Đuzepea Damijanija Almejde. Danas je u vlasništvu opštine i u njemu se nalazi turistički informativni punkt.
- Castello di Santa Caterina, tvrđava na vrhu ostrva.
- Bivša fabrika za preradu tune Favignana, koja više nije u funkciji zbog smanjenog broja ulovljenih tuna, obnovljena od strane Sicilijanskog regiona od 2003-2009. godine. Trenutno je otvorena za javnost (ulaznice se naplaćuju), a u ponudi je obilazak sa vodičem, koji je bivši radnik pogona. Unutar je moguće pronaći video svedočanstva vezana za drevnu metodu lova na tune, koja se danas praktično ne koristi, kao i istorijski filmovi. U muzeju se nalazi Antikvarijum, sa prostorijom u kojoj su izloženi istorijski artefakti pronađeni u okolnom moru.
P R E V E T O
Preveto je malo ostrvce udaljeno nešto više 230 m od južne obale Favignane, koje se lako razlikuje od dve druge hridi u blizini, Galeotte i Galere, koje su znatno manje veličine.
Ostrvo se verovatno tako zove zbog jedinog verskog objekta, možda manastira.
Ostrvo je dugačko i široko po 280 m, a površina je 5,7 ha. Obala dužine 1,18 km je stenovita, visoka od 2-4 m. Ostrvo je nisko i ima visinu od 8 m. Postoji mala plaža sa sitnim peskom, do koje se može doći i plivanjem sa obale.
Ostrvo je mesto gnežđenja galeba klaukavca, čija se jaja izlegu u prvim nedeljama maja.
GPS koordinate: 37°54′53″ N, 12°18′07″ E.
M A R E T T I M O
Marettimo je drugo po veličini ostrvo u arhipelagu Egadi.
Drevni grčki toponim ostrva, koji je citirao Polibije, bio je Hierà Nésos (Ἱερά νῆσος), što znači “sveto ostrvo”. Sadašnje ime najverovatnije potiče od Marìtima, latinskog imena ostrva koje se već pojavljuje u III veku n.e. Neki naučnici sugerišu da se poreklo imena može naći u obilnom prisustvu divlje majčine dušice. Međutim, ovo nije jedina vrsta trave koja spontano raste na ostrvu, čija je veoma specifična klima doprinela razvoju izvanredne flore.
Geografija
Marettimo se nalazi 16 km zapadno od ostrva Favignana, odnosno 35 km zapadno od Sicilije. Ostrvo je dugačko 7 km, najveća širina je 2,9 km, a površina je 12,3 km2. Dužina obale je oko 22,5 km, a koeficijent razuđenosti je 1,81.
Najviša tačka ovog brdovitog ostrva je planina Falcone visoka 686 m, što znači da je Marettimo znatno viši u odnosu na Favignanu. Vredne pažnje su pećine, do kojih se može doći samo sa mora; kraške pojave; morsko dno, od kojih su neki deo prirodnog rezervata Egadi.
Maretimo se odvojio od kopna nekoliko milenijuma pre druga dva ostrva arhipelaga. Rezultat toga je da postoje razne endemične biljke.
Istorija
Drevna populacija ovog ograničenog područja Mediterana (Feničani, Elimejci, Sikanci) pripisivala su Marettimu sveti karakter u kome se i danas može uživati. Prema trapanskoj teoriji “Odiseje”, Marettimo bi se poklopio, sa geografske tačke gledišta, sa Itakom, domovinom Odiseja.
Rimljani su izgradili vojni garnizon na Marettimu posle Prvog punskog rata, oko 150. godine p.n.e, čija je svrha bila kontrola puta između Tunisa i Rima. Kompleks, poznat kao Case Romane, nalazi se iznad grada, na nadmorskoj visini od približno 250 m i sastoji se od dve male zgrade i crkvice iz doba Normana.
Nekoliko autora navodi Hieru kao mesto gde je potpisan mirovni sporazum između Rimljana i Kartaginjana nakon dramatične bitke na Egadskim ostrvima 10. marta 241. godine p.n.e, u kojoj su Annone i njegovi brodovi poraženi Rimljana.
Castello di Punta Troia
Tvrđava Castello di Punta Troia, izgrađen u normanskom periodu (oko 1140. godine), kasnije je korišćena kao zatvor. Tokom burbonskog perioda, Guglielmo Pepe, napuljski vojskovođa i patriota, takođe je bio zatočen u njegovim uskim i tamnim ćelijama. U XV veku ceo arhipelag je bio baronija porodica Carissima i Riccio; 1568. godine feud je prodat Francesku Ferdinandu d’Avalosu; sredinom XVII veka ostrvo je postalo vlasništvo porodice Pallavicini-Rusconi iz Đenove.
Stanovništvo
Ostrvo ima oko 300 stanovnika zimi, a 700 leti (ne računajući turiste). Po poslednjem popisu iz 2011. godine na ostrvu je bilo 684 stanovnika.
Privreda
Stanovnici žive id ribolova, turizma i tradicionalnih zanata. Ribolov se uglavnom obavlja u letnjim mesecima.
Saobraćaj
Na relaciji Trapani – Marettimo saobraćaju dve brodarske kompanije. “Liberty Lines Fast Ferries” saobraća sedam puta dnevno sa putovanjem u trajanju od približno 1:10 h, dok komapnija “Siremar” saobraća do sedam puta nedeljno, sa putovanjem u trajanju od približno 2:55 h. Dakle, ukupno ima 56 polazaka nedeljno. Prvi polazak je u 8 h, a poslednji je u 21 h. Prosečna cena karte je 14 €.
Na ostrvu nema puteva, praktično jedini asfaltirani put povezuje naselje sa grobljem i dugačak je 1,1 km. Za transport po planinskim terenima koriste se mule. Ostrvo je ispresecano raznim stazama.
L E V A N Z O
Levanzo (na sicilijanskom Lévanzu) je najmanje od tri naseljena ostrva arhipelaga Egadi.
Grčki naziv za ostrvo bio je Phorbantia (Φορβαντία), verovatno zbog obilne količine trave (φορβή) na ostrvu.
Levanzo se nalazi 4 km severno od ostrva Favignana, a 12,5 km zapadno od Sicilije. Ostrvo je dugačko 4 km, najveća širina je 2,6 km, a površina je 5,6 km2. Dužina obale je blizu 12 km, pa je koeficijent razuđenosti 1,43.
Sastoji se od belih krečnjačkih stena koje su podeljene na brojne pećine. Najviši vrh je Pizzo Monaco (270 m). Vegetaciju u suštini čine drvenasta mlečika, ruzmarin, srebrna pepeljuga itd.
Neke pećine gledaju na obalu, od kojih je najpoznatija Grotta del Genovese, jedno od najvažnijih sicilijanskih arheoloških nalazišta, sa svojim kamenim gravurama i slikama koje datiraju iz gornjeg paleolita (9680. godine p.n.e).
U moru, ispred plaže Cala Minnola, na istočnoj strani ostrva Levanzo, nalazi se jedno od najvažnijih potopljenih arheoloških nalazišta na Siciliji: tu su olupina rimskog broda i ostaci tereta, amfora i ulomaka keramike koji leže na dubini od približno 27 m.
Naselje Levanzo je jedino na ostrvu. Sastoji se od male grupe kuća opremljenih malom lukom koja je udaljena oko 15 km od Trapanija. Nema puteva, osim malog asfaltnog puta koji vodi do plaže Faraglione. Ovo stanje tehnološke zaostalosti objašnjava integritet njegove scenske lepote.
Međutim, taj podatak nije baš tačan. Postoje drugi putevi koji su betonski ili popločani, pa je njihova ukupna dužina oko 6,5 km.
Po popisu iz 2011. godine na ostrvu je bilo 208 stanovnika.
Veza sa lukom Trapani je veoma česta i u špicu sezone ima do 15 polazaka dnevno. Putovanje traje od 25-100 minuta.
Pećina Grotta del Genovese
M A R A O N E
Maraone se nalazi između ostrva Levanzo i Sicilije. Oko 600 m istočno nalazi se ostrvo Formica, ostrvo Levanzo udaljeno je 5 km, Sicilija 6,8 km, a ostrvo Favignana 8,2 km.
Maraone je mala traka zemlje, tačnije velika stena uskog i dugačkog oblika. Duga je nešto više od 600 m, a najveća širina ne prelazi 80 m. Površina je 5 ha, a visina je samo 4 m.
GPS koordinate: 37°59′24″ N, 12°24′51″ E.
F O R M I C A
Formica je mali pojas zemlje koji se nalazi između ostrva Levanzo i Sicilije, naspram grada Trapanija. Najbliža su ostrvo Levanzo (4,4 km), Sicilija (7,4 km) i ostrvo Favignana (7,6 km). Oko 600 m zapadno od ostrva nalazi se Maraone. Površina Formice je 4 ha.
Deo mora koji okružuje ostrvo je uključen u zonu "B" morskog prirodnog rezervata Egadskih ostrva.
Tokom vekova naseljavali su ga Feničani, Kartaginjani, Grci, Italijani, Rimljani, Arapi i Normani. Sada je u privatnom vlasništvu, pripada "Mondo X" od osamdesetih godina XX veka, terapijskoj zajednici za narkomane koju je osnovao otac Eligio.
Na ostrvu Formica još uvek postoje stari pogoni za preradu tune u vlasništvu porodice Florio, sa ostacima dve građevine. Takođe postoji utvrđena konstrukcija sa kulom, na kojoj je izgrađen svetionik, kao i mlin. Tu se nalazi i veoma drevna crkva, koja se zove crkva Raisa. Sve zgrade su obnovljene. Postoji i mali muzej u kome se nalaze razne amfore i savršeno očuvan antički čamac, nekada korišćen za lov na tune.
Ostrvo ima malu luku, pogodnu samo za izletničke ili male čamce, ali pristajanje mora biti prethodno odobreno od strane vlasnika ostrva.
Zanimljivo je da je popis 2011. godine registrovao jednog stanovnika.
GPS koordinate: 37°59′20″ N, 12°25′30″ E.
OSTRVA STAGNONE
Ostrva Stagnone (italijanski Isole dello Stagnone) su dobila ime po najvećoj laguni na Siciliji, koju karakteriše plitka voda (1-2 m, često ne više od 50 cm) i koja se nalazi između četiri ostrva San Pantaleo (Mozia), Isola Grande, Schola i Santa Maria, u slobodnom opštinskom konzorcijumu Trapani. Geografski su deo arhipelaga Egadi, međutim, njihova površina nije uzeta u obzir prilikom računanja ukupne površine arhipelaga.
Ostrva Stagnone su deo rezervat prirode "Isole dello Stagnone di Marsala".
Ostrva grupe (ima ih četiri):
• Isola Grande ili Isola Lunga, najveće u arhipelagu. U antičko doba ga je činilo 5 malih ostrva (Frati Janni, Altavilla, Burrone, Sorci i San Todaro) spojenih kanalima.
• La Scuola ili Schola, najmanje u arhipelagu.
• Santa Maria.
• San Pantaleo (drevna Mozia) je najvažnije od ostrva Stagnone sa pejzažne i arheološke tačke gledišta. Kružnog je oblika, a na njemu je bila drevna feničanska kolonija.
ISOLA GRANDE
Isola Grande (Isola Lunga, dugo ostrvo ili Altavilla), je ostrvo koje se nalazi na teritoriji Marsale i najveće je ostrvo u mini-arhipelagu ostrva Stagnone.
Severoistočni kraj ostrva udaljen je od Sicilije manje od 400 m. Ostrvo je dugačko 7,5 km, a najveća širina je 1,4 km. Prema italijanskoj wikipediji površina ostrva je svega 1,197 km2, što ne odgovara stvarnom stanju. Na nemačkoj wikipediji dat je podatak o 5,7 km2, do koga se i dolazi približnim merenjem na Google Earthu. Dužina obale je oko 17 km, a koeficijent razuđenosti je 2,02.
Relativno nedavno formiranje Isola Grande dovelo je do stvaranja lagune. Sastoji se od stenovitih ostrva, koja su se spojila i formirala dugačko ostrvo, verovatno zbog povećanja naslaga soli koje su bile u velikoj meri eksploatisane još od vremena Feničana. Sa mape iz XVI veka može se videti da se sastoji od 5 malih ostrva (Frati Janni, Altavilla, Burrone, Sorci i San Todaro) spojenih kanalima.
Danas postoje napuštene solane, šuma i nekoliko finih peščanih plaža. Do ostrva je moguće doći prateći pešačke rute ili šetajući kroz mora tokom oseke.
Porodica Bonanno con Gerardo stekla je prvu feudalnu titulu 1492. godine, odnosno titulu barona solane Altavilla. Francesco Adragna je posedovao solanu Altavilla, pošto je 14. aprila 1763. od notara iz Palerma dobio trajnu koncesiju od princa od Mezzojusa. Potom je 23. aprila iste godine dobio titulu barona navedene solane.
GPS koordinate: 37°53′00″ N, 12°26′25″ E.
S A N T A M A R I A
Santa Maria se nalazi u severnom delu mini-arhipelaga Stagnone, između ostrva Grande (600 m zapadno) i Sicilije (850 m istočno). Ostrvo je obliku pantljičare, dugačko je 1,3 km, a najveća širina je 250 m. U sredini ostrva širina je svega desetak metara. Površina ostrva merena na Google Earthu je 11 ha. Dužina obale je 3,27 km, a najviša tačka ostrva je na samo 3 m nadmorske visine.
Ime ostrva potiče od svetilišta Santa Maria Valleverde. Ostrvsku floru čine palme, morski borovi i razne biljke i cveće, kao i veliki maslinjak. Faunu čine magarci.
Ostrvo je područje od arheološkog interesa, zbog čega ima koristi od zaštite. Na ostrvu se nalazi vila Belle Epoque, površine 460 m2, u kojoj se nalazi i mala kapela iz XVI veka.
Okruženo je plažama, a tu je i hotelski kompleks. Iz naselja Birgi na Siciliji najlakše je doći do ostrva.
GPS koordinate: 37°52′50″ N, 12°27′42″ E.
S A N P A N T A L E O
San Pantaleo, nekada poznato kao Mozia (ili takođe Mothia, Motya ili Motye, Μοτύα na starogrčkom), je ostrvo u Stanjone di Marsala. Na ostrvu se nalazio istoimeni drevni feničanski grad. Ostrvo se nalazi pored zapadne obale Sicilije, između Isola Grande i kopna, i pripada Vitaker fondaciji.
Ostrvo se prostire na skoro 45 ha, kako pokazuje zemljišna knjiga i ima skoro kružni oblik. Uzdiže se do 55 m visine. Zemljište se sastoji od meke, lomljive, žute krečnjačke stene, na čijem je vrhu mali sloj prilično tvrde krečnjačke stene.
Na ovom malom ostrvu su Grci ili Feničani sagradili naselje, koje je zauzimalo celo ostrvo. Nivo mora je porastao za oko pola metra u odnosu na feničansko doba, pa je deo arheoloških ostataka potopljen. U antičko doba postojao je put koji je povezivao Siciliju (rt San Teodoro) i krajnji severni vrhi Mozije: danas je taj put potopljen i više nije prohodan zbog erozije i morske cvetnice. U XI veku na ostrvu su se naselili monasi, a ostrvo je promenilo ime u San Pantaleo.
Rekonstrukcija ostrva, kakvo se moralo biti krajem V veka p.n.e.
Ispod površine mora vidi se put koji je nekada povezivao Siciliju i Moziju
Pristup ostrvu je dozvoljen samo preko dva privatna pristaništa, koja osim što povezuju San Pantaleo sa kopnom omogućavaju posetu i drugim ostrvima arhipelaga. Ostrvo pripada Fondaciji Whitaker, i iako je otvoreno za javnost i može se posetiti tokom radnog vremena, na snazi je zabrana neovlašćenog pristajanja.
Popis iz 2001. godine zabeležio je 10 stanovnika na ostrvu.
GPS koordinate: 37°52′00″ N, 12°28′05″ E.
S C U O L A
La Scuola (škola, na sicilijanskom La Schola) ili jednostavno Scuola je najmanje ostrvo u grupi. Nalazi se 650 m istočno od ostrva Grande, a 700 m jugozapadno od ostrva San Pantaleo. Ima ovalan oblik, dimenzija 84×58 m, površinu 0,33 ha, dužinu obale 246 m i visoko je 2 m.
Tokom rimskog perioda na ostrvu je postojala škola retorike, odakle je potekao toponim. Između ostalog smatra da je predavao i sam Ciceron.
Trenutno postoje tri zgrade iz tridesetih godina XX veka i jedna cisterna, sve u zapuštenom stanju. Zgrade su tokom Drugog svetskog rata korišćene kao lazaret za infektivne bolesnike. U vlasništvu su opštine Marsala, nakon što ga je kupio markiz Sala Spanò 1936. godine.
U decembru 2015. godine urađen je “Projekat Schola”, sa ciljem da se ponovo razvije ostrvo.
GPS koordinate: 37°51′45″ N, 12°27′24″ E.