Površina: 8,19 km²

Dužina obale: 18,7 km

Koeficijent razuđenosti: 1,84

Najviši vrh: Klepac (169 m)

Broj stanovnika: 293

Zlarin je (posle Žirja i Murtera) treće po veličini ostrvo u šibenskom arhipelagu. Od kopna ga odvaja 1.300 m široki Šibenski kanal. Dug je 6,2 km od rta Marin do rta Rat, a širok je prosečno 2,1 km.

Stručnjaci se i danas spore oko porekla imena Zlarina. Glavni problem predstavlja to, što nisu poznati nikakvi podaci o vremenu nastanka imena. Prema nekima, ime dolazi od iskrivljenog latinskog izraza “insula auri” ili “insula aurea” (ostrvo zlata ili zlatno ostrvo). Ime Zlarin prvi put se u pisanim dokumentima spominje 1298. godine. Poslednja teorija tvrdi da ime Zlarin ima veze sa hercegovačkim poreklom stanovništva. Naime, u blizini Čapljine, nalazi se lokalitet Zlarin. Nedaleko od njega nalazi se selo Klepci, a oko njih su i brojna druga imena koja se nalaze na pojedinim lokalitetima na Zlarinu.  

Klima na ostrvu je mediteranska, srednjejadranskog tipa. Preovlađujući vetar je jugo. Prosečna godišnja temperatura  vazduha je oko 15ºC. Zlarin ima oko 2700 sunčanih sati godišnje, po čemu je jedno od najsunčanijih ostrva na Jadranu.

Flora je tipično dalmatinska (hrast crnika, borovi, maslina, smokva, lijander, razne vrste veštački posađenih palmi). Van naselja preovlađuje niska šuma i makija, posebno u unutrašnjosti ostrva.

Fauna je osiromašena uticajem čoveka, pa danas na ostrvu postoje samo jež, zec i nešto bogatija populacija poljskih miševa. Do pre petnaestak godina na ostrvu su živele lisice. Od ptica preovlađuje galeb; od gmizavaca obični gušter, slepić i poskok; od vodozemaca žabe; dok je riblji svet izuzetno bogat, sa svim tipičnim srednjejadranskim ribama.

Na ostrvu su nađeni tragovi života još iz neolita i rimskog doba, a na njemu su se zadržavali i Iliri iz plemena Liburna. 1298. godine Opština Šibenik poklonila je novoosnovanoj šibenskoj biskupiji celo ostrvo Zlarin sa dvadeset kuća u kojima je živelo 70 stanovnika. Tek 1843. godine Zlarin je prestao da bude feudalni posed šibenske biskupije. 1412. godine Zlarinjani se prvi put spominju kao poznati koraljari. Tokom mletačke vladavine u Zlarinu je bila smeštena vojna posada, koja je čuvala pomorce od uskoka, gusara i Turaka. Maršal Marmont, Napoleonov zapovednik Ilirskih provincija, u nekoliko navrata boravio je u Zlarinu u periodu od 1809-14 godine. Tada je (1810) osnovana osnovna škola. 1929. godine izgrađena je mala termoelektrana koja je služila za potrebe snabdevanja mesta električnom energijom. Zlarin je u toku II svetskog rata nekoliko puta bio bombardovan. 1956. godine Zlarin je podmorskim kablom spojen na državnu energetsku mrežu Jugoslavije, a 1972. godine otvorena je mala telefonska centrala i uvedena je stalna brodska veza sa Šibenikom. 1976. godine na ostrvu je izgrađeno 8 km vodovodne mreže.

Stanovnici su se uglavnom tokom godina bavili, kao i svi ostrvljani, poljoprivredom i ribarstvom. Ono što ih razlikuje od drugih, je podatak da su se dugi niz godina bavili koraljarstvom. Prvo pominjanje koraljarstva na Zlarinu datira iz početka XV veka, kada su Zlarinjani samo vadili korale i neobrađene ih prodavali u Napulju ili na Siciliji. Početkom XVI veka spominje se prodaja neobrađenih korala Veneciji. Prvi lokalni koraljar koji je dobio je dozvolu za ulov i obradu korala 1687. godine bio je iz Šibenika. Od 1808. godine dozvole za lov na korale dobijaju i Zlarinjani. Zatim neko vreme Austro-Ugarska preuzima koraljarstvo u državne ruke, da bi se 1868. godine dozvolio slobodan izlov korala, bez potrebnih dozvola i poreza. U vreme ekonomskog vrhunca Zlarina, koraljarstvo je doživljavalo svoje zlatne trenutke. Međutim, krajem XIX veka gotovo potpuno je uništeno zbog niskih otkupnih cena neobrađenog korala. Izmedu dva svetska rata zlarinsko koraljarstvo je na granici deficita. Nakon Drugog svetskog rata koraljarstvo se približava nekadašnjim uspesima, ali gubi bitku sa veštačkim nakitom.

Druga važna grana zlarinske privrede je turizam. U doba ekonomskog procvata Zlarina, na Zlarinu su, osim dva hotela, postojale brojne vile pansionskog tipa. Nastankom Jugoslavije turizam zamire. Obnova nastupa tek 1973.godine, kada se u centru mesta otvara hotel “Koralj”. Osim hotela, na Zlarinu postoje i dva kampa. U jednoj od predratnih vila bilo je uređeno odmaralište radnika fabrike “Eterna” iz Kule. Danas je zgrada prazna, kao uostalom i dve trećine ostalih kuća u Zlarinu.

Osim nedovoljnog broja ležaja i adekvatnog smeštaja za nautičare, jedan od glavnih problema razvoja turizma su i nerešena komunalna pitanja. Zlarin nema rešeno pitanje odlaganja otpada i nema razvijenu kanalizacionu mrežu.

Ostrvo je sa kopnom povezano brodskom vezom sa Šibenikom i Vodicama desetak puta dnevno. Zlarin ima najdužu ostrvsku rivu u Hrvatskoj. Puna dužina iznosi 127,5 metara. Na Zlarin nije dozvoljen pristup automobilima.

Stanovništvo se na Zlarin doseljavalo u dva velika doseljenička talasa. Prvi se odvija u XIII veku, kada se naseljava unutrašnjost ostrva (Borovica), a stanovnistvo se uglavnom doseljava iz područja današnje zapadne Hercegovine. Drugi talas se odvijao u XVI i XVII veku, za vreme prodora Turaka. Ističu se tri navrata intenzivnog doseljavanja izbeglica pred Turcima – 1511, 1570. i 1647. godina. Osim Zlarina, tada se naseljavaju i susedna ostrva Prvić, Kaprije, Žirje i Krapanj. U to doba stanovništvo se naseljava na područje današnjeg mesta Zlarina. Stanovništvo Zlarina neprestano se povećavalo, sve do 1910. godine, kada je zabeleženo preko 1800 stanovnika. Dolaskom parobroda, koji uništavaju zlarinsku jedrenjačku trgovačku mornaricu; filoksere koja hara vinogradima; otkrićem konkurentskih koralnih grebena u Italiji; krizom svetske ekonomije tridesetih godina XX veka; razvojem železnice, kojom slabi značaj pomorskog saobraćaja, kao i samim Prvim, a kasnije i Drugim svetskim ratom, stanovnistvo sve više odlazi u emigraciju. Postojala su dva glavna talasa iseljavanja – prvi izmedu 1900. i 1914. godine, a drugi između dva svetska rata. Od gradova koji su danas vodeća središta zlarinskih iseljenika valja spomenuti Buenos Aires, Njujork, San Pedro, Punta Arenas… Ipak, iseljenici nisu zaboravili rodni kraj, što su dokazali prilozima za dovod električne energije na ostrvo i za izgradnju vodovoda. Intenzivno iseljavanje dovelo je do toga da danas Zlarin beleži negativan prirodni priraštaj jer se deca u proseku rađaju svake druge ili treće godine, a prosek godina stanovništva je između 60 i 65 godina. Rezultat svega toga je da se danas u toku zime na ostrvu nalazi svega oko 150 stanovnika, mahom staraca.

Gospe od Rašelje

Crkva Uznesenja Blažene djevice Marije

Ispo` Leroja

Jedan od najpoznatijih kulturno-istorijskih spomenika Zlarina je i tradicionalna zlarinska ženska narodna nošnja. Od građevina ističu se uglavnom sakralni objekti. Najstarija je crkva Gospe od Rašelja, smeštena u polju van mesta. Sledeća je crkva Uspenja Bogorodice, ujedno i zlarinska župna crkva. U mestu se još ističe i toranj s javnim satom, izgrađen 1839. godine, koga meštani popularno nazivaju “Leroj” (iskrivljeno od italijanskog “orologio”, sat). Od vrednijih kuća, svakako treba istaći letnjikovac šibenske gospode na rtu Vele Oštrice i u susednoj uvali Bučini. Letnjikovac je podignut u prvoj polovini XVII veka, a danas služi kao stambeni objekat.

Saobraćaj

Do Zlarina je moguće doći na dva načina, brodom iz Vodica ili Šibenika ili trajektom iz Šibenika.

Brod saobraća na relaciji Vodice – Prvić Šepurine – Prvić Luka – Zlarin – Šibenik. Iz Šibenika za Zlarin, sem nedeljom i praznikom, postoje četiri polaska dnevno u 9:30, 12:30, 15:45 i 19:30 h, dok sa Zlarina za Šibenik ima pet polazaka u 6:45, 11:40, 14:35, 18:40 i 21:40 h. Nedeljom i praznikom iz Šibenika postoje tri polaska u 9, 19:30 i 20:45 h, a sa Zlarina samo dva u 7:55 i 20:10 h. Liniju održava brodar “Jadrolinija”, vožnja traje 25-30 minuta, a cena prevoza je 3,32 €. Ista cena prevoza je i sa Zlarina do Vodica.

Trajektna linija koja povezuje Zlarin je Šibenik – Zlarin – Obonjan – Kaprije – Žirje. Trajekt pristaje na Zlarin samo utorkom i četvrtkom. Polazak iz Šibenika je u 11:30 h, a sa Zlarina za Šibenik je u 15:25 h. Liniju održava brodar “Jadrolinija”, vožnja traje 25-30 minuta, a cena prevoza putnika od Zlarina do bilo koje destinacije je 3,32 €. Postoji i cena za vozila koja iznosi 16,72 €.

Na Zlarinu je, kao i na Prviću i Krapnju, zabranjena upotreba automobila, uprkos tome što na ostrvu postoji oko 6 km asfaltiranih puteva i pored toga uređene staze, što ga čini mamcem za ljubitelje biciklizma ili dugih šetnji.

PLAŽE

Osim po koralima, Zlarin je poznat i po lepim plažama. One najbliže nalaze se svega sto metara levo od mola na koji pristaje brod “Tijat”. Većina plaža je šljunkovita ili se na njima nalaze beli obluci, dok se čim uđe u more pod nogama oseti pesak. Sve plaže se nalaze u rasponu od nekoliko stotina metara. Zapravo, kupati se može duž cele leve obale kako se siđe sa broda, pa dok se vide kuće i, u poslednje vreme, obnovljene stare vile i letnjikovci. Desno od mola, nakon par stotina metara, nalaze se uglavnom ‘divlje’ plaže i uvale, koje će se verojatno svideti željnima privatnosti i samoće.

Vredi pomenuti da je Zlarin skoro već ceo vek okrenut turizmu, jer je još 1920. godine osnovano “Društvo za poljepšavanje i promet strancima”, a 16 godina kasnije osnovan je i prvi turistički odbor.

Karta naselja Zlarina sa naznačenim plažama Marin, Banj i Villa u blizini luke