Kampanija (Campania) je jedna od 20 italijanskih pokrajina (na italijanskom regione, tj regija). Nalazi se na prelazu iz središnjeg dela države u južni. Glavni grad je Napulj (Napoli), a veći gradovi su još Salerno, Caserta, Benevento i Avellino.

Kampanijski arhipelag se sastoji od grupe od pet ostrva koja se nalaze na ivici Napuljskog zaliva, u Tirenskom moru. Njega čine Flegrejska ostrva, Kapri i niz manjih ostrva i hridi. U ovaj arhipelag nekada su bila uključena i Pontinska ostrva, a arhipelag se zvao Partenopska ostrva (Isole Partenopee). Do 2. januara 1927. godine Pontinska ostrva, odnosno Opštine Ponza i Ventotene, administrativno su pripadale dvema provincijama Caserti i Napulju, a od tada su obe opštine pripale provinciji Napulj. Od 18. decembra 1934. godine pripale provinciji Littoria, današnjoj provinciji Latina, ali u regionu (pokrajini) Lazio.

FLEGREJSKA OSTRVA

Flegrejska ostrva (Isole Flegree) Napuljskog zaliva, tačnije Ischia, Procida, Vivara i Nisida, nalaze se u zapadnom kvadrantu metropolitenskog grada Napulja.

Ime potiče od zajedničke pripadnosti ovih ostrva geološkoj oblasti Campi Flegrei.

Ostrvo Kapri, iako se nalazi u Napuljskom zalivu u blizini poluostrva Sorento, generalno nije uključeno u flegrejski arhipelag, jer pripada drugoj geološkoj oblasti.

U klasično doba Flegrejska ostrva su se na grčkom zvala Pithecussae ili ostrva majmuna. Mit, grčkog porekla, u stvari govori da su dva razbojnika Cercopi iz Efesa, rugajući se Zevsu, bili kažnjeni od njega, pretvoreni u majmune i proterani na ostrva Aenaria (Ischija) i Prochyta (Procida).

Drugi grčki mit, u suprotnosti sa prethodnim, kaže da se Zevs borio sa dva Titana, jednim po imenu Tifej, a drugim Mimanom. Sukob je završen porazom dva Titana, koji su za kaznu zakopani pod dva bloka stena: Tifej pod Ischijom, a Miman pod Procidom. Ova verzija mita mogla bi biti važna kao verovatan odgovor starih Grka na misteriju (za njih) vulkanizma čitavog područja: zemlje bi bile tako promenljive zbog stalne intervencije božanstva.

I S C H I A

Ischia je osmo po veličini italijansko ostrvo, ali po broju stanovnika zauzima treće mesto, odmah posle Sicilije i Sardinije.

Grci su svoju ostrvsku koloniju nazvali Pithekussai (Πιθηκοῦσσαι), od čega je nastao latinski naziv Pithecusa. Ime ima neizvesnu etimologiju. Prema Ovidiju i aleksandrijskom istoričaru Senagori, ime potiče od pithekosa, majmuna, i aludira na mit stanovnicima flegrejskih ostrva koje je Zevs preobrazio u majmune. Verovatnije je tumačenje Plinija Starijeg, koji umesto toga ime izvodi od pythos, amfora, teorije podržane arheološkim nalazima koji svedoče o grčko-italskoj proizvodnji keramike (a posebno amfora za vino) na ostrvu i u Napuljskom zalivu. Pojedini pak smatraju da naziv opisuje karakteristiku ostrva, bogatog borovim šumama. Čini se da su pitueois (bogat borovima), pituis (šišarka), pissa, pitta (smola) opisni termini iz kojih bi Pithekoussai mogao proizaći, što bi stoga značilo “ostrvo smole”, važnu supstancu koja se koristi, između ostalog, da se vinske posude učine vodootpornim. Ime Aenaria, koje koriste i Latini, vezuje se za metalurške radionice (od aenus, metal) koje se nalaze na istočnoj obali, ispod tvrđave.

Prvo svedočanstvo o današnjem toponimu ostrva datira iz 812. godine, u pismu pape Lava III u kojem je obavestio Karla Velikog o pustošenju koje se dogodilo u toj oblasti, nazivajući ostrvo Iscla maior. Neki naučnici povezuju ovaj termin sa feničanskom, a samim tim i semitskom rečju i-schra, “crno ostrvo”. U stvari, treba napomenuti da je feničansko posećivanje ostrva arheološki dokumentovano u veoma davna vremena, od VIII veka p.n.e.

S druge strane, moderni naziv Isola di Ischia mogao bi da potiče od latinskog “insula visca” (viskozno, lepljivo) po smoli.

Geografija

Ischia je smeštena u severnom delu Napuljskog zaliva, 30 km od grada Napulja, 9,5 km od kopnenog dela Italije i 2,8 km od ostrva Vivara. Približno oblika trapeza, ostrvo dugačko 10 km (od istoka prema zapadu), a najveća širina je 7 km (od severa prema jugu). Dužina obale je 43 km, a površina približno 46,3 km². Najviša tačka na ostrvu je planina Epomeo, visoka 788 m i nalazi se u centru ostrva. Potonji je horst, tektonski vulkan, odnosno blok zemljine kore koji se podigao u odnosu na okolnu koru usled magmatskog pritiska (horst je nemački izraz koji znači “stena”). Planina Epomeo se pogrešno smatra vulkanom, iako nema nikakve vulkanske karakteristike. Ostrvski vulkanizam je, naime, posebno rasprostranjen u korespondenciji sa prelomima koji se graniče sa horstom, odnosno planinom Epomeo.

Strabon prenosi šta Timej, grčki istoričar iz IV veka p.n.e, kaže o cunamiju koji je pogodio Ischiju neposredno pre njegovog vremena. Nakon vulkanske aktivnosti Epomea “… more se povuklo u tri faze; kasnije (…) se ponovo okrenulo i njena plima je potopila ostrvo (…) oni koji su živeli na kontinentu pobegli su sa obale ka unutrašnjosti Kampanije”. Cuma, nedaleko od te obale, na grčkom znači “talas”. Vulkansku aktivnost na Ischiji generalno karakterišu erupcije koje nisu baš konzistentne i tokom dužeg vremenskog perioda. Posle erupcija u grčko i rimsko doba, poslednja se dogodila 1302. godine u istočnom delu ostrva sa kratkim tokom (poznatim kao Arso) koji je stigao do mora.

Pogled na ostrvo sa tvrđave Castello Aragonese

Sa geološke tačke gledišta, ostrvo Ischij ima vulkanski karakter, formiran nakon različitih erupcija koje su se dogodile tokom otprilike 150.000 godina, a veruje se da je to zbog podizanja podvodnog raseda. Najstariji delovi ostrva mogu se prepoznati na rubovima južne obale koja datira između 147.000 i 100.000 godina. Jedini izuzetak na severu je Monte Vico koji pripada istim formacijama i epohama. Stoga je u centralnom delu ostrva nastala planina Epomeo, planina koju karakterišu zeleni tufovi, koja datira pre otprilike 130.000 godina. Zatim prema jugozapadu slede formacije Citara (pre 33.000 godina), Scarrupo di Panza (pre 29.000 do 24.000 godina), Faro di Punta Imperatore (pre 19.000 godina) i Campotese. Kasnije se vulkanska aktivnost preselila na severozapad, sa gigantskim izlivom koji datira pre 6.000 godina. Pre oko 5.000 godina, na suprotnoj strani, na jugoistoku, formiran je Piano Liguori. U savremeno doba ostrvo je bilo pogođeno zemljotresima 1883. i 2017. godine.

Na teritoriji ostrva Ischija nalaze se tri meteorološke stanice. Posebna konusna formacija ostrva sa planinom Epomeo u centru i geografski položaj ostrva u centralnom Tirenskom moru pogoduju blagoj klimi čak i u zimskom periodu sa čestim klimatskim promenama, ponekad čak i istog dana. Preovlađujući vetrovi variraju u zavisnosti od godišnjeg doba: zimi su jugozapadni (široko), a leti i u proleće su severni.

Kao i vetrovi, i vlažnost varira u zavisnosti od godišnjeg doba: zimi, u prisustvu jugozapada i siroka, a samim tim i čestih kiša, prosečna vlažnost iznosi 63%, međutim u danima sa severnim vetrom vlažnost je značajno smanjen kao i u proleće.

Na osnovu tridesetogodišnjeg referentnog proseka 1961-1990. godina, prosečna temperatura najhladnijeg meseca, januara, iznosi 8,8°C, a najtoplijeg meseca jula je 24,2°C.

Istorija

Ostrvo Ischia je bilo naseljeno još od neolita, što pokazuju različiti nalazi pronađeni na primer na visovima Punta Imperatore, u zaseoku Panza u opštini Forio, u jugozapadnom delu ostrva.

Slučajno otkriće suhozida, koje se dogodilo 1989. godine nakon klizišta na lokalitetu Punta Chiarito, koje se takođe dogodilo u zaseoku Panza, dovelo je do radova na iskopavanju od 1993- 1995. godine koji su omogućili otkrivanje grčke farme. Otkriveno je da su se prvi grčki kolonisti iskrcali na ostrvo dvadesetak godina ranije u odnosu na prvobitnu hipotezu, odnosno oko 790-780. godine p.n.e. U početku se verovalo da se iskrcavanje dogodilo na lokaciji Monte Vico, gde su evijski kolonisti koji su stigli iz Eretrije i Halkisa u VIII veku p.n.e.

Monte Vico je bio naseljen još u bronzano doba

Zahvaljujući iskopavanjima iz 1993. godine, veruje se da su prvi doseljenici naselili severoistok ostrva. Zaliv Sorgeto nudi idealno sklonište za brodove, posebno od vetra široko, što je važan zahtev za Grke pri izboru mesta za iskrcavanje. Ovaj zahtev, u stvari, nije prisutan u oblasti Monte Vico i za naučnike je predstavljao teško objašnjivu anomaliju.

Dvadesetak godina nakon prvobitnog iskrcavanja, dobar deo ostrva je kolonizovan, osnovana je kolonija Pithecusa, čiji je glavni centar bio, međutim, na visovima Monte Vico, u severnom delu ostrva, sa pogledom na kontinent, kako bi imali bržu razmenu sa kopnom. Od svoje luke kolonija je zaradila bogatstvo zahvaljujući trgovini gvožđem sa ostatkom Italije; na svom vrhuncu imala je oko 10.000 stanovnika.

Pitekuse (starogrčki Πιθηκούσσαι / Pithēkoússai, latinski: Pithecusae, doslovno: “majmunske” ili “nastanjene majmunima”) su bile drevna grčka kolonija na Ischiji. To je bila prva i najsevernija naseobina koju su Grci osnovali na zapadu. Akropolj – na mestu današnjeg sela Lacco Ameno – bio je kontinuirano u upotrebi između polovine VIII veka p.n.e. i I veka p.n.e. Tragovi života ranijeg domorodačkog stanovništva iz apeninske kulture bronzanog doba otkriveni su i na tom lokalitetu i na drugim mestima na ostrvu, a naročito na susednom ostrvcetu Vivari, gde je vidljivo i značajno prisustvo mikenske kulture. Pitekuse su oko 770. godine p.n.e. osnovala dva grada sa Evije, Halkida i Eretrija, i to ne kao uobičajenu koloniju (apoikia), nego kao emporium, tj. trgovište, odnosno isturenu tačku za trgovinu sa zapadom. Tokom druge polovine VIII veka p.n.e. Pitekuse su bile veliko i značajno istureno mesto, sa nekoliko hiljada stanovnika, na zapadnom kraju trgovačkog puta koji je na istoku polazio od Egejskog mora. Na lokalitetu Mazzola ili Mezzavia otkriveni su obilni dokazi o metalurškoj proizvodnji (gvožđa i zlata). Masovno su se proizvodile lokalne verzije poznogeometrijskih vaza evijskog stila, a bilo je i doseljenika iz Korinta koji su izrađivali vaze prostrvoorintskog stila.

Tokom iskopavanja koja je od 1952. godine organizovao Giorgio Buchner pronađeni su u dolini San Montano (Valle di San Montano) grobovi, za koje se vidi da su od samog početka bili raspoređeni po porodičnim parcelama. U tim su grobovima, pored predmeta lokalne izrade, pronađene i vaze i drugi artefakti koji su pre 700. godine p.n.e. uvezeni sa Evije, iz Korinta, Atine, severne Sirije, ili Kilikije, Fenikije, Egipta i Etrurije. Jedna posuda sa Rodosa iz kasnog geometrijskog perioda ima urezan natpis, na halkidskoj varijanti grčkog alfabeta, koji se sastoji od tri stiha sa duhovitom aluzijom na Nestorov pehar, koji je opisan u “Ilijadi”. Na jednom krateru lokalne izrade predstavljena je scena brodoloma, i to je najstariji primer figurativnog slikarstva u Italiji.

Nestorov pehar

Pitekuse su izvršile značajan uticaj i na širenje orijentalizirajućeg stila na italskom kopnu. Zahvaljujući takvom preovlađujućem ukusu, i Demarat iz Korinta stekao je veliko bogatstvo trgujući sa etrurskim gradovima, pre nego što se 657. godine p.n.e. preselio. Uticaj Pitekusa slabi već od VII veka p.n.e, nakon što su Evijanci na obližnjem italskom kopnu, u Kampaniji, osnovali grad Kume.

Od IV veka p.n.e. ostrvo je došlo pod rimsku vlast sa Napuljem i postalo centar komercijalnih i proizvodnih aktivnosti. Pored lokaliteta grčkog porekla Pithecusae, industrijsko naselje sa livnicom olova i kalaja i fabrika grnčarije, čiji su najznačajniji nalazi, upisani olovni ingoti, kalaj i keramički predmeti, izloženi su u Arheološkom muzeju. Lokalitet, 5-7 m ispod nivoa mora, potonuo je zbog bradiseizma (dugotrajna i neprekinuta, polagana okomita nestabilnost Zemljine kore).

Sa padom carstva, Ischia je bila podvrgnuta varvarskoj pljački od strane Vizigota (oko 410. godine) i Vandala (posle 430. godine). 476. godine, padom Zapadnog carstva, Ischia je ušla u vlast Odoakra, dok je 493. godine postala deo, sa celim poluostrvom, ostrogotskog kraljevstva Teodorika Velikog. Oko 536. godine osvojile su ga vizantijske vojske koje je predvodio Velizar. Nakon reorganizacije vizantijske Italije, Ischia je postala deo vizantijskog vojvodstva Napulja.

U IX i X veku ostrvo je bilo izloženo napadima Saracena, pominju se avgust 812. godine, drugi koji se pamti 847. godine, kada su se islamski brodovi zbog oluje sklonili na Ischiju, a još jedan 991. godine.

Saraceni nisu bili zainteresovani za trajna osvajanja: njihovi napadi su zapravo bili usmereni na pljačku i hvatanje robova, a ne na okupaciju. Tako su ljudi na Iskiji razvili različite tehnike otpora, čija je tačka oslonca bila tvrđava.

Do 1130. godine Ischia je pratila sudbinu Napulja pod vojvodama, sve dok 1135. godine Ruđer II Sicilijanski nije opljačkao ostrvo. 1194. godine Đenovljani i Pizani su izvršili invaziju na ostrvo i, nakon što su zauzeli tvrđavu Gerone, predali su ostrvo Henriju VI. Dinastija Hohenstaufen je preuzela vlast na ostrvu 1214. godine.

Kralj Karlo I, pobednik posle bitke kod Tagliacozza (1268), naređuje istragu i poziva predstavnike različitih zaselaka na ostrvu koji potvrđuju svoju lojalnost novom kralju. Sa Karlom I započeli su radovi na utvrđivanju buduće Aragonske tvrđave i njegova dinastija je nastavila sa reorganizacijom starih struktura vlasti na ostrvu. 1282. godine, međutim, iskru je na Siciliji upalio Giovani da Procida, ostrvljani su proterali Anžujce i proglasili za kralja Pera III od Aragona. Nakon smrti Karla I Anžujskog, ostrvo je prešlo u ruke njegovog nećaka Carla Martella Anžujskog. 22. juna 1287. godine Ischia je prešla pod vladu Karla II Anžujskog, koji je nametnuo veliku carinu na vino koje se izvozilo sa ostrva. Ogorčeni ostrvljani pod vođstvom Piera Salvacosse nadjačavaju anžujske galije poslate da smire napetost. Ali 1299. godine Karlo II je poslao 400 poslušnika na ostrvo sa ciljem da ga ponovo osvoje tako što će zaklati Salvacossu. U januaru 1301. godine strašna erupcija potresla je ostrvo koje je, napušteno od strane mnogih ostrvljana, ponovo naseljeno tek 1305. godine. 1309. godine Robert Anžujski, poznat kao Mudri, nasledio je Karla II. Borba za presto se rasplamsava između Luja Anžujskog i Karla III. Prvi je zauzeo Ischiju 1385. godine, a sledeće godine ponovo ju je osvojio sin Karla III, Ladislav I.

Alfonso V Aragonski je stigao na Ischiju 1423. godine, na poziv jednog građanina Ischije i zauzeo je Aragonsku tvrđavu, obnovio je i nastanio se čekajući da osvoji i Napulj. 1441. godine, krenuvši sa Ischije, opseo je Napulj gde je uspeo da trijumfalno uđe 26. februara 1443. godine. Da bi nagradio ostrvljane za pruženu podršku, suveren je dao velike povlastice ostrvu. Zaljubljen u ostrvo, poverio je njegovo upravljanje svojoj miljenici Lukreziji d'Alagno, uz koju je lutao šumama Campotese u Panzi i Piano Liguori na Ischiji, pretvorenih u svoje lovne rezervate. Lukrezia d'Alagno je zauzvrat poverila upravu nad ostrvom svom deveru.

Umro je 1458. godine i ostavio je svog sina Ferdinanda I na prestolu. Na ostrvu je podignuta anžujska zastava. Kralj Ferrante ili Ferdinand, željan da odbrani privilegije Aragonaca, naređuje Alessandru Sforzi da zauzme ostrvo. Ferrante pobeđuje Jovana Anžujskog u Troji, u Pulji, a poraženi ide na zapad, a zatim ka Ischiji. Ostrvo je u međuvremenu delimično ponovo zauzela Torilja, zahvaljujući pomoći vitezova sa Rodosa. Ferrante, međutim, nije klonuo duhom i zajedno sa Alessandrom Sforzom je sa dve galije krenuo ka Ischiji, gde trijumfalno ulazi u Aragonsku tvrđavu.

Karlo VIII trijumfalno se spušta duž poluostrva i Ferandino, pošto je Napulj pao u francuske ruke, nalazi se utočište na Ischiji.

Ludovico Sforza je 6. juna 1496. godine uzalud pokušao da napadne ostrvsko uporište. Innico II od Avalosa herojski tera napadače u bekstvo. Ferante II se vraća sa Sicilije, nagrađuje Innica II od Avalosa i grad Ischiju, ali 7. oktobra 1496. godine umire, ostavljajući kraljevstvo svom ujaku Federiku, koji nema snage da zaustavi borbu između Francuske i Španije za napuljski presto. Zbog toga je poverio upravljanje kraljevstvom generalu d'Aubignyju i preselio se sa svojom porodicom na Ischiju. Stigavši na ostrvo, poverio ga je Innicu II od Avalosa. Dao je da se zlatnim slovima ureže latinski natpis na prednjoj strani katedrale Aragonske tvrđave: Quorum eximia servitia in omni tempore nostra fortuna elucescunt (njihove odlične usluge u svakom trenutku sijaju u našem bogatstvu). Uhvaćen i preveden u Francusku, Federiko, koga Luj XII tretira kao prijatelja, piše Innicu II d'Avalosu da ustupi Ischiju Luju XII. Inniko II d'Avalos odbija i priprema se da odbije francuski napad. Poginuo je u bici 1503. godine njegova sestra i Costanza d'Avalos, novi kastelan Ischije, pružala je žestok otpor Francuzima tri godine.

Kada su Francuzi bili poraženi, kraljevstvo je prešlo u ruke Fernanda II od Aragona, koji je, zahvalan za iskazanu lojalnost, poverio upravu nad ostrvom Costanzi d’Avalos. Ona se okružila pesnicima i vitezovima, transformišući Aragonsku tvrđavu u klub književnika i umetnika tog vremena. Fernando II od Aragona posetio ju je 1507. godine. Constanza d’Avalos je na ostrvo pozvala svog nećaka Fernanda Francesca d’Avalosa, koji tu oženio, 27. decembra 1509, godine. Vittorijom Colonnom, markiza od Peskare. Na Ischiji je Vitorija Kolona saznala da je njen muž poginuo u bici kod Pavije 1525. godine. Ischia je stoga sada bila pod kontrolom njenog rođaka, Alfonsa d’Avalosa. U januaru 1538. Alfonso d’Avalos je postavljen za guvernera Lombardije i zauvek je napustio ostrvo.

1535. godine Karlo V se iskrcao u Napulj da proslavi trijumf Alfonsa d'Avalosa koji je, pod zidinama Tunisa, pobedio 150.000 Turaka kojima je komandovao divlji Barbarossa. Da bi se osvetio za uvredu koju je pretrpeo deceniju ranije, 22. juna 1544. godine stigao je u zaliv Scannella i opustošio je zaselak Panza, a odatle Forio i druge zaseoke na ostrvu. Oko dve hiljade ostrvljana je ubijeno ili deportovano kao robovi. 

O daljoj istoriji nema podataka.

Stanovništvo

Ostrvo je administrativno podeljena na čak šest opština: Ischia (19.620), Forio (17.434), Barano d’Ischia (10.019), Casamicciola Terme (7.618), Lacco Ameno (4.560), Serrara Fontana (3.071) – ukupno 62.322 stanovnika ili 1.346 stanovnika/km².

Poslednjih godina, međutim, javio se predlog jedinstvene opštine koji predviđa uspostavljanje jedinstvene opštine umesto sadašnjih šest. Ovaj predlog je doveo 11. novembra 2001. godine do osnivanja Udruženja za jedinstvenu opštinu. Rad tog udruženja kulminirao je odobravanjem referenduma koji je održan 5. i 6. juna 2011. godine. Građani su direktno pitani da li žele jedinstvenu opštinu, ali predlog nije dobio potrebnu većinu. Od 1938-1945. godine različite opštine ostrva bile su objedinjene u opštinu Ischia, čineći jedinstvenu administrativnu celinu ostrva.

Na ostrvu je rasprostranjena posebna genetska mutacija, koja pogoduje nastanku policitemije (predstavlja povećanje broja eritrocita ili povećanje hematokrita iznad normalnih vrednosti).

Lacco Ameno

Teritoriju ostrva poslednjih decenija (i zbog snažnog turističkog razvoja) karakteriše jak antropski pritisak koji je doveo do problema nelegalne gradnje. Prema procenama objavljenom u izveštaju za 2017. godinu, na ostrvu je bilo 600 kuća sa konačnim rešenjem za rušenje, a povodom tri nacionalna zakona, stanovnici ostrva su podneli preko 27.000 zahteva za legalizacijom. Pojavile su se ekstremne situacije, poput one u opštini Forio, u kojoj je podneto 19.000 zahteva za legalizaciju 17.000 kuća. Urušavanje zgrade bez građevinske dozvole, uz smrt četiri osobe, vratilo je ovo vekovno pitanje u centar pažnje. Pitanje bespravne gradnje ponovo je izneto u javnost zbog zemljotresa koji se dogodio 21. avgusta 2017. godine sa velikom štetom u opštini Casamicciola, urušavanja za koje su gradonačelnici ostrva, međutim, smatrali da su posledica dotrajalosti samih konstrukcija .

Ostrvo je bilo pogođeno brojnim klizištima koja su samo u periodu 1910-2022. godine izazvala preko 40 žrtava. Među njima, najznačajniji događaji su iz 1910. (15 žrtava) i 2022. godine (12 žrtava). Nakon pojave više klizišta, postavljena je hipoteza da je šteta pogoršana pomenutim problemima bespravne gradnje, dok su lokalni administratori u više navrata tvrdili da je to problem nebrige o teritoriji od strane nadležnih organa.

Ostrvo je zbog svoje posebnosti sedište Teritorijalnog tehničkog komiteta FIB (Italijanski boćarski savez). Vredan pomena je fudbalski klub Societa Sportiva Ischia Isolaverde, osnovan 1922. godine i promovisan u Lega Pro 2014. godine.

Privreda

Glavna privredna grana je turizam, orijentisan na banje koje posećuju uglavnom evropski (posebno nemački) i azijski turisti koji nastoje uživati blagodeti vulkanske aktivnosti, kao što su topla voda i lekovito blato. Većina stanovnika ostrva pored maternjeg italijanskog jezika dobro vlada i nemačkim i engleskim jezikom.

Ostrva Kampanijskog arhipelaga su destinacija za hiljade turista godišnje: posebno, leti kada sa turistima stanovništvo dostiže 300.000 ljudi, što je otprilike pet puta više od stalnog stanovništva. Konkretno, ostrvo Ischia, zajedno sa ostrvom Capri, veoma je popularno ne samo kod italijanskih turista, već i kod stranaca iz celog sveta. Ostrvo je poznato po kristalno čistom moru i brojnim banjama. Blaga klima skoro tokom cele godine čini ga popularnom destinacijom u bilo koje godišnje doba. Brojni smeštajni kapaciteti zadovoljavaju svaku vrstu potreba i, posebno leti, nije teško naići na VIP osobe koje nameravaju da šetaju prepunim trgovačkim ulicama Corso Vittoria Colonna u Ischija Portu, na mirnom rtu Sant’Angelo ili u elegantnim buticima koji okružuju trg S. Restituta u Lacco Amenu.

Poljoprivreda je godinama bila glavna grana privrede ostrva, čak i ako se većina zemlje ne obrađuje zbog velikog razvoja turizma, što je poljoprivredu učinilo manje profitabilnim sektorom nego u prošlosti. Forio je oduvek bio glavni poljoprivredni okrug, njegovo veoma plodno tlo omogućava razne useve poput vinove loze, koja nudi renomirana vina, stabla maslina i agruma, kao i žitarice, stabla kestena, povrće i voće.

Tradicionalno, ribolov i pomorstvo su oduvek bili delatnosti manjeg značaja, iako je ostrvo, posebno na severnoj primorskoj strani, bogato plažama. Severna obala je niska i blago se spušta ispod nivoa mora sa širokom obalnom platformom, do 300 m, izlazi na deo mora povoljan za ribolov. Istočna obala je bez luke. To posebno važi za južnu obalu, manje popularnu, jer neposredno izlazi na more, koje tu dostiže znatne dubine (više od 600 m). Ove karakteristike dovele su do toga da je Ischia Ponte vekovima postao ribarski centar, gde živi polovina ribara, dok su ostali raštrkani po drugim centrima. Najpovoljniji i najbolji period za ribolov je od maja do oktobra, međutim mnogi ribari napuštaju vode Kampanije od juna do avgusta, privremeno odlazeći ka srednjem i gornjem delu Tirenskom moru bogatijem ribom.

Vinogradarstvo na Ischiji ima hiljadugodišnju tradiciju. Na Nestorovoj čaši ugravirana je fraza koja hvali dobro domaće vino i svedoči da su stari Evijanci, koji su kolonizirali ostrvo, uveli uzgoj vinove loze, a time i proizvodnju “božanskog nektara”. Tehnika uzgoja, posebno, podseća na grčku tradiciju i razlikuje se od etrurske koja se koristi u centralnoj Italiji iu unutrašnjim oblastima Kampanije. Vinogradarstvo je bilo osnova privrede ostrva tokom dugih istorijskih perioda, utičući na život i običaje samih stanovnika. Poljoprivredni usevi na ostrvu protežu se od obala do strmih planinskih padina na kojima podrumi i terase, izgrađeni ojačanim suhozidima od zelenog tufa, omogućavaju gajenje vinove loze. Drevna autohtona loza ostrva je San Lunardo, koja se uzgaja najviše u oblasti Panza. Od 1500. godine rinfuzno belo vino izvozilo se morem na kopno na glavna italijanska i strana tržišta do Dalmacije, stavljalo se u “vagone” koje su prevozili podrumi komine (jedrilice). Od 1955. godine promena u privredi ostrva bila je radikalna. Nagli razvoj turizma oslabio je i delimično izbrisao kulturnu prošlost ove tradicije.

Termalne vode ostrva Ischia su poznate i korišćene od davnina. Vulkansko poreklo čini Ischiju jednim od najvećih spa centara u Evropi. Termalne vode Ischije su alkalne. Već prvi doseljenici sa Evije (VIII vek p.n.e) cenili su i koristili vodu ostrvskih termalnih izvora. Grci su koristili termalne vode za obnavljanje duha i tela i kao lek za lečenje posledica ratnih rana. Strabon, grčki istoričar i geograf, pominje ostrvo Ischia i vrline njegovih termalnih izvora u svom monumentalnom geografskom delu. Ako su Grci prvi poznavali moć termalnih voda, Rimljani su ih uzdizali kao oruđe za lečenje i opuštanje kroz stvaranje javnih Termi. Za razliku od Rima i drugih antičkih banjskih centara, na ostrvu nisu pronađeni impozantni ostaci banjskih zgrada, verovatno zbog vulkanskih erupcija i zemljotresa. Opadanje moći Rima poklopilo se sa napuštanjem korišćenja kupatila i na Ischiji: u stvari, nema tragova upotrebe vode u srednjem veku.

O banjama i termalizmu se ponovo aktivno raspravljalo u renesansi, a odlučujući impuls modernoj termalnoj medicini dao je Đulio Jasolino, kalabrijski lekar. Objavljivanjem rasprave “O prirodnim lekovima koji se nalaze na ostrvu Pithecusa, koji se sada zove Ischia” Jasolino je oslobodio termalne vode Ischije od one magične aure koja je do tada uslovljavala njihovu upotrebu. Od XVII do sredine XX veka u blizini najpoznatijih termalnih izvora izgrađeni su brojni objekti i smeštajni kapaciteti, što je ostrvo Ischiju učinilo renomiranim internacionalnim zdravstvenim letovalištem gde su poznati ljudi dolazili da leče telesne bolesti i još mnogo toga, kao Garibaldi. 1932. godine  Linda Helene Penzel je transformisala porodičnu kuću svog supruga Alberta Mattera u prvu gostionicu u naselju Sant’Angelo d’Ischia. To je bio hotel “Miramare”, čime je postala pionir lokalnog turizma i od šezdesetih godina, ostrvo Ischia i njegove termalne vode otvorene su za velike turističke tokove.

Na ostrvu je snimljeno oko 40 filmova. Izdvojio sam četiri. “Sisi a Ischia” iz 1958. godine (poznat i pod nazivom “Scampolo”) sa Romy Schneider u naslovnoj ulozi. “Delitto in pieno sole” iz 1959. godine (“Zločin u punom suncu” ili “U punom suncu”), po kome je kasnije snimljen rimejk “Talentovani gospodin Ripley”. “Caccia alla volpe” (“U poteri za lisicom”) režisera Vittorio De Sice iz 1966. godine je britansko-italijanska komedija u kojoj režiser glumi samog sebe. 2019. godine četrvti nastavak filma “Ljudi u crnom” sniman je i na ovom ostrvu.

Saobraćaj

Polazne luke za dolazak na ostrvo Ischia su Napulj i Pozzuoli. Postoji nekoliko alternativa: trajekti, koji se takođe koriste za prevoz vozila, polaze iz luka u Napulju i Pozzuoli. Hidrokrilci, međutim, polaze iz Napulja i Mergelline (iz ove luke samo tokom letnjeg perioda). Na ostrvu postoje tri luke: Ischia, Casamicciola i Forio (poslednja samo za hidroglisere). U proseku, deo mora koji se pokriva je 14 milja, a maksimum je 18 milja za rutu Ischia – Napulj; prosečno vreme plovidbe je 90 minuta trajektom i 70 minuta hidrogliserom ili brzim brodom.

Za smanjenje gužvi u saobraćaju tokom letnjih meseci, na snazi je posebna uredba župana koja zabranjuje stanovnicima Kampanije da iskrcavaju motore i vozila na ostrvu. Za ažuriranja o redu vožnje trajekta i hidroglisera, može se informisati na sajtu: https://www.traghetti-ischia.info.

Dotični sajt kaže da čak i u vansezoni postoji 44 polazaka dnevno! Sa ostrva polasci su od 4:30 h do 20:20 h. Iz Napulja je prvi polazak u 6 h, poslednji je u 21:55 h, a iz luke Pozzuoli prvi polazak je u 6:25 h, a poslednji je u 19 h. Ogromna većinma polazaka je iz luke Ischia Porto, iz luke Casamicciola je devet polazaka, a iz luke Forio ima pet polazaka dnevno. Vožnja trajektom je jeftinija i košta 13 €, a hidrogliserom košta oko 25 €.

Nije me mrzelo da prebrojim polaske: Napulj – Ischia Porto 16 polazaka hidroglisera i 7 trajekata, Napulj – Casamicciola četiri polaska hidroglisera i dva polaska trajekta, Napulj – Forio pet polazaka hidroglisera, Pozzuoli – Ischia Porto 6 polazaka trajekta i Pozzuoli – Casamicciola četiri polaska trajekta dnevno. Kako li je tek u punoj sezoni!

Luka Iskija je jedna od najzaštićenijih, zahvaljujući svom ulasku u vulkansko jezero, i radi uglavnom kao turistička luka. Brodarske kompanije koje posluju su “Caremar” i “Medmar” za trajekte, a “Caremar” i “Alilauro” za hidroglisere. Na desnoj obali postoji aktivna marina za privez čamaca i jahti. U Casamiccioli postoji mala luka.

Javni autobuski prevoz na ostrvu obavlja firma EAV.

Znamenitosti

• Arheološki muzej Pithecusae smešten je u vili “Arbusto” sa veoma vrednim Nestorovim peharom
• Vrtovi La Mortella
• Kula Guevara
• Muzej Santa Restituta
• Selo Ischia Ponte
• Muzej mora, Ischia Ponte
• Katedrala Santa Maria Assunta, Ischia Ponte
• Crkva Svetog Duha, Ischia Ponte
• Mudis – Eparhijski muzej Ischije
• Il Torrione, Forio
• La Colombaia, Forio
• Vrtovi Ravino, Forio
• Posejdonove termalne bašte, Forio
• Bazilika Santa Maria di Loreto, Forio
• Selo Sant Angelo, Serrara Fontana
• Monte Epomeo 789 m, Serrara Fontana

GPS koordinate: 40°43′40″ N, 13°55′00″ E.

F U N G O

Fungo (pečurka) je stena koja se nalazi u luci naselja i centra Opštine Lacco Ameno. Karakterističan oblik pečurke dobila je zbog erozivnog dejstva mora i vetra.

Reč je o zelenoj sedrenoj steni visokoj desetak metara, koja je u praistorijskim vremenima pala u more sa planine Epomeo, a smestila se nekoliko desetina metara od obale.

GPS koordinate: 40°45′13″ N, 13°53′25″ E.

CASTELLO ARAGONESE

Castello Aragonese (Aragonska tvrđava) je na stenama u blizini ostrva Ischia 474. godine p.n.e. sagradio Hijeron I ili Sirakuze (naravno, tada se nije tako zvao, ime je dobio kasnije). Istovremeno su sagrađena dva tornja sa kojih se moglo pratiti kretanje neprijateljske flote. Stenu su nešto kasnije zauzeli Partenopejci (drevni stanovnici Napulja). 326. godine p.n.e. tvrđavu su osvojili Rimljani, potom opet Partenopejci. Moderna istorija tvrđave počinje 1441. godine kada je Alfonso V od Aragona stenu spojio sa ostrvom Ischia kamenim mostom koji je zamijenio dotadašnji drveni most. Utvrdio je zidove kako bi se stanovništvo moglo braniti od gusara. Oko 1700. godine tu su živele 1.892 porodice, uključujući manastir klarisa, opatiju bazilijanaca iz Grčke, biskupsku palatu i semenište, zatim rezidenciju princa sa vojnim garnizonom. Takođe je bilo trinaest crkava. 1912. godine tvrđava predata u privatno vlasništvo. Danas je najposećeniji spomenik ostrva Ischia. 

Pristupa se posebnim tunelom. Duž tunela se nalazi mala kapela posvećena Svetom Ivanu Josipu od Krića (San Giuseppe della Croce), svecu zaštitniku ostrva. Prići mu se može i liftom. Moguće je posetiti i crkvu Bezgrešnog začeća, sagrađenu 1737. godine i katedralu Uspenja presvete Bogorodice.

Administrativno pripada Opštini Ischia.

GPS koordinate: 40°43′52″ N, 13°57′55″ E.

V I V A R A

Vivara je malo ostrvo u Napuljskom zalivu, u privatnom vlasništvu, spojeno pešačkim mostom sa ostrvom Procida.

Poreklo imena Vivara, o kome je posvedočen i oblik Bivaro, bilo je i jeste predmet rasprave; neki lingvisti radije se vraćaju na zastarelo ime Vivaro. 

Najviše prihvaćena teza bi bila da toponim potiče od latinskog vivarium, to jest 'rasadnik, mesto gde se uzgajaju dagnje, jegulje ili druge morske životinje'. 

Sa druge strane, čini se da i obližnji Lacco Ameno na ostrvu Ischia nosi isto ime, iako ovde ima starije poreklo na grčkom jeziku (λάϰϰος, lakkos, tačnije "jezero, laguna, rasadnik"). 

Dalja hipoteza vidi poreklo imena u iskrivljenju imena prvog vlasnika ostrva u XVII veku, vojvode od Bovina. Čak je primećeno, pozivajući se na keltsko-saksonsku derivaciju, da taj izraz znači dabar, a da je na Vivari nekada bila rasprostranjena evropska vodena voluharica, glodar nejasno sličan dabru.

Geografija

Ostrvo ima oblik polumeseca. Dugačko je 1 km, najveća širina je 600 m, dužina obale je 3 km, a površina je 40 ha. Najviša tačka je na 110 m i nalazi se u centru ostrva.

Vivara je pod administrativnom jurisdikcijom opštine Procida, sa kojom je povezana pešačkim mostom po kome su položene cevi za vodosnabdevanje ostrva Ischije. Ostrvo je nenaseljeno i državni je rezervat prirode.

Ekstremne tačke ostrva Vivara su rt Mezzogiorno na jugu i rt Capitiello na severu, okrenuti prema ostrvu Procida. Rt d’Alaca na zapadu, definiše najužu tačku kanala Ischia (udaljenu oko 2,8 km), dok se cela istočna obala, strma i krševita, naziva La Carcara.

Ostrvo predstavlja zapadnu ivicu vulkanskog kratera koji je nastao pre oko 55.000 godina, sada je potopljen, a na istočnoj strani je ograničen rtom Santa Margherita na ostrvu Procida. Sigurno je još u rimsko doba Vivara bila povezana sa ostrvom Procida uskom liticom na severnoj strani kratera, sada nestalom.

Kružna vodena masa koja odgovara krateru, između Vivare i Procide, naziva se zaliv Genito.

Istorija

Postojanje naselja iz bronzanog doba sa fragmentima keramike uvezene iz Egeja utvrdio je arheolog nemačkog porekla Giorgio Buchner tridesetih godina XX veka. Iskopavanja na Vivari su nastavljena oko 1975. godine.

Iskopavanja su dokumentovala brojne aspekte naselja koji datiraju iz XVII i XIV veka p.n.e. Podvodna istraživanja su takođe omogućila da se otkriju tragovi populacije do 6-9 m dubine, što ukazuje na spuštanje tla koje datira otprilike od kraja istog perioda i najverovatnije se može pripisati dinamici bradiseizma sličnoj onoj u drugim oblasti Campi Flegrei. Ostrvo je iz tog razloga moralo biti veće nego što je danas.

Važnost iskopavanja Vivare leži u tome što su dala kariku koja nedostaje u rekonstrukciji pomorske dinamike u zapadnom Mediteranu u predmikenskoj i protomikenskoj eri. Verovatno je u to doba (period koji su arheolozi definisali kao prelaz iz antičkog bronzanog doba u srednje bronzano doba), ostrvo Vivara predstavljalo vezu i trgovačko čvorište u mreži pomorskih komunikacija koja je povezivala regione gornjeg Tirenskog mora, sa važnim nalazištima ruda metala (uključujući bakar), sa istočnim Mediteranom.

Od XIII veka p.n.e. svaki trag trajnijeg života na Vivari nestao je na oko dva milenijuma, da bi se u modernom dobu obnovio 1681. godine izgradnjom seoske vile na platou koja je i danas jedina značajna građevina na ostrvu.

Polovinom XVIII veka, kralj Karlos III od Španije pretvorio je Vivaru u svoj lovni rezervat, naselivši ga, između ostalog, fazanima, zečevima i srndaćima.

Vlasništvo nad ostrvom je kasnije prešlo na opštinu Procida (1818), a potom i na privatne osobe. Jedna od njih je Biagio Scotto La Chianca, koji je uveo uzgoj vinove loze i maslina pre nego što je 1940. godine završio u bolnici Procida. Od 15. maja 2015. godine, nakon parnice koja je trajala 16 godina, ostrvo se konačno vraća naslednicima porodice Scotto La Chianca.

1957. godine izgrađen je uski most koji povezuje Procidu i Vivara za potrebe vodosnabdevanja Ischije. 1972. godine ostrvo je dodeljeno regiji Kampanija, koja ga je prepoznala kao prirodnu zaštitnu oazu.

Od 1977-1993. godine Giorgio Punzo, penzionisani učitelj i strastveni prirodnjak, živeo je na ostrvu, lično se bavio proučavanjem, zaštitom i unapređenjem prirodnog okruženja Vivare. Ovu obavezu institucije nisu podržale, tako da kada je istekla zakupnina koju je vlasnik ostrva dao regiji Kampanija, ova druga odlučila da ne obnavlja ugovor, efektivno ga deložirajući sa ostrva.

Od tada je Vivara doživela situaciju degradacije uzrokovane nebrigom i radom vandala i krivolovaca koji su mogli delovati u gotovo potpunoj slobodi sve do 2009. godine. Tada je vlasnička fondacija preduzela korake da zatvori postojeće nelegalne kapije i uspostavi saradnju sa dobrovoljnom nadzornom službom, čime je pojačan nadzor koji je već osigurao Državni šumarski korpus.

2002. godine ostrvo je postalo državni rezervat prirode, kao i lokalitet od značaja za zajednicu i posebno zaštićeno područje. Dugo vremena Upravni odbor nije mogao da obezbedi redovno upravljanje ostrvcem zbog birokratskih problema. Međutim, 22. marta 2013. godine potpisan je memorandum o razumevanju između opštine Procida i Upravnog odbora, kojim se omogućava pristup turistima tokom uskršnjih praznika, 11 godina nakon zatvaranja za javnost. Od aprila 2017. godine, zahvaljujući novom prostrvoolu, Opština Procida organizuje posete ostrvu sa kvalifikovanim vodičima.

GPS koordinate: 40°44′38″ N, 13°59′36″ E.

P R O C I D A

Procida (Proceta, na napuljskom dijalektu) je ostrvo i opština, koja u potpunosti obuhvata ostrva Procida i Vivara, povezana pešačkim mostom.

Sadašnje ime ostrva potiče od rimskog naziva Prochyta.

Prema prvoj hipotezi, ovo ime potiče od Prima Cyme, ili “pored Cume”, jer su ostrvo morali videti grčki kolonisti tokom migracije sa ostrva Ischia u Cumu (lokalitet u kopnenom delu Italije). Druga hipoteza smatra da ime od grčkog pròkeitai (πρόκειται), odnosno “laži”, s obzirom na to kako ostrvo izgleda, gledano sa mora. Međutim, prema još jednoj hipotezi, ovo ime potiče od grčkog glagola prochyo, na latinskom profundo: ostrvo bi u stvari bilo obilno (profusa), izbačeno, podignuto sa dna mora ili iz dubine Zemlje.

Dionisije iz Halikarnasa je u svojoj rimskoj arheologiji želeo da izvede ime po imenu Enejeve dojilje, koju je on tu sahranio kada je tu stigao.

Dalje etimološko objašnjenje vraća naziv na proto-latinski pridev praecidaneus (“žetva”), što se dobro uklapa u karakteristike ostrva, koje, budući da su ga verovatno posećivali samo tokom berbe odličnog grožđa. U stvari, pre nego što se počne sa b erbom, bio je običaj da se žrtvuje jagnje ili krmača Cereri, boginji zemlje, pa otuda i glagol praecaedo (gr. προχέω), što znači “prvo žrtvovati”.

Prema grčkom mitu, ovde se odvijala i borba između divova i bogova, tako da je Mimante stavljen pod ostrvo Procida.

Geografija

Ostrvo Procida ima površinu od 3,7 km², dok je površina opštine 4,26 km². Od kopnenog dela Italije udaljeno je 3 km (Canale di Procida). Obala ostrva je u jugozapadnom delu gotovo prava linija, a ukupna dužina obale je približno 16 km. Najviša tačka ostrva je brdo Terra Murata (91 m), kojim dominira utvrđeno selo srednjevekovnog porekla.

Obala ostrva je niska i peščana, formira uvale i rtove koji pružaju zaklon brodićima i omogućili su stvaranje tri male luke na severnoj, istočnoj i južnoj obali ostrva.

Sa geološke tačke gledišta, ostrvo je potpuno vulkanskog porekla, nastalo iz erupcija najmanje četiri različita vulkana (datiraju između 55.000 i 17.000 godina), koji su sada potpuno izumrli i velikim delom potopljeni. Po svom formiranju i morfologiji, Procida je stoga veoma blizu oblasti Campi Flegrei, čiji je geološki deo. Ostrvo je pretežno sastavljeno od žutog tufa, manji deo od sivog tufa, sa tragovima drugih vulkanskih materijala kao što je bazalt. U davna vremena (sigurno i u rimsko doba) Procida je bila povezana uskom liticom sa obližnjim ostrvom Vivara. Kontroverznije hipoteze idu tako daleko da zamišljaju vezu u praistorijsko doba sa Monte di Procida na kopnu ili još raniju vezu sa ostrvom Ischia.

Istorija

Nedavni arheološki nalazi na obližnjem ostrvu Vivara (nekada povezano sa Procidom) sugerišu da je ostrvo već bilo naseljeno oko XVI – XV veka p.n.e., verovatno mikenskim kolonistima.

Sigurno je da su oko VIII veka p.n.e. Procidu su naseljavali halkidski doseljenici sa ostrva Evija; kasnije su ih zamenili Grci iz Cume, čije prisustvo potvrđuju i arheološki nalazi i toponimija raznih mesta na ostrvu.

Tokom rimske dominacije, na Procida su izgrađene vile i naselja raštrkana po celoj teritoriji. Međutim, čini se da u ovo doba nije bilo pravog naseljenog centra. Ostrvo je pre bilo mesto za odmor rimskih patricija i mesto za uzgoj vinove loze. Juvenal, u trećoj svojoj “Satiri” krajem I ili početkom II veka govori o njemu kao o mestu pogodnom za usamljeni i miran boravak.

Posle pada Zapadnog rimskog carstva, ostrvo je pretrpelo pustošenje od Vandala i Gota; međutim, nikada nije pao u ruke zapadnogermanskog plemena Langobarda, uvek je ostao pod jurisdikcijom vizantijskog (kasnije autonomnog) vojvode od Napulja. U ovoj eri, ostrvo je počelo radikalno da menja svoj demografski sastav, postajući mesto utočišta za stanovništvo koje je bežalo od pustošenja izazvanog najpre invazijom Langobarda, a kasnije i napadima Saracenskih gusara. Dokument koji datira između 592. i 602. godine u vezi sa dankom u vinu sugeriše da je stabilno naselje već postojalo na ostrvu u tom periodu.

Izgled ostrva se takođe radikalno promenio: tipično “rasprostranjeno” naselje iz rimskog doba zamenilo je utvrđeno selo tipično za srednjovekovno doba. Stanovništvo se sklonilo na rt Terra, prirodno branjen liticama koji gledaju na more, a zatim nekoliko puta utvrđen, menjajući tako ime prvo u Terra Casata, a zatim u današnje Terra Murata.

Normanskim osvajanjem južne Italije, Procida je doživela i feudalnu dominaciju; ostrvo, sa pripadajućim delom kopna potčinjeno je porodici Da Procida poreklom iz Salerna (koja je preuzela prezime po ostrvu), koja je kontrolisala ostrvo više od dva veka. Najistaknutiji predstavnik ove porodice svakako je bio Giovanni da Procida, treći (III) ovog imena, vođa pobune Sicilijanske večernje 1282. godine protiv kralja Karla I Anžujskog.

Tokom Sicilijanske večernjeg ostrvo je zapravo kontrolisala flota aragonskog kralja Sicilije, od 1286-1299. godine, uprkos tome što je bilo nekoliko opsada napuljskih Anžujaca, koji su uspeli da se vrate na Procidu tek kada je, nakon smrti Giovannija da Procide, njegov drugi sin, Tommaso da Procida, prešao u anžujski tabor.

Međutim, 1339. godine, poslednji potomak Da Procida prodao je feud napuljskoj porodici Cossa, porodici admirala lojalnih francuskoj dinastiji D’Angiò, koja je tada vladala Napuljem. U ovoj eri, privreda ostrva je uvek ostala pretežno povezana sa poljoprivredom, sa sporim rastom aktivnosti vezanih za ribolov.

Za vreme dominacije Karla V u Napulju, ostrvo je oduzeto poslednjoj Cossi i dodeljeno je kao feud porodici d’Avalos d’Aquino d’Aragona (1529), lojalnoj kući Habzburga. U tom periodu počinju upadi barbarskih korsara, podstaknuti borbom između Osmanlija i Španskog carstva. Upad korsara Khayra al-Dina, poznatog kao Barbarossa, 1534. godine, bio je veoma krvav, završio se pustošenjem i velikim brojem ljudi sa Procide deportovanih kao robovi. Njegov naslednik, Dragut, učinio je da ostrvo bude ponovo opustošeno 1548, 1552, 1558. i 1562. godine. Naredni upad Varvara je dokumentovan 1585. godine.

Svedočanstvo o ovom periodu su kule osmatračnice sa pogledom na more, koje su kasnije postale simbol ostrva, drugi gradski zid oko sela Terra Murata i početak izgradnje tvrđave Castello D’Avalosa (1563). Međutim, do poboljšanja uslova života na ostrvu došlo je tek nakon bitke kod Lepanta (1571) koja je umnogome smanjila aktivnosti otomanske mornarice u zapadnom Mediteranu, konačno omogućivši rađanje privrede vezane za pomorstvo na ostrvu.

U XVII veku ostrvo je okupirala francuska flota kojom je komandovao.

Dolaskom Burbona u Kraljevinu Napulj, 1734. godine, došlo je do daljeg poboljšanja društveno-ekonomskih prilika na ostrvu, takođe usled izumiranja feudalizma 1744. godine. Karlo III je Procidu uvrstio među vlastite posede, čime je postao njegov lovni rezervat.

U ovom periodu mornarica Procide se kretala ka svom periodu maksimalnog sjaja, kombinujući to sa procvatom brodogradnje: do sledeće godine na ostrvu su porinuti brodovi i brigantine za okeansku plovidbu; do sredine XIX veka oko trećine svih velikih brodova u južnoj Italiji dolazilo je iz brodogradilišta Procida.

Stanovništvo je krajem XVIII veka poraslo na maksimalno oko 16.000 ljudi, ili oko jedan i po puta više od sadašnjeg broja stanovnika.

1799. godine Procida je učestvovala u nemirima koji su doveli do proglašenja Napuljske republike. Sa povratkom Burbona, nekoliko meseci kasnije, 12 najuticajnijih i najuglednijih stanovnika Procide obešeni su na istom trgu gde je podignuto drvo slobode (revolucionarni simbol).

U narednim godinama (a posebno u “francuskoj deceniji”), ostrvo je nekoliko puta prolazilo kroz teške sukobe i razaranja, zbog njegovog osnovnog strateškog položaja u ratu na moru, spornog između Francuza i Engleza. Hronike izveštavaju da je samo 1809. godine oko 4.000 ljudi napustilo ostrvo posle poraza engleskih brodova. Takođe iz ovih razloga, 1860. godine pad Burbona i italijansko ujedinjenje su pozdravljeni od strane stanovništva.

Dvadeseti vek je doživeo nepovratnu krizu brodogradnje na Procidi, u konkurenciji velikih industrijskih aglomeracija. Poslednji veliki brig porinut je 1891. godine.

1907. godine, nakon referenduma, Procida je izgubila svoju kopnenu teritoriju, koja je postala autonomna opština pod nazivom Monte di Procida.

1957. godine do ostrva je stigao prvi podvodni vodovod u Evropi.

Privreda ostaje u velikoj meri povezana sa pomorstvom, uz rast turističke industrije poslednjih godina.

Procida je proglašena italijanskom prestonicom kulture za 2022. godinu.

Stanovništvo

Nema nijednog dela ostrva koji nije naseljen. Tradicionalno, naseljeni centar je podeljen na devet okruga, nazvanih grancie: Terra Murata (najstarije selo), ​​Corricella (karakteristično ribarsko selo), ​​Sent’cò sa trgovačkom lukom Marina Grande, San Leonardo, Santissima Annunziata (takođe se zove Madona della Libera), Sant’Antuono, Sant’Antonio i Chiaiolela (turistička luka u južnom delu ostrva).

Istorijski gledano i u poslednjih 160 godina broj stanovnika se vrlo malo menjao, od 9.452 (1936) do 11.467 (1871). Po poslednjim podacima na ostrvu živi 10.103 stanovnika. Opština Procida je administrativno u sastavu Grada Napulja.

Postoji i grafikon kretanje naseljenosti Procide u poslednjih pet vekova. Podaci do 1907. godine uključuju i Monte di Procidu, koji je do tada pripadala opštini. Može se videti snažan demografski razvoj u XVII i XVIII veku u suprotnosti sa relativnom stabilnošću poslednja dva veka (osim podele opštine), zbog prirodnog priraštaja uravnoteženog migratornim kretanjima prema kopnu. Takođe se primećuje iznenadno smanjenje broja stanovnika u Napoleonovo doba, usled ratova, što je izazvalo masovni odlazak stanovnika.

Verski događaji vezani za period Strasne nedelje pred Uskrs su veoma popularni na ostrvu; veoma sugestivni, među njima, Processione degli Apostoli na Veliki četvrtak i Processione dei Misteri na Veliki petak.

Povorku “Apostola sa kapuljačom” organizuje Arhibratstvo Belih, koje je 1581. godine osnovao kardinal Innico d’Avalos d’Aragona. Kada se proslava pranja nogu završi, dvanaest “apostola” (sa odeždama braće) stavljaju kapuljače i sa krstom na ramenu i trnovim vencem na glavi prodefiluju u povorci ulicama ostrva, prethodio je “centurion”, a za njim su išli majstori ceremonije i ostala braća.

Međutim, kulminacijski trenutak sedmičnih obreda nalazi se u Processione dei Misteri ujutru na Veliki petak, koja se ponekad naziva i Procesija mrtvog Hrista. Počeci obreda datiraju od kraja XVI veka, u organizaciji Bratstva Turchini od druge polovine XVII veka, perioda iz kojeg crpi svoje glavne karakteristike. Sve do sredine XVIII veka to je u suštini bila povorka flagelanata, od tada pretvorena u procesiju isključivo Misterija, ili alegorijskih lebdeća religiozne prirode.

Procesija se završava statuom mrtvog Hrista. U opštoj tišini, zvuk trube i bubnja karakteriše prolazak povorke.

Misteri su alegorijske figure religiozne prirode koje svake godine ručno izrađuju ostrvljani, ponekad okupljeni u namenskim umetničkim školama. Uglavnom se sastoje od jedne ili više drvenih dasaka (tzv. “baze”) dužine do 8 m i širine oko 2 m, na kojima se postavljaju skulpturalne predstave, odnosno simbolične interpretacije odlomaka iz Novog ili Starog zaveta, i u pojedinostima o mukama Hristovim. Materijali koji se koriste su uglavnom papir-maše (usitnjeni papir, vezivo i voda), drvo, plastika, polistiren i tkanina. Tipična je tehnika “kalup” koja omogućava da se reprodukuje trodimenzionalni objekat koristeći papir-maše.

Uglavnom tokom stvaranja (koje može da traje i nekoliko meseci) Misteri se čuvaju skrivene od javnosti, tako da se prvi put mogu videti direktno tokom litije na Veliki petak, a često odmah nakon toga, istog dana, demontiraju se ili čak uništene. Retko se u novije vreme neke od njih čuvaju i po nekoliko meseci da bi ih videli turisti u letnjoj sezoni.

Kreacije se kreću od klasične “Tajne večere” do mnogo složenijih konstrukcija, kako po značenju tako i po konstrukciji. Često se Misteri odnose na arhitektonske i umetničke stilove različitih epoha, zahvaljujući i širokoj upotrebi kolonada (visokih preko 4 m).

Svakog leta, u julu ili avgustu, bira se Graziella, odnosno mlada žena sa Procide koja nosi tipičnu nošnju ostrva, pozivajući se na priču iz istoimenog romana Alfonsa de Lamartina.

Ostrvo su već u klasično doba opisali, između ostalih, Juvenal, Stacije i Vergilije.

U narodnoj književnosti, Procida je lokacija jednog romana “Dekamerona” Giovannija Boccaccija.

Još noviji je roman “Grazzjella” koji je napisao Alphonse de Lamartine (po kome je snimljen istoimeni film 1955. godine), koji je na Procidu došao iz Burgundije u prvoj polovini XIX veka.

U XX veku je poznato “Arturovo ostrvo” (1957), jedno od najvećih dela Else Morante, književnice u čiju čast se na ostrvu dodeljuje književna nagrada nekoliko godina.

Na ostrvu se održava i filmski festival u pet kategorija, od kojih je jedna posvećena kratkim filmovima smeštenim na manja ostrva.

U kuhinji Procide dominiraju proizvodi zemlje (naročito artičoke i limun) i mora. Posebnost limuna Procide je da je veoma krupan, ne mnogo kiseo i sa veoma razvijenim albedom (beli deo između kore i pulpe). Jedno od specifičnih jela u kojima se ovaj proizvod koristi je tradicionalna salata od limuna, napravljena od kockica procida limuna, luka, ulja, ljute papričice, soli i nane. Odlična je i proizvodnja klasičnog likera limončela.

Takođe je veoma posebna testenina koja se zove pescatora povera, u kojoj se koriste prženi zeleni čili i inćuni.

Među tradicionalnim poslasticama nalazimo slatki casatiello, vrstu tipične uskršnje krofne umešane od kvasca koji se obično koristi za hleb. Modernija je, međutim, lingua, poslastica od lisnatog testa punjena kremom i prekrivena šećerom.

Na Procidi postoji nekoliko sportskih klubova koji učestvuju u ligama na pokrajinskim i regionalnim takmičenjima. Tradicija muške odbojke je vredna pažnje: ostrvski tim je nekoliko godina igrao na nacionalnim prvenstvima serije B i nekoliko puta u seriji C. Što se tiče fudbala, prvi tim učestvuje u ligi na regionalnom nivou.

Privreda

Ostrvo je trenutno u periodu snažnih transformacija u svojoj ekonomskoj strukturi. Pomorski saobraćaj, iako u naglom padu, i dalje ostaje jedan od najvećih sektora zapošljavanja, sa ljudima svih starosnih grupa koji su zaposleni kao oficiri na palubi ili inženjeri na trgovačkim brodovima velikih brodskih kompanija širom sveta, nastavljajući vekovnu tradiciju. Međutim, poslednjih godina, sve veća automatizacija prisutna u mašinskom sektoru, u kombinaciji sa sve većim korišćenjem radnika iz zemalja u razvoju u sektoru pomorskog saobraćaja, znači da je ovaj izvor prihoda izgubio relativni značaj na ostrvu.

Plaža Chiaiolella

Poslednjih godina se nastoji podstaći razvoj turističke privrede. Rezultati, iako ohrabrujući, niži su od očekivanih, posebno kada se posmatraju u kontekstu obližnjih turističkih destinacija kao npr. Ischia, Capri ili Sorrento. Ovo svakako nije zbog nedostatka znamenitosti (posebno istorijskih ili prirodnih), već verovatno zbog odsustva tradicije kao i zbog nedostatka smeštajnih kapaciteta.

Marginalni deo aktivnog stanovništva bavi se komercijalnim ribolovom, sa pristojnom ribarskom flotom, dok se još manji deo stanovništva bavi brodogradnjom i poljoprivredom.

Na Procidi je snimljen veći broj filmova, pre svega zbog njene panorame i tipične mediteranske arhitekture. Među njima mogu se navesti “Talentovani gospodin Ripley”, sa Matt Damonom, “Francesca i Nunziata”, sa Sofijom Loren i Giancarlom Ganninijem i “Delitto in pieno sole” (“Zločin u punom suncu” ili “U punom suncu”) iz 1959. godine sa Alain Delonom. Castello D’Avalos je obezbedio okruženje zatvora dramskog filma “Zatvorenik koji čeka suđenje” sa Albertom Sordijem u glavnoj ulozi.

Saobraćaj

U vansezoni dnevno postoji 31 polazak iz luka Napulj i Pozzuoli za ostrvo Procida. Iz Napulja ima 6 polazaka trajekta i 12 polazaka hidroglisera, a iz luke Pozzuoli ima 12 polazaka trajekta i samo jedan polazak hidroglisera. Prvi polazak iz Napulja je u 6 h, a poslednji je u 21:55 h. Iz luke Pozzuoli prvi polazak je u 5:45 h, a poslednji je u 19 h. Sa ostrva Procida prvi polazak je u 6:35 za Napulj, a u 8 h za Pozzuoli. Poslednji polasci su u 18:10 h za Pozzuoli, a u 20:15 h za  Napulj.

Plovidba na relaciji Napulj – Procida traje 40 minuta hidrogliserom (karta košta 22 €), a jedan sat trajektom (karta košta 17 €). Plovidba na relaciji Napulj – Procida traje 20 minuta hidrogliserom (karta košta 15 €), a 30-40 minuta trajektom (karta košta 10-11 €). 

Znamenitosti

Religijska arhitektura

• Opatija San Michele Arcangelo (XI vek)
• Crkva San Leonardo (XVI vek)
• Crkva Santa Maria della Pietà e San Giovanni Battista (XVII vek)
• Crkva della Santissima Annunziata (XVI vek)
• Crkva Sant’Antonio Abate (XVI vek)
• Crkva Sant’Antonio da Padova (XVII vek)
• Crkva San Giuseppe (XIX vek)
• Crkva Santa Maria delle Grazie (XVII vek)
• Crkva San Rocco (XVI vek)
• Crkva San Tommaso d’Aquino (XIX vek)
• Crkva San Vincenzo (XVI vek)
• Crkva sconsacrata Santa Margherita Nuova
• Crkva sconsacrata di San Giacomo (XVII vek)
• Kapela Santa Maria degli Agonizzanti (vek XIX)

Civilna arhitektura

• Palata Bormioli (XIX vek)
• Palata D’Avalos (XVI vek)
• Palata Di Costanzo (XVII vek)
• Palata Ferrajoli (XV vek)
• Palata Galatola-Costagliola
• Palata Guarracino (XVIII vek)
• Palata Ambrosino di Bruttopilo-Borgogna (XX vek)
• Palata Manzo (XVII vek)
• Palata Massa-D’Ambrosio
• Palata Mazzella- Lieto (XVII vek)
• Palata Mignano-De Iorio (XVII vek)
• Palata Montefusco, takođe pozvata kao Merlato (XII vek)
• Palata Porta (XV vek)
• Palata Rosato
• Palata Scotti (XVII vek)
• Palata Scotti Galletta (XVIII vek)
• Vila Angelina (XX vek)
• Vila Lavinia (XVIII vek)
• Vila Scotto di Jonno
• Vila Sofia (XVIII vek)

Muzeji

• Građanski muzej Procide
• Muzej Casa di Graziella, istorijska rekonstrukcija kuće Graziella, protagonistkinje romana di Alphonse de Lamartine. Nalazi se na drugom spratu Palata della Cultura (bivši konzervatorijum za siročad) u Terra Murati.
• Muzej mora, nalazi se u Palati istorije Istituta nautike “Francesco Caracciolo”.
• Palata D’Avalos
• Opatija San Michele

GPS koordinate: 40°45′20″ N, 14°00′50″ E.

ISOLOTTO DI SAN MARTINO

Isolotto di San Martino je malo ostrvo površine 16.000 m² ili 1,6 ha.

Verovatno je u prošlosti bilo povezano sa kopnenim delom Italije, odnosno Monte di Procidom, čineći rt, koji se 1488. godine odvojio zbog nekog geološkog događaja koji nije tačno utvrđen (pretpostavlja se da je u pitanju bio cunami zbog čestih zemljotresa u tom području).

Od 1917. godine korišćen je kao industrijsko postrojenje za testiranje torpeda u sklopu fabrike torpeda “Baia”. Bio je povezan sa kopnom mostom i tunelom, koji su 1939. godine minirani.

Šezdesetih godina prošlog veka ostrvo, dodeljeno na određeno vreme privatniku, postalo je turistička atrakcija, nudeći turistima priliku da se dive istorijskim nalazima i morskom dnu za istraživanje.

2019. godine, oko 10 godina posle potpunog napuštanja, srušio se i deo mosta koji je spajao ostrvce sa kopnom zbog jakih morskih oluja. Do 2023. godine preostali delovi mosta su se srušili. Na ulazu u tunel stoji obaveštenje da ostaje zatvoren do datuma koji će biti utvrđen za radove na projektu preuređenja.

Ostrvo je napravljeno od materijala tipičnog za Campi Flegrei, pucolana (peskovitog vulkanskog pepela), čije je vađenje dovelo do smanjenja visine ostrva za 16 m.

Administrativno pripada Opštini Monte di Procida.

GPS koordinate: 40°47′55″ N, 14°02′12″ E

P E N N A T A

Pennata (Isola di Punta Pennata) je ostatak kratera jezera Miseno ili Maremorto. Ovaj pojam “jezero” je uslovan, jer se rad o zalivu Tirenskog mora.

Može se smatrati da je ostrvo nastalo 4. novembra 1966. godine, kada je nakon silovite morske oluje nestao peščani jezičak koja ga je povezivao sa kopnom. Sastoji se od žutog tufa, a veoma bogata vegetacija i ostaci ciglenih konstrukcija govore da je to bio gusto naseljeno područje.

Od kopnenog dela Italije udaljeno je 40 m. Dužina ostrva je 560 m, najveća širina je 70 m, a približna površina je 2,5 ha. Najviša tačka ostrva je na 29 m.

Administrativno pripada Opštini Bacoli u okviru Grada Napulja.

GPS koordinate: 40°47′32″ N, 14°05′19″ E.

N I S I D A

Nisida je malo ostrvo koje pripada arhipelagu Flegrejskih ostrva, a nalazi se na kraju brda Posillipo, u napuljskoj oblasti Coroglio. 

U antička vremena ostrvo se zvalo Nesis (sa grčkog, ostrvo) i Nesida (takođe sa grčkog, ali malo ostrvo), u srednjem veku toponim je nestao u korist Gipeuma ili Zippiuma, da bi se ponovo pojavio u XV veku. Poistovećuje se sa mestom u homerovoj tradiciji poznatom kao “ostrvo koza” gde se Uliks sklonio nedaleko od grada Kiklopa.

Da je Nisida ostrvo nekada nije bilo sporno, ali jeste od 1936. godine kada povezan sa kopnom nasipom. Ostrvce Lazzaretto (nekada se zvalo Coppino ili Chiuppino), koje se nalazi između ostrva Nisida i kopna, sada je deo nasipa. Ostrvce se može prepoznati na starim dokumentima i na fotografijama snimljenim pre 1934. godine.

Nisida je vulkanskog porekla; odgovara onome što se naziva maar, odnosno okruglom krateru koji je delimično ispunjen vodom. Erupcija datira pre 6.500±400 godina, što spada u ono što vulkanolozi definišu kao treći flegrejski period. Ima prečnik od približno 500 m i maksimalnu visinu od 109 m i skoro je savršeno kružnog oblika bez dela prema jugozapadu gde se otvara ulaz Porto Paone koji odgovara drevnoj kalderi vulkana. Dužina ostrva je 640 m, a površina je oko 29 ha po nemačkoj wikipediji. Na italijanskoj wikipediji je pogrešan podatak za površinu od 70 ha, što su preuzele skoro sve wikipedije.

Na morskom dnu ostrva postoje izrađene strukture koje su sada potopljene (npr. rimsko pristanište) koje označavaju spuštanje kopna zbog fenomena bradiseizma, kao u mnogim drugim oblastima Campi Flegrei.

U klasično doba Lucio Licinio Lucullo je na ostrvu sagradio vilu, koja je postala poznata po zabavama i večerama koje su se tamo odigravale. Marko Junije Brut je takođe imao vilu, u kojoj je   zajedno sa Kasijem skovao zaveru protiv Cezara. Posle atentata, Brut se povukao na ostrvo u leto 44. godine p.n.e. Posetio ga je Ciceron, sa kojim je vodio duge razgovore o političkoj situaciji i akcijama koje bi trebalo preduzeti. Prema predanju, njegova supruga Porcija tu je izvršila samoubistvo. Od rimskih vila više nema tragova, osim četiri pećine iskopane u tufu malog nimfeja.

U srednjem veku, na ostrvu se nalazio manastir Sant’Arcangelo de Zippioera.

U modernoj eri, u XV veku kraljica Napulja Jovana II Anžujska je na ostrvu imala vilu koja je ubrzo pretvorena u tvrđavu da bi se suprotstavila floti pretendenta na presto Napulja Luja II Anžujskog. Tih godina izgrađena je i kula obalske straže ostrva. Zamak Nisida je kasnije postao jedan od kamena temeljaca napuljske odbrane. Narednih 150 godina ostrvo je menjalo vlasnike. 1623. godine, zakupac tvrđave, Giambattista de Gennaro, koristio je ostrvo kao skrovište za gusare, čiji je plen preprodavao. Vicekralj Don Pedro de Toledo zauzeo je ostrvo i iskoristio ga da se suprotstavi ponovljenim naletima tada čuvenog gusara Barbarosse.

Na ostrvcetu Chiuppino (gore je rečeno da danas ne postoji) izgrađen je od 1626-1628. godine lazaret za smeštaj pacijenata obolelih od kuge. 1847. godine ostrvce je spojeno sa Nisidom.

U XVIII veku Burboni su kupili ostrvo kako bi ga pretvorili u lovni rezervat. Gioacchino Murat je prilagodio strukturu karaule kako bi od nje napravio Kazneno-popravni zavod, poznat po nehumanim uslovima u kojima su se našli politički zatvorenici.

Tokom fašističkog perioda, Kazneno-popravni zavod je pretvoren u Poljoprivrednu sudsku reformu, a u tom periodu je ostrvo betonskom branom povezano sa kopnom.

10. juna 1940. godine Nisida je postala baza hidroaviona. Od 1946-1961. godine na ostrvu je imala sedište Vazduhoplovna akademija. Ostrvo nije bilo otvoreno za javnost. Bilo je podeljeno između vojnog garnizona i maloletničkog zatvora otvorenog 1934. godine.

Napuljski kantautor Edoardo Bennato posvetio je Nisidi čuvenu pesmu koja je zasnovana upravo na njenom statusu "ostrva -  nije ostrvo" i da osudi zabranu posete turista:

"Svi dođu u Nisidu / Nisida... / ... Nisida je ostrvo / a niko ga ne zna".

Administrativno pripada Opštini i Gradu Napulju.

GPS koordinate: 40°47′43″ N, 14°09′48″ E.

G A I O L A

Gaiola jedan je od manjih ostrva Napulja, u blizini gradske stambene četvrti Posillipo. Nalazi se u sklopu “Parco sommerso di Gaiola” ili “Podvodnog parka Gaiola”, zaštićenog morskog rezervata.

Atraktivnom izgledu ostrva doprinosi prirodni most koji spaja dva njegova dela.

Ostrvo je dobilo ime po šupljinama kojima su načičkane duž obale Posillipa. Latinska reč caveola (“mala pećina”) izmenjena je kroz dijalekt regije i postala je Caviola. Izvorno je ostrvce bilo poznato pod imenom Euplea, zaštitnice sigurne plovidbe, i na njemu se nalazio mali hram.

Pošto je ostrvo vrlo blizu obale, do njega se može doći uz nekoliko zamaha plivanja. Pretpostavlja se da je izvorno predstavljalo produžetka suprotnog rta i da je veštački odvojeno tek kasnije po nalogu Lucija Licinija Lukula Pontskog-mlađeg (114. p.n.e.-56. p.n.e).

U XVII veku ostrvo je bio praktično prepuno rimskih fabrika, dok je dva veka kasnije ostrvo služilo kao baterija u odbrani Napuljskog zaliva.

Početkom XIX veka na ostrvu je živio pustinjak zvani Čarobnjak koji je preživljavao zahvaljujući milostinji ribara. Ubrzo nakon toga, na ostrvu je izgrađena vila koja se na njemu i danas nalazi i koja je bila u vlasništvu pomorskog inženjera Nelsona Foleya, šuraka Sir Arthura Conana Doylea. Foley je takođe posedovao Vilu Bechi na kopnu nasuprot ostrva Gaiola. Od 1896-1903. godine vlasnik vile Bechi bio je Norman Douglas, autor Zemlje sirena, ali ju je on prodao natrag Foleyju. Potonji je izgradio žičaru za jednu osobu koja je povezivala ostrvo sa kopnom. 

Napuljska legenda smatra Gaiolu “prokletim ostrvom”, koji svojom lepotom krije “nemirnu sudbinu”, “Gaiola Malediction”. Takav neslavan ugled je posledica čestih nesreća i preranih smrti u porodicama njegovih vlasnika u XX veku. Naprimer, dvadesetih godina prošlog veka pripadalo je Švajcarcu Hansu Braunu, koji je pronađen mrtav zamotan u tepih. Nešto kasnije u moru mu se udavila supruga. Sledeći vlasnik bio je Nemac Otto Grunback, koji je preminuo od srčanog udara dok je boravio u ostrvskoj vili. Sledeći vlasnik, farmaceutski industrijalac Maurice-Yves Sandoz, izvršio je samoubistvo u psihijatrijskoj bolnici u Švajcarskoj.

Njegov kasniji vlasnik, nemački industrijalac čelika, baron Karl Paul Langheim, bankrotirao je zbog “divljeg života”. Ostrvo je zatim pripadalo Gianniju Agnelliju, vlasniku FIAT-a, čiji su brojni rođaci umrli i J. Paulu Gettyju, koji je doživeo samoubistvo najstarijeg sina, smrt najmlađeg sina i otmicu unuka, pre vlastite smrti.

Posljednji privatni vlasnik ostrva bio je Gianpasquale Grappone, koji je bio uhapšen. Novine su ponovno progovorile o “Gaiola Malediction” 2009. godine, nakon ubistva Franca Ambrosia i njegove supruge Giovanne Sacco, koji su bili vlasnici vile prekoputa ostrva.

Ostrvo je sada vlasništvo vlade regije Kampanija i zaštićeno područje unutar nje. Regionalna vlada ga je dala na upravljanje Soprintendenza Archeologica. 

Administrativno pripada Opštini i Gradu Napulju.

GPS koordinate: 40°47′30″ N, 14°11′13″ E.

M E G A R I D E

Megaride (grčki Megaris) je malo napuljsko sedreno ostrvo na kome se nalazi tvrđava Castel dell’Ovo. Nalazi se u gradu Napulju, sa kojim je spojeno kratkim mostom. Ranije ga je sa kopnom spajala tanka stenska prevlaka.

Tvrđava je okružen tradicionalnim restoranima i sa nekoliko kuća pod nazivom Borgo Marinari do kojih se može doći preko Via Partenope.

Drevna legenda kaže da ime ostrva potiče od latinskog pesnika Vergilija koji je u tamnicama zgrade sakrio magično jaje koje je imalo moć da održi čitavu tvrđavu. Njegov neuspeh bi, međutim, izazvao ne samo propast zamka, već i niz katastrofa za grad Napulj. Tokom XIV veka, u vreme Jovane I, zamak je pretrpeo velika oštećenja usled delimičnog urušavanja luka na kome se oslanjao i, da bi sprečila širenje panike među stanovništvom zbog pretpostavljenih budućih katastrofa koje će pogoditi grad, kraljica je morala da se zakune da je zamenila jaje.

U I veku p.n.e Lucio Licinio Lucullo je na ostrvu je sagradio sjajnu vilu, koja je bila opremljena veoma bogatom bibliotekom i stablima breskve uvezenim iz Persije, koje je u to vreme predstavljalo novinu zajedno sa stablima trešnje koje je general doneo iz Cerasunta. Sećanje na ovo imanje opstalo je u imenu Castrum Lucullanum koje je lokalitet zadržao do kasnog rimskog doba.

Sredinom V veka vilu je utvrdio Valentinijan III i imala je sudbinu da ugosti svrgnutog poslednjeg cara Rima, Romula Avgusta, 476. godine.

Posle smrti Romula Avgusta, monasi bazilijani naselili su se na ostrvu Megaride već krajem V veka. Prvobitno smešteni u raštrkanim ćelijama (zvanim “bazilijanske isposnice”), monasi su usvojili benediktinsku vladavinu u VII veku i stvorili važan skriptorijum (verovatno su imali na raspolaganju i ono što je ostalo od Lukulijanske biblioteke).

Manastirski kompleks je početkom X veka sravnjen sa zemljom od strane napuljskih vojvoda, kako bi sprečili Saracene da se tu ponovo utvrde i iskoriste kao bazu za invaziju na grad. U dokumentu iz 1128. godine na tom mestu se ponovo pominje utvrđenje. Jedini preostali arhitektonski element od značaja je ulaz kojem prethode veliki lukovi lođe.

Ruđer II Sicilijanski (1095-1154) je, osvajajući Napulj 1140. godine, sagradio zamak koji je završio arhitekta Buono. Međutim, stambena namena zamka je iskorišćavana samo u nekoliko navrata s obzirom da su završetkom Castel Capuana sve razvojne i trgovačke linije prema zemljištu premeštene tamo. Sa Normanima je počeo program sistematskog utvrđivanja lokaliteta, koji je svoj prvi bedem imao u Normandijskoj kuli, a na njoj su se vijorile zastave.

Sa prelaskom kraljevine na Nemce, Castel dell’Ovo je 1222. godine dodatno ojačao Fridrih II, koji je sagradio druge kule – Colleville, Maestra i Mezzo. Tih godina, dvorac je postao rezidencija, a takođe i državni zatvor.

Nakon zemljotresa koji je 1370. godine doveo do urušavanja prirodnog luka koji je činio prevlaku, kraljica Jovana I Napuljska ga je ponovo zidala, obnavljajući i normanske zgrade. Nakon što je naselila zamak kao suverena, kraljicu je ovde zatvorio njen neverni nećak.

Ostrvo administrativno pripada Opštini i Gradu Napulju.

GPS koordinate: 40°49′39″ N, 14°14′55″ E.

R O V I G L I A N O

Scoglio di Rovigliano je grupa stena u Napuljskom zalivu, koja se nalazi 400 m zapadno od ušća reke Sarno u Tirensko more, na granici opština Castellammare di Stabia i Torre Annunziata; ovoj drugoj administrativno pripada.

Prvobitno se zvao Petra Herculis. Legenda kaže da je Herkul, vraćajući se iz Španije sa desetog od svojih dvanaest podviga, pre nego što je osnovao gradove Herkulaneum i Stabiju, odvojio vrh planine Faito, bacio ga u more, formirajući tako ostrvo. 

U rimsko doba na njemu je stajao hram posvećen Herkulu, od kojeg je danas ostao samo deo zida. Kasnije je nazvan i Plinijevim kamenom, pošto je pisac Gaj Plinije Drugi umro tokom erupcije Vezuva 79. godine u blizini stene. 

Prvi dokument koji svedoči o današnjem nazivu datira iz vremena pape Inoćentija III, koji u buli govori o lokalitetu Rubellanium, današnjem Roviglianu, kao granici između biskupija Napulj i Nola. Naziv potiče, prema arheolozima, ili od prezimena drevne rimske porodice, gens Rubilia, ili od konzula Rubelija, vlasnika stene, ili čak od latinskog izraza robilia, odnosno mahunaste biljke, slične grašku, koja je u izobilju rasla u tom području.

Tokom vekova Scoglio di Rovigliano dobija različite funkcije: u VI veku postaje privatna rezidencija, u IX veku prelazi u vlasništvo Ernesta Longobardija koji ga pretvara u mesto dobrodošlice za mlade žene posvećene monaškom životu, u XII veku postaje cistercitanski manastir i crkva i konačno u XVI veku postaje tvrđava za odbranu od upada Saracena, na čijem je vrhu podignuta kula, vidljiva i danas. Od 1860. godine stena je prešla u državno vlasništvo. 1931. godine otvoren je restoran, koji je, međutim, imao malo uspeha i ubrzo je zatvoren. Danas je ostalo samo nekoliko ruševina kule, u stanju propadanja.

Scoglio di Rovigliano je građen od sedimentnih stena, uglavnom tipa krečnjaka i dolomita. Takođe je moguće zamisliti da je ostrvo nastalo nakon urušavanja drevne planine čiji vrh predstavlja. Do kolapsa je moglo doći nakon sudara afričke ploče sa evroazijskom.

Do III veka ostrvce je bilo udaljeno od obale oko četiri milje, a tokom godina je to značajno smanjeno usled sedimenata vulkanskih erupcija i krhotina koji su se nakupili na ušću reke Sarno.

GPS koordinate: 40°43′46″ N, 14°27′49″ E.

K A P R I

Kapri (italijanski Capri) je jedno od najpoznatijih italijanskih ostrva. Kod nas je steklo popularnost zbog emitovanja istoimene TV serije.

Latinsko ime Capreae, grčko Καπρέαι. U zavisnosti od toga da li se latinski ili grčki naziv smatra starijim, moglo bi se pomisliti da je ostrvo tako nazvano zbog obilja koza (capra na latinskom) ili najverovatnije divljih svinja (κάπρος na grčkom kapros).

più probabilmente di cinghiali (κάπρος in greco).

Geografija

Kapri je smešten na južnom kraju Napuljskog zaliva, 30 km jugozapadno od grada Napulja i 5,2 km od kraja poluostrva Sorento, rta Campanella. Ostrvo je dugačko 5,9 km, najveća širina je 2,7 km, a površina je 10,4 km2. 

Kapri je za razliku od obližnjih ostrva Ischije i Procide, kraškog porekla. U početku je bio spojen sa poluostrvom Sorento, da bi kasnije bio delimično potopljen morem i stoga odvojen od kopna, gde se danas nalazi moreuz Bocca Piccola. Kapri ima složenu morfološku strukturu, sa srednje visokim vrhovima (Monte Solaro 589 m i Monte Tiberio 334 m) i ogromnim unutrašnjim platoima, od kojih je glavni Anacapri. Nalazi se na dvadesetom mestu među italijanskim ostrvima po površini.

Obala je izreckana brojnim pećinama i uvalama koje se smenjuju sa strmim liticama. Pećine, skrivene pod liticama, korišćene su u rimsko doba kao nimfeji (svetilište posvećeno nimfama) za raskošne vile koje su ovde izgrađene za vreme Carstva. Najpoznatija je nesumnjivo Plava pećina (Grotta Azzurra), čije su svetlosne efekte opisali mnogi pisci i pesnici.

Plava pećina

Za Kapri su karakteristični čuveni Faraglioni, tri mala stenovita ostrva nedaleko od obale koja stvaraju scenografski i pejzažni efekat.

Ostrvo čuva brojne životinjske i biljne vrste, neke endemične i veoma retke, kao što je plavi gušter, koji živi na jednom od tri Faragliona. Vegetacija je tipično mediteranska, sa prevlašću agava, opuncija i žutilovke.

Na ostrvu, koje ima izrazitu mediteransku klimua, nalaze se meteorološke stanice Kapri i Anacapri Damecuta. Na osnovu tridesetogodišnjeg referentnog proseka (1961-1990) za Svetsku meteorološku organizaciju, prosečna temperatura najhladnijih meseci, januara i februara, iznosi 10,0°C; najtoplijeg meseca, avgusta, iznosi 24,8°C.

Prosečna godišnja količina padavina je oko 600 mm, sa minimumom između kasnog proleća i leta i vrhuncem u jesen. Od 1954. godine do danas apsolutni izmereni maksimum iznosio je 42,9°C  avgusta 1999. godine (često su vrednosti neuobičajeno visoke zbog blizine stenovitog grebena koji povećava letnje temperature), dok je apsolutni minimum od -3,0°C zabeležen u januaru 1968. godine.

Istorija

Prema grčkom geografu Strabonu, Kapri je nekada bio povezan sa ostatkom Italije. To su potvrdila i nedavna geografska i arheološka istraživanja. Nedavna iskopavanja su pokazala da su ljudi živeli na Kapriju još od neolita. U "Eneidi" Vergilije je tvrdio da su Grci sa Jonskih ostrva naselili Kapri. Tacit je tvrdio da je na Kapriju bilo 12 carskih vila. I Oktavijan Avgust i Tiberije su na Kapriju imali niz vila. Car Komod je proterao svoju sestru Lucilu na Kapri 182. godine. 

Nakon pada Zapadnog rimskog carstva, Kapri je bio pod kontrolom Napulja. Ostrvo je pogođeno brojnim gusarskim napadima. Car Luj II od Italije predao je ostrvo Amalfiju 866. godine. Prvi episkop je postavljen 987. godine. 

U XVI veku ostrvo su napali Turci, čuveni turski admirali Barbarossa Hajrudin-paša i Turgut Reis su opljačkali Kapri 1535. i 1553. godine. U martu 1787. godine Goethe je sa mora video i opisao ostrvo Kapri, dok je plovio na jedrenjaku od Napulja do Palerma.

Napoleonova francuska vojska je zauzela ostrvo januara 1806. godine. U maju 1806. godine Britanci su proterali Francuze sa Kaprija i pretvorili Kapri u jaku pomorsku bazu ("drugi Gibraltar"). Međutim, Britanci su tada napravili veliku štetu arheološkim iskopavanjima. Joachim Murat je ponovo osvojio Kapri 1808. godine i Francuzi su tu ostali do 1815. godine kada je Kapri vraćen Burbonima iz Napuljske kraljevine.

U drugoj polovini XIX veka, Kapri je postao popularna destinacija za evropske umetnike, pisce i druge poznate ličnosti, pa je tako i Maksim Gorki imao vilu na ostrvu.

Stanovništvo

Ostrvo Kapri podeljeno je na dve opštine, Capri (istočni deo ostrva) i AnaCapri (zapadni deo ostrva na platou). Po poslednjim podacima na ostrvu živi 13.682 stanovnika, odnosno u opštini Kapri 6.807, a u Opštini Anacapri 6.875. Gustina naseljenosti je 1.315 stanovnika/km².

U opštini Capri se od 1871. godine sa svakim popisom povećavao broj stanovnika do 1971. godine, kada ih je bilo 7.723. Od tada broj stanovnika je u neznatnom padu. Suprotno se dešava u Opštini Anacapri, gde broj stanovnika konstantno raste, tako da je pretekao broj stanovnika Opštine Capri za oko 70. Pre 60 godina broj stanovnika Opštine Capri bio je dvostruko veći od broja stanovnika Opštine Anacapri. 

Od 1927-1946. godine dve opštine na ostrvu bile su objedinjene u jednu. Nakon 2000. godine predložen je povratak u jedinstvenu administrativnu celinu na ostrvu, ali se ništa nije promenilo.

Ostali najvažniji naseljeni centri su zaseoci Marina Grande i Marina Piccola.

Privreda

Kapri je popularno turističko odredište i za Italijane i za strance. Sredinom prošlog veka Kapri je postao popularno odredište međunarodnoga jet-seta. Centralni trg Kaprija je zadržao umerenu seosku arhitekturu, ali je prepun skupih butika i restorana. Tokom leta ima mnogo turista, najčešće jednodnevnih izletnika iz Napulja i Sorrenta.

Na Kapriju više nema izvora pitke vode, a vodosnabdevanje je garantovano podvodnim cevovodima koji dolaze sa poluostrva Sorrento. Struju obezbeđuje privatna kompanija na licu mesta.

Poznata Piazzetta (Trg Umberto I)

Saobraćaj

Na Kapri se dolazi hidrogliserima, brzim brodovima i trajektima iz luka u Napulju ili Sorrentu, a od Uskrsa do oktobra i iz luka Castellammare di Stabia, Amalfi, Positano, Seiano i Salerno. Trajekti, koji se koriste i za prevoz vozila, polaze samo iz napuljske luke. 

U vansezoni dnevno ima 14 polazaka na relaciji Napulj - Kapri, i to osam polazaka hidroglisera i po tri polaska brzih brodova i trajekata. Hidrogliseri voze 50 minuta, brzi brodovi 1 sat, a trajekti 85 minuta. I cena prevoza zavisi od brzine prevoza i kreće se od 16,50 € (trajekt), 22,80 € (brzi brod) do 25 € (hidrogliser). Prvi polazak iz luke Napulj je u 5:35 h, a poslednji je u 19:40 h, a iz luke Kapri prvi polazak je u 6:40 h, a poslednji je u 20:15 h. Na relaciji Sorrento - Kapri ima 13 polazaka dnevno. Vožnja traje 20-30 minuta i košta 16,40-21 €. Prvi polazak iz luke Sorrento je u 7:15 h, a poslednji je u 19:25 h, a iz luke Kapri prvi polazak je u 7 h, a poslednji je u 18:40 h.

Utorkom, četvrtkom i subotom uz dobre vremenske prilike do kraja februara saobraća brod na relaciji Salerno - Cetare - Maiori - Amalfi - Positano - Kapri. Iz luke Salerno polazak je u 7:30 h, a  povratak sa ostrva Kapri je u 16:10 h. Cena karte je 27,50 €.

Da bi se izbegle ogromne gužve u saobraćaju na ostrvu tokom letnjih meseci i božićnih praznika na snazi je posebna uredba župana kojom se zabranjuje dolazak na ostrvo automobila, motocikala i mopeda lica koja nemaju trajno prebivalište u opštinama Kapri i Anakapri.

Sistem javnog prevoza na ostrvu Kapri sastoji se od uspinjače koja povezuje luku sa gradom Kaprijem, pet autobuskih linija koje povezuju opštine Kapri i Anakapri, luke, helidroma i žičare koja povezuje Piazza Vittoria, koji se nalazi u Anakapri, sa planinom Solaro. 

Autobuska mreža pokriva deo ostrva Kapri sa ukupno pet gradskih linija. Autobusi voze sa redovima vožnje često podložnim promenama, do centra Kaprija (Trg Umberto I), do Marine Grande, Marine Piccole, do centra Anakaprija (Trg Vittoria) i do Anakaprija Plave pećine i do svetionika Punta Carena, sa usputnim stajalištima.

Lista autobuskih linija na Kapriju:

•      Capri – Marina Grande (plava)
•      Capri – Marina Piccola (zelena)
•      Capri – Anacapri (crvena)
•      Anacapri – Faro (narandžasta)
•      Anacapri – Grotta Azzurra (svetloplava)

Pretpostavljam da su vozila u boji linije.

Transportnu mrežu Kaprija čine i taksi vozila, koja se uglavnom zaustavljaju u luci i na područjima najvećeg priliva turista. Cena prevoza se utvrđuje po taksimetru; štaviše, automobili mogu biti različitih tipova, od tipičnih belih automobila do crvenih kabrioleta.

Karakterističan taksi na Kapriju

Uspinjača povezuje luku Marinu Grande sa Piazzettom u gradu Kapri. Vožnja traje 5 minuta, radno vreme je od 6:30-21:20 h i saobraća na svakih 15 minuta, što može biti i češće ako postoji veliki priliv turista.

Uspinjača

Žičara

Žičara Monte Solaro povezuje istorijski centar opštine (na 286 m nadmorske visine) sa planinom Solaro, čiji se vrh nalazi na 589 m. Početak žičare je u Via Caposcuro, ulici nedaleko od centralnog trga Piazza Vittoria, a kraj se nalazi na vrhu planine Solaro. Kada se stigne do vrha, moguće je stići do doline Cetrela sa istoimenom crkvom uz pešačenje od oko 15 minuta. Žičara je kapaciteta 156 stolica, a vožnja traje oko 12 minuta.

Znamenitosti

Na ostrvu se nalaze brojni primeri verske i civilne arhitekture od istorijskog značaja. Nekoliko arheoloških ostataka svedoči o prisustvu starih Rimljana na ostrvu. Prirodno okruženje karakteriše nekoliko pećina i stenovitih vrhova.

Karta sa najvažnijim znamenitostima

• Villa San Michele
• Grotta Azzura, Plava pećina
• Villa Lysis
• Villa Jovis
• La Piazzetta
• Via Krupp
• Arco Naturale, prirodni luk, prerast
• Villa Malaparte
• Torre Materita
• Certosa di San Giacomo
• Monte Solaro
• Svetionik Punta Carena
• Marina Grande

GPS koordinate: 40°33′00″ N, 14°14′00″ E.

FARAGLIONI DI CAPRI

Faraglioni di Capri su tri stenske formacije koje se nalaze jugoistočno od istoimenog ostrva.

Ove izbočine (stogovi) imaju tri različita imena: prva (spojena sa kopnom) je Faraglione di Terra; druga, odvojena od prvog morem, je Mezzo (srednja); dok je treća, koji se pruža prema moru, Faraglione di Fuori. Druga je veoma poznat jer je jedino stanište čuvenog plavog guštera.

Nemački istoričar Ferdinand Gregorovius ih je ovako opisao: “Konusnog su oblika: jedan kao da je izglađen ljudskom rukom, drugi nazubljen na fantastičan i bogat način. Njihova tamna senka njiše se nad morem i čini ga mračnim i melanholičnim, ali usred jedne od stena otvara se pećina, formirajući veličanstveni luk, kroz koji može da prođe čamac”.

Etimološki reč faraglioni potiče od grčkog faros, što znači svetionik. U drevnim vremenima, naime, na planinama i stenama blizu obala tokom noći su paljene velike vatre, kako bi nautičarima signalizirali i rutu i ​​sve prepreke opasne za samu plovidbu. Stogovi su najverovatnije imali istu funkciju.

Faraglioni je morao biti deo opsežnog podzemnog sistema koji su oblikovali spoljni uticaji. Prve su nesumnjivo delovale kraške vode, koje su iskopale stenu i do 15 m ispod sadašnjeg nivoa mora. Ovaj događaj je najpre praćen raspadom obale, što je izazvalo uništenje šupljina; nakon čega su morska abrazija i mehaničko dejstvo atmosferskih pojava pogodovali urušavanju svodova, nakon čega su se sadašnji oblici konačno formirali.

Sa razvojem turizma na Kapriju u XIX i XX veku, Faraglioni – koji je postao pravi status “spomenika prirode” – postao je kultni i najpoznatiji simbol ostrva. Ovekovečen na brojnim slikama već u XIX veku, sa razvojem kinematografije i sredstava komunikacije, Faraglioni se pojavljuje i u brojnim filmovima.

Pregled karakteristika svakog Faraglionea:

• Faraglione di Terra (ili Stella) Faraglione je jedina još uvek povezana sa kopnom (prevlakom od 4 m) i najviša je od tri, sa svojih 111 m. Na njenoj jugozapadnoj strani nalazi se pećina preloma, nazvana “mala plava pećina” zbog intenzivne zeleno-plave boje njene vode, koje filtriraju svetlost koja ulazi u šupljinu sa malog podvodnog praga.

• Faraglione di Mezzo dostiže visinu od 81 m, a u centru ga u potpunosti preseca čuveni “podvožnjak”, prirodni tunel dug 58 m i u proseku visok 13 m.

• Faraglione di Fuori (ili Scopolo), odnosno rt sa pogledom na more, dostiže visinu od 104 m. Od Faraglione di Mezzo odvojen je uskim prolazom širine 8 m i dužine 60 m koji nosi naziv “Saetta”; ovaj toponim se često pogrešno koristi za definisanje Faraglione di Mezzo. Veoma poznati plavi gušter živi upravo na Faraglione di Fuori.

Najudaljeniji stenoviti vrh, Faraglione di Fuori, dobro je poznat po tome što je stanište Podarcis siculus coeruleus, naučnog naziva plavog guštera. Ova vrsta je jedinstvena po veoma specifičnoj plavičastoj boji koja se proteže od grla preko stomaka do repa, a prekida samo crnkasta pigmentacija prisutna na leđima.

Plavi gušter je bliski rođak primorske guštererice, koji živi na kopnu; međutim, od kada je došlo do odvajanja Faragliona, on se udaljio od njega, poprimivši plavu boju mora i neba zbog fenomena kamuflaže.

GPS koordinate: 40°32′26″ N, 14°15′10″ E.

SCOGLIO DEL MONACONE

Scoglio del Monacone se nalazi 180 m istočno od Faraglione di Terra, odnosno 100 m od jugoistočne obale ostrva Kapri. Dužina ove stene je 115 m, najveća širina je 60 m, a površina je oko 0,5 ha.

Ime ostrva je vezano za mediteransku medvedicu, koja je bila prisutna u njegovim vodama do 1904. godine kada je ubijen poslednji primerak.

U prošlosti je bilo lakše doći do ostrva jer je postojao prolaz u steni koja se kasnije urušila.

Na ostrvu se nalaze zidovi iz rimskog doba, koji se bez razloga smatraju ostacima grobnice Masgabe, arhitekte cara Avgusta. Druge teorije pretpostavljaju da su to bili rezervoari za soljenje ribe ili ograđeni prostor za uzgoj zečeva kojih je, očigledno, bilo u izobilju u XIX veku (pre epidemije kuge koja je, prema nekim izvorima, izazvala njegovo istrebljenje).

I na Scoglio del Monaconeu i na obližnjem Faraglioni di Capri, kao i na obali uvale male luke Tragara, mogu se videti znaci prethodnog nivoa mora koji se nalaze na oko 9 m iznad sadašnjeg nivoa mora.

Među vrstama faune rasprostranjenim na steni izdvaja se plavi gušter, endemska vrsta opisana na obližnjem Faraglioni di Capri.

GPS koordinate: 40°32′36″ N, 14°15′24″ E.

SCOGLIO ISCA

Scoglio Isca (Isolotto Isca)se nalaziispred zaliva Nerano i fjorda Crapolla. Poznato je po tome što je mesto razmišljanja i utočište Eduarda De Filippa (1900-1984), gde je u retkim trenucima pauze od turneja, poznati glumac i dramaturg u svojoj vili pronašao inspiraciju za više od jedne komedije. De Filippovi naslednici su 2021. godine prodali ostrvo dvojici preduzetnika za 10,5 miliona €, nakon neuspelog pokušaja Uprave pomorskog parka “Punta Campanella” da ga otkupi po osnovu prava preče kupovine.

Ostrvce je dugačko 270 m i zahvata površinu od oko 2,5 ha.

Postoje prirodne morske šupljine, poput “Pećine dell’Isca”, koja se nalazi na južnoj obali, dubine između 7 i 15 m, u kojoj su prelepi svodovi sa bezbrojnim stalaktitima.

Administrativno pripada Opštini Massa Lubrense i Gradu Napulju.

GPS koordinate: 40°35′17″ N, 14°22′36″ E.

SCOGLIO VETARA

Scoglio Vetara ili Vivaro se nalazi 1,6 km jugoistočno od prethodno opisanog Scoglio Isca i 1,25 km od italijanske obale. Dugačko je 260 m i ima površinu oko 1,7 ha.

Administrativno pripada Opštini Massa Lubrense i Gradu Napulju.

GPS koordinate: 40°34′59″ N, 14°23′50″ E.

L I   G A L L I

Li Galli (petlovi), takođe nazvan Arcipelago delle Sirene ili Le Sirenuse, je arhipelag koji se nalazi 2,65 km  južno od poluostrva Sorrento i sastoji se od tri ostrva: Gallo Lungo, La Rotonda (ili La Castelluccia) i Dei Briganti.

Gallo Lungo je najveći od tri ostrva i jedini je naseljen još od rimskog doba: ima izdužen oblik dugog srpa (ili delfina) koji se proteže oko 400 m sa promenljivom širinom koja je prema centru oko 100 m dok je prema “glavi” oko 200 m. Površina je oko 4 ha.

Konkavnost ostrva, gledajući ka ostrvima La Castellucci i La Rotonda, definiše zatvorenu luku zaštićenu drugim ostrvcima. Na konveksnoj strani Gallo Lunga, iskopana je mala uvala, nazvana “la Praja”, sa vrlo kratkom plažom, ali koja omogućava čamcima da se sidre. Na kraju uvale nalazi se mala kuća, dok se na pustom vrhu Gallo Lunga nalazi kula obalske straže.

Zapadno od Gallo Lunga nalaze se La Rotonda (dužina 190 m, površina oko 1,5 ha) i Dei Briganti (ostrvo razbojnika, dužina 210 m, površina oko 1 ha). Poslednje ime je objavljeno na web stranici Opštine Positano, iako se ostrvo u tekstovima češće navodi sa imenom La Castelluccia.

Ostrva su obrasla travom i šibljem, sa obiljem narcisa.

Strabon, grčki geograf iz I veka p.n.e. (63-19. godina p.n.e) je prvi put opisao tri ostrva u dva odlomka, identifikujući ih kao sedišta sirena i dajući im ime Sirenai ili Sirenussai.

Poređenje arhipelaga Li Galli sa sirenama nije slučajno: ove poslednje u grčkoj mitologiji predstavljaju prepreke i opasnosti za plovidbu i upravo u tom delu mora struje su često navodile čamce da udare o stene i potonu. Mali arhipelag se nalazi na putu koji povezuje Monte Circeo sa Scilom i Haribdom, odnosno sa Mesinskim moreuzom. Navigatori susreću Li Galli nakon što su prešli Kiklopov (Napuljski) zaliv i prošli Kapriski moreuz, važan i težak prolaz za drevnu plovidbu, posebno po vetrovitom vremenu. Sa arhipelaga Li Galli, korsari su mogli da kontrolišu ulazak ili izlazak iz moreuza; otuda i ime jednog od ostrva, Ostrvo razbojnika.

Veruje se da ime Li Galli potiče od ikonografije sirena u arhaičnoj grčkoj figurativnoj umetnosti, u kojoj su one zamišljene kao polužene i poluptice. Grčke sirene stoga ne treba mešati sa sirenama koje su polužene i poluribe nordijske mitologije. Najneposrednije poređenje koje se može napraviti sa krilatim sirenama je stoga poređenje kokoške ili petla: otuda se i danas koristi ime Li Galli.

1848. godine porodica Conti di Guissi pokušala je da izgradi farmu za uzgoj zečeva. Nakon početnog uspeha, 1873. godine strašna oluja je pogodila arhipelag i pobila je sve zečeve.

Krajem XIX i početkom XX veka Li Galli je ostao divlji i malo posećen, osim lova na prepelice koji su u maju sprovodili brojni primorski lovci.

Li Galli su oduvek imali veliki šarm, toliko da su ih poželele mnoge poznate ličnosti.

1924. godine ruski koreograf i igrač Leonid Mjasin je kupio arhipelag, sagradivši veličanstvenu vilu koju je arhitekta Le Corbusier dodatno ulepšao. Imovina je potom prešla na drugog poznatog ruskog plesača, Rudolfa Nurejeva, koji ga je kupio 1989. godine. Ubrzo nakon njegove smrti 1993. godine arhipelag je kupila jedna kompanija. Francesco Savarese, partner te kompanije, 2004. godine prodao je akcije kompanije novom vlasniku Giovanniju Russou.

Arhipelag je deo zaštićenog morskog područja "Punta Campanella".

Kao što je već pomenuto, Li Galli se poistovećuje sa mestom gde su živele sirene i opčinile mornare u tranzitu, što ih je dovelo do brodoloma o stene.

Stoga možemo zamisliti da je to mesto gde su, prema mitologiji, Uliksov (Odisejev) brod i brod Argonauta uspeli da izbegnu tragičnu sudbinu drugih mornara. U Homerovoj "Odiseji", Uliks (Odisej), vraćajući se iz Trojanskog rata, nije želeo da odustane da čuje pesmu sirena pa se, po savetu čarobnice Circe, vezao za jarbol broda, ali tek pošto je voskom zapušio uši svojih mornara: stoga je mogao da sluša njihovo pevanje.

– Dođi brzo ovamo, slavni Odiseje, veliki ponosu Ahejaca;

zaustavi brod da čuješ naš glas. 

Niko nikada ne odlazi odavde u svom crnom brodu,

ako najpre ne čuje glas sa naših usana, zvuk meda;

onda opet odlazi pun radosti, znajući više stvari.

Znamo sve, koliko u širokoj zemlji Troji

Argivljani i Teukrijci su stradali po volji bogova; 

znamo sve o tome šta se dešava na zemlji koja neguje -...

dok je brod nesmetano nastavio put. Argonauti su, međutim, spaseni zahvaljujući veštini Orfeja koji je počeo da svira na liri, prevazilazeći njihovo pevanje; sirene su se zbog pretrpljenog poniženja bacile u more i pretvorene u kamenje.

Administrativno pripada Opštini Positano i Provinciji Salerno.

GPS koordinate: 40°34′52″ N, 14°25′56″ E.

D U E   F R A T E L L I

Kada se baci panoramski pogled na obalu u blizini naselja Vietri sul Mare, nemoguće je ne primetiti dve stene koje služe kao vidikovac na plažu Vietri: Due Fratelli  (dva brata) su oduvek predstavljala simbol naselja Vietri sul Mare toliko da postoje razne legende koje pričaju o njihovoj pojavi u ovim vodama. Ali ima još stena u njihovoj blizini.

Od obale su stene udaljene 65 m.

Stene se nalaze 400 m jugozapadno od kule Torre Crestarella, izgrađene na vrhu džinovske stene - verovatno povezane u davna vremena sa stenama Due Fratelli.

Postoje dve legende o ovim stogovima Vietri sul Mare.

Prva legenda vuče korene iz 871-872. godine, tokom krvavog rata između naroda Salerna, koji je predvodio princ Guaiferio od Salerna, protiv Saracenskih pirata.

Drevna legenda kaže da se jednog dana velika flota saracenskih brodova pojavila u moru Salerna i opkolila grad. Rat je trajao više od godinu dana, Salerno je gladovao, stanovništvo je trpelo glad i neimaštinu. Tada je princ Guaiferio, koji više nije mogao da podnese tužni prizor, okupio Veliko veće i predložio da se sukob reši dvobojom između najjačih Saracena i najjačih salernitanskih vitezova. Na ulicama grada glasnik je najavio izazov između hrabrog Umfreda, grofa od Landolfija, i princa Rajana, sina Helinovog, koji je komandovao vojskom napadača. Unapred dogovorenog dana, dva mlada šampiona su se suočila, sa kopljem u ruci, dok je stanovništvo uznemireno posmatralo sa zidina drevnog Salerna, bodreći svog šampiona. Dvoboj bi zapečatio sudbinu grada i svi su zadržavali dah. U određenom trenutku Rajan je pobegao pod Umfredovim udarcima. Ovaj ga je jurio i duel je nastavljen u Vietriju. Sukob se nastavio žestoko i kako je sunce zašlo, njih dvojica su bili iscrpljeni i krvarili su do tačke umiranja. Pocepana odeća otkrivala je isti porodični grb istetoviran na grudima obojice. Rajan, polukrvavi saracenski princ, reče: "Šta ja vidim na tvojim grudima, o hrišćane? Grb mojih predaka. Pogledaj pažljivo, Umfredo, to je isti grb koji ja nosim"! Umfredo je tihim glasom protestovao u neverici kada mu je Rajan otkrio: "Ali da, celog života je moj otac Helino tražio sina koga su mu oteli gusari. Desilo se to pre mnogo godina i on te je tražio po celom svetu! Sada sam te ponovo pronašao. Ti si moj brat i ja sam te ubio"! A Umfredo reče: "Opraštam ti! Oprosti i ti meni! Kakva surova sudbina, dva brata, ubili smo se".

Njih dvojica su umrli od želje da se zagrle makar na trenutak, a zatim su skliznuli u more, i kako legenda kaže, postali su dve stene koje se i danas zovu "dva brata".

Još jedna veoma rasprostranjena legenda o poreklu imena govori o dva mlada pastira koji su, odvezavši se sa svojim stadom na plažu Vietri, bili očarani lepotom misteriozne devojke koja spava usred mora. Kada je iznenada izbila oluja, dvoje mladih su se zabrinuli za nju i skočili u vodu u pokušaju da je izvuku na sigurno, ali bezuspešno i udavili su se u tim burnim vodama. Stado, verno svojim pastirima, krenulo je za dvojicom mladića i sve životinje su takođe doživele tragičan kraj. Devojka je spasena jer je bila morska nimfa Roda, ćerka Posejdona, boga mora. Posejdon se divio hrabrosti i velikodušnosti gesta dvojice mladića i odlučio je da transformiše njihove ostatke u dve stene sada poznate kao "Dva brata" i ovce njihovog stada u male stene koje ih okružuju u moru.

Administrativno pripadaju Opštini Vietri sul Mare, u provinciji Salerno.

GPS koordinate: 40°40′01″ N, 14°43′45″ E.

L I C O S A

Licosa je udaljena 340 m od italijanske obale. Ostrvo je dugačko 160 m, široko je 40 m i zahvata površinu od oko 0,5 ha.

Ime ostrva potiče od grčkog Leukosia (Λευκωσία, na modernom grčkom se izgovara lefkosia) što znači “bela”, a legenda kaže da je Leukosia jedna od tri sirene koje je Uliks (Odisej) sreo na svom putovanju u Homerovoj “Odiseji”. Toponim je usko povezan sa nazivom kiparske prestonice Nikozije (Lefkosia na grčkom, Lefkoša na turskom) i sa sicilijanskom opštinom Nicosia.

Licosa predstavlja najkarakterističnije prirodno nalazište na ovom području, sa opasnim plićacima i čistim morskim dnom, svedokom brojnih potonuća. U njegovim vodama vidljivi su potopljeni ostaci istoimenog grčko-rimskog grada, posebno rimske vile i ribnjaka (iz perioda od I veka p.n.e. do I veka n.e). Na ostrvu, gde se nalazi svetionik i ruševine kuće svetioničara, pronađeno je nekoliko nalaza iz grčko-rimskog doba kao što su ploča sa epigrafom posvećenim boginji Cereri, mozaik iz rimskog doba i brojna grčka keramika iz V veka p.n.e, sačuvani u Nacionalnom arheološkom muzeju u naselju Paestum.

Područje je prožeto mitom o sirenama.

Veruje se da ime Licosa potiče od imena sirene Leucosije, koja je, prema autorima kao što su Strabon i Plinije Stariji, tu živela i tu bila sahranjena nakon što se bacila u more. Čak i Homer, u “Odiseji”, pominje ostrvo sirena uz očaravajuću pesmu, koju su ismevali Uliks (Odisej) i njegova posada (vidi opis ostrva Li Galli). Ali pošto je ostrvo Licosa nekada bilo povezano sa rtom, pre nego što je obala potonula u IV veku p.n.e, veruje se da bi ostrvo sirena moglo biti obližnja “Secca di Vatolla”, sada na dubini od oko šest metara.

Aristotel pripoveda o prisustvu na ostrvu hrama posvećenog Leucoteji, identifikovanoj sa Leukosijom. Drugi autori, poput Dionisija iz Halikarnasa, smatraju da je Licosa dobila ime od Enejinog rođaka ili nećakinje sahranjenog na ostrvu.

Administrativno Licosa pripada Opštini Castellabate u Provinciji Salerno.

GPS koordinate: 40°15′05″ N, 14°54′01″ E.

C O N I G L I O

Coniglio (zec, kunić) je verovatno dobio ime po tome što iz jednog ugla liči na zeca koji leži.

Od obale je udaljeno 130 m.

Dužina ovog ostrvca je 80 m, a približna površina je 0,16 ha.

Administrativno bi trebalo da pripada Opštini Cèntola u Provinciji Salerno.

GPS koordinate: 40°01′26″ N, 15°17′40″ E.

ISOLOTTO DEI CONIGLI

Isolotto dei Conigli je još jedno ostrvo koje je dobilo ime po zecu (ili kuniću).

Ostrvce je dugačko 140 m, a površina je oko 0,9 ha.

Nalazi se 170 m od obale i naselja Marina di Camerota u Opštini Camerota i provinciji Salerno.

GPS koordinate: 39°59′48″ N, 15°21′38″ E.