Sveti Martin (francuski Saint-Martin; holandski Sint Maarten) je ostrvo u severoistočnom delu Karipskog mora, oko 300 km istočno od Portorika. Pripada podgrupi Ostrva zavetrine. Ovo ostrvo površine 87 km2 podeljeno je približno 60%:40% između Republike Francuske (53 km2) i Kraljevine Holandije (34 km2), ali dva dela ostrva imaju približno jednak broj stanovnika. Podela ostrva izvršena je 1648. godine. Po površini su Svetom Martinu slični grčko ostrvo Mikonos i hrvatsko ostrvo Rab, ali oba ta ostrva imaju znatno manje stanovnika (9-10 hiljada).
Južni, holandski, deo Sint Maarten je jedna od četiri konstitutivne države Kraljevine Holandije. Severni, francuski, deo Saint-Martin ima status prekomorskog kolektiviteta i deo je Evropske unije. Na ostrvu je jedina suvozemna granica Francuske i Holandije; takva granica ne postoji u kontinentalnoj Evropi.
Geografija
7 km severno od ostrva Sveti Martin, razdvojeno kanalom Angvila, leži istoimeno ostrvo, koje je britanska prekomorska teritorija. To je Svetom Martinu najbliže susedno ostrvo. 20 km jugoistočno je ostrvo Sent Bartelemi, a 43 km južno je holandsko ostrvo Saba.
Sveti Martin je nepravilnog oblika. Od zapada do istoka ostrva ima 15 km, a od severa do juga ostrva ima 13 km. Teren je generalno brdovit, a najviša tačka ostrva je Pic Paradis u francuskom delu ostrva. Sa svojih 424 m, Pic Paradis nije samo najviša tačka Svetog Martina, već i jedino brdo koje je učinjeno pristupačnim, čak i za automobile. Međutim, to ne znači da je put neophodno koristiti, pošto je uzak i strm. Uprkos predivnom pogledu na celo ostrvo koji se pruža sa Pic Paradisa, ovo brdo nije popularna destinacija za turiste. Put je uglavnom izgrađen za pristup telekomunikacionim uređajima na vrhu brda i za ljude koji žive u blizini – one koji više vole da žive tihim i izolovanim životom, ukoliko je to uopšte moguće ostvariti na Svetom Martinu.
Nizinski predeo Terres Basses leži zapadno od Marigota, glavnog grada francuskog dela ostrva, kome pripada polovina lagune Simpson Bay. Tu se nalazi i nekoliko manjih jezera, kao što su Chevrise Pond, Great Pond i Red Pond. Brojna su manja ostrva koja se nalaze pored obale francuskog dela ostrva, a značajnija su Rock of the Cove Marcel, Creole Rock, Little Key, Pinel Island, Green Cay Grand Islet (u laguni Simpson Bay) i najveće ostrvo Tintamarre.
I holandski deo ostrva je brdovit, a najviši vrh je brdo Flagstaff (383 m). Područje zapadno od aerodroma je nisko i tu se nalazi holandski deo lagune Simpson Bay. Veliko slano jezero (Great Salt Pond) nalazi se severno od glavnog grada holandskog dela ostrva Philipsburga. Manja ostrva koja se nalaze pored obale holandskog dela ostrva su Cow and Calf (krava i tele), Hen and Chicks (kokoška i pilići), Molly Beday, Pelikan Key i Guana Key of Pelican. Neka od ostrva imaju zaista rustična imena! Little Key se nalazi u laguni Simpson Bay.
Great Salt Pond
Prema klasifikaciji klime, ostrvo ima tropsku klimu savane sa sušnom sezonom od januara do aprila i kišnom sezonom od avgusta do decembra. Padavine su posledica kretanja Azorske anticiklone tokom godine.
Sa pravcem vetra pretežno sa istoka ili severoistoka i severoistočnim pasatima, temperature ostaju stabilne tokom cele godine i retko prelaze 34°C ili padaju ispod 20°C. Prema tridesetogodišnjim merenjima (1971-2000) na aerodromu “Princeza Julijana”, apsolutni izmereni minimum je 18,6°C, a apsolutni izmereni maksimum je 35,1°C. Temperature ostaju stabilne tokom cele godine sa prosečnom srednjom godišnjom temperaturom od 27,2°C. Između najhladnijeg i najtoplijeg meseca razlika je samo 3,2°C. Prosečna temperatura mora je ista kao i vazduha 27,2°C, a kreće se od najnižih 25,9°C u februaru do najviših 28,4°C u oktobru.
Ukupna prosečna godišnja količina padavina je 1.047 mm, a godišnje ima 142 dana sa kišom. Povremeno se mogu javiti grmljavine, godišnje ima 18 dana sa grmljavinom. Ukupan broj padavina je prilično promenljiv iz godine u godinu, u zavisnosti od broja tropskih ciklona koji prolaze.
Istorija
Sveti Martin su mnogo vekova naseljavali američki starosedeoci – indijanci, a arheološki nalazi ukazuju na ljudsko prisustvo na ostrvu još 2000. godine p.n.e. Ovi ljudi su najverovatnije migrirali iz Južne Amerike. Najraniji poznati stanovnici bili su indijanci Arawak, koji su se naselili na ostrvo između 800. i 300. godine p.n.e. Otprilike 1300-1400. godine n.e. počele su da ih raseljavaju neprijateljske grupe indijanaca sa kopnenog dela Kariba. Narod Arawak se bavio zemljoradnjom i izradom grnčarije. Teritorija naroda Kariba nije u potpunosti osvojena do sredine XVII veka kada je većina njih stradala u borbama između Francuza, Engleza (kasnije Britanaca), Holanđana, Danaca i Španaca za kontrolu nad ostrvima Zapadne Indije.
Uobičajeno je verovanje da je Kristifor Kolumbo ostrvo nazvao u čast Svetog Martina od Toursa kada ga je otkrio na svom drugom putovanju. Međutim, on je to ime zapravo dao ostrvu koje se sada zove Nevis, kada se usidrio pored njegove obale 11. novembra 1493. godine, na praznik Svetog Martina. Zabuna je nastala zbog brojnih slabo obeleženih malih Zavetrinskih ostrva na kartama i znači je da je ovo ime potpuno slučajno dato ostrvu.
Nije sasvim sigurno da je Sveti Martin bio naseljen u Kolumbovo vreme.
Obeležje graničnog prelaza između francuskog i holandskog dela ostrva
Nominalno španska teritorija, ostrvo je postalo žarište konkurentskih interesa evropskih sila, posebno Francuske i Ujedinjenih provincija Holandije. U međuvremenu, indijansko stanovništvo počelo je naglo da nestaje, umirući od bolesti koje su doneli Evropljani.
Holanđani su prvi počeli da koriste ostrvska slana jezera za proizvodnju soli dvadestih godina XVII veka, a time se bavila Holandska zapadnoindijska kompanija. 1631. godine Holanđani su sagradili Fort Amsterdam. Tenzije između Holandije i Španije su već bile narasle zbog Osamdesetogodišnjeg rata (1568-1648) koji se vodio između njih u Evropi. 1633. godine Španci su zauzeli Sveti Martin i oterali su holandske koloniste. Holanđani su pod vodstvom Petera Stuyvesanta pokušali bezuspešno da povrate kontrolu nad ostrvom 1644. godine. Međutim, 1648. godine sa završetkom Osamdesetogodišnjeg rata ostrvo je izgubilo strateški i ekonomski značaj za Španiju.
Slika Juana de la Corte koja prikazuje špansko osvajanje Svetog Martina 1633. godine
Španci su tada napustili Sveti Martin, a Holanđani su se vratili. Francuzi su takođe počeli da se naseljavaju. Umesto da se bore za kontrolu nad celim ostrvom, Kraljevina Francuska i Republika Holandija su potpisivanjem ugovora 23. marta 1648. godine podelile ostrvo na dva dela. Prvi guverner francuskog Saint-Martina bio je Robert de Longvilliers. Bilo je više dogovora oko utvrđivanja granice, s tim što je sadašnja granica konačno određena 1817. godine.
Tokom pregovora Francuzi su pored ostrva imali flotu brodova, što su iskoristili kao pretnju da dobiju veći deo ostrva. Uprkos sporazumu, odnosi dve strane nisu uvek bili srdačni. Od 1648-1816. godine sukobima se menjala granica na ostrvu šesnaest puta! Čitavo ostrvo je 1795. godine došlo pod efektivnu francusku kontrolu, od trenutka kada je Holandija postala marionetska država pod Francuskim carstvom do 1815. godine.
Predanje okružuje istoriju nekada promenljive granične podele između Saint-Martina i Sint Maartena, a popularna priča među lokalnim stanovništvom pripoveda “da bi ostrvo podelili na dva dela (1648. godine) stanovnicima je rečeno da odaberu dva hodača, jednog je odabrala zajednica u kojoj su dominirali Francuzi, a drugog zajednica u kojoj su dominirali Holanđani. Bili su okrenuti leđima jedan drugom u jednom kraju ostrva, i krenuli su da hodaju u suprotnim smerovima duž obale, pri čemu im je bilo zabranjeno da trče. Tačka na kojoj su se na kraju sastali određena je kao druga granična tačka ostrva, a naknadno određena linija izabrana je za granicu, deleći Saint-Martin od Sint Maartena. Izgleda da je francuski hodač prešao duži put od svog holandskog kolege. Francuski meštani objašnjavaju ovu razliku time što je što je njihov predstavnik za stimulans pre trke izabrao vino, dok je drugi izabrao jenever (holandski džin), razlika između tih napitaka je uzrok teritorijalnih razlika. Holandski meštani umesto toga optužuju francuskog hodača da je trčao”.
Da bi obrađivali nove plantaže pamuka, duvana i šećerne trske, Francuzi i Holanđani su počeli da uvoze veliki broj afričkih robova u XVIII veku, a njihov broj ubrzo je nadmašio brojnost Evropljana. Francuzi su na kraju ukinuli ropstvo 1848. godine, a sledili su ih Holanđani 1863. godine (mada posle 1848. godine ropstvo je bilo jedva primenjivo, jer su robovi mogli jednostavno da pređu sa holandskog na francuski deo ostrva). Nakon ukidanja ropstva, plantažna proizvodnja je opala i ostrvska privreda je propadala. U međuvremenu, 1763. godine, Saint-Martin je administrativno spojen sa francuskom kolonijom Gvadelup.
Pogled sa najvišeg vrha ostrva Pic Paradisa
Do prvih decenija XX veka privreda Svetog Martina bila je u lošem stanju, što je nagnalo mnoge na emigraciju. 1939. godine Sint Maarten je dobio veliki podsticaj kada je stekao status bescarinske luke.
Tokom Drugog svetskog rata, 1941. godine, ostrvo je granatirala nemački podmornica. Situacija se kasnije tokom rata popravila kada su Amerikanci izgradili uzletnu stazu na holandskoj strani ostrva.
Little Bay, u pozadini se vidi Fort Amsterdam (Sint Maarten)
1946. godine francuski deo ostrva Saint-Martin (zajedno sa ostrvom Sent Bartelemi) formalno je podveden kao arondisman u departmanu Gvadelup.
Turizam je počeo da se razvija šezdesetih i sedamdesetih godina XX veka, da bi na kraju postao dominantan sektor privrede celog ostrva. Međunarodni aerodrom “Princeza Julijana” postao je jedan od najprometnijih u istočnim Karibima. Većinu ovog perioda holandskim delom ostrva upravljao je poslovni tajkun Claude Wathey iz Demokratske stranke. Demografija ostrva se takođe drastično promenila tokom ovog perioda, sa porastom broja stanovnika sa samo 5.000 na oko 60.000 sredinom devedesetih godina XX veka. Imigracija sa susednih ostrva Malih Antila, ostrva Kurasao, Haitija, Dominikanske Republike, Sjedinjenih Država, Evrope i Azije pretvorila je domorodačko stanovništvo u manjinu.
Sint Maarten je postao “ostrvska teritorija” Holandskih Antila 1983. godine. Pre toga je bio sastavni deo ostrvske teritorije Privetrinskih ostrva, zajedno sa Sabom i Svetim Eustahijem. Status ostrvske teritorije podrazumevao je znatnu autonomiju.
Zastava Sint Maartena (Saint-Martin koristi francusku zastavu)
Kraljevina Holandija i Republika Francuska su 1994. godine potpisale ugovor o graničnim kontrolama Svetog Martina, koji omogućava zajedničku francusko-holandsku graničnu kontrolu na takozvanim “rizičnim letovima”. Nakon određenog odlaganja, sporazum je ratifikovan u novembru 2006. godine u Holandiji, a zatim je stupio na snagu 1. avgusta 2007. godine. Iako je ugovor na snazi, njegove odredbe još uvek nisu sprovedene, jer radna grupa navedena u ugovoru još uvek nije formirana.
Uragan Luis pogodio je ostrvo 1995. godine, uzrokujući ogromna razaranja, a 12 osoba je poginulo.
2007. godine Saint-Martin je odvojen od Gvadelupa i postao je teritorijalni kolektivitet sa sopstvenim prefektom i teritorijalnim većem.
10. oktobra 2010. godine Sint Maarten je postao konstitutivna država u okviru Kraljevine Holandije, odnosno ustavno ravnopravan partner sa Arubom, Kurasaom i samom Holandijom.
Uragan Irma pogodio je Sveti Martin 6. septembra 2017. godine; 95% infrastrukture na francuskom delu ostrva je oštećeno ili uništeno, a 70% na holandskom delu ostrva. Pljačkanje velikih razmera je u početku bio problem; Francuska je nakon toga poslala 240 žandarma da pomognu u kontroli situacije. 11. septembra predsednik Francuske Emmanuel Macron posetio je Saint-Martin kako bi sagledao štetu i osigurao stanovnicima podršku u naporima za pomoć. Tada su sa Svetog Martina evakuisani samo turisti i posetioci iz kopnenog dela Francuske, što je dovelo do pritužbi crnačkog i mešovitog stanovništva da se prioritet daje belcima. Macron je obećao 50 miliona € pomoći za francuska ostrva i rekao da će se obnova obaviti brzo, ali vrlo dobro. Do marta 2018. godine veći deo infrastrukture teritorije ponovo je obnovljen i pokrenut.
Stanovništvo
Iako je holandski deo ostrva manji po površini, na tom delu ostrva živi više stanovnika. Po proceni iz 2020. godine bilo je 43.847 stanovnika, što znači da je gustina naseljenosti 1.290 stanovnika/km2. Po tom kriterijumu Sint Maarten zauzima osmo mesto u svetu. Najveća naselja su Lower Prince’s Quarter (10.833), Cul de Sac (8.588), Cole Bay (7.194), Little Bay (Fort Amsterdam) (5.581), Upper Prince’s Quarter (4.595), Philipsburg (1.894), Simpson Bay (1.142) i Lowlands (708).
Engleski je svakodnevni administrativni jezik i jezik komunikacije na Sint Maartenu i prvi jezik većine (67,5%); vlada koristi holandski jezik kada komunicira sa holandskom vladom, a ranije je to činila sa vladom Holandskih Antila. Lokalni natpisi su na holandskom i engleskom jeziku. Vlada nastavlja sa izdavanjem dokumenata na holandskom jeziku. Na Sint Maartenu su postojale srednje škole na engleskom i holandskom jeziku, a politika holandske vlade prema Sint Maartenu promovisala je srednje obrazovanje na engleskom jeziku. Prema popisu stanovništva iz 2001. godine, mnogo više stanovnika je govorilo španski (14,8%), nego holandski jezik (4,2%). Dakle, Sint Maarten je poliglotsko društvo. Lingvista Linda-Andrea Richardson izjavila je još 1983. godine da je holandski “mrtav jezik” na Sint Maartenu. Pojedini stanovnici, uključujući Arubljane i lokalno stanovništvo koje je živelo na Arubi, govore papiamento.
Philipsburg i Great Bay
Na francuskom delu ostrva po popisu iz januara 2017. godine živelo je 35.334 stanovnika, što daje gustinu naseljenosti 664 stanovnika/km2. Neverovatan je porast broja stanovnika od 1982. godine (8.072) do 1990. godine (28.518); za osam godina broj stanovnika je povećan 3,5 puta ili neverovatnih 250%! Najviše stanovnika živi u priobalnoj zoni u gradovima Marigot (glavni grad), Grand-Case i Quartier-d’Orleans. Većina stanovnika su crnci ili su mešovitog kreolskog porekla, dok je manji broj evropljana i Indijaca. Francuski jezik je zvaničan, a u upotrebi su još engleski, holandski, papiamento i španski. Lokalni dijalekt baziran na engleskom jeziku govori se u neformalnim situacijama i na francuskoj i na holandskoj strani ostrva. Značajna haićanska zajednica (2000. godine brojala 7.000 ljudi) koristi haićanski kreolski.
Dakle, ukupan broj stanovnika celog ostrva je 79.181, a gustina naseljenosti je 910 stanovnika/km2.
Marigot
Stadion “Raoul Illidge” (Sint Maarten)
Na holandskom delu ostrva popularni ekipni sportovi su bejzbol, košarka, odbojka, kriket i fudbal. Turiste privlače ribolov, golf i sportovi na vodi (ronjenje, kajakaštvo i jedrenje).
Fudbalski savez Sint Maartena osnovan je 1986. godine. Nije u članstvu FIFA, ali je od 2002. godine pridruženi, a od 2013. godine punopravni član CONCACAF. Reprezentacija je debitovala 1989. godine na stadionu “Raoul Illidge” pred 3.000 gledalaca. Međutim, u periodu od 2000-2016. godine reprezentacija nije odigrala nijednu utakmicu.
Kriket savez Sint Maartena je član Kriket federacije Zavetrinskih ostrva, koji ima svoju reprezentaciju. Najbolji igrači nastupaju za Holandiju.
Pre nego što je kriket postao popularan, bejzbol je bio omiljeniji sport. Ne postoji ostrvska nacionalna reprezentacija, već su najbolji igrači nastupali za Holandske Antile, dok su postojali. Pojedini igrači su dogurali u Americi samo klubova u nižim ligama.
Odbojkaški savez Sint Maartena je član Istočnokaripske odbojkaške federacije. U poslednjih osam godina nivo odbojke se podigao i postignuti su zapaženi rezultati. 2016. godine muška seniorska reprezentacija osvojila je prvo mesto u prvom kolu kvalifikacija za Svetsko prvenstvo.
Na francuskom delu ostrva postoji Fudbalski komitet. Nije u člantvu FIFA, pa ne može učestvovati u kvalifikacijama za Svetsko prvenstvo, ali je u članstvu CONCACAF.
Zanimljivo je da su se fudbalske reprezentacije dva dela ostrva sastale samo dva puta i obe imaju po jednu pobedu.
Stadion “Alberic Richards” kapaciteta 2.600 gledalaca u francuskom delu ostrva
Privreda
Turizam je glavna privredna aktivnost na celom ostrvu.
Francuski deo ostrva ima preko milion posetilaca godišnje, a oko 85% stanovništva je zaposleno u turističkom sektoru. Drugi važan sektor su finansijske usluge. Iako limitirani, poljoprivreda i ribolov se takođe praktikuju, a kako su ovi sektori vrlo mali većina hrane se uvozi.
Francuski statistički ured je 1999. godine procenio ukupan BDP Saint-Martina na 421 milion €, što je iznosilo 14.500 evra po stanovniku. Međutim, to je bilo 39% niže u odnosu na kontinentalnu Francusku.
Poređenja radi, BDP po stanovniku na holandskoj strani ostrva iznosio je 2004. godine 14.430 €. Ekonomija Sint Maartena je u velikoj meri zavisna od turizma, bilo od dugoročnih boravaka ili od jednodnevnih poseta brojnih kruzera koji pristaju u luci Philipsburg; oko 80% radne snage zaposleno je u turizmu. I na ovom delu ostrva postoji ekstenzivna poljoprivreda, međutim većina hrane se uvozi. 2014. godine Sint Maarten je imao više automata za igre na sreću (slot mašine) po stanovniku nego bilo koja druga zemlja na svetu. Uragan Irma ozbiljno je pogodio privredu Sint Maartena 2017. godine. Po izveštaju za 2019. godinu BDP ostrva opao je za 4,7%, uz porast inflacije. Ovaj drastični udar na privredu nastao je zbog smanjenog prihoda od turizma, trgovine nekretninama, maloprodaje i poslovnih aktivnosti.
Francuski deo ostrva je teritorija Evropske unije i evro je zvanična valuta. Na holandskom delu ostrva zvanična valuta je holandskoantilski gulden, mada je američki dolar prihvaćen svuda na ostrvu.
Saobraćaj
Međunarodni aerodrom “Princeza Julijana” nalazi se na holandskom delu ostrva, na samoj obali mora. Veliki avioni tipa Boeing 747 ili Airbus A340 sleću neposredno iznad turista na plaži Maho, što je postala lokalna atrakcija i prilika za fotografisanje.
Plaža Maho, nije fotomontaža
Svi koji se približavaju međunarodnom aerodromu “Princeza Juliana” iz vazduha će moći iz prve ruke da opovrgnu teoriju zavere koja se pojavila na Internetu. Uistinu je tako: jumbo mlaznjaci zaista lete samo nekoliko metara iznad plaže Maho prepune uglavnom američkih turista da bi sleteli na pistu odmah iza plaže.
Mesto okupljanja posmatrača aviona je čuveni “Sunset Beach Bar” na plaži na kraju piste. Pravi ljubitelj vazduhoplovstva planira ceo svoj odmor oko ove atrakcije, koju svakako vredi doživeti. Naročito kada se čvrsto drže za ogradu tokom poletanja aviona i suočavaju se sa žestokim vazdušnim udarom. Definitivno je to stvar ukusa, baš kao i celo područje Maho.
Jednu drugu urbanu legendu nije tako lako opovrgnuti: teoriju da pojedini turisti tokom celog boravka ne vide (ili ne žele da vide?!) ništa od preostalog dela ostrva, osim ovog jedva karakterističnog, prilagođenog Amerikancima dela Sint Maartena.
To ipak nije previše iznenađujuće, na kraju krajeva, odmaralište Maho nudi u neposrednoj blizini sve što bi tipični turista mogao da očekuje. Pored hotela je tržni centar “Maho Plaza” sa prodavnicama, restoranima, kazinima i predstavama – Las Vegas u minijaturi. U ovom području i susednom odmaralištu “Caravanserai Resort” su takođe najbolji klubovi na ostrvu.
Aerodrom postoji i na francuskom delu ostrva, a zove se “Grand Case-Espérance”. Sa njega poleću manji avioni do okolnih francuskih ostrva Gvadelup, Martinik i Sent Bartelemi.
Aerodrom “Grand Case-Espérance”
U sezoni, na ostrvo pristaje do 10 turističkih brodova dnevno. Dodatna pogodnost za turiste je bescarinski status ostrva. Kada oko 18:00 h otplovi poslednji brod, mesto Philipsburg potpuno opusti.
Brodska veza postoji do susednih ostrva. Najbliže susedno ostrvo je Angvila, do koga brod saobraća 15 puta dnevno na relaciji Marigot – Blowing Point (Angvila). Polasci sa Angvile su od 7:30 h do 18:00 h na svakih 45 minuta, a iz Marigota su od 8:15 h do 19:00 h. Vožnja traje samo 20 minuta, a karta za prevoz u jednom pravcu košta 20 $.
Do ostrva Saba brodska veza postoji tri puta nedeljno (sredom, petkom i nedeljom). Sa holandskog dela ostrva Sveti Martin brod polazi iz luke Simpson Bay kod policijske stanice u 9:00 h i stiže na ostrvo Saba (Fort Bay) u 10:30 h. Povratak sa ostrva Saba je u 15:30 h. Karta u jednom pravcu košta 65 $, a ukoliko je povratak istoga dana karta košta 100 $.
Na relaciji Sint Maarten (Simpson Bay) – Sent Bartelemi (Gustavia) brod saobraća ponedeljkom, četvrtkom, petkom i subotom. Polasci sa Sint Maartena su u 7:30 h i 17:30 h, a sa ostrva Sent Bartelemi su u 8:45 h i 18:45 h. Karta u jednom pravcu košta 70 $ ili 60 €, a ukoliko je povratak istoga dana karta košta 85 $ ili 75 €.
Da bi se obišao brdski teren ostrva u ponudi je mountain bike, koji se na francuskom delu ostrva može iznajmiti za 25 € dnevno, dok u Philipsburgu košta 25 $. Za bicikliste je potreban oprez na putevima, pošto je saobraćaj gust, a vozači se ne obaziru na bicikliste. Cena za rentiranje manjih kola se kreće od 28 $ ili € u vansezoni do 45 $ ili € u sezoni. Brzina kretanja vozila ograničena je na 50 km/h. Taksi od aerodroma “Princeza Julijana” do odmarališta Maho košta 8 $, do Marigota i Philipsburga košta 20 $ itd. Najjeftiniji prevoz je lokalnim autobusima i košta između 1 i 2 $. Autobusi saobraćaju od 5:00 h do ponoći. U Marigotu i Philipsburgu autobus se mora čekati na autobuskim stajalištima, dok se u ruralnim predelima autobus može zaustaviti bilo gde na trasi dizanjem ruke.
Most preko lagune Simpson Bay u holandskom delu ostrva
Znamenitosti
Sint Maarten ima 51 obeleženi spomenik. Prvi objekti su ovaj zaštićeni status dobili 2005. godine.
Philipsburg
Philipsburg, glavni grad holandskog dela ostrva, osnovao je 1763. godine komandant John Philips, Škotlanđanin u holandskoj službi. Za razliku od onoga što se može očekivati od grada sa kolonijalnim nasleđem, posetiocu se predstavlja podeljena slika. Nemoguće je propustiti pristanište sa dubokom vodom gde okeanski brodovi dovode u grad hiljade putnika na krstarenju, koji se zatim provlače kroz glavnu ulicu Front Street sa zlatarama, buticima i trgovinama u kojima se prodaje gotovo sve, od danskog porcelana do japanske elektronike.
Zbog važnosti turista za privredu Sint Maartena, vlada prirodno pokušava da zadovolji sve njihove potrebe. Međutim, to znači da se istorijske zgrade ruše i zamenjuju savremenim stakleno-betonskim konstrukcijama. Tako ostaje tek poneki objekat kao svedok istorijskog Sint Maartena. Izgradnja je zahvatila sve slobodno zemljište, a ono malo istorijskog što je još ostalo, kao što je Fort Amsterdam ili nekadašnje plantaže, čini se gotovo beznačajnim. Nisu samo istoričari jedini koji upozoravaju na negativnu stranu ovakvog razvoja.
Ako se krene dalje od centra, stiže se na uski deo kopna prema Slanom jezeru (a može se i preko jezera), pored Velikog zaliva (Great Bay), druge granice grada širine samo četiri bloka, izgled se sve više menja. Turistički svet se postepeno zamenjuje svetom meštana. On se proteže od naselja St. Peter’s i Dutch Quarter preko okolnih brda i granice do unutrašnjosti ostrva. Na glavnom putu uz Slano jezero nailazi se na dve znamenitosti malo drugačije vrste – jedine semafore na ostrvu.
Fort Amsterdam
Karta Philisburga iz 1850. godine
Fort Amsterdam
Fort Amsterdam je istorijska tvrđava u blizini Philipsburga.
Trouglastu kolonijalnu kamenu tvrđavu izgradili su Holanđani 1631. godine za odbranu kolonijalne ispostave i morske luke. Smeštena je u blizini Velikog i Malog zaliva (Great Bay i Little Bay). Španci su je osvojili samo dve godine nakon što je izgrađena, da bi im služila kao podrška San Juanu u Portoriku do kraja dugog Osamdesetogodišnjeg rata 1648. godine.
Holanđani su 1644. godine pokušali da povrate tvrđavu. Brojna ekspedicija koju je predvodio holandski guverner ABC ostrva (kasnije guverner Novog Amsterdama, odnosno Njujorka) Peter Stuyvesant je uz dosta prolivene krvi bezuspešno pokušala da povrati tvrđavu i koloniju, ali su ih Španci odbili. Stuyvesant je vodio juriš, prolazeći sve do vrha severozapadnog bedema, ali je u pokušaju teško ranjen. Izgubio je nogu koja je kasnije zamenjena drvenom protezom.
Po završetku Osamdesetogodišnjeg rata 1648. godine ostrvo, a samim tim i tvrđava, više puta su tokom kolonijalne ere na kratko menjali vlasnike između Holandije, Engleske i Francuske, ali je tvrđava uglavnom bila holandska tokom većeg dela svoje istorije.
Danas je tvrđava mala i restaurira se, ali je i dalje vredna posete i pruža odličan pogled na luku. Postoji nekoliko zarđalih topova iz XIX veka, kao i nekoliko informativnih mapa i tabli koji ilustruju razvoj tvrđave i njenu istoriju.
Tvrđava se nalazi na poluostrvu dužine oko 700 m i registrovano je istorijsko mesto, koje se sastoji od nekoliko ruševina. Na zapadnoj strani vrta, na padini ispod tvrđave, nalazi se kolonija smeđih pelikana, do 60 gnezda. BirdLife International je identifikovao područje od 278 ha kao važno područje za ptice. Vegetaciju karakteriše bodljikavo žbunje, koje dostiže visinu preko 2 m.
Crkva Svetog Martina od Toursa
Crkva Sveti Martin od Toursa (holandski Sint Martinus van Tours Kerk) je verski objekat u Philipsburgu, na adresi Voorstraat (Front Street) 51.
To je hram koji sledi rimski ili latinski obred i pripada katoličkoj biskupiji Willemstad sa sedištem na ostrvu Kurasao. To je jedna od tri katoličke crkve na holandskom delu ostrva, a preostale dve su Mary Star of the Sea u zalivu Simpson (Maria Sterre der Zee kerk) i crkva Hristovog uskrsnuća.
Većina misa i verskih službi u hramu obavlja se na engleskom jeziku, a nedeljom je jedina misa na španskom jeziku.
Današnja crkva u glavnoj ulici potiče iz 1844. godine kada je položen prvi kamen temeljac. 1933. godine pokrenuto je proširenje crkve i završeno je 30. maja 1952. godine.
Zgrada suda (Courthose)
Ustavni sud Sint Maartena (holandski Constitutioneel hof van Sint Maarten) je sud Sint Maartena. Kao ustavni sud ocenjuje ustavnost odredaba zakona koji su odobreni i potpisani, ali nisu stupili na snagu. Sudske postupke može pokrenuti samo ombudsman Sint Maartena. Od jula 2016. godine sud je rešio dva slučaja. Sint Maarten je jedini deo Kraljevine Holandije koja ima ustavni sud.
Zgrada se nalazi na zastavi Sint Maartena.
Cupecoy
Područje Cupecoy nalazi se istočno od francuskih Terres Basses u holandskom Lowlandsu, delu ostrva sa trenutno najvećim građevinskim procvatom. Slikovita lokacija i blizina zaliva Maho i Simpson nisu ostavili investitore da se dugo kolebaju. Krečnjačke litice su zaštitni znak područja. Do izolovanih plaža ispod njih nije lako doći.
Marigot
Marigot je glavni grad i ekonomsko središte Saint-Martina, francuskog dela ostrva. Ležeran je i elegantan, i prilično tih u poređenju sa Philipsburgom. Za razliku od holandskog kolege, čini se da je Marigot mnogo originalniji i svojim izgledom podseća na manje selo na mediteranskoj obali. Mali kafići i bistroi nalaze se pored otmenih prodavnica brendirane robe koje nude najnovije evropske modele. Sliku upotpunjuju sveprisutni zlatari i prodavnice elektronike. Međutim, nakon radnog vremena i nedeljom grad je gotovo pust.
Iako nije veliki grad, Marigot poseduje dva centra. Jedan od njih je četvrt oko luke sa tržnicom i pristaništem. Postaje živopisna pijaca sredom i subotom, na kojoj se nudi mnogo domaćih proizvoda, tropskog voća, začina i sveže ulovljena riba. Drugi centar se prostire oko turističke marine “Port La Royale” koja je okružena sa nekoliko restorana. Prometna ulica General de Gaul je glavna saobraćajnica. Marigot je istorijski grad koji prolazi kroz promene. Još uvek postoje zgrade u zapadnoindijskom stilu ukrašene rezbarijama i balkonima, ali mnoge od ovih kuća morale su da ustupe mesto novim zgradama.
Fort Louis
Najveći istorijski spomenik Saint-Martina, Fort Louis, čuva grad Marigot. Fort Louis je izgrađen 1767. godine kako bi zaštitio Marigot od osvajača. Jednom prilikom, kada se utoli glad i žeđ, trebalo bi prošetati do Fort Louisa. Prirodno, tvrđava danas više ne služi svojoj prvobitnoj svrsi, ali nagrada za uspon strmom stazom do tvrđave je panoramski pogled na grad, ostrvo i okolno more.
Susedna ostrva:
TINTAMARRE
Tintamarre je malo ostrvo površine približno 1,2 km2. Nalazi se u Karipskom moru, oko 3 km od ostrva Sveti Martin, i administrativno pripada francuskom prekomorskom kolektivitetu Saint-Martin. Ostrvo je dugačko 2,5 km, a najveća širina je 1,1 km. Najviši vrh ostrva, koji nema naziv, dostiže 39 m visine.
Ostrvo je nenaseljeno, ali tako nije bilo u prošlosti. Od 1946-1950. godine bilo je baza aviokompanije “Compagnie Aerienne Antillaise”, čiji avioni su koristili poletno-sletnu stazu dužine 500 m (staza više ne postoji).
Okolno more vlasništvo je Primorskog konzervatorija i deo je “Nacionalnog rezervata prirode Saint-Martin”. Samim tim, prostor i priroda su zaštićeni posebnim propisima.
Ostrvo je krečnjačka zaravan sačinjena od morskih sedimenata, nagnuta od severa-severoistoka prema jugozapadu. Severna i severoistočna obala je u liticama visokim oko 30 m, a južna i zapadna obala ostrva su u nivou mora. Na jugu koralni greben (Les Cayes) stvara malu duboku lagunu. Na zapadu, okrenutom prema ostrvu Sveti Martin, pruža se lepa plaža popularna za turističke izlete – Baie Blanche.
Iza plaže se nalaze ruševine aerodroma, koga je sagradio pilot i avanturista Remy de Haenen, a zatim ga je koristila mala avio kompanija koja je obavljala “živopisne” letove. Nakon otvaranja piste Grand-Case (na Svetom Martinu), potreba za pistom Tintamarre više nije postojala, pa je napuštena. Remy de Haenen je takođe izgradio piste na ostrvima Sent Bartelemi i Saba.
Dve trećine ostrva pokriveno je kserofilnim drvom života (zaštićeno drvo), a ostatak je niska travnata savana. Od životinjskog sveta tu su koze (puštene na ostrvo), dve vrste guštera, obične iguane, rakovi i kopnene kornjače. Ima i morskih ptica koje dođu na ostrvo da se gnezde.
Preko ostrva prolazi nekoliko pešačkih staza. Omogućavaju posetiocima da otkriju:
• zgrade stare farme (nedavno obnovljene) na kojoj se gajio pamuk u XIX veku;
• ostatke male železničke pruge (eksploatacija soli, gipsa ili gvana?);
• prirodnu blatnu kupku (sada zabranjena iz zdravstvenih razloga);
• izuzetne poglede.
PINEL
Popularno turističko odredište, ostrvo Pinel je savršeni mali raj. Udaljeno je manje od 200 m od francuskog dela ostrva Svetog Martina. Dužina ostrva je oko 650 m.
Često ima previše posetilaca, a mir na ostrvo se vraća posle 16:30 h kada polazi poslednji brod za Sveti Martin, odnosno Cul-de-Sac.
Ostrvo je u sastavu Pomorskog parka, što znači da su zabranjeni vožnja motora jet-ski i ribolov. Pristup plovilima ostrvu Pinel je poseban zbog plitkog mora i neophodno je koristiti prolaz između ostrva Green Cay i Pinel.
Pomorski park je postavio 15 stalnih žutih bova koje su na raspolaganju čamcima dužine do 12 m ili težine do 10 tona, što pomaže u ograničavanju štete na morskom dnu. Čamci dužine do 10 m smeju da bace sidro, ali samo na peskovitom dnu.
Sa plaže počinje staza Ecosnorkeling koja omogućava da se otkrije svet zaštićene podvodne flore i faune. Profesionalni vodič, po struci morski biolog, iznajmljuje opremu i prati ronioce (bez boca). Na samom ostrvu se može prošetati botaničkom stazom, koja je opremljena drvenim skloništima sa zaštitom od sunca i sa dve osmatračnice.
Naselje Cul-de-Sac je lako dostupno posle vezivanja gumenjaka za ponton i pešačenja od oko 10 minuta. Prehrambena prodavnica i drogerija, smeštene na glavnom putu, dobro su opremljene.
Žuta plaža (Yellow Beach)
GREEN CAY
Green Cay se nalazi 400 m istočno od francuskog dela ostrva Svetog Martina, u zalivu Orient. Ostrvo je dugačko 500 m. Površina ostrva, mereno na Google Earthu, nešto je manja od 5 ha.
Jedna od najzanimljivijih stvari o Green Cayu je blizina zaliva Orient i međunarodno poznate plaže Orient, koja je i nudistička i klasična plaža.
Zona priveza je u okviru Prirodnog rezervata, ali ju je nemoguće koristiti kada duva jak severni vetar.
Mesto za ronjenje, istočno od Green Caya, je vrhunsko. Stavljeno pod zaštitu Prirodnog rezervata, zabranjen je ribolov, što omogućava nesmetani razvoj faune i flore.
CREOLE ROCK
Creole Rock (francuski Rocher Créole, kreolska stena) se nalazi 270 m zapadno od severne obale ostrva Sveti Martin i administrativno pripada francuskom prekomorskom kolektivitetu Saint-Martin. Deo je nacionalnog rezervata prirode. Stena ima površinu od 0,2 km2.
Uz obalu stene postoji greben i ima puno ribe. Popularno je odredište za ronjenje sa bocama i sa maskom, ima plitku vodu i peskovito dno. Iako je zabranjeno iskrcavanje na plažu i penjanje na samu stenu, čamcima je dozvoljeno da uđu u ovo područje (ali da ne koriste motor u zoni od 30 m od plaže) sve dok koriste privezišta koja su im na raspolaganju. Ovi privezi su rezervisani za ronilačke klubove, brodove za zabavu do 15 m, gumenjake i druge male jedrilice.
GUANA KEY
Guana Key se nalazi 650 m istočno od južnog (holandskog) dela ostrva Sveti Martin. Ostrvce je dugačko 230 m.