Površina: 89,72 km2
Dužina obale: 84,9 km
Koeficijent razuđenosti: 2,53
Najviši vrh: Hum (587 m)
Broj stanovnika: 3.287
Komiža
Vis je najzapadnije veće ostrvo jadranskog arhipelaga. Vazdušnom linijom udaljen je 44 km od najbližeg kopna, a 56 km od Splita. Od najbližeg mesta na Hvaru deli ga 18 km široki Viški kanal, dok njegova udaljenost od najbliže tačke italijanske obale iznosi 147 km.
Vis se pruža u smeru zapad-istok u dužini od 17 km vazdušne linije (rt Barjaci – rt Kampanel), dok mu širina iznosi 8 km (Pritišćina – Oljučna). Obala je bogato razuđena. Dve velike uvale duboko su usečene u viški trapez, što je pogodovalo nastanku i razvoju dva najznačajnija naselja na ostrvu. To su viška luka na severu i Komiški zaliv na zapadu između Križnog rta i rta Stupišće.
Ostrvo se sastoji od nekoliko nizova blago zaobljenih krečnjačkih i dolomitskih grebena, koja se pružaju od jugozapada prema severoistoku, odvojenih nepravilno raščlanjenim dolinama. U svim dolinama nataložene su znatne naslage rastrošenog materijala, koji izgrađuje dno ostrvskih polja. S obzirom na geološki sastav, Vis ne raspolaže nekim značajnijim naslagama i rezervama korisnih ruda. Rudno bogatstvo ostrva sačinjavaju nematali, i to građevinski kamen, sadra, gips i kremeni pesak.
Podselje
Izloženi položaj na jadranskoj pučini ima najveće značenje za klimu. Letnje temperature su niže nego na ostrvima bliže kopnu. Prosečna temperatura jula je u Visu 24,8°C, odnosno 23,9°C u Komiži, gde je najtopliji mesec avgust sa prosečnom temperaturom od 24,0°C. Zimske temperature su, naprotiv, znatno više nego na priobalnom području. Prosečna januarska temperatura Visa iznosi 8,4°C, a Komiže 8,9°C. Letnja suša je izrazito naglašena, jer u tri letnja meseca padne veoma malo kiše.
Stalnih površinskih vodenih tokova na ostrvu nema, ali postoje znatne rezerve podzemne vode, naročito u zapadnom delu ostrva.
Prirodni vegetacijski pokrivač ostrva sastojao se izvorno od prave mediteranske šumske zajednice. U dalekoj prošlosti on je postepeno uništen paljevinom, krčenjem i ispašom. Danas najveće prostranstvo ostrva pokriva zimzeleni garig i makija. Pravih visokih šuma ima samo u području veštačkih nasada alepskih borova, sa manjim zaštićenim grupama crnike. Na jugozapadnom delu ostrva rogačeva stabla stvaraju mestimično prave šumarke. Površine pokrivene garigom i više degradirani kamenjari uglavnom su deo pašnjačkog područja ostrva. Dna u kraškim dolinama su pod različitim kulturama.
Poput drugih jadranskih ostrva i Vis je bio naseljen još u mlađe kameno doba. Prvi njegovi po imenu poznati stanovnici su Iliri. Osnivanjem sirakuške grčke naseobine na mestu današnjeg naselja Visa (Issa), početkom IV veka p.n.e., oni prestaju da budu njegovi isključivi stanovnici. Kao slobodan polis među jadranskim Ilirima, Issa kuje svoj novac od bronze. Po mišljenju starih pisaca, Issa je proizvodila izvanredna vina, ubrajana među najbolje u tadašnjem svetu. Kao rimski saveznik, Issa je bila obavezna na prijateljstvo i lojalnost prema svom zaštitniku, ali je, opredelivši se za protivnike Julija Cezara za vreme građanskog rata, Cezarovom pobedom izgubila ranije povlastice i status slobodnog grada i postala je naselje rimskih građana. U ranom Srednjem veku Vis je bio pod vlašću istočnorimskog carstva. Nakon naseljavanja Slovena na Balkanskom poluostrvu se prvi put spominje u X veku kod Konstantina Porfirogeneta, kada je bio u sastavu hrvatske države. 997. godine Vis je zauzeo zapovednik mletačke flote. Mlečani su ga porušili, a deo njegovih stanovnika odveli sa sobom. Izbeglo stanovništvo naselilo se po selima u polju (Velo Selo, Dibje Selo). 1145. godine Mlečani su ponovo zauzeli Vis i zajedno sa Hvarom potčinili su ga knezu u Zadru. Nakon kratkotrajne vizantijske vlasti, Vis je 1180. godine dospeo pod vrhovnu vlast hrvatsko-ugarskih kraljeva. Vis se sa Hvarom 1278. godine potčinio Veneciji. Od 1358-1420. godine promenilo se na Visu više vladara (hrvatsko-ugarski kraljevi, bosanska država, Dubrovnik). Nakon pada Mletačke republike 1797. godine Vis je došao pod Austriju, 1805. godine pod Francusku, a 1811. godine nakon bitke kod Visa u kojoj su britanski brodovi potukli francuske Vis su zauzeli Britanci i na njemu su osnovali svoje pomorsko uporište. Ponovo je pod Austrijom od 1815. godine. U austrijsko-italijanskom ratu 1866. godine odigrala se kod Visa pomorska bitka u kojoj je austrijska flota, pod komandom admirala W. von Tegetthoffa, porazila italijansku flotu. Nakon italijanske okupacije (1918-1920) Vis je ušao u sastav Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca.
Poseban značaj Vis je imao u II svetskom ratu. Italijanske jedinice su ga okupirale 23. aprila 1941. godine. Nakon kapitulacije Italije, septembra 1943. godine, Vis se pretvara u glavnu pomorsku bazu i sedište Štaba mornarice NOVJ. U januaru 1944. godine pristupilo se utvrđivanju ostrva, utvrđenju protivdesantne odbrane i evakuaciji dela stanovništva. Za odbranu Visa od nemačkih napada sa mora i iz vazduha, bile su angažovane i savezničke snage (britanska brigada komandosa, jačine 1.000 ljudi). Do početka maja 1944. godine na ostrvu je izgrađen aerodrom (na slici), koji je služio kao baza savezničkoj avijaciji. Posle nemačkog desanta na Drvar (25. maja 1944. godine) maršal Tito se početkom juna avionom prebacio na Vis, koji je od tada do oslobođenja Beograda bio sedište Vrhovnog štaba NOV i POJ-a, CK KPJ i NKOJ-a. Severozapadno od sela Borovika u brdu nalazi se prirodna pećina u stenama, u koju se od juna do oktobra 1944. godine smestio Josip Broz Tito i odakle je rukovodio oružanom borbom.
Titova pećina
Nakon propasti Isse pa do XV veka na Visu nije postojalo nijedno obalsko naselje koje bi vršilo funkciju centra. Mali zaseoci rasuti uz plodna polja bili su nosioci ratarsko-stočarske delatnosti. Tek nakon XV veka ponovo počinje razvoj naselja na obali uporedo sa postepenom obnovom pomorsko-trgovinske delatnosti. Novi centar ostrva, mesto Vis (vidi sliku), izgrađuje se u blizini antičke Isse, a Komiža se razvija kao najveće ribarsko naselje. Venecijanska kolonizacija dinarskog stanovništva sa susednog kopna utiče na porast naseljenosti unutrašnjih zaselaka. Znatan broj novog stanovništva raznovrsnog porekla doseljava se na Vis u vreme francuske vladavine u Dalmaciji.
Kulture koje uspevaju na ostrvu su vinova loza, palme, pomorandže, limuni, smokve i drugo južno voće. U mestu Visu postoji vinarija. Komiža je najvažniji ribarski centar sa fabrikom ribljih konzervi. Postoje manji industrijski pogoni prerade proizvoda od plastike u oba naselja i izrada manjih drvenih brodova u Komiži. Turizam se počeo razvijati znatno kasnije nego na susednom Hvaru. U doba SFR Jugoslavije Vis je zbog svog strateškog položaja bio zatvoren za strance (zabrana je ukinuta tek 1989. godine) i čitav je pretvoren u veliko vojno utvrđenje. Na površini od svega 90 km2 nalazilo se preko 30 vojnih objekata, uključujući podzemnu vojnu bolnicu i tunel za zaklon ratnih brodova. Posledica poluvekovne izolacije bilo je ekonomsko zaostajanje i nemogućnost turističkog razvoja, a sa tim povezano i veliko iseljavanje stanovništva.
Stanovništvo
Na ostrvu je 1846. živelo 6.777 stanovnika, uglavnom u dva obalska naselja (Vis 3.000, Komiža 2.860). U drugoj polovini XIX veka broj stanovnika je u porastu, jer je to doba snažnog razvoja vinogradarstva i ribarstva. Najveći broj stanovnika ostrvo je imalo 1910. godine – 10.107. Nakon toga zbog iseljavanja, uzrokovanog već ranije krizom vinogradarstva, broj stanovnika je opadao: 8.764 (1931), 7.986 (1953), 6.982 (1961). Danas na Visu živi skoro dvostruko manje stanovnika nego pre 40 godina.
Poslednji popis zabeležio je 3.287 stanovnika u 15 naselja. Od toga, čak 86% stanovnika živelo je u gradovima Vis (1.582) i Komiža (1.261), dok od preostalih naselja samo jedno ima više od 100 stanovnika: Rukavac (103), Podstražje (60), Marinje Zemlje (52), Podhumlje (44), Milna (39), Žena Glava (37), Podselje (35), Plisko Polje (20), Rogačić (18), Podšiplje (10), Duboka (10), Dračevo Polje (9) i Borovik (7). Ostrvo je administrativno podeljeno na gradove Vis (istočni deo ostrva) i Komižu (zapadni deo ostrva, pripadaju joj i ostrva Biševo i Svetac).
Fudbalsko igralište sa veštačkom podlogom u gradu Visu otvoreno 2014. godine
Saobraćaj
Na Vis se stiže brodom ili trajektom iz Splita. U špicu sezone postoje tri polaska trajekta iz Splita u 9, 15 i 21 h. Izuzetak je utorak sa dva polaska u 11 i 18:30 h. Polasci trajekta sa Visa su u 5:30, 12 i 18 h, odnosno utorkom u 5:30 i 15:30 h. Vožnja traje 2:20 h, a cena karte iznosi 8,23 € za putnike, a 47,25 € za vozilo.
Karta za trajekt mogu se kupiti i u trajektnoj luci, na licu mesta. Kada se dođe automobilom do trajektne luke, trebalo bi staviti automobil u red za trajekt i kupiti kartu. Katamaranske karte se takođe mogu kupiti u pretprodaji, za to bi trebalo kontaktirati “Jadroliniju” ili “Krilojet”. U principu, uvek ima dovoljno mesta na trajektima, a ako ima previše automobila, uvode se dodatne brodske linije. Najveće gužve su subotama u špicu sezone, kada se može očekivati puno automobila i putnika, dok ostalim danima nema previše gužve.
Brzi brod (katamaran) saobraća na liniji Split – Milna (Brač) – Hvar – Vis. Ukoliko se ne zaustavlja na Braču ili Hvaru, od Splita do Visa putuje oko 1,5 sat, a cena karte je 8,36 €. Polasci iz Splita su u 16 h (utorkom), a 18 h ostalim danima u nedelji. Utorkom ovaj brod pristaje na Hvaru, a sredom u Milni na Braču. Polasci sa Visa su u 7:15 h (utorkom), a u 7 h ostalim danima. Liniju održava brodar “Jadrolinija”.
2022. godine uvedena je nova katamaranska linija Makarska – Bol – Hvar – Vis – Split, koja je saobraćala od 25. jula do 30. septembra. Prevoznik je “TP-Line”. Polazak iz Makarske je u 8:30 h, a dolazak u Vis je u 11:15 h, a u Split u 12:40 h. Iz Splita je polazak u 15 h, dolazak u Vis je u 16:10 h, a u Makarsku u 19:10 h. Cena karte na relaciji Split – Vis je 13,27 €, a Makarska – Vis je 23,89 €.
Tokom putovanja od Splita do Visa prolazi se pored nekoliko hrvatskih ostrva i to redom: Čiovo, Brač, Šolta i Hvar. Ovo je izvrsna prilika za razgledanje i fotografisanje, a iako trajekti imaju klimatizovane salone, predlog je da se putovanje provede na palubi, uživajući u prekrasnim prizorima dalmatinskog arhipelaga.
Po dolasku trajekta ili katamarana u grad Vis, u trajektnoj luci će biti mnogo lokalnih preduzetnika koji nude prevoz po ostrvu Visu, ili je moguće koristiti javni autobus iz grada Visa do Komiže koji polazi po dolasku trajekta.
Od Visa do Komiže, koji su vazdušnom linijom udaljeni oko 8 km, postoje dva asfaltna puta. Severnim pravcem rastojanje iznosi 10,7 km, dok je južnim pravcem, koji je ujedno i državni put D117 (ranije je asfaltiran od severnog pravca) kroz Plisko Polje, Podšiplje i Podhumlje rastojanje 20,2 km. Pored ova dva puta ima još oko 27 km asfaltnih puteva, tako da je ukupna dužina svih asfaltnih puteva na ostrvu oko 60 km.
Zmijoliki put na Visu
PLAŽE
Kupanje na Visu nezaboravan je doživljaj prvenstveno zbog čistoće pučinskog (otvorenog) mora koje ga oplakuje. Bilo da se spas od vrućine potraži skokom u more negde u samoj uvali Svetog Jurja, bilo da se lagano prepusti neobično jakoj morskoj struji i nežnom dodiru podmorskih izvora slatke vode u Moloj Trovni ili još bolje: da se besciljno pluta na naduvanom krokodilu nasred peščane uvale Zoglov, viško more je ono što se pamti, a ne može se prepričati.
Plaže su uglavnom dostupne kolima, pogodne za porodične izlete, a zbog obilja prirodnog hlada neke od njih su idealne i za najmlađe goste.
Za avanturiste i istraživače kupanje ne mora biti tek izležavanje i osvežavanje. Do svih ostrvskih plaža postoji pristup sa kopnene strane, a penjanjem po sikama, tzv. škrapingom, mogu se otkriti brodom neuhvatljivi komadi obale.
Plaže u gradu Visu
Stonca je uvalica istočno od gradske plaže koja je nekad bila poznato viško kupalište, ali je danas ponešto iskvarena, jer je bila u dugogodišnjem vlasništvu vojske, a kasnije je u njoj bilo privremeno pristajalište trajekta. Do šljunkovite plažice moguće je doći automobilom.
Prirovo je gradska plaža, koja se prostire na stotinak metara šljunkovitog terena prekrivenog finim oblucima na poluostrvu Prirovo. Omeđena je tamarisima koji daju ugodan hlad. Plaža se nalazi u neposrednoj blizini hotela “Issa” i nekolicine ugostiteljskih objekata, a iznad plaže se nalaze tereni za odbojku na pesku i mali fudbal.
Voda na ovoj plaži je lepe zelene boje i veoma čista, čineći zadovoljstvo ljudima koji traže osveženje u vrelim letnjim danima.
Kalafotovo je mala šljunkovita plaža na kraju rive u predelu Luka, u blizini viške ribarnice.
Pod Batariju je uglavnom kupalište lokalnog stanovništva, smešteno ispod tvrđave Batarija, gde postoji gat pogodan za sunčanje i skokove u vodu, ali i šljunkovita plažica sa obe strane gata. Tokom vetrovitih dana ovo je mesto na kome se okupljaju surferi.
Goveja je plaža u centru grada Visa, u neposrednoj blizini Policijske stanice Vis. To je šljunkovita plaža do koje je moguće doći automobilom.
Plaža Grandovac nalazi se u istoimenoj uvali pred istočnim ulazom u višku luku. To je šljunkovita plaža, bogata hladom tamarisa i borova idealna je za porodice i sa najmanjom decom. U neposrednoj blizini je mali bar kao i tridesetih godina sagrađen plato za sunčanje.
Do plaže je moguće doći automobilom, ali 2 km puta koji se odvaja od puta Vis – Komiža do plaže nije asfaltiran.
Stenjalo je prva spoljna uvala istočno od grada Visa. To je nenaseljena uvala u kojoj postoji mala šljunkovita plaža iznad koje ima vrlo malo hlada i nije preterano atraktivna za kupanje. Do plaže se može doći čamcem ili teškopristupačnom kozjom stazom sa puta Vis – Stončica.
Dobra Luka je stenovita uvala na severoistočnoj obali ostrva u kojoj se nalazi vrlo mala šljunkovita plaza, koja nije pogodna za porodično kupanje. Veći deo dana uvala je zaklonjena od sunca, a do nje se može doći čamcem ili kozjom stazom sa puta Vis – Stončica.
Stončica je naselje na istočnoj obali ostrva koje pripada gradu Visu, a nalazi se u uvali na čijem je rtu istoimeni svetionik.
U uvali je prekrasna peščana plaža na kojoj je teren za odbojku na pesku i restoran.
Plaža je izuzetno pogodna za porodične izlete, jer je peščana površina velika i ima dosta hlada koji ovoj plaži daju palme na zapadnom, a tamarisi na istočnom kraju plaže.
Do Stončice se stiže asfaltnim putem iz Visa. Sa glavnog puta Vis – Milna – Podstražje – Rukavac odvaja se asfaltni put za Stončicu. Asfalt se završava posle 1200 m i na tom mestu je parking prostor. Onda preostaje da se pređe još oko 300 m pešačkom stazom do same uvale.
Čavojnica (Cavojnica) je uvala na severoistočnoj obali ostrva, severno od Stončice, a u njoj je tek nekoliko kuća. Ima šljunkovitu plažicu iznad koje ima hlada. Do uvale se može doći čamcem ili pešačkom stazom iz Stončice.
Mala Smokova je uvala na severoistočnoj obali ostrva, nakon rta Stončica. U uvali postoji samo jedna kuća i vrlo mala, ne preterano atraktivna, šljunkovita plaža. Do uvale je moguće doći čamcem ili kozjom stazom.
Vela Smokova je peščana plaža u usamljenoj uvali koja je nekada bila u vlasništvu JNA, pa je ostala sačuvana od gradnje. Do plaže je najbolje doći čamcem, jer staza koja kopnom vodi do uvale prelazi preko nekadašnjeg vojnog poligona Smokova i dolazak je prilično komplikovan i savet je da se u tom slučaju koristi pomoć iskusnog vodiča. Ponešto hlada može se naći u senci bora kada se zađe malo dalje na kopno.
Vela Smokova je druga po redu uvala kada se izađe iz Stončice i krene jugoistočno. Omiljena je destinacija nautičara i ljubitelja divljih plaža.
Zanimljivost uvale je da je u njoj, na svega dva metra dubine uz samu obalu istočnog kraka uvale, potopljeno krilo aviona iz Drugog svetskog rata.
Milna je naselje na jugoistočnoj obali ostrva koje pripada gradu Visu, a u čijoj se uvali nalazi istoimena peščana plaža s vrlo dugim plićakom, pa je time pogodna za porodice sa malom decom, kao i za igre poput picigina. Plićak do kolena prostire se i do trideset metara od same plaže.
Iznad plaže su vinogradi pa je vrlo malo hlada, tačnije prirodnog hlada nema do kasnog popodneva. Moguće je iznajmiti suncobran i ležaljke. Milna je bila prvo poznato viško letovalište, a u obnovljenoj vili i danas postoji ugostiteljski objekat. Prema istoku od Milne razvila se Ženka, vikendaško naselje koje, za razliku od ostalih, nema sopstvenu uvalu.
Do Milne je iz Visa moguće doći asfaltnim putem preko Podstražja ili novijim putem preko Stončice (ova varijanta je kraća za oko 1 km).
Interesantno je da naselje sa istim imenom postoji i na Braču i na Hvaru!
Zaglav (Zoglov) je uvala na jugoistočnoj strani ostrva, sa svega nekoliko kuća i dugom peščanom plažom, jednom od najpopularnijih na ostrvu. Prema nekim tvrdnjama, plaža Zaglav ne samo da je najlepša na Visu, nego je i jedna od najlepših na celom Jadranu. Izrazito svetao i sjajan pesak i uvek ugodno, zapadnom strujom (kurenat) ohlađeno more, dobitna su kombinacija.
Iznad plaže su vinogradi i malo je hlada. Kada sunce postane prejako, hlad i osveženje se mogu pronaći u obližnjem malom ugostiteljskom objektu. Trebalo bi istaći da Zaglav nije plaza za popodnevno sunčanje, pošto već posle 17 h sunce zađe za stene, ostavljajući plažu u hladu.
Do plaže se ne može doći automobilom, već ga je potrebno ostaviti u Milni, a zatim pešačkom stazom uz more doći do Zaglava (rastojanje je oko 1 km). Postoji i pešačka staza iz naselja Bargujac (rastojanje je nešto veće i iznosi oko 1200 m).
Bargujac je naselje na jugoistočnoj obali ostrva koje pripada gradu Visu, a koje je iz sela u kome su bile samo ribarske kućice preraslo u naselje od pedesetak kuća. U uvali, koju malo poluostrvo Steralo deli na dva dela, postoji nekoliko malih šljunkovitih i jedna peščana plažica. Plićaci između Bargujca i ostrvaca Paržnja, Budihovca i Ravnika oduvek su bile među najboljim viškim mestima za ribolov. Do uvale je moguće doći putem iz Podstražja (rastojanje je oko 1200 m).
Rukavac (Rukovac) je naselje na jugoistočnoj obali ostrva koje pripada gradu Visu, a iz malog ribarskog mestašca izraslo je u najveće naselje na ostrvu nakon gradova Visa i Komiže. U njemu je uistinu veliki broj kuća, od kojih su u većini apartmani, te nekoliko ugostiteljskih objekata i košarkaško igralište, a zbog učestalog pristajanja ribarskih brodova, u Rukavcu je lako doći do sveže ribe.
U naselju je nekoliko plaža:
Stori Rukovac je šljunkovita plaža u najstarijem delu naselja koje se nalazi u uvučenoj uvalici i jedini je deo naselja očuvan od nove i prekomerne izgradnje;
Tepluš je šljunkovita plaža u jugozapadnom delu zaliva sa pogledom na ostrvce Ravnik (površine 27 ha);
Bili bok je niz ravnih kamenih terasastih ploča sa spoljne, južne strane Rukavca na kojima se uglavnom kupaju nudisti.
Tepluš
Bili bok
Srebrna (Srebarna) je izuzetno lepa i najpopularnija plaža na ostrvu. Sama plaža prekrivena je netipično velikim oblucima, a oko nje su ravne stene, pogodne za sunčanje. Plaža je dobila ime po srebrnom sjaju njenih velikih oblutaka tokom mesečine. Bogata hladom borove šume, Srebrna je najčešći izbor za porodice sa decom. Velika i prostrana kamena ploča koja se blago spušta u najfinije žalo na zapadnom kraju plaže delom je natkrivena borovima.
Do Srebarne se dolazi prolaskom kroz naselje Rukavac, a automobil je moguće parkirati na zemljanom parkiralištu udaljenom oko 350 m od plaže (bliže se ne može prići kolima pošto je na putu postavljen lanac).
Na kraju uvale je, uvučenija i intimnija, plaža Mala Srebrna (Molo Srebarna). Od plaže Srebrna udaljena je oko 250 m, a od najbližih kuća u naselju Rukavac oko 200 m.
Ruda je uvala na južnoj obali ostrva, nekada naselje sa ribarskim kućicama čiji su vlasnici stanovali u selima u unutrašnjosti ostrva, a danas je pretežno naselje sa vikendicama. Naselje nije spojeno na električnu mrežu ostrva, pa je idealno za robinzonski turizam. Ima lepu šljunkovitu plažu do koje je moguće doći lošim zemljanim putem iz Gornjeg Rukavca (udaljenost je oko 1 km), preporučljivim samo za terenska vozila.
Vela Travna (Velo Trovna) je uvala na južnoj obali ostrva sa šljunkovitom plažom.
Iako u uvali ima dvadesetak kuća, nema ni struje ni tekuće vode, pa je idealna za robinzonski turizam.
Do uvale vodi zemljani put iz Marinih Zemalja, ali automobilom nije moguće doći do same plaže, već joj se može prići na 250 m i zatim je potrebno pešačiti nekih pet minuta.
Mala Travna (Molo Trovna) je lepa uvala na južnoj obali ostrva sa malom šljunkovitom plažom i kosim ravnim pločama oko nje. U odnosu na Veliku Travnu nalazi se oko 500 m zapadno.
More u ovoj uvali uvek je nešto hladnije u odnosu na druge plaže (i susednu Srebrnu) zbog zapadne struje (kurenta), ali i izvora slatke vode.
U uvali se, uz mali broj kuća, nalazi i ugostiteljski objekt, iako nema ni struje ni tekuće vode. Drage goste hrani i napaja Senko iz Male Travne, koji tu živi.
Do Male Travne odnedavno je moguće doći i automobilom, zemljanim putem iz Marinih Zemalja (potrebno je voziti blizu tri kilometra po zemljanom putu).
Stiniva je jedna od najpoznatijih viških uvala, a svakako je oblikom najneobičnija. Nalazi se na južnoj obali ostrva, oko 700 m zapadno od plaže Mala Travna. Gledano sa morske strane Stinivu zatvaraju dve visoke kamene litice, koje su u najbližoj tački međusobno udaljene tek četiri metra. Između njih nazire se šljunkovita plaža, ali tek kada se uplovi kroz “vrata” ona se ukaže kao oblucima popločano gledalište rimskog amfiteatra. Ograđena visokim klisurama sa svih strana, Stiniva je barem jednom svojom polovinom uvek u hladu.
Sa kopnene strane u Stinivu se spušta strmom, a na trenutke i vrlo zahtevnom kozjom stazom, stoga bi trebalo dobro razmisliti da li se upustiti u ovu avanturu sa malim detetom, jer će se uzbrdo morati nositi na leđima. Spuštanje može potrajati duže od 20 minuta. Kozja staza polazi od mesta Žužeca u kome se može parkirati automobil.
Stiniva je od 1967. godine zakonom zaštićeni spomenik prirode. Pretpostavlja se da je u prošlosti nastala urušavanjem svoda pećine. U uvali se nalazi ugostiteljski objekat.
Portal “European Best Destinations” evropska organizacija sa sedištem u Briselu, odnosno njegovi posetioci, izabrali su Stinivu za najlepšu evropsku plažu u glasanju 2016. godine u konkurenciji 300 plaža. Čak 66% posetilaca sajta glasalo je za ovu plažu.
Smričevica je duboka uvala sa južne strane ostrva, oko 900 m zapadno od Stinive. Ima nekoliko kuća i šljunkovitu plažu iznad koje se može pronaći hlad među borovima.
Do uvale se može doći čamcem ili kozjom stazom iz mesta Žužeca.
Taleška je prelepa uvala na južnoj obali ostrva sa šljunkovitom plažom i nekoliko kuća za odmor. Do nje je moguće doći pešačkom stazom od zaseoka Donje Kunjanovo (Dračevo Poje) preko Vele Gomile. Kad se ugleda Vela Gomila to je znak da ste na pravom putu prema uvali.
Pritišćina (Velika Pritišćina) je mala, ali jedna od najlepših viških uvala. Nalazi se na južnoj obali ostrva i do nje je odnedavno moguće doći vrlo dugim i lošim zemljanim putem od Podhumlja (oko 3,5 km). U uvali je, pored nekoliko kuća, prelepa šljunkovita plaža sa pogledom na ostrvo Biševo.
Mala Pritišćina se nalazi u neposrednoj blizini Velike Pritišćine, oko 300 m zapadno.
Velu žolo je najjužnija komiška plaža do koje je moguće doći samo sa strane mora. To je velika šljunkovita plaža čija su zanimljivost izvori slatke vode ispod žala zbog čega je voda bočata.
Pizdica je šljunkovita plaža prilično udaljena od centra u kojoj postoje izvori pitke vode, pa se nekada tu nalazio i gradski vodovod Komiže.
Templuž je šljunkovita i usamljena nudistička plaža, ograđena visokim stenama i stoga potpuno intimna.
Storo pošta je nudistička plaža između Nove pošte i Templuža, do koje se dolazi istim putem kao i za plažu Novo pošta.
Novo pošta je nudistička plaža iza plaže Kamenice do koje je moguće doći čamcem ili pešice kroz šumu iznad plaže Kamenice. Iznad plaže ima mnogo hlada.
Plaže u Komiži
Kamenice je najpopularnija komiška plaža kod mlađe populacije. To je zaklonjena šljunkovita plaža na samom izlazu iz grada.
Ime je dobila po kamenim posudama za vodu, jer na plaži postoji izvor slatke vode na kome su nekada komiške žene prale odeću.
Plaža je ujutro u senci, ali popodne je obasjana suncem sve dok ono ne utone u more, dok je, za one željne hladovine, iznad plaže borova šuma. Posebnu je popularnost plaža je stekla zbog kafića koji se uveče pretvara u disko-klub, u kome se održavaju nadaleko poznate zabave. Plaža, osim kafića, nudi i fast-food, iznajmljivanje ležaljki i kajaka, kao i tuš i WC.
Do plaže se dolazi pešice sa puta, sa koga se skreće iznad bivše fabrike “Neptun”.
Vartalac je jedina plaža na ostrvu specijalizovana za kupanje kućnih ljubimaca, zbog čega je još i zovu Pseća plaža. To je zaklonjena šljunkovita plaža na izlazu iz Komiže. Okružena je bujnom vegetacijom, stenama vulkanskog porekla i kristalno čistim morem sa bogatim podvodnim životom.
Mlin je mala šljunkovita plaža koja se nalazi 600 m južno od centra Komiže. Na plaži je mali gat, pored toga nema nikakvog dodatnog sadržaja i bez hlada. To nije jako popularna plaža, uglavnom zato što se nalazi ispod nekadašnje fabrike sardina “Neptun“, i sa toliko lepih plaža u okolini nema potrebe trošiti slobodno vreme u krugu fabrike.
Jurkovica je mirna plaža 300 m od centra Komiže, na kojoj ribari popravljaju brodove pa se upravo tu može doživeti miris ribarske Komiže. Na ovoj šljunkovitoj plaži uglavnom se kupa lokalno stanovništvo, postoje tuš i kabina za presvlačenje.
Lucica (Lučica) je prva plaža južno od rive, neposredno ispod puta.
Na ovoj šljunkovitoj plaži postoji kabina za presvlačenje, tuš i ugostiteljski objekt, a mogu se iznajmiti ležaljke.
Na jugoistoku plaže nalazi se mali greben koji dijeli ovu plažu od obližnje plaže Jurkovica. Kada je oseka, moguće je kroz more preći sa jedne plaže na drugu.
Šporku žolo je šljunkovita plaža najbliža komiškoj rivi na koju mnogi Komižani izvlače i pred njom vezuju svoje brodove.
Naziv plaže u prevodu sa lokalnog dijalekta znači “prljava šljunkovita plaža“. Ne bojte se – to ime ne znači da je ova plaža prljava, nego pokazuje koliko su čiste ostale plaže u Komiži. Ova plaža se nalazi u samom centru grada, na rubu gradske luke, i zbog toga sigurno nije tako savršeno čista kao ostale plaže u komiškoj uvali, ali i ovde je more čisto i bistro i može se slobodno uživati u kupanju i sunčanju bez straha od bilo koje vrste prljavštine.
Plaža je okružena porodičnim kućama, a budući da se nalazi u neposrednoj blizini luke, mnogi mali brodovi su izvučeni na obalu, ili su vezani ispred plaže.
Ova plaža se ne preporučuje za duže zadržavanje i celodnevni boravak, jer postoje mnoge druge plaže prikladnije za to, ali ko je u potrazi za brzim osveženjem dok šeta ulicama Komiže, ova plaža će tome savršeno poslužiti.
Žanićovo (Žanićevo) je šljunkovita plaža koja je ime dobila po porodičnom prezimenu. Popularnija je među Komižanima nego među turistima, pa na njoj vlada porodična atmosfera.
Severno od ove plaže nalazi se i plaža Bjažićovo, smeštena ispred hotela “Biševo”. Dve plaže razdvaja malo poluostrvo sa nekoliko kuća na njemu – na tom mestu nalaze se dva vrlo lepa i poznata restorana “Barba” i “Jastožera”.
Gusarica je najveća i najlepša plaža u Komiži. To je šljunkovita plaža sa sitnim šljunkom i plitkim ulazom u more, što je čini idealnom plažom za decu. Plaža se nalazi na severnoj periferiji Komiže, u prekrasnom zelenom području, prepunom stabala borova, tamarisa i rogača koji okružuju lepu crkvu Sv. Marije (takođe poznatu kao Gospa Gusarica). Crkva je izgrađena u XVI veku, a prema legendi je opljačkana od strane gusara koji su ukrali portret Bogorodice. Ubrzo nakon što su opljačkali crkvu, njihov brod je uništen u velikoj oluji, a talasi su doneli portret nazad na plažu ispred crkve. Plaža se nalazi u neposrednoj blizini hotela “Biševo”, nekoliko kafića i snack barova. Plaža ima puno hlada, sanitarne čvorove, tuševe i kabine za presvlačenje.
Drugo ploča je mala šljunkovita plaža smeštena odmah uz plažu Gusarica, od koje je deli betonska ploča (u prevodu Drugo ploča sa lokalnog dijalekta znači upravo to – druga ploča). To je plaža koju preferiraju meštani, s malim kafićem gde igraju karte, ili se samo opuštaju tokom vrućih letnjih dana. Tu se također nalazi i Ronilački centar Manta.
Bile stine u stvari i nisu plaža nego stenoviti potez obale sa nekoliko šljunkovitih mesta na kojima je moguće pronaći mir, tišinu i intimu, daleko od vreve ostalih, mnogo lakše dostupnih kupališta. Sa Bilih stina može se uživati u prekrasnom pogledu na Komižu sa severozapada i preko mora. Do plaže se može doći malim uskim puteljkom kroz prirodu ili hodajući kroz more u razdobljima oseke.Morsko dno je vrlo zanimljivo za ronjenje, s velikim livadama posidonije i bogatim morskim životom.
Knežica je prva uvala severno od Komiže, iza rta Knez (Knežerat). Na brdu iznad uvale nalaze se ostaci tvrđave Manjarema iz XIX veka, a u uvali je usamljena šljunkovita plaža. Do uvale je moguće doći čamcem ili pešačkom stazom iz Komiže.
Perna je uvala na zapadnoj obali Visa, sa prilično velikom i lepom šljunkovitom plažom.
Iznad plaže je gusta borova šuma, pa je plaža veoma pogodna za porodične izlete.
Do plaže je moguće doći čamcem ili pešačkom stazom iz Komiže.
Barjoška (Barjoško) je uvala na zapadnoj obali ostrva oko 400 m severno od plaže Perna.
U uvali, obrubljenoj borovom šumom koja pruža duboku hladovinu, nalazi se šljunkovita plaža do koje je moguće doći čamcem ili pešačkom stazom.
U uvali postoji i mali gat za koji je moguće privezati čamac.
Zakamica (Žukamice) je predivna usamljena i nenaseljena uvala na severnoj obali ostrva iza rta Barjaci.
U uvali je nekoliko starih ribarskih kuća i lepa šljunkovita plaža.
Oključna (Okjucina) je uvala na severnoj obali ostrva koja “pripada” istoimenom naselju iznad nje.
Uvala je zatvorena prirodnim lukobranom, a u njoj se nalazi nekoliko ribarskih kućica i šljunkovita plaža iznad koje ima hladovine.
Do plaže je moguće doći čamcem ili zemljanim putem iz naselja Oključna (potrebno je jako dugo voziti po zemljanom putu).
Tiha je uvala na severnoj obali ostrva, istočno od Oključne. U uvali je nekoliko kuća za odmor i mala šljunkovita plaža do koje je moguće doći i automobilom, zemljanim putem iz Oključne.
Parja je uvala na severoistočnoj obali ostrva u kojoj su uglavnom vikendice. Ima usku peščanu plažu iznad koje je vinograd, pa nema hlada. Do uvale je moguće doći automobilom iz Visa, a posebna zanimljivost uvale je desetak metara širok i stotinak metara dug vojni potkop Jastog, izgrađen kao sklonište vojnih brodova. Na severnom kraju uvale, gde je poluostrvo Škojić, koje je nekada bilo hrid, nalazi se šljunkovita plaža Nova pošta do koje je moguće doći automobilom.
Rogačić je naselje koje pripada gradu Visu, a nalazi se na severoistočnoj obali ostrva i sa Visom je povezano asfaltnim putem. U uvali je mala šljunkovita plaža, a more je na pojedinim mestima stepen-dva hladnije nego na drugim plažama, jer postoje izvori slatke vode.
Vela Svitnja je prva spoljna uvala zapadno od grada Visa. U njoj je, na stenama i pločama vrlo pogodnim za sunčanje, smeštena nudistička plaža. Plaži se prilazi pešačkom stazom.
Mala Svitnja je uvala na severoistočnoj obali ostrva. U uvali je svega nekoliko kuća i šljunkovita plažica na kojoj postoji mali gat, a borova šuma iznad plaže pruža duboku hladovinu. Do uvale se dolazi putem iz Visa prema Rogačiću, sa koga se odvaja kozja staza u podnožju tvrđave Terjun (Sveti Juraj).
Vela i Mala Svitnja
Punta od biskupa je nudistička plaža koja se proteže po stenama od uvalice Stonca na severnoj strane viške uvale do njenog kraja preko puta ostrvca Host. Prilazi joj se zemljanim putem.
——
Korišćeni sajtovi:
www.tz-vis.hr
www.tz-komiza.hr
www.visinfo.org