Površina: 18,60 km²

Dužina obale: 38,9 km

Koeficijent razuđenosti: 2,55

Najviši vrh: Raduč (125 m)

Broj stanovnika: 3.436 (bez stanovnika dela naselja Tisno na Murteru)

Murter je najveće naseljeno i kopnu najbliže ostrvo u šibenskom arhipelagu. Od susednog kopna razdvaja ga uski Murterski kanal, dug 9,9 km, preko koga je kod sela Tisna podignut pokretni most dug 12 m.

Građen je od dolomita, krečnjaka i starodiluvijalnih naslaga. Dolomiti i krečnjaci javljaju se u zonama dinarskog pružanja. U dolomitskoj zoni i na diluvijalnom prostoru između Betine i Murtera su plodna polja sa brojnim slatkovodnim i bočatim bunarima. Krečnjački deo ostrva pokriven je oskudnom vegetacijom. Strma jugozapadna obala ima više pitomih uvala od kojih su najpoznatije Slanica, Vučigrađe, Kosirina, Koromašna i Sv. Nikola. Na severozapadnoj strani su uvale Hramina, Zdrače, Kokoć, Lovišća i Jezera.

Murter prvi spominje grčki naučnik Ptolomej pod imenom Scardon sa ilirsko-rimskim naseljem Collentum. Slovenski (hrvatski) naziv Srimac (Srimač) javlja se od 1251. godine, kada je ugarsko-hrvatski kralj Bela odredio granice Šibenske komune. Od 1740. godine naziva se Murter od ilirskih reči mor (more) i tar (kula). Po drugim izvorima ime Murter izvodi se iz italijanskog mortario, odnosno latinskog mortarium (= mužar). Postoji i teorija da je ime ostrva nastalo od latinskog myrtetum prema grmu mirti.

Murter je naseljen od vremena Ilira. Istorijski kontinuitet održan je i tokom vladavine Rima, o čemu svedoče ostaci rimskog naselja Collentum između Betine i Murtera, brojne ruševine rimskih letnjikovaca, freske i mozaici rasuti po kopnu i moru. U XIII veku na ostrvu su bila dva naselja, i to Veliko Selo (danas Murter) i Jezera. Betina i Tisno su nastali u vreme turskih provala u Ravne Kotare i šibensko područje.

Stanovništvo se pretežno bavilo zemljoradnjom (masline, vinova loza, smokve, bademi, voće, povrće i nešto žitarica), stočarstvom (ispaša stoke na Kornatima) i ribarstvom, a u Betini i brodogradnjom. Dinko Zavorović, šibenski istoričar, zapisao je 1597. godine da je ostrvo dobro obrađeno zahvaljući napornom radu njegovih stanovnika i da se tu proizvodi vrhunsko vino. Danas su uz te tradicionalne delatnosti razvijeni turizam i mala privreda.

Stanovništvo

Prema Statističkom ljetopisu, broj stanovnika Murtera je 4.895, ali se ovi podaci odnose na popis iz 2011. godine. Nije baš jasno kako se došlo do ovog podatka. Po popisu iz 2021. godine tri naselja na imaju sledeći broj stanovnika: Murter (1.920), Jezera (798) i Betina (718 stanovnika), što je ukupno 3.436 stanovnika (2011. godine bilo je 120 stanovnika više). Na Murteru se nalazi i deo naselja Tisno (raniji naziv Tijesno), koje ukupno broji 1.192 stanovnika (po popisu iz 2021. godine). Kada se saberu ovi podaci, dođe se do 4.628 stanovnika, ali bi trebalo oduzeti deo stanovnika Tisna koji živi na obali, a ne na ostrvu.

Zbog blizine kopna Murter nije doživeo depopulaciju kao druga manja ostrva šibenskog područja. Naprotiv, između popisa 1981. i 2001. broj stanovnika se povećao za oko 10%. Murter je danas najnaseljenije hrvatsko ostrvo (računajući ostrva preko 10 km²).

Ostrvo Murter je administartivno podeljeno na opštine Murter-Kornati i Tisno. U opštini Murter-Kornati pored Murtera, stanovnici su popisani i na Kornatima, njih 21. Opštini Tisno pripadaju Betina i Jezera, kao i dva naselja na kopnu.

Naselje Murter (na slici) najstarije je na ostrvu i smešteno je podalje od mora na ivicu plodnog polja. U novije vreme širi se prema uvalama Hramina na sever i Slanica na zapad.

Ostaci Collentuma nalaze se na brdu Gradina. U Srednjem veku zvao se Veliko Selo (Villa Magna), a 1298. godine imao je 26 kuća sa 203 stanovnika. Njegov deo Hramina spominje se od 1620. godine kada se doseljavaju begunci sa kopna. Zanimljivo je da se u Murteru i ostalim naseljima na ostrvu sve do XVIII veka negovala glagoljica i bosančica u zvaničnim dokumentima. 1866. godine  osnovana je seoska čitaonica koja je odigrala važnu ulogu u narodnom preporodu. Osnovna škola postoji od 1877. godine, a 1910. godine osnovana je Uljarska zadruga. Stanovnici naselja Murtera oduvek su se bavili zemljoradnjom i ribarstvom, a postoje podaci da su se bavili i gusarstvom. Pored turizma, Murterani se danas pretežno bave maslinarstvom (vinograda je malo) i ribarstvom. Poseduju veliki broj stabala maslina na kopnu i Kornatima. 1897. godine stanovnici Murtera i Betine kupili su Kornate od zadarskog vlastelina Petra Afrića. Svakodnevna povezanost za more učinila je od Murterana dobre pomorce, ribare i brodograditelje. 1981. godine u Murteru je formirana Uprava Nacionalnog parka Kornati, koja se brine o njegovoj zaštiti i racionalnom korišćenju.

Naselje Betina nalazi se na severoistočnoj strani ostrva, a njene kuće nižu se slikovito oko brega na poluostrvu. Ime je nastalo od keltske reči bet – usta, što odgovara položaju njene luke. Intenzivna stambena izgradnja izbrisala je granicu između naselja Betina i Murter. Naselje su formirali u XVI veku begunci iz Vrane, a najveći broj se doselio u XVII veku za vreme turskih prodora u Dalmaciju. Stanovništvo se pretežno bavilo poljoprivredom, obrađujući plodno Betinsko polje, kao i zemlju na kopnu i ostrvu Žutu. Poznati su kao dobri vinogradari, maslinari i povrtari. Zbog bogatih lovišta razvilo se ribarstvo, a od XVIII veka i brodogradnja. 1848. godine osnovano je brodogradilište za veće drvene brodove, a danas je poznato po izradi sportskih i ribarskih čamaca.

Tisno je smešteno delom na Tišnjanskom poluostrvu, a delom na ostrvu Murteru. Tesnac (po kome je Tisno i dobilo ime) između ostrva i kopna širok je samo 38 metara, a od 1832. godine povezan je sa, danas pokretnim, mostom. Noviji deo naselja izgrađen je u kopnenom predelu Gomilica. Mesto se prvi put spominje 1474. godine. Njegov nastanak vezan je za turske provale u ta područja. U to vreme Mlečani su izgradili odbrambenu kulu koja je kasnije srušena. Najveći deo stanovništva doselio se za vreme kiparskog i kandijskog rata između Venecije i Turske. Venecija je sprečavala izgradnju mosta, pa je izgrađen tek početkom XIX veka. Od tog vremena naselje se sve više širilo na kopnenu stranu. Stanovnici su se od davnina bavili zemljoradnjom (vinova loza, maslina, voće i povrće), a manje su bili okrenuti moru i pomorstvu. Polja im se nalaze daleko na kopnu. Tisno se brzo razvilo u najveće mesto na Murteru, pa je već tokom francuske okupacije postalo opštinski centar. To je jedno od retkih sela u Dalmaciji gde su se bili naselili Italijani.

Jezera se nalaze u istoimenoj, od vetra zaštićenoj uvali, na jugoistočnoj obali Murtera. Ime je nastalo od malih “jezera” koja se javljaju na nekim mestima u obližnjem polju. Nije poznato kada je naselje osnovano, ali je već 1298. godine imalo 8 kuća sa 94 žitelja. Mesto se deli na “More”, Selo i Komšiluk. Selo je najstariji deo naselja, Komšiluk je nastao doseljavanjem begunaca sa kopna u XVI i XVII veku, a “More” je najmlađi deo naselja uz obalu. Jezerani raspolažu sa malo obradive zemlje na kojoj gaje vinovu lozu, masline i smokve, pa su od davnina bili okrenuti moru. Poznati su kao vešti mornari, a ribarstvo im je najvažnija grana privređivanja.

Saobraćaj

Glavna saobraćajnica na Murteru je državni put D121, koji spaja naselja Murter i Tisno sa Jadranskom magistralom (D8).

Od ukupne dužine tog puta koja iznosi 14 km, na ostrvu Murteru je 8 km. Pored toga ima još oko 20 km asfaltnih puteva na ostrvu.

Više autobuskih linija svakodnevno povezuju Murter sa Šibenikom i Splitom, a u sezoni sa Zagrebom i drugim gradovima. Rastojanje Zagreb – Murter iznosi 335 km, Šibenik je udaljen 35 km, a Zadar 60 km.

Ko dolazi sopstvenim prevozom od Zagreba prema Murteru može se doći autoputem A1 do petlje Pirovac, gde je na putokazu i naznačen pravac za Murter. Putarina na tom delu autoputa iznosi 143 kn (19 €). Zatim preostaje još da se vozi 20 km do ostrva. Ko ne voli da vozi autoputem, na raspolaganju ima stari put Zagreb – Karlovac – Slunj – Plitvice – Udbina – Gračac – Obrovac – Benkovac – Stankovci – Murter.

Iz pravca Rijeke možda je najbolje koristiti Jadransku magistralu Rijeka – Senj – Karlobag – Zadar – Biograd – Murter.

Murteru najbliži aerodrom nalazi se u Zadru, a nešto dalje je aerodrom u Splitu (105 km).

Najbliža železnička stanica je u Šibeniku.

Betina pod snegom

PLAŽE

Sv. Andrija

Na jugoistočnom kraju naselja Tisno nalazi se plaža Svetog Andrije, na delu obale pored koga prolazi edukativna podmorska staza, dok se na kopnenom delu nalazi lepo uređeno šetalište. Nedugo od početka šetališta, ugledaće se betonirani deo obale namenjen za kupanje. Borova šuma okružuje plažu, dok se more razbija o stene, a pogled pruža prema Tisnom. Na plaži nema gužve.

Osim prirode i mora, na plaži nema dodatnih sadržaja, što bi u takvom prirodnom okruženju možda bilo i suvišno.

Pre početka šetališta, sa severne strane nalazi se parking prostor.

Lučica (Kučine)

U naselju Jezera, uz gradsku marinu, nalazi se plaža Kučine. Na dugoj plaži šljunak se izmenjuje sa betonskim blokovima za sunčanje. Otvoreno plavo more izvrsno je za kupanje, što prepoznaju mnogi gosti Jezera. Hlad se može pronaći u borovoj šumi iza plaže.

Na plaži se nalaze tobogan, tuševi i kafić. Za najmlađe je postavljeno i kompletno dečje igralište. U sklopu plaže smešten je restoran.

Murtar – Sv. Nikola

Jedna od plaža do koje se malo teže dolazi je Murtar – Sveti Nikola. Plaža ima betonsku podlogu, a okružuju je stene. Dubina mora neće omogućiti postepeni ulaz u vodu. U sklopu plaže nalazi se i pristanište za ribarske brodove.

Uz plažu se nalazi crkvica Sv. Nikole, sagrađena još u XV veku u spomen Sv. Nikole, zaštitnika pomoraca i ribara. Po njemu je ova uvala dobila ime te ga dijeli sa starim nazivom uvale – Murtar.

Kako doći do ove plaže? Nakon što se sa glavnog ostrvskog puta D121 uđe u naselje Jezera, posle 200 m nalazi se tabla sa znacima koji upućuju na skretanje desno za plaže Koromašno i Murtar – Sveti Nikola. Posle 300 m dolazi se do raskrsnice kod crkvice Svetog Roka; levo skretanje vodi prema plaži Murtar – Sveti Nikola zemljanim putem, kojim se vozi još 1300 m do plaže.

Koromašna

Put do ove plaže već je delimično opisan kod prethodne plaže Murtar – Sv. Nikola. Od opisane raskrsnice kod crkvice Svetog Roka potrebno je krenuti desnim zemljanim putem i nakon nekih 900 m stiže se u uvalu Koromašna.

Uvala Koromašna krije prave prirodne dragulje. Tu se prvenstveno misli na plažu koja je kao i druge omeđena prirodnim nijansama zelenila borovih iglica, kamenjarom i plavetnilom mora.

Uvala se može opisati kao stenovita, suncem okupana prirodna idila. Obližnji auto-kamp lepo je ukomponovan u zelenilo, koje pravi hlad i štiti od direktnog udara sunčevih zraka. Zvuk cvrčaka obogaćuje celokupni doživljaj, a žubor talasa poziva na kupanje.

Pod Jasenovac (Podjasenovac)

Uvala Pod Jasenovac udaljena je od mosta u Tisnom 2,8 km. 1,7 km posle prelaska mosta vozeći glavnim ostrvskim putem D121 skreće se na zemljani put za autokamp “Stella Maris” (postoji putokaz na putu). Bliža orijentacija za skretanje je 150 m nakon raskrsnice za naselje Jezera. Po zemljanom putu se do kampa vozi nešto više od jednog kilometra.

Kamp “Stella Maris” je noviji i leži tik pored mora. Parcele su lepo uređene u terasama sa pogledom na Kornate. U zalivu su uređeni vezovi za čamce. Ovaj kamp je tipa “robinzonskog turizma”. Na parcelama nema električne energije, gostima se struja omogućava samo jedan sat dnevno da bi napunili baterije mobilnih telefona, lap topove, baterije itd.

Što se plaže tiče, obala je stenovita, sa manjim šljunkovitim delom.

Kamp je namenjen pre svega gostima koji žele miran odmor i gostoljubivog domaćina. U kampu postoji pravi dalmatinski restoran. Najbliža prodavnica je u naselju Jezera, oko 2 km od kampa.

Kamp “Stella Maris” udaljen je od Šibenika samo 29 km, a od Zadra 60 km. 55 km udaljen je zadarski, a 110 km splitski aerodrom.

GPS koordinate: 43°48’31.8492” N, 15°36’32.9040” E.

Kosirina

Uvala, plaža i autokamp “Kosirina” udaljeni su od mosta u Tisnom 4 km. Ako se dolazi sa suprotne strane, iz Murtera, orijentir je raskrsnica za Betinu. 1,5 km posle te raskrsnice dolazi se do obeleženog odvajanja za Kosirinu, odakle do autokampa ima nekoliko stotina metara.

Svako ko je posetio Kosirinu potvrdiće da je reč o jednoj od najlepših plaža na Jadranu. U kampu postoje dve plaže, od kojih je jedna rezervisana za naturiste. Plaže su smeštene u prirodnoj, istoimenoj uvali i predstavljaju kombinaciju stena, šljunka i peska. Pogodne su za ronjenje i za sve uzraste, a naročito za decu. Hlad pruža borova šuma. Na plaži se nalaze dva  bara sa jelom i pićem, a tu je i ugostiteljski objekat.

Čitav predeo u blizini plaže odličan je za kampovanje i za istinski dodir sa prirodom. Teren je delimično pod borovom šumom i stablima maslina. U autokampu ima mesta za 400 gostiju.

Prirodni ambijent, zaklon u uvali i lepe, čiste boje mora – da li je potrebno još nešto za uživanje na suncu? 

GPS koordinate: 43.797295 N, 15.609410 E.

Čigrađa

Plaža Čigrađa smeštena je na samom ulazu u Murter, na južnoj strani ostrva. Kada se uđe u Murter (dolazeći iz Tisnog), postoji veliki putokaz za restoran “Čigrađa” i manji putokaz za plažu.

Plaža je delimično šljunkovita, a delimično stenovita. Plaža je zanimljiva za ronjenje i pogodna je za decu. Sa rive se može skakati u vodu. Hladovinu pruža borova šuma.

Plaža obiluje bogatom ugostiteljskom ponudom (restoran “Čigrađa” i bar na plaži “Lantana”). Riblji restoran “Čigrađa” predstavlja spoj iskonskog dalmatinskog i savremenih trednova, podjednako u arhitekturi i uređenju interijera kao i u gastronomiji. Jelovnik restorana posebno se ističe svežim sezonskim namirnicama, karakterističnim za to podneblje. Spremaju se jela koja čuvaju davne ukuse dalmatinske kuhinje, ali istovremeno neguju koncept zdrave ishrane i kreativne savremene gastronomije.

Ugodan ambijent restorana zadržao je elemente tradicije, ali savremenim uređenjem poručuje da se razvija u duhu vremena i u skladu sa zahtevima savremenog gosta.

Slanica

Slanica je glavna murterska plaža smeštena uz hotel “Colentum”. I ova plaža je okrenuta prema otvorenom moru, odnosno Kornatima.

Slanica je najpopularnija plaža na ostrvu, jedna je od najlepših i najposjećenijih peščanih plaža koja obiluje brojnim sadržajima i animacijom. Zbog plitke vode vrlo je pogodna za decu i neplivače, ali i za sve one koji vole sportske aktivnosti u vodi, pa će dobro doći za igranje picigina, odbojke na pesku i sličnih aktivnosti koje su specifične za more.

Od sadržaja na plaži postoje tuševi, sanitarni čvor, tobogan, tenis, trampolin, a može se iznajmiti jet-ski. Tu je i nekoliko ugostiteljskih objekata.

Od mesta gde se skrenulo za plažu Čigrađe vozi se kroz naselje Murter oko 650 m. Tada će se ugledati tabla (malo zaklonjena rastinjem) koja upućuje levo za plažu i kamp Slanica. Do plaže od glavnog puta D121 ima 1 km. Do plaže je moguće doći i iz centra Murtera, a udaljenost je takođe jedan kilometar.

Podvrške

Podvrške je najsevernija plaža, koja se nalazi na zapadnoj obali Murtera. Od centra Murtera udaljena je 1,3 km, a može se stići i automobilom – prvo se krene ulicom Sabuni, zatim ulicom Andrije Kačića Miošića. Kod početka Težačke ulice potrebno je skrenuti prema zapadu (levo) i nastaviti dalje, dok se ne stigne do zemljanog puta. Nakon kratke vožnje (oko 200 m) stićiće se do plaže Podvrške. Do plaže Podvrške se može doći i pešice putem koji prolazi kroz kamp Slanica, hodajući u smeru severozapada.

Iako se na prvi pogled čini da meštani Murtera kriju ovaj dragulj i čuvaju ga samo za sebe, to naravno nije istina. Svi gosti su dobrodošli, a ostrvljani se trude da im u što boljem svetlu predstave svoje prirodne lepote. Plaža se posebno izdvaja zbog belog peska koji moru daje azurnu i kristalno bistru boju, a prostire se na nekoliko uvala. More koje zapljuskuje plažu nije duboko, što znači da će slabiji plivači u potpunosti moći da uživaju, kao i roditelji koji dođu sa svojim mališanima. Za one koji traže mesto za opuštanje i smirujući efekat, Podvrške je odgovarajuća plaža. Smirujući tonovi boja koji su već pomenuti deluju na svakoga, pa će i oni rastreseni pronaći svoj mir na ugrejanoj šljunkovitoj podlozi. Ko voli da se smesti u hladu, tu je borova šuma. Ispred plaže se nalazi ostrvce, spojeno nasipom sa ostrvom Murter.

Od sadržaja na plaži postoji bar.

Luke

Luke je gradska plaža koja se nalazi u Murteru. To je peščana i šljunkovita plaža koja sadrži betonske blokove za sunčanje. Plaža poseduje tuševe i pogodna je za decu i starije osobe.

U blizini plaže nalaze se supermarket, kafić i restoran.

Zdrače

Zdrače je gradska plaža Betine koja se nalazi na izlazu iz tog naselja prema Murteru (praktično su naselja Murter i Betina spojena). Dužina plaže je oko 200 m.

Plaža predstavlja kombinaciju peska i šljunka i poseduje betonske blokove za sunčanje. Uz rivu se nalaze stabla ispod kojih se može pronaći hladovina. Obala je plitka što omogućava jednostavan ulazak u more. Na plaži se nalaze tuševi i kafić, a u blizini plaže su fudbalsko igralište, malo ograđeno dečje igralište, javni parking i Marina Betina. Plaža je lako dostupna pešice ili kolima. Preporučuje se porodicama, starijima i mlađim osobama.

Bilave

Plaža Bilave smeštena je nedaleko od centra Betine. Predstavlja kombinaciju šljunka i stena. U blizini su restoran i dečje igralište.

Plitka vala

Plaža Plitka vala smeštena je između naselja Betina i Tisno. To je stenovita plaža u kombinaciji sa šljunkom i peskom, a borova šuma daje hlad.

Ova plaža pleni svojom lepotom. Plitka vala nudi mir i odmor bez potrebe za nekim dodatnim sadržajima. Pogodna je za decu, naravno i za sve druge uzraste, a osobe avanturističkog duha, željne prirodnog noćenja i dnevnog druženja u borovoj šumi biće ugodno iznenađene obližnjim auto kampom.

Na plaži se nalaze samoposluga, restoran i kafić, za osveženje nakon dnevnog sunca.

Plitka vala udaljena je 2,5 km od centra Betine, a postoji put pored mora koji povezuje ove dve lokacije. Od mosta u Tisnom udaljena je 4,2 km. 3,7 km posle prelaska mosta vozeći glavnim ostrvskim putem D121 skreće se na put za kamp “Plitka vala” (postoji putokaz na putu). Bliža orijentacija za skretanje je 100 m nakon raskrsnice za plažu Kosirina.

Lovišća

Jedna od najlepših plaža Murtera smeštena je u turističkom naselju “Jezera Village”, u uvali Lovišća. Velika šljunkovita uvala duga je otprilike 500 m. Uređena je i bogata sadržajima. Veći deo plaže je šljunkovit, a velika površina plitke vode idealna je za decu. Za one koji vole da se sunčaju tu je i betonirani deo, dok hlad osigurava borova šuma u pozadini, ali i suncobrani koji se uz ležaljke mogu iznajmiti na plaži.

Uz kupanje i sunčanje, sama plaža i njena bliža okolina nude i sadržaje za dodatnu zabavu: odbojku na pesku, tenis, mini golf, jet-ski, skokove u vodu sa tobogana, pedaline, trampoline, akvapark. Osveženje se može potražiti u kafiću i restoranu, gde se uz osvežavajuća pića mogu degustirati i specijaliteti dalmatinske kuhinje. Kupačima su na plaži dostupni javni WC i tuševi. Atraktivnosti ove plaže pridonosi i prijatna temperatura mora.

Uvala Lovišća udaljena je od mosta u Tisnom 2,2 km. 1,9 km posle prelaska mosta vozeći glavnim ostrvskim putem D121 skreće se na put za turističko naselje “Jezera Village” (postoji putokaz na putu). Bliža orijentacija za skretanje je 400 m nakon raskrsnice za naselje Jezera. Sa susednim kampom “Plitka vala” uvala Lovišća povezana je asfaltnim putem duž morske obale, dužine 2 km. Kolima se ne može proći ceo put, pošto na ulazu u turističko naselje “Jezera Village” postoje stubići koji sprečavaju prolazak vozila.

Brošćica

Na zapadnom prilazu Tisnom, nedaleko od centra naselja, nalazi se plaža Brošćica. Podloga na plaži pretežno je betonska, ali postoji i šljunkoviti deo.

Na saobraćajnici duž plaže nalazi se mnoštvo parking mesta, dok od ostalih sadržaja vredi izdvojiti ugostiteljski objekt.