Površina: 98,02 km2
Dužina obale: 135,2 km
Koeficijent razuđenosti: 3,70
Najviši vrh: Velji grad (513 m)
Broj stanovnika: 1.062
Prožurska Luka
Mljet je najjužnije veliko ostrvo istočnojadranskog arhipelaga. Pruža se od severozapada prema jugoistoku paralelno sa poluostrvom Pelješcom, od koga je odvojen Mljetskim kanalom širine oko osam kilometara. Od drugih okolnih ostrva najbliži su Šipan (9 km) i Korčula (17 km). Dužina Mljeta je 37 km, a prosečna širina je 3 km. Oko severozapadnog kraja Mljeta postoji veća grupa ostrvaca: Kobrava (52 ha), Moračnik (23 ha), Pomeštak (23 ha), Tajnik (9 ha), Glavat (8 ha) itd.
Građen je uglavnom od krečnjaka i dolomita. Uz jugozapadnu i severoistočnu obalu pružaju se dva niza krečnjačkih grebena između kojih su kraške doline ili polja (Polačko, Knežpolje, Ivanje polje, Blatsko polje). U jugoistočnom delu ostrva nalazi se, između obalnih krečnjačkih uzvišenja, centralni greben, a južno od njega najveće ravne površine ostrva (najveće je Babino polje). Na krajnjem severozapadnom delu je četvrti niz uzvišenja koji od mora ograđuje kraške doline Mljetskog jezera i zaliva Gonoturske luke.
Zbog južnog položaja i otvorene pučine Mljet ima izrazitu mediteransku klimu. Vruća leta i blage zime (sneg padne jednom u 10-15 godina) pogoduju razvoju mediteranske vegetacije. Bujna vegetacija ostrva pribavila je Mljetu atribut “zelenog ostrva”. Danas na Mljetu raste čak pet različitih tipova šuma. Ostaci mediteranske prašume, izvorne šume crnike, prisutni su samo fragmentarno. Borove šume (pinije i alepski bor) najbolje su sačuvane u severozapadnom delu ostrva. U srednjem i južnom delu Mljeta potisnute su prirodne mediteranske šume i zamenjene su makijom, dok je južni iskrčeniji deo pokriven niskom makijom i kamenjarom. Pod kulturama su uglavnom doline i polja.
Specifičnost faune Mljeta je odsustvo zmija otrovnica zbog prisutnosti indijskog mungosa. Dosad je na ostrvu zabeleženo ukupno pet vrsta zmija i šest vrsta guštera. Njima se hrani i na Mljetu najveća dnevna grabljivica, orao zmijar. Takođe je izuzetno bogatstvo ptica pevačica. Tu živi i sivi puh kog sve više potiskuje mediteranski pacov, a malobrojnim obrađenim poljima sve više gospodari divlja svinja, novi stanovnik ostrva.
U sredini južnog dela mljetske obale nalazi se geomorfološki fenomen Jama (Odisejeva pećina) – koja gledajući sa mora izgleda kao velika rupa u zemlji. Dno pećine ispunjeno je morem. Ulazak sa morske strane širok je 4 do 5 m, a iznad površine mora samo 1 do 1,5 m. Dubina mora u tunelu pećine je 8 do 10 m, a sam tunel dugačak je oko 20 m. Pristup sa kopna moguć je preko vrlo strmih improviziranih stepenica. Na tom mestu je prema legendi Odisej doživeo brodolom,a zatim je doplivao do pećine u kojoj se sklonio. Sedam godina je sa tugom i nostalgijom za domom i Penelopom gledao u pučinu, a prelepa nimfa Kalipso, kći boga Posejdona, još tužnije zaljubljeno gledala u njega.
Ime Mljet koje se pojavljuje kod grčkih pisaca u obliku Melite bilo je tumačeno kao pridev od imenice Meli (med). Tragovi najstarijih naselja nalaze se na severozapadnom delu ostrva gde su nađeni grobovi iz ilirskog doba. Duž čitavog ostrva nalaze se ilirska utvrđenja građena od velikih, grubo otesanih blokova u obliku nepravilnog kruga. Prema Apijanu, za vreme Oktavijana Augusta Rimljani su, ratujući protiv ilirskih “gusara” (35) do temelja razorili Mljet. Nakon propasti Zapadnorimskog carstva Mljet je, kao sastavni deo Dalmacije, bio neko vreme pod gotskom, a zatim, od 535. pod vizantijskom vlašću. Nakon doseljavanja Slovena, stanovnici romanskih gradova napuštaju Mljet. Početkom XI veka ostrvo je u sklopu Zahumlja i stanovništvo plaća danak zahumskom knezu. 1151. knez Desa, vladar Duklje, Travunije i Zahumlja, poklonio je Mljet benediktincima sa Monte Gargana u Apuliji (današnja Italija), koji su na ostrvcu u mljetskom Velikom jezeru osnovali manastir. Italijanskim benediktincima priznao je pravo na ostrvo i kralj Strefan Prvovenčani, što je potvrdio i kralj Milutin (oko 1320), pa i papa Jovan XXII (1324). Mljet je u drugoj polovini XII veka pripadao Raškoj. Kada je kralj Milutin, pomažući Vizantiju u ratu protiv Mlečana, napao Dubrovnik 1301. kao saveznika Mlečana, Dubrovčani su osvojili Mljet, ali su se prilikom sklapanja mira sa Milutinom (1302) odrekli odluke o priključenju Mljeta. Posle smrti cara Uroša IV nominalnu srpsku vlast nad ostrvom definitivno zamenjuje stvarna dubrovačka. U periodu od XV do XVII veka Mljet je u više navrata bio opustošen od strane različitih osvajača. U sastavu Dubrovačke republike Mljet je ostao do njenog pada 1808. Krajem XIX i početkom XX veka Austrija je pokušala da unapredi život na ostrvu, pa su šumari vodili brigu o održavanju šuma. Veliki šumski požar 1917. odnosi stare šume kojima će dugo trebati da se obnove.
Od ukupne površine Mljeta šume zauzimaju 72%, a oranice, vrtovi i vinogradi 22%. Dobro je razvijeno šumarstvo i maslinarstvo. Žitarice se seju uglavnom u centralnim dolinama. U stočarstvu preovlađuje uzgoj sitne stoke. Do druge polovine XIX veka prevladavala je u poljoprivredi na Mljetu mediteranska polikultura. U drugoj polovini pojačao se uzgoj vinove loze, koju je ubrzo uništila filoksera. Zbog vinogradarske krize i drugih socijalno-ekonomskih razloga iselilo se tada sa Mljeta oko 20% stanovništva. Umesto vinove loze gajio se buhač, ali je nakon Prvog svetskog rata, zbog pada njegove cene, ponovo ojačalo iseljavanje i orijentacija stanovništva prema moru (ribarstvo). Turizam je relativno kasno počeo da se razvija. Današnje stanovništvo bavi se zemljoradnjom, uglavnom vinogradarstvom i maslinarstvom, a turizam i ugostiteljstvo sve više preuzimaju primat u svakodnevnom životu ostrvljana, što je naročito vidljivo i u razvoju novih naselja uz more.
Nacionalni park “Mljet” zauzima njegov severozapadni deo, koji se proteže područjem od 5.375 ha zaštićenog kopna i okolnog mora.
Nacionalni park “Mljet” proglašen je područjem posebne namene iz više razloga, a posebno zbog:
• Jedinstvenog panoramskog izgleda razuđenih obala, klifova, hridina i brojnih ostrvaca, te bogate ortografije okolnih brda koja se strmo izdižu iznad morske površine zaklanjajući brojna kraška polja i drevna naselja u kamenu. Njegova spoljna obala, otvorena prema južnom moru, strma je i puna “garma” – urušenih pećina. Obala okrenuta prema kopnu i buri niža je i pristupačnija.
• Sistema slanih jezera koja predstavljaju jedinstveni geološki i okeanografski fenomen u kršu, značajan u svetskim razmerama. Ova dva jedinstvena morska jezera, bila su prvobitno, pre oko 10.000 godina, slatkovodna.
• Ostrvca Svete Marije nasred Velikog jezera (vidi sliku) sa drevnim benediktinskim manastirom i crkvom koji datiraju iz XII veka. Ostrvce je zbog svog izuzetnog estetskog užitka i snažne duhovno-kulturne dimenzije svojevrsni simbol ostrva i Nacionalnog parka “Mljet”.
Fenomen sistema jezera proslavio je Mljet širom sveta. Veliko jezero površine 145 ha i dubine do 46 m i Malo jezero površine 24 ha i dubine do 29 m, svojim tajnama privlače naučnike i druge znatiželjnike i zaljubljenike u prirodu različitih profesionalnih i ličnih orijentacija.
Prožurska blatina
Stanovništvo
Sva glavna mljetska naselja su pored dolina u unutrašnjosti ostrva. Takav raspored naselja nastao je i zbog blizine obradivih površina i zbog veće sigurnosti u prošlosti, iako arheološki ostaci iz rimskog doba u Polačama i kod Korita ukazuju na postojanje obalskih naselja. Naselja u unutrašnjosti koriste od najstarijeg doba kao luke najbliže morske drage na severozapadnoj obali. Goveđari imaju luku u Pomeni i Polačama, Blato u Kozarici, Babino Polje u Sobri, Prožura u Prožurskoj Luci, Maranovići u Okukljama, a Korita u Podkoritima. U lukama su skladišta za ribarski alat i poljoprivredne proizvode.
Mljet je 1961. imao 1.963 stanovnika. Po poslednjem popisu iz 2021. godine ima samo 1.062 stanovnika, što znači da je broj stanovnika u poslednjih 60 godina smanjen za 45%. Zbog toga je izuzetno slabo naseljen (11 stanovnika/km2), pa iako je osmo po veličini hrvatsko ostrvo, po broju stanovnika zauzima tek 17. mesto, kao poslednje ostrvo sa više od 1.000 stanovnika.
Ovako mali broj stanovnika uz to je raspoređen u čak 14 naselja, od kojih samo četiri ima više od 100 stanovnika: Babino Polje (262), Goveđari (138), Sobra (129), Polače (111), Saplunara (83), Pomena (62), Korita (52), Prožurska Luka (48), Okuklje (38), Blato (31), Kozarica (30), Maranovići (29), Prožura (26) i Ropa (23).
Saobraćaj
Mljet je za mnoge turiste samo jedno od ostrva izgubljenih na pučini. To je ostrvo do koga je i u stvarnosti teško doći. Najbliži aerodrom nalazi se u Dubrovniku.
Luka Sobra
Ukoliko se dolazi kolima postoji samo jedna trajektna linija i to iz mesta Prapratno na Pelješcu do luke Sobra na Mljetu. Vožnja traje 45 minuta. U špicu sezone trajekt saobraća pet puta dnevno. Polasci sa Pelješca su u 7, 10:15, 13, 17 i 20:30 h, a iz trajektne luke Sobra na Mljetu su u 6, 9, 12, 16 i 19:30 h. Prevoz putnika košta 4,78 €, a manjih automobila 20,70 €.
Ko ne dolazi kolima može na Mljet preko Splita ili Dubrovnika, ali postoje samo četiri polaska dnevno, tri iz Dubrovnika i jedan iz Splita.
Iz Splita do Mljeta moguće je doći katamaranom kompanije “Kapetan Luka” koji saobraća na relaciji Split – Brač (Milna) – Hvar – Korčula – Mljet (Pomena) – Dubrovnik. Iz Splita polazi u 7:40 h, a na Mljet (luka Pomena) stiže u 10:40 h. Iz Dubrovnika katamaran polazi u 16:30 h (u septembru u 16:00 h) i stiže u Pomenu u 17:45 h (u septembru u 17:15 h). Za kartu od Splita do Mljeta potrebno je platiti 19,91 €, a od Dubrovnika do Mljeta 15,93 €.
Luka Polače
Katamaran “Nona Ana” privatnog brodara “G&V Line” saobraća od Dubrovnika preko Luke Šipanske do Sobre tokom cele godine. U julu i avgustu ta linija se ponedeljkom i petkom produžava do Korčule i Lastova, a utorkom i subotom samo do Korčule. Takođe ta dva meseca pristaje u još jednoj luci na Mljetu – Polači. Svakoga dana katamaran polazi iz Sobre u 6 ili 6:15 h i preko Luke Šipanske stiže u Dubrovnik između 7:20 ili 7:35 h. U 9:15 h (ponedeljkom i petkom u 8 h) se vraća na Mljet i pristaje u Sobri u 10:15 h (ponedeljkom i petkom u 9 h) i luci Polače u 10:55 h (ponedeljkom i petkom u 9:40 h). Potom sledi još jedno putovanje do Dubrovnika u popodnevnim satima. Tada polazi iz Polača u 16:55 h, a iz Sobre u 17:35 h i stiže u Dubrovnik u 18:35 h. Iz Dubrovnika polazi u 19:10 h, svraća u Luku Šipansku i konačno pristaje u Sobri u 20:30 h. Cena prevoza Dubrovnik – Sobra je 8,36 €, Dubrovnik – Polače 10,35 €, a Sobra – Polače 5,71 €.
Kao što se vidi, red plovidbe i nije baš najpovoljniji, polasci za Mljet su ili rano ujutro (7:40 h iz Splita, odnosno 8 ili 9:15 h iz Dubrovnika) ili kasno popodne (16:30 i 19:10 h iz Dubrovnika).
Kada se dođe na Mljet, na njemu postoje dva državna puta (ceste). Državni put D120 prolazi kroz naselja Pomena, Goveđari, Polače, Babino Polje, Sobra, Prožura, Korita i Saplunara i ima 42,9 km dužine. Državni put D123 dugačak (ili bolje reći kratak) je samo 1,1 km i spaja trajektnu luku Sobra sa državnim putem D120. Ukupna dužina svih asfaltnih puteva na ostrvu je oko 62 km.
Mesta na ostrvu povezana su lokalnom autobuskom linijom koja saobraća jedanput ili dva puta dnevno.
Raskrsnica kod Babinog Polja
Ako se ne želi iznajmiti bicikl, postoji autobuska linija koja prolazi kroz sva sela unutar Nacionalnog parka Mljet – linija 18 – koja saobraća od Pomene do Sobre (preko Goveđara, Pristaništa, Polača, Rope i Babinog Polja).
Pristanište na Velikom jezeru
PLAŽE
Kako rečima dočarati jedno od najlepših jadranskih ostrva? Koji pridev upotrebiti za opisivanje mira kojim odiše, koja je rečenička konstrukcija dostojna da opiše miris vazduha koji puni nozdrve, koju nijansu modre uzeti kao merilo čistoće mora?
Svaki se epitet u slučaju Mljeta čini banalnim, milion puta iskorišćenim i nedovoljno jakim. Ipak, mnogi će uz ime ovog šumovitog ostrva rajskih uvala staviti reči poput bajkovit i mističan, što ne čudi uzme li se u obzir broj mitova i legendi koje se vežu uz Mljet. Njegovoj su se lepoti, kažu, divili bogovi, a on je i danas ostao izdvojen, pomalo ruralan i kao stvoren za beg iz civilizacije. To će se najlakše učiniti na južnom delu obale, gde su se smestile neke od najlepših plaža Mljeta. Osim Nacionalnog parka na zapadnom delu ostrva, upravo ove lepotice mame brojne turiste iz godine u godinu.
Nacionalni park “Mljet”
Nacionalni park “Mljet” i njegovo Veliko i Malo jezero prirodni su fenomeni i moraju se naći na listi mesta planiranih da se posjete za vreme boravka na Mljetu. Na Velikom jezeru nalaze se i plaže uvala Vrbovačka i Kapela, tu je i plaža u Polačama, koje svakako vredi uzeti u obzir.
Nacionalni park “Mljet” može se posetiti tokom cele godine. Postoje tri službena ulaza u park, a tokom turističke sezone otvoreni su od 08:00 do 20:00 h. U zimskom periodu (od početka novembra do kraja aprila) posetoci se moraju prethodno najaviti da bi mogli ući u Nacionalni park.
Za posetioce postoji mogućnost dolaska kombijem koji saobraća na relaciji Polače – Pristanište (Veliko jezero). Takođe za prevoz po jezeru saobraća brod na relaciji Mali most – Pristanište – ostrvce Sv. Marije.
Mali most je kanal dug 30 m i dubok do 0,5 m, koji spaja Malo i Veliko jezero, ujedno je i plaža. Smešten u Nacionalnom parku, jedno je od najposećenijih mesta na Mljetu. Veliko i Malo jezero su prirodni fenomen Nacionalnog parka “Mljet”.
Pomena ima plažu, pogodnu za decu i starije osobe, sa prilazima u more i bazenom za decu sa plitkom vodom i zaštitnim barijerama za kupače.
Grabova vala se takođe nalazi na teritoriji Nacionalnog parka.
Jedna od plaža u Nacionalnom parku je i Soline.
Ropa
Do uvale se može doći putem koji se od glavnog puta odvaja oko 700 m posle odvajanja za Blato (kada se ide iz pravca Babinog Polja).
Sutmiholjska
Šljunkovita plaža Sutmiholjska jedna je od najpopularnijih na ostrvu, što ne čudi s obzirom na lepotu prirode koja je okružuje. Nalazi se u centralnom delu Mljeta, oko 4 km od Babinog Polja, odakle do plaže vodi novoasfaltirani put.
Plaža je na otvorenoj strani mora i kao sve ostrvske plaže krasi je kristalno čisto more. Tu vlada mir i tišina – netaknuta priroda.
Ne bi trebalo propustiti kupanje u rano jutro kad kristalno čisto more obasjaju prvi zraci sunca.
Brnjestrova
Brnjestrova je jedna od uvala na južnoj obali Mljeta, sada lakše dostupna nakon izgradnje zemljanog puta duž tog dela obale Mljeta.
Velika i Mala Saplunara
Plaža Saplunara je mirno primorsko područje koje se nalazi na krajnjem jugoistoku Mljeta. Smestila se u oko kilometar i po dugoj uvali, a okružena je gustom borovom šumom. Iako se često spominje kao samo jedna plaža, ustvari se sastoji od dve peščane plaže, Velike i Male Saplunare. Plaža je nagrađena Plavom zastavom.
Ime plaže dolazi od latinske riječi sabulum, što znači “sitni pesak”. Pretpostavlja se da je plažu prvi imenovao apostol sveti Pavle, kada se nakon brodoloma iskrcao na Mljet. Sv. Luka u svojim “Delima apostolskim” napominje da je apostol Pavle puna tri meseca proveo na Mljetu propovedajući Evanđelje. Iznad polja Žare postoje ostaci starohrišćanske bazilike koju narod zove crkvom sv. Pavla, a lik sv. Pavla bio je ucrtan na pečatu mljetske opštine od 1850. do 1921. godine!
Na ovim plažama se neće sresti baš puno ljudi, a to je idealno za one koji žele da pobegnu od vreve i da se odmore. Jedna od zanimljivosti ove plaže su autohtone biljne vrste, zbog čega je područje i zaštićeno. Kampovanje ili bacanje đubreta strogo je zabranjeno.
Postoji deo koji se sužava i vodi do malog naselja gdje živi nekoliko desetina ljudi. Na plaži nema hotela, restorana i kafića, zbog čega je ovo mjesto raj za ljubitelje prirode, mira i tišine. Ipak se može pronaći privatni smještaj samo 50 m od plaže. Može se probati tipična domaća hrana, posebno meso i riba sa roštilja.
Do Saplunare nema direktne trajektne linije. Da bi se došlo do ove plaže, potrebno je trajektom doći do Sobre, a zatim (ukoliko se ne poseduje sopstveno vozilo) se do Saplunare može prevesti autobusom ili taksijem. Saplunara je udaljena od Sobre oko 15 km.
Mala Saplunara
Blace (Blaci, Limuni)
Plaža Blace se nalazi u jugoistočnom delu Mljeta, a od plaže Saplunara udaljena je svega dvadesetak minuta hoda (rastojanje je nešto veće od kilometra). Duga je gotovo jedan kilometar, okrenuta prema otvorenom moru, a zaštićena je niskim stenama.
Jedan od načina da se poseti ova čarobno lepa plaža je čamcem iz susedne Saplunare. Naime, ulaz u tu predivnu uvalu, gotovo zatvorenog prolaza prema otvorenom moru koja izgledom podseća na lagunu, dubok je samo 1 m, tako da plaži nije moguće prići brodom.
Na ovoj plaži gotovo da nema posetilaca, ko je poseti vrlo verovatno će biti potpuno sam, skriven u senci borova, razmišlajti o večitom letu. Borovi su odlični za hlad u vrućim letnjim danima, dok će sitni pesak potpuno opustiti.
Okuklje
Malo mesto Okuklje koje čini Maranska luka pitoreskno je i itekako vredno za posetu. Tu se može okupati ili posetiti crkva sv. Nikole iz XVI veka.
Okuklje (Camera ili Occùchie) nastala je tokom vladavine Dubrovačke republike, kada se na moru uspostavlja relativna sigurnost od gusarskih napada i kada deo stanovnika iz Vrhmljeća silazi na more. U dokumentima iz 1414. godine spominju se Luka i Stjepan, braća iz Okuklja.
U vreme mira od gusarskih napada, Okuklje se razvija u luku iz koje su trgovci svakodnevno isplovljavali u Dubrovnik, prodavajući vino, ribu i drva.
Okuklje su Maranska luka do koje se dolazi putem koji je u skladu sa imenom, puna okuka-krivina. Danas je mesto česta meta nautičara, a u prošlosti je bio meta gusara i hajduka koji su nekoliko puta palili mesto i terali stanovnike ponovno u beg u unutrašnjost ostrva.
