Ligursko more: crvenom bojom je označena granica prema Međunarodnoj hidrografskoj organizaciji, plavom bojom prema italijanskom Hidrografskom institutu Ratne mornarice
Ligursko more (ital. Mar Ligure) se nalazi između obala italijanskih oblasti Ligurija i Toskana sa jedne i ostrva Korzika i Elba sa druge strane. Najvažnija luka je Đenova, a drugi grad po važnosti je Livorno. Severozapadna obala je poznata po prijatnoj klimi i lepoti obale, u njenom produžetku se nalazi čuvena Azurna obala. Ligursko more ima najveću dužinu 190 km, a širinu 157 km i zahvata površinu oko 15.000 km2. Prosečna dubina je 1.200 m, a najveća je 2.850 m severozapadno od Korzike.
More graniči sa Italijom sve do granice sa Francuskom i francuskim ostrvom Korzika. Na istoku se more graniči sa Tirenskim morem, dok se na zapadu graniči sa Sredozemnim morem. Đenova je najistaknutiji grad u ovoj oblasti. Severozapadna obala je poznata po svojoj lepoti i povoljnoj klimi.
Đenovski zaliv je njegov najseverniji deo. More prihvata reku Arno sa istoka i mnoge druge reke koje potiču sa Apenina. Luke Đenova, La Spezia i Livorno nalaze se na njegovoj kamenitoj obali.
Međunarodna hidrografska organizacija definiše granice Ligurskog mora na sledeći način: na jugozapadu linija koja spaja rt Grosso severnu tačku Кorzike do granice između Francuske i Italije; na jugoistoku linija koja spaja rt Grosso sa ostrvom Tinetto i odatle preko ostrva Tino i Palmaria do tačke San Pietro na obali Italije; na severu ligurijska obala Italije.
Najznačajnija italijanska ostrva u ovom moru predstavlja maleni arhipelag Spezzino na ulazu u zaliv La Spezia, u kome se nalazi i jedino ostrvo u Ligurskom moru – Palmaria (1,89 km2).
Rt San Pietro, granična tačka Ligurskog mora
G A L L I N A R A
Gallinara ili Gallinaria (A Gainâa na ligurskom, Insula Gallinaria ili Gailiata na latinskom) je ostrvo koje se nalazi oko 70 km od italijansko-francuske granice, a 1,5 km od obale, od koje je odvojeno kanalom prosečne dubine 12 m. Ostrvo je proglašeno za regionalni rezervat prirode.
Ostrvo je dobilo ime po divljim kokošima koje su ga naseljavale u prošlosti. Kokoške su bile divlje ili su pobegle iz nekog čamca i potom se slobodno razmnožavale. Ime koje se nalazi na rimskim dokumentima je Insula Gallinaria ili Gailiata.
Dužina i širina ostrva su po 450 m. a površiina dobijena merenjem na Google Earthu je blizu 10 ha.
Obala ostrva je nazubljena. Stene, odnosno stenovite obale sa pogledom na more koje okružuju ostrvo, izgrađene su od sivog kvarcita, u nasipima debljine nekoliko decimetara, sa konglomeratima koji izbijaju na severnom delu. Pravac slojeva je isti kao i na suprotnom rtu Santa Croce, od koga se ostrvo odvojilo. Morska erozija je rezultirala visokom morfologijom obale, više naglašenom na južnim i istočnim padinama koje su više izložene moru. Zbog ove karakteristike teške pristupačnosti, na liticama se nalaze gnezda galeba klaukavca.
Morsko dno ostrva Gallinara je u tako dobrom stanju da nekoliko zaštićenih vrsta može pronaći utočište, stvarajući raznovrsno stanište za mnoge vrste.
U drevnim vremenima ostrvo je igralo važnu ulogu na pomorskim putevima ka i iz Galije i Iberijskog poluostrva. Pronađeni su sporadični dokazi o raznim materijalima počev od V veka p.n.e.
Ostrvo se vezuje za lik Svetog Martina Turskog (hrišćanski svetitelj i episkop francuskog grada Toursa, angažovanog u borbi protiv arijanske jeresi, koji je zbog toga i bičevan i proteran, prvo iz Francuske, zatim iz Milana, gde su bili arijanski episkopi. 357. godine stigao je na ostrvo Galinara, gde je živeo četiri godine u delimičnoj isposnici, pošto nije bio sasvim sam. Na ostrvu se hranio se kukerekom, biljkom za koju nije znao da je otrovna. Legenda kaže da se, kada je bio na ivici smrti od jedenja ove biljke, molio i primio čudo.
Nakon saracenskih razaranja u IX i X veku, manastirsku zgradu su obnovili benediktinci.
1163. godine papa Aleksandar III se iskrcao na ostrvo bežeći od Fridriha Barbarose; zbog zaštite dobijene od monaha, pontifik je 1169. papskom bulom učinio da opatija postane autonomna i nezavisna i stavljena je pod direktnu zaštitu Svete stolice.
Počevši od XIII veka manastir je progresivno propadao, završavajući pod kontrolom Đenove. 1473. godine, smrću opata Carla Del Caretta, opatija je pretvorena u komendu (vrsta ugovora srednjovekovnog porekla, u koji jedna strana ulaže svoj rad, a druga svoj kapital) i dodeljena porodici Costa koja ju je održavala naredna dva veka.
Između 1542. i 1547. godine gradonačelnik Albenge, naredio je izgradnju karaule na ostrvu za odbranu obale, koju je 1586. obnovila Republika Đenova. Izgrađena je u kružnom obliku sa raširenim zidom koji sadrži cisternu. U XVII veku komenda je prešla na biskupe Albenge.
Januara 1866. godine Fraz Salsig je posetio pećinu San Martino, kasnije je napisao da je unutra još ostalo nešto ruševina i neka vrsta oltara iz drevne kapele, na kojoj su položene kosti ljudskog skeleta. Iste godine manastir i čitavo ostrvo biskup Raffaele Biale prodao je jednom bankaru, izazvavši pritužbe među stanovništvom, Zatim je tokom vremena ostrvo nekoliko puta menjalo vlasnika.
1905. godine kupio ga je Michele Riccardi koji je sagradio crkvu, u neoromaničkom stilu, posvećenu San Martinu. 1932. godine novi vlasnik Gian Giacomo Roseo, lombardsko-pijemontski preduzetnik, koji je proširio postojeću vilu tako što je ubacio lođu na prvom spratu i bazen ispred, konsolidovao karaulu iz XVI veka i završio ograđeni vrt oko vile na vrhu ostrva. Njegova supruga Adelina Gallo napravila je brojna poboljšanja vegetacije, ubacivši saksije za cveće, čemprese i druge vrste tipične za mediteransku vegetaciju. Tokom graditeljske delatnosti novog vlasnika, 1936. godine, na videlo su izašli ostaci crkve skromnih dimenzija oko 5 m sa 9 m, utemeljene na steni sa polukružnom apsidom okrenutom prema zapadu. Pripisana je ranom srednjem veku.
Tokom Drugog svetskog rata na ostrvu je postavljena baza Vermahta, koja je izgradila skladišne strukture i dva tunela kvadratnog profila, koja se ukrštaju. Tunele su iskopali ratni zarobljenici. Visoki su oko dva metra i široki oko tri metra, prilično nepravilnog kvadratnog preseka, jer nisu završeni. Seku se pod uglom od 90°, omogućavajući pomorsku kontrolu od 360° nad okolnim morskim područjem. Na krajevima tunela nalaze se tereni dimenzija 15x15 m, sada prekriveni rastinjem, na kojima su se mogli udobno smestiti topovi koji su dolazili sa šina koji se nalaze u tunelima. Meci su bili uskladišteni u tunelima. Po završetku rata sve je demontirano i odneto u Arsenal La Specije.
U julu 1947. godine vode oko ostrva bile su poprište tragedije kada se udavilo 48 ljudi, uglavnom dece. Krajem pedesetih godina XX veka ostrvo je prodato đenovskom industrijalcu Diani, koji je izgradio pristanište, priključak za struju i vodu za piće, čiji su priključci, međutim, godinama oštećeni. Krajem sedamdesetih godina prošlog veka vlasništvo nad ostrvom i vilom podeljeno je između nekoliko vlasnika. Nino Lamboglia je ovde izvršio prvi podvodni oporavak u istoriji 1950. godine u vodama koje okružuju ostrvo, kada je uspeo da izvadi više od 1000 rimskih amfora koje su se nalazile na morskom dnu. U njima je bilo vino koje je dolazilo iz okoline Napulja i verovatno se uputilo ka Galiji. 2017/18. godine ponovo je urađena velika studija o tipu plovila i materijalu koji je prevozio.
1989. godine ostrvo je proglašeno rezervatom prirode, na njemu uvek boravi čuvar da ga štiti od požara i brine o preko deset kilometara staza. Troškove zaštite snose vlasnici ostrva.
Između 1994. i 1995. godine ostrvo je bilo predmet važne kampanje arheoloških iskopavanja. Ovaj pohod je doveo do iskopavanja na jugoistočnoj strani, ispod pećine Grotta di San Martino, gde se verovalo da je bilo pustinjačko utočište. U pećini je pronađena zidana grobnica trapezoidnog oblika, koja datira između VI i VIII veka; dok su pronađeni skeleti iz XIV veka. Pronađeni su i ostaci staklene viseće lampe, koja datira između IV i VII veka; ova otkrića su protumačena da je grobnica bila privilegovano grobno mesto.
U avgustu 2020. mediji su objavili vest da bi ostrvo trebalo da bude prodato za 30 miliona evra ukrajinskom inženjeru Aleksandru Boguslajevu, čime počinje medijska kampanja koja ima za cilj da ubedi javnu administraciju da ostvari pravo preče kupovine i otkupi ostrvo. 19. septembra objavljena je vest da država želi da iskoristi pravo preče kupovine kako bi ostrvo učinilo javnim, ali je, u stvari, državno pravo preče kupovine korišćeno 17. septembra samo na vili Diana, bez izlaza na more, prepuštajući ostrvo, luku i ostale objekte, uključujući crkvu i ostatke manastira, privatnim vlasnicima.
Podvodne aktivnosti na ostrvu bile su zabranjene zbog prisustva neeksplodiranih ratnih sredstava na morskom dnu i zbog prisustva olupine iz XVIII veka. Naknadna uredba dozvolila je ronjenje uz pratnju lokalnih vodiča.
Konkretno, ostrvo ima dva mesta za ronjenje:
• Hristos Iskupitelj na rtu Falconara
Statua Hrista Iskupitelja postavljena je na morsko dno oko ostrva 29. septembra 1998. godine. Bronzana statua je postavljena na 18 m dubine, visoka je 2,70 m i počiva na betonskoj podlozi veličine 3x3 m. U podnožje statue 12. juna 2011. godine postavljena je Brajeva ploča, operaciju je izvela grupa od četiri osobe sa invaliditetom, uključujući i slepu osobu.
• Punta Sciusciau
Od 15 do 30 m ne predstavlja nikakve posebne poteškoće, osim dubine, a ponekad i morske struje. Često se mogu posmatrati veliki primerci kirnje, murine, hobotnice i škarpine, a na dubini oko 30 m i veliki sunđeri.
Ostrvo je od davnina bilo pristajalište čamaca i zbog nesreće onih koji su prekinuli putovanje, danas postoji nekoliko primera čamaca u okolini ostrva, posebno dve olupine rimskih teretnih brodova iz I veka p.n.e. natovarenih amforama. Brodovi su poznati kao Olupina A i Olupina B. 1999. godine osnovana je Operativna jedinica za podvodnu arheologiju u okviru Uprave za arheološko nasleđe Ligurije, koja je sprovodila intenzivno istraživanje, proučavanje i valorizaciju koristeći eksperimente u ovoj vrsti istraživanja.
• Olupina A je najveća na Mediteranu istražena od 1950. godine prvim podvodnim arheološkim istraživanjem u istoriji koje je koordinirao Nino Lamboglia. Na svetlosti su izašli amfore i nešto crno obojene grnčarije, nazvane Campana jer je došla iz Kampanije. Pronađeni su i drveni delovi trupa i jarbola, zahvaljujući kojima se došlo do više podataka o brodu, čak se uspela njegova rekonstrukcija i izrada i minijaturnog modela. Otkriveni nalazi su izloženi u Pomorskom muzeju u Albengi.
• 2003. godine pronađena je još jedna olupina (B), manja od prethodne, na 53 m dubine i stoga malo proučena.
Ostrvo administrativno pripada Opštini Albenga, provinciji Savona i regionu (pokrajini) Liguria.
GPS koordinate: 44°01′31″ N, 8°13′40″ E.
ISOLA DI BERGEGGI
Isola di Bergeggi ili di Sant’Eugenio (na latinskom Insula Liguriae) se nalazi oko 30 km severoistočno od ostrva Gallinara, a 280 m od malog rta Predani na ligurskoj obali. Ostrvo, koje je deo regionalnog rezervata prirode Bergeggi, ima srednje visoku stenovitu obalu, koja se uzdiže na 53 m iznad nivoa mora.
Prirodno okruženje uglavnom predstavlja mediteranska makija. Na stenama koje zapljuskuju talasi nalazi se, između ostalih, motar (obalni ili primorski petrovac), kao i druge vrste za koje su dati samo latinski nazivi. Čak i morsko dno oko ostrva ima veoma pozitivne karakteristike sa biološke tačke gledišta. Iz tog razloga je morsko područje oko ostrva zaštićeno od 2007. godine.
Na ostrvu postoje znaci naseljavanja ligurskog stanovništva iz predrimskog doba. Na vrhu se nalaze i kružna karaula i ostaci crkve iz IV veka posvećene Svetom Eugenu, afričkog porekla. Ostrvo je u stvari bilo poznato i pod nazivom “Sant’Eugenio”. Tokom vekova, u zavisnosti od toga ko je živeo u obližnjim selima, zvao se “Isoletta di Liguri“, “Isola di Spotorno”, “Isola di Noli”, “Isola di Vado“ i, naziv koji je tada preovladavao, “Isola di Bergeggi”.
Nazvano Insula Liguriae u rimsko doba, to je verovatno bilo pristajalište duž plovidbene rute koja je išla od Zapada do luke Vada Sabatia (sada se zove Vado Sabatia). Ovu mogućnost verovatno potvrđuju ruševine kružne kule, koju mnogi naučnici tumače kao svetionik. Precizna priroda svetionika je u svakom slučaju sporna, pošto se struktura generalno označava kao kasnoantička. Struktura još nije arheološki istražena.
Kula se sastoji od tri različita tela: trouglaste osnove, napravljene od sitnog pravilnog kamenja raspoređenog u horizontalne redove; kružne konstrukcije i na kraju, konstrukcije kvadratne osnove, iz srednjovekovnog doba, postavljena na najstarijoj kružnoj kuli, sastavljenoj od velikih kamenih blokova, od kojih su neki očigledno ponovo upotrebljeni i verovatno pronađeni na severoistočnom platou koji leži ispod, gde se nalaze ostaci ranohrišćanske crkve.
Legenda, popularna među stanovnicima obližnje opštine Noli, kaže da je samo ostrvo stiglo pred ligursku obalu tako što je na njega “prevezao” svece Eugenija i Vendemiala, koji su bežali od progona Vandala. Sveti Eugenije je bio episkop Kartagine i ostao je na ostrvu do svoje smrti, dok je Vendemiale otišao na Korziku. Posmrtni ostaci Svetog Evgenija su preneti u Noli, gde je postao zaštitnik grada. Legenda kaže da su se nekoliko godina kasnije svečevi ostaci sami vratili na ostrvo.
Kao potvrdu rođenja kulta oko svetiteljevog groba, ostala je jednobrodna crkva iz V-VI veka koju su osnovali monasi pustinjaci. Podignuta je na kamenoj površini sa pogledom na more, koja je danas teško prepoznatljiva jer je uronjena u vegetaciju i zbog progresivne demontaže srednjovekovnih ostataka zidova za proizvodnju građevinskog materijala. U južnom delu crkve su i danas sačuvani grobovi u kojima su pronađene rebrastozidne amfore bliskoistočne izrade, koje potvrđuju datiranje crkve.
Za nova monašku crkvu Sant’Eugenio, opet u čast svetitelja, postoje dokumentovani dokazi da je postojala 3. marta 992. godine, kada je episkop Savone Bernardo poklonio cenobijum monasima opatije (na srpskom opštežiće, gde nema podele na moje i tvoje, već je sve posvećeno duhu zajedništva i bratstva). Novom manastiru se, pored ostrva, pripisuje i antički feud Bergeggi sa raznim prihodima i imanjima.
Još su vidljive ruševine prve ranohrišćanske crkve i kompleks crkve i manastira Sant’Eugenio. 1162. godine, tokom svog francuskog izgnanstva, papa Aleksandar III posetio je ostrvo i u maloj opatiji služio svečanu uskršnju misu. 1252. godine papskom bulom Inoćentija IV manastir je potisnut i zajedno sa ostrvom uključen je u teritoriju Republike Noli i Eparhije Noli. Posmrtni ostaci Svetog Eugena su tada definitivno preneti u Noli. Svake godine, 12. jula, povodom godišnjice Sant’Eugenia, povorka čamaca kreće iz Nolija i pristaje na ostrvo noseći posmrtne ostatke sveca.
Tokom vekova ostrvo je imalo različite vlasnike. U novije vreme na ostrvu je izgrađena privatna vila, ali je u napuštenom stanju. 1958. godine na zapadni vrh ostrva postavljena je zavarena gvozdena skulptura koja prikazuje čoveka koji sedi kako svira klarinet. Statua, poznata po imenu svirač, po nekima predstavlja pastira koji doziva kozu. A ta koza se nalazi na kopnu U jednoj velikoj bašti nalazi se skulptura, takođe od gvožđa, koja prikazuje stilizovanu kozu u prirodnoj veličini.
Situacija na ostrvu je trenutno nestabilna. Populacija galebova se nesrazmerno povećala, što se odražava na hemijsko-fizičke karakteristike zemljišta, a samim tim i na floru ostrva. Polazeći od istorijskih podataka iz 1907. godine, bilo je moguće utvrditi da je floristički biodiverzitet pretrpeo značajan gubitak od preko 60%.
Ostrvo administrativno pripada Opštini Bergeggi, provinciji Savona i regionu (pokrajini) Liguria.
GPS koordinate: 44°14′03″ N, 8°26′42″ E.
SCOGLIO CIAMIA
Scoglio Ciamia se nalazi na teritoriji Opštine Framura u provinciji La Spezia, u regionu Liguria. Od grada La Spezia Ciamia je udaljena 24 km u pravcu severozapada.
Dužina ove stene čudnog oblika je 175 m, a površina je oko 60a.
Nasipom je spojena sa kopnom, a nasip služi kao “parking” za čamce.
GPS koordinate: 44°11′58″ N, 9°33′23″ E.
SCOGLIO FERALE
Scoglio Ferale (poznata kao Roca da Gaiada za lokalno stanovništvo) je stena od peščara u obliku piramide koja izbija oko 30 m u Ligurijskom moru i ima obim od oko 100 m, pored obale opštine La Spezia između Portovenera i oblasti Cinque Terre (pet zemalja, obuhvata naselja Monterosso al Mare, Vernazza, Corniglia, Manarola i Riomaggiore).
Nalazi se ispred onoga što je do sedamdesetih godina XX veka bilo poznato kao Costa da Gaiada, kada je katastrofalno klizište uništilo useve, ostavljajući samo izloženu stenu. U podnožju ispred stene nalazi se plaža Cantùn.
Stena je poznata i pojavljuje se na mapama stotinama godina, takođe zbog opasnosti za ribare u slučaju olujnog mora. U drugoj polovini XVIII veka kartograf Matteo Vinzoni je to prijavio u svojoj mapi Cinque Terre, takođe nacrtajući krst na vrhu, koji je stoga već tada bio prisutan (slika na prethodnoj strani). Verovatno je u antičko doba stena delimično bila povezana sa obalom nazubljenim stenama, delom i danas vidljivim, lokalno zvanim becheti.
28. maja 1885. poručnik Kraljevske mornarice Luigi Garavoglia, angažovan na nekim geodetskim merenjima, pao je sa vrha stene, zadobivši smrtonosne povrede. Smrt je izazvala emocije i o njoj su pisale i tadašnje novine. U znak sećanja na vojnika koji je poginuo u službi, njegovi saputnici su postavili krst od belog mermera na vrh stene, stabilizujući ga mermernom podlogom. Operacija je završena složenim sistemom vitla od koga su neki ostaci preživeli do danas. 13. juna 1982. godine oluja je uništila krst postavljen sto godina ranije. 1985. godine mornarica je postavila novi krst od nerđajućeg čelika.
Do sredine prošlog veka ribari su svaki dan odlazili na stenu da sakupe obilje dagnji.
Ronjenje se obavlja u stenovitom području, s obzirom na posebno bogatstvo morske faune i flore.
Scoglio Ferale administrativno pripada Opštini Portovenere (sreće se i Porto Venere).
GPS koordinate: 44°04′15″ N, 9°46′51″ E.
S P E Z Z I N O
Spezzino (di Portovenere ili Isole del Golfo della Spezia) je naziv malog arhipelaga na ulazu u Zaliv La Spezia. Arhipelag se sastoji od jednog većeg, Palmaria, i dva manja ostrva Tino i Tinetto. Ostrvo pod nazivom Isola della Scuola (ili Torre Scola) i neke manje hridi takođe pripadaju arhipelagu. Spezzino ima površinu od 2,026 km2.
Administrativno arhipelag pripada Opštini Portovenere.
Od 1997. godine arhipelag, Portovenere i Cinque Terre uvršteni su na listu Svetske baštine UNESCO.
P A L M A R I A
Palmaria (na ligurskom a Parmæa) se nalazi na zapadnom kraju zaliva La Spezia. Sa površinom od 1,89 km2 najveće je ostrvo u arhipelagu Spezino i u regionu Ligurija uopšte. Po popisu iz 2011. godine na ostrvu je živelo 34 stanovnika.
Smešten ispred sela Porto Venere, od kojeg ga deli uski rukavac mora koji se zove Le Bocche širine 100 m. Ostrvo ima trouglasti oblik sa stranicama 1,9-2 km. Najviši vrh ostrva dostiže 190,6 m. Obale koje gledaju na Porto Venere i zaliv La Spezia su najviše antropizovane i blago se spuštaju do nivoa mora, prekrivene tipičnom mediteranskom vegetacijom. Stranu ostrva okrenutu ka zapadu, prema otvorenom moru, karakterišu visoke litice, u kojima se otvara više pećina. Vredne pažnje su Grotta Azzurra (plava pećina), koja se može posetiti čamcem i Colombi, do koje se može doći samo spuštanjem užadima. Ova poslednja pećina se posebno pokazala veoma važnom za proučavanje prvih ljudskih naselja u zalivu, jer su u njoj pronađene fosilne kosti pleistocenskih životinja, kao što su divokoza i snežna sova, ali pre svega ostaci ukopa, koji svedoče na prisustvo čoveka pre najmanje pet hiljada godina.
Osim toga, na ostrvu se nalaze brojne vojne građevine od velikog istorijskog značaja. Na vrhu ostrva, nepristupačnom pošto je to bila nekadašnja vojna teritorija, trenutno u napuštenom stanju, nalazi se utvrđenje Conte di Cavour (ili Palmaria), koja se sada koristi kao centar za edukaciju o životnoj sredini. U blizini rta Punta Scuola, oklopna kula Umberto I - koja je bila opremljena sa dva topa marke Krupp kalibra 400 mm, odnosno najvećeg kalibra u to vreme - korišćena posle Drugog svetskog rata kao vojni zatvor i renovirana pre nekoliko godina. Po celoj teritoriji ostrva rasuti su bunkeri iz vremena Drugog svetskog rata i ostaci obalskih i protivvazdušnih artiljerijskih položaja, uglavnom nepristupačni jer ih je prekrila vegetacija.
Vredno pažnje, u južnom delu ostrva zvanom Pozzale, nalazi se kamenolom koji je danas napušten, dok je svojevremeno korišćen za vađenje dragocenog crnog mermera sa zlatnim prugama zvanim portoro. Ostaci dizalica kojima su se pomerali mermerni blokovi i dalje su prisutni, kao i zidovi rudarskih kuća.
2009. godine predstavljena je varijanta Master plana i projekat preuređenja i turističkog razvoja ostrva. Oko 2011. godine vojna područja ostrva trebalo je da budu povučena iz upotrebe. Bila je planirana izgradnja šetališta uz more prekoputa naselja Porto Venere, opremljenog palmama i klupama, značajno proširenje kupališta i, u centru ostrva, stvaranje agroturističkih centara sa uzgojem maslina i vinove loze. Projekat opštine i regiona nije prihvatilo stanovništvo koje je formiralo pokret "PalmariaSI MasterplanNO" nastavljajući borbu protiv prodaje objekata na ostrvu Palmaria. Evropska komisija je 2020. godine pokrenula istragu o projektu Masterplan koji je putem peticije zatražio pokret "PalmariaSI MasterplanNO".
Forte Cavour
Klima ostrva je tipično mediteranska, sa prilično ograničenim temperaturnim varijacijama, dnevnim i sezonskim. Zimi je pojava intenzivne hladnoće i mraza veoma retka, dok je leti vrućina ublažena dejstvom morskog povetarca. Padavine prate trend Rivijere di Levante, obilne su, posebno u jesen i zimi.
Na osnovu proseka za period 1951-1980. godina, koji ima prilično zanemarljive razlike u odnosu na tridesetogodišnju klimatsku referencu (1961-1990) za Svetsku meteorološku organizaciju, prosečna temperatura najhladnijeg meseca, januara, iznosi 7,6°C, a najtoplijeg meseca jula je 22,2°C. Prosečni temperaturni raspon veoma je ograničen u svakom mesecu i u svakom godišnjem dobu, što je posebna karakteristika svih meteoroloških stanica sa čisto maritimnim karakteristikama. Prosečna godišnja količina padavina iznosi 768 mm, sa maksimumom od oktobra do decembra.
Flora Palmarije broji oko 500 vrsta. Prvobitna vegetacija, koja se morala sastojati uglavnom od mediteranske makije i šume hrasta crnike, izmenjena je zbog antropskih uzroka kao što su požar, poljoprivreda, unošenje stranih biljaka i životinja (platani, palme i zečevi).
Danas borovi dele prostor sa tipično mediteranskim esencijama kao što su hrast crnika, hrast medunac, tršlja (ili mala smrdljika), žukva (ili brnistra) itd. Druge važne biljne formacije su drvenasta mlečika i na liticama najbližim moru one koje karakteriše motar.
Na ostrvu se nalaze neki važni primerci gmizavaca, kao što je najmanji evropski gekon. Pored ostrva Tino i Tinetto, ovaj gekonid je prisutan na vrlo malo drugih ligurskih lokaliteta.
Od ptica prisutni su vetruška, sivi soko, kobac, dve vrste galebova (srebrnasti i klaukavac), obični gavran, modrokos, kormoran ili morski vranac.
Od sisara pominjemo divlje svinje i slepe miševe prisutne u pećinama: dugouhi slepi miš, veliki rinolophus ili veliki potkovnjak, mali rinolophus. Tu su kolonije zečeva i koza, ostaci nedavne prošlosti u kojoj je ostrvo bilo naseljenije nego sada.
Među beskičmenjacima prisutnim na ostrvima, vredi pomenuti tirenski endem bubu parmena solieri.
Rt Punta dell’Isola je najjužnija tačka ostrva Palmaria
San Venerio je rođen na ostrvu Palmarija oko 560. godine. Verski život je i počeo na ostrvu u manastiru San Giovanni (Sveti Jovan). Danas više nema ni traga od malog manastira koji su držali benediktinci, ali se čini izvesnim da je u kasnom srednjem veku pored manastira podignuto i malo selo "di San Giovanni", koje je sada nestalo.
Početkom XII veka Palmariju je aristokratska porodica Vezzano ustupio Republici Đenovi.
Ostrvo, bogato vinogradima i maslinicima, pretrpelo je višestruka razaranja tokom ratova između Đenovljana i Pizana. Konkretno, 1282. godine ogromne pizanske snage su uništile selo i crkvu, a vreme je izbrisalo svako sećanje na porušene objekte.
U aprilu 2023. godine počeli su radovi na izgradnji privatnog kupališta kao deo većeg projekta "sređivanja" ostrva.
Trenutno je na Palmariju moguće doći samo privatnim čamcima ili, u letnjim mesecima, brodovima koji ga povezuju sa lukama Porto Venere, Lerici i La Spezia. Asfaltirani put dužine 1 km postoji u severnom delu ostrva, a polazi od pristaništa.
Na ostrvu je snimljena poslednja scena filma "Topovi sa Navarone" (1961).
4. septembra 1999. godine dva astronoma amatera iz opservatorije u La Speziji, otkrili su asteroid koga su nazvali Palmaria u čast ovog ostrva.
GPS koordinate: 44°02′34″ N, 9°50′42″ E.
T I N O
Tino se nalazi 500 m južno od ostrva Palmaria i 2,5 km od najbliže tačke na kopnu Italije.
Ostrvo Tino (Tyrus major u srednjovekovnim tekstovima) može se smatrati, među tri ostrva arhipelaga Spezzino, “srednjim” i po veličini i po položaju. Tačnije, severno od njega je Palmaria, dok je južno manje ostrvo Tinetto.
Tino ima dužinu 620 m, najveća širina je 340 m, dužina obale je skoro 2 km, a površina je 13 ha. Najviša tačka ostrva dostiže 121,8 m (po drugim podacima 117 m).
Na vrhu ostrva u XIX veku izgrađen je svetionik.
Podvodno istraživanje sprovedeno 2014. godine 17 milja južno od ostrva Tino i na dubini od oko 400 m otkrilo je olupinu rimskog broda iz doba republikanaca iz II veka p.n.e. Slupani brod je nosio teret tipa vinske amfore grčke-italijanske i predstavlja dokaz o putevima pomorskog saobraćaja između Rima, Galije i Španije.
Preovlađujući biljni svet na ostrvu čine mediteranska makija i šuma hrasta crnike. Druga važna biljna formacija je motar. Pored toga, veoma su zastupljene: primorska cinerarija, rog maka, metla, hotentotska smokva, crvena valerijana, ruta itd. Tu su i aromatične biljke kao što su majčina dušica, mirta, ruzmarin itd.
Fauna Tina je veoma slična onoj Palmarije, zbog blizine dva ostrva. Na ostrvu se nalaze neke od najugroženijih vrsta gmizavaca, kao što je najmanji evropski gekon.
Od ptica prisutni su vetruška, sivi soko, kobac, galebovi (srebrnasti i klaukavac), gavran, modrokos i morski vranac. Uzrok velikog broja ptica na ostrvu je zbog skoro potpunog odsustva čoveka. To je značilo da su se ptice (posebno galebovi) neometano gnezdile čak i na najneverovatnijim mestima na ostrvu.
Ostrvo nikada nije bilo stalno naseljeno i stoga su prisutne strukture malobrojne i skoro sve vojne prirode. Među onima koje su sačuvane su ruševine manastira San Venerio, baterija G. Ronca, svetionik, stari kazamat pretvoren u mali muzej.
Iskopavanja obavljena 2021. godine identifikovala su nalaze iz zgrade iz rimskog doba koja datira iz prvog naselja na ostrvu.
Manastir San Venerio
San Venerio, rođen na ostrvu Palmaria i zaštitnik zaliva La Specija, živeo je kao pustinjak na ostrvu do svoje smrti 630. godine. U znak sećanja, na njegovom grobu je u VII veku episkop Luni prvi put sagradio malo svetilište Lucio.
Kasnije, u XI. veku, nastao je benediktinski manastir koji je stekao široku slavu i dobijao česte priloge od plemića okolnih gradova. 1435. godine, pod pontifikatom Eugena IV, benediktinske monahe su nasledili olivetanci koji su tu ostali do 1446. godine, kada su morali da napuste mesto, previše izloženo islamskim prodorima.
Ruševine manastira i danas su vidljive na severnoj obali ostrva. U leto 1242. godine, ispred ostrva Tino, Đenova je porazila pizansku flotu udruženu sa carem Fridrihom II.
Na ostrvu Tino do 1920. godine nije bilo nikakvih vojnih objekata. Prva odbrambena građevina koju je izgradila Kraljevska mornarica na severozapadu ostrva bila je baterija G. Ronca kojoj su kasnije dodane druge sekundarne zgrade za rad baterije, tj. kazamat, kasarna, konvertori, reflektori za snimanje i otkrivanje, skladište benzina. Da bi se osigurala veća bezbednost u slučaju mogućeg napada sa mora (u vreme izgradnje avioni za bombardovanje još nisu bili korišćeni), kompleks se nalazio po celom ostrvu kako bi se garantovala veća bezbednost pojedinačnim sektorima.
Iskopavanja koja su vršena 1962. godine otkrila su ostatke temelja i apside veoma drevne crkve, koja datira između V i VI veka i stoga je savremena sa oratorijama obližnjeg Tineta. U blizini ovih starijih nalaza, ali različita od njih, nalazi se drevna opatija San Venerio. Prvobitno na tom mestu postojala je samo kapela izgrađena već u VII veku na mestu sahrane San Venerija. Zbog nesigurnosti izazvane neprestanim pustošenjem Saracena na svim ligurskim obalama, telo svetitelja je 860. godine premešteno na bezbednije mesto, dok su monasi to mesto napustili. Religijski život je uspeo da se oporavi kada je moć Đenove i Pize, početkom XI veka, donela relativnu sigurnost Tirenskom moru. Manastirske ustanove su ponovo procvetale zahvaljujući donacijama zemljišta benediktincima. Kasnije su benediktinski monasi u XI veku sagradili opatiju, kao arhitektonsku transformaciju prve kapele. Kompleks su zatim napustili monasi olivetanci u XV veku i zbog toga je doživeo sporo strukturno propadanje. Od antičke srednjovekovne građevine, fasada crkve i njeni obodni zidovi i danas su vidljivi.
U samostanu olivetanaca nalazi se arheološki muzej ostrva Tino u kome se čuvaju rimske amfore i novčići i monaški artefakti kao što su vrčevi sa polihromnim grafitima i umivaonik od majolike. Još jedna važna građevina je kenotaf San Venerija (grobni spomenik koji se podiže u znak sećanja na osobu ili grupu ljudi sahranjenih na drugom mestu).
Kao nestriktno vojne strukture tu su marina i svetionik, međutim oba direktno kontroliše i njima upravlja Vojna komanda. Zgrada svetionika, izgrađena na kasnosrednjovekovnom bastionu verovatno đenovskog porekla, primer je neoklasične utvrđene konstrukcije, uprkos tome što je tokom vremena pretrpela brojne modifikacije. Ipak, nije izgubio tu monumentalnost koja ga karakteriše onima koji mogu da uživaju u poseti. Kralj Karlo Alberto je želeo da se izgradi 1840. godine.
Prvo gorivo koje se koristilo za rad svetionika bilo je biljno ulje, a kasnije ugalj. 1884. godine izgrađena je još jedna kula, viša od prvobitne, na čijem vrhu su postavljena užarena optička sočiva, na električni pogon dve parne mašine. Pošto je ovaj sistem davao prekomernu snagu proizvedenom snopu svetlosti, 1912. godine sistem je zamenjen sistemom na bazi nafte. Zahvaljujući dolasku struje, svetionik je elektrificiran, dok je potpuna automatizacija izvršena 1985. godine.
Za ostrvo Tino najvažnija proslava je 13. septembar praznik San Venerio. Tim povodom u La Speziji se odvija pomorska procesija koja podrazumeva prenos statue sveca iz La Spezije na ostrvo Tino. Nakon toga, blagoslov se daje i čamcima. Pošto je cela teritorija ostrva proglašena vojnom zonom, ovaj dan i sledeća nedelja su jedini dani kada je moguće posetiti ostrvo. Takođe je izložen relikvijar San Veneria u kome se nalazi njegova lobanja (u stvari, svetac je sahranjen u Ređo Emiliji, ali je ovaj deo njegovog tela vraćen eparhiji La Spezia 1959. godine po nalogu pape Jovana XXIII).
GPS koordinate: 44°01′37″ N, 9°51′02″ E
T I N E T T O
Tinetto (Tyrus minor u srednjovekovnim tekstovima) se nalazi 100 m južno od ostrva Tino. Od tri ostrva u arhipelagu Spezzino, Tinetto je najmanje i nalazi se najjužnije.
Tinetto je dugačak 140 m, a najveća širina je 90 m. Dužina obale ne prelazi pola kilometra, a površina je oko 6.000 m2. Tinetto je tek nešto više od stene ili hridi. Izdiže se na 18 m visine. Ostrvo nema drveće (postoji samo nekoliko grmova tipičnih za mediteransku makiju).
Na Tinetu se nalazi veoma redak endemski gmizavac, zidni gušter Tinetto.
Kolonija galebova je takođe prisutna na Tinettu već dugi niz godina i oni postaju veoma agresivni tokom perioda ležanja na jajima.
Na svojoj maloj teritoriji Tinetto čuva važno svedočanstvo drevnog ranohrišćanskog manastira. Na njegovom najzapadnijem delu, sa pogledom na more, nalaze se ruševine ranohrišćanske kapele konstituisane kao oratorijum, koja datira iz V veka (možda i prethodnog veka), orijentisane apsidom okrenutom ka istoku. Na zidovima se nalaze tragovi arhaične zidne dekoracije sa mesečevim krstovima, gravirama i freskama u crvenoj i plavoj boji.
Pomerajući se ka istoku, nalaze se ostaci kasnije građevine (VI-VII vek), složenije i koju čini kapela sa dve apside, uz koju je pričvršćena jednoapsidna kapela iz kasnijeg perioda. Ispred se nalaze četiri prostorije, verovatno ćelije monaha zajednice.
Dalje na severu je još jedno odvojeno okruženje. Okolo su ostaci cisterni, sedišta, zidova za zaštitu od vetra, grobnica i pristupnih puteva.
Arheološki dokazi potvrđuju da je Tinetto cenobitski kompleks bio namenjen maloj i asketskoj zajednici monaha koji su ovde živeli sa oskudnim resursima voća, školjki i ribolova. Isposnicu su u XI veku uništili Saraceni.
Ovi ostaci su možda najstariji i najistaknutiji u čitavom području zaliva i predstavljaju strukturalne sličnosti sa onima u drevnoj župnoj crkvi San Venerio, u rimskom gradu Boronu (praktično današnja Spezia) gde je postojalo ranohrišćansko groblje. Takođe treba imati u vidu da je, za razliku od verskih objekata obližnjeg Tina, tokom vremena arhitektura manastira Tinetto pretrpela nekoliko promena, štaviše koncentrisane tek tokom nekoliko vekova, i tako ostala bliža izvornim oblicima ranohrišćanske arhitekture.
70 m južno od ostrva, na vrhu polupotopljenog grebena, nalazi se statua Madonne Stelle Maris.
Kao i Tino, Tinetto takođe nije dostupan privatnim licima jer je podložan ograničenjima od strane mornarice.
GPS koordinate: 44°01′25″ N, 9°51′04″ E.
Madonna Stella Maris (zvezda mora)
TORRE SCOLA
Torre Scola ili Torre San Giovanni Battista je utvrđena građevina izgrađena na steni 220 m istočno od severoistočnog rta (Punta Scola) ostrva Palmaria.
Izgradila ga je Republika Đenova 1606. godine, i deo je odbrambenih pozicija ostrva Palmaria, zajedno sa novijim utvrđenjima Cavour i Umberto I i baterijom Semaforo.
Kao i druge priobalne karaule i odbrambene kule na Ligurijskoj obali, Torre Scola je takođe deo tog odbrambenog sistema za koji je Senat Republike Đenove odlučio između XVI i XVII veka da zaštiti obale, zaseoke i sela.
Prema nekim studijama, ova kula, koja je koštala oko 56.000 đenovljanskih lira, izgrađena je početkom XVII veka, prilagođena kako novoj političkoj situaciji tako i novoj vojnoj i balističkoj tehnici. Ubedila je Senat Đenove da se usvoji slična modernizacija arhitekture već prisutnih odbrambenih sistema lokacija i kreiranje novih i modernijih.
Kula je petougaone osnove sa prosečnom debljinom zidova od oko 4 m, sposobna da primi do osam ljudi (šest vojnika, kapetan i majstor "bombardijer") i deset topova, a može da pokrije "vatrom" deo mora između tri zaliva: Palmaria, Olivo i Lerici.
Tokom prvih Napoleonovih ratova, kula je bila u centru pomorskih sukoba 23. januara 1800. godine između engleske i francuske flote, da bi se ova druga udaljila od zaliva La Spezia. Zbog štete koju je pretrpela od topovske paljbe (rušenje zidova na jednoj strani kule) odlučeno je da se ona potpuno napusti u prvoj polovini XIX veka.
Pošto je 1915. godine sprečeno njeno rušenje, predviđeno od strane mornarice, zahvaljujući žalbi koju je podneo inspektor spomenika Ministarstvu prosvete, odlučeno je da se kula pretvori u svetionika.
Od 1976-1980. godine struktura je bila radikalno obnovljena i konsolidovana na obodnim zidovima.
GPS koordinate: 44°03′06″ N, 9°51′30″ E.